sentral-drbs-preventiehierarchie
Compliance07 februari, 2022

Tips bij het toepassen van de preventiehiërarchie

Vanuit een DRBS of Dynamisch Risicobeheersingssysteem is het duidelijk dat beschermingsmaatregelen nodig zijn om ongevallen en incidenten te voorkomen. Maar welke maatregelen moet u eerst nemen?

Preventiehiërarchie

Bij die keuze kunt u het best de ‘preventiehiërarchie’ gebruiken. Dat is een rangschikking van de verschillende soorten maatregelen die u kunt toepassen op een gevaar. Het lijkt eenvoudig, maar bij de toepassing van dit principe in de praktijk zijn er toch enkele belangrijke aandachtspunten.

sentral-PH_preventieadviseur
Bekijk de video

De risicoanalyse en het effect van de preventiemaatregelen

Het bepalen van het effect van de maatregelen is een onderdeel van de risicoanalyse. Na het vastleggen van de maatregel(en) doe je een herevaluatie, zodat je kan oordelen over de impact van de gekozen maatregel.
Het restrisico moet dan een bevredigend resultaat zijn, waarbij er nog nauwelijks risico’s voor de medewerkers zijn. Maatregelen moeten het risico bij voorkeur elimineren, maar tenminste reduceren tot een acceptabel niveau.

sentral-drbs-preventiehierarchie-infographic-NL.png

Met de preventiehiërarchie tot een acceptabel veilige situatie

Al sinds de jaren 1950 maakt men gebruik van de preventiehiërarchie, omdat dit perfect aansluit bij het basisbegrip van preventief handelen. De toepassing van de preventiehiërarchie draagt bij om de maatregelen chronologisch op de juiste manier te selecteren door deze met de meeste impact op het gevaar voorrang te geven. Uiteindelijk kom je dan tot een acceptabel veilige situatie waarvoor de werkgever één, of een combinatie van verschillende maatregelen gebruikt.

Belang van de herevaluatie

Het is een utopie te denken dat je alle risico’s kan uitschakelen. Hoe veilig een machine ook gemaakt is of hoe veilig een omgeving ontworpen is, er zal altijd wel ergens een gevaar zijn dat je door de noodzaak in het bedrijfsproces niet kan uitsluiten. Maar veel gevaarlijker is een vals gevoel van veiligheid dat ontstaat door verkeerde of onvolledige maatregelen te nemen. Het is daarom belangrijk de juiste beschermingsmaatregelen te selecteren en de nieuwe situatie steeds opnieuw te evalueren. Tijdens de herevaluatie bestudeer je de impact op de mens, omgeving en de techniek.

Meerdere acties nodig voor een volledig veilige situatie

Bij valgevaar bijvoorbeeld is het niet voldoende om een balustrade te plaatsen als collectieve valbescherming. Er zal ook een instructie naar correct veiligheidsgedrag in de omgeving van die balustrade noodzakelijk zijn. Medewerkers horen te beseffen dat er restricties zijn voor het gebruik van (trap)ladders en stellingen in de nabijheid van een balustrade, door ze erop te wijzen tijdens een training en met behulp van een pictogram.

Stel het design in vraag

Het uitsluiten van gevaren is een nobel doel. De oplossing zoeken aan de bron en meteen uitsluiten is trouwens een toepassing die we ook kennen bij tijdelijke en mobiele bouwplaatsen. De veiligheidscoördinator-ontwerp kijkt mee tijdens de ontwerpfase en zal het design in vraag stellen als dit onveilige situaties veroorzaakt. Een degelijk aankoopbeleid met de indienststelling door de preventieadviseur omvat het van bij het begin vermijden van onveilige aankopen of ontwerpen. Bijsturen of reduceren van risico’s is veel intensiever in bestaande situaties of processen.

Pas de preventiehiërarchie samen toe

Het beoordelen van de maatregelen doe je, zoals bij de inventaris van de risico’s, op een objectieve manier. In deze fase is het nuttig en zelfs essentieel om medewerkers te laten participeren, zoals toegelicht in het artikel over de risicobeoordeling. Vergeet ook niet dat het CPBW advies moet verlenen over alle voorstellen, maatregelen en toe te passen middelen die rechtstreeks of onrechtstreeks, meteen of na verloop van tijd, gevolgen kunnen hebben voor het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.

Breng alle aspecten in kaart

Om de impact objectief in overweging te nemen bij het afwegen van diverse maatregelen kan expertise je helpen om alle aspecten in kaart te brengen.

Bij de keuze van een collectieve of individuele valbescherming kunnen bijvoorbeeld wederkerende kosten voor keuring, opleidingen en onderhoud voor een individuele bescherming aardig oplopen, en uiteindelijk de keuze voor een duurdere aankoop van een collectieve bescherming rechtvaardigen. Maar ook het gebruiksgemak is te overwegen bij de selectie van de keuze.

Hoewel we trachten het gevaar te elimineren, is dit niet altijd mogelijk. Zoek dan een minder gevaarlijk alternatief.  Ga je aan de slag met een ander product of een nieuw ontwerp, blijf dan zeker alert voor noodzakelijk organisatorische aanpassingen naast de technische ingrepen.

Auteur: Marc Hoppenbrouwers


 

Hoe past de bedrijfsarts het begrip preventiehiërarchie toe in de praktijk?

Hoe hoger in de preventiehiërarchie, hoe groter de impact maar ook hoe steiler de klim. Het is de moeite waard om de denkoefening van de preventiehiërarchie steeds uit te voeren, en dan diepgaander te bekijken wat je wanneer kunt aanpakken.

sentral-PH_arbeidsarts.png
Bekijk de video

De preventiehiërarchie in een metafoor

Beeld je je een grote, lege bokaal in. Vul hem nu met tennisballen, helemaal tot er geen extra tennisbal meer bij kan. Is de bokaal nu vol? Ja? Maar wacht! Hier is een zak met knikkers. Laat de knikkers rollen over en langs de tennisballen, schud de bokaal goed tot er echt geen knikker meer bij kan. Is de bokaal nu vol? Nee? Inderdaad niet! Want een beker met zand kun je met gemak uitgieten over de tennisballen en knikkers tot de bokaal helemaal tot aan de nok vol zit.

Ongetwijfeld heb je dit verhaal al gehoord. De moraal van het verhaal is natuurlijk dat de tennisballen metaforen zijn voor belangrijke projecten. De knikkers zijn kleinere taken, en het zand is de dagelijkse ruis à la Facebook, tv en soortgelijk tijdverdrijf. En de belangrijkste les van dit alles is dat je nooit de knikkers en de stenen in de bokaal zult krijgen als je de bokaal eerst vult met het zand. Zo ook met je taken en projecten. Dus bij het bepalen van je planning moet je eerst tijd voorzien voor je belangrijkste prioriteiten.

Een gelijkaardige logica pas je toe voor de preventiehiërarchie. Je start zo hoog mogelijk in de hiërarchie voor het toepassen van preventiemaatregelen, want deze ‘tennisballen’ hebben de grootste impact op het gevaar. Pas daarna, of wanneer je geen tennisballen meer vindt, voeg je de spreekwoordelijke knikkers en zand toe.

Neem de zes treden

Wat is nu de inhoud van deze preventiehiërarchie?

  1. Helemaal bovenaan staat de "eliminatie van het gevaar", de aanpak bij de bron.
  2. Is dat niet mogelijk dan daal je een trapje in de hiërarchie naar de "substitutie van het gevaar". Hierbij vervang je een werkmiddel door een ander middel met een gelijkaardige werking maar met minder gevaar.
  3. Wanneer ook dit niet mogelijk is, ga je het gevaar verminderen door het gebruik van collectieve beschermingsmiddelen (CBM). Deze vereisen geen actieve tussenkomst van de werknemer.
  4. Nog een stapje lager zijn de persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), individuele bescherming.
  5. Hieronder staan de organisatorische maatregelen, zoals opleidingen en werkmethodes, het gezondheidstoezicht door de arbeidsarts, en overige, schadebeperkende maatregelen zoals eerste hulp bij ongevallen en het noodplan.
  6. En helemaal onderaan is dan ten slotte signalisatie zoals markeringen en pictogrammen.

Hoe een lawaaierig ponstoestel aanpakken?

In de praktijk zullen de preventiemaatregelen uiteraard bestaan uit een combinatie van de verschillende trappen in de hiërarchie. Bij gebruik van een lawaaierig ponstoestel zal je zowel (3) omkapping voorzien, (4) de werknemers gehoorbescherming geven, (5) ze op regelmatige basis opvolgen met gehoormetingen, opleidingen en instructies voorzien, en tot slot (6) pictogrammen ophangen langs de machine. Maar je weet dat je de grootste impact kunt bekomen door te kijken naar (2) of (1). Door bijvoorbeeld een ponsmachine te gebruiken die de gaten maakt met krachtige lasers in plaats van een ponskop, of door het proces uit te besteden.

Het belang van een goede planning

Ik besef maar al te goed dat het geen gemakkelijke oefening is. Hoe hoger in de preventiehiërarchie, hoe groter de impact maar ook hoe steiler de klim. En dan merk ik soms, bij de rondgang in ondernemingen, dat we ons allemaal nogal eens blindstaren op de onderste treden van de ladder: "Waar is het pictogram dat aanduidt dat hier een blusapparaat hangt?!" en "Deze werknemer draagt geen veiligheidshelm!". Ja, want dan hebben we iets om te noteren op het bedrijfsbezoekverslag, en het zijn ‘easy fixes’. Maar het is rommelen in de marge.

Dus ja: die tennisballen zijn groot en zwaar, en moeilijker om in die bokaal te passen. Zeker wanneer al die knikkers en zandkorreltjes al plaats hebben ingenomen. Maar het is wel de moeite waard om te weten dat die tennisballen er zijn. Ze moeten niet per se al in uw overvolle bokaal geperst worden, maar je kunt ze wel al eens gaan wegen en meten. En dan kun je wellicht eenmaal per jaar eens diepgaander gaan bekijken wat je met die tennisballen gaat doen; of ze zouden passen in de bokaal van het volgende kalenderjaar, of misschien wel in de grote doos van bokalen voor de volgende vijf jaar.

Auteur: Edelhart Kempeneers - Attentia

Meer informatie

De uitgebreide versie van dit artikel vindt u op senTRAL, bij In de praktijk, met als titel “De preventiehiërarchie. Een fundamentele stap in de bescherming van de werknemers”. 

HSE

HSE Newsletter

Ontvang voortaan maandelijks waardevolle inzichten in jouw mailbox.
Back To Top