AI in de juridische en financiële sector: balanceren tussen innovatie en ethiek

Het tweesnijdend zwaard van AI

AI-tools beloven ongekende efficiëntie en inzichten door geautomatiseerde documentcontrole en voorspellende analyses. Deze innovaties vragen echter om een heroverweging van uw professionele rol en verantwoordelijkheden. Want bij AI-gedreven beslissingen rijzen cruciale vragen over aansprakelijkheid, transparantie en eerlijke behandeling van alle betrokkenen.

De kern van de uitdaging is om AI-systemen zo in te zetten dat ze passen bij uw beroepsethiek. Dit vraagt om een zorgvuldige afweging: waar laat u computers het werk doen, en waar blijft menselijke betrokkenheid essentieel? Hoe waarborgt u de privacy van uw cliënten? Hoe zorgt u ervoor dat iedereen eerlijk wordt behandeld? Want uiteindelijk blijft u als professional verantwoordelijk voor uw werk.

Door het ethische doolhof

Vraagstuk 1: Gegevensbescherming en -beveiliging

U werkt dagelijks met vertrouwelijke gegevens van cliënten. Wanneer u AI-systemen gebruikt om deze informatie te verwerken, moet u er zeker van zijn dat alles veilig blijft. Dit vereist robuuste frameworks voor gegevensbeheer en regelmatige beveiligingsaudits, plus specifieke voorzorgsmaatregelen bij het gebruik van AI-tools. De Belgische Orde van Advocaten waarschuwt specifiek voor publieke AI-tools zoals ChatGPT, die gevoelige informatie kunnen opslaan voor trainingsdoeleinden. Dit werd pijnlijk duidelijk bij Samsung : een ingenieur deelde onbedoeld vertrouwelijke broncode in ChatGPT. Dit creëert blijvende risico's voor intellectueel eigendom, mogelijke inbreuken op NDA's, en zelfs potentiële beveiligingskwetsbaarheden die kwaadwillenden kunnen uitbuiten. Deze informatie blijft permanent toegankelijk op de externe servers van ChatGPT, wat de ernst van het lek onderstreept. Werk daarom alleen met geanonimiseerde data en in beveiligde, gesloten AI-systemen.

Vraagstuk 2: Transparantie

Als professional moet u kunnen uitleggen hoe AI tot bepaalde beslissingen komt. Dat is niet zo eenvoudig, want veel AI-systemen zijn een soort 'black box'. U ziet wel wat eruit komt, maar niet hoe ze tot hun conclusies komen. Maar u moet te allen tijde kunnen onderbouwen waarom u tot een bepaald advies of oordeel komt. Om dit aan te pakken werken Nederlandse banken bijvoorbeeld met 'white-box' algoritmes voor kredietbeslissingen , waarbij elke stap duidelijk traceerbaar is. Ook helpt de nieuwe EU AI Act, die organisaties verplicht expliciete documentatie te hebben over de AI-beslissingslogica bij hoogrisicotoepassingen. Dit betekent wel dat u goed moet begrijpen hoe de technologie werkt én wat de gevolgen ervan zijn.

Vraagstuk 3: Vooroordelen en bias

AI-modellen worden getraind op historische gegevens. Net zoals mensen vooroordelen kunnen hebben, kunnen AI-systemen deze overnemen. Ook dit is geen theoretisch probleem: bij Amazon moesten ze bijvoorbeeld het gebruik van een AI-systeem voor het werven van personeel stopzetten omdat het vrouwen systematisch afwees. Ook in de financiële wereld zijn er voorbeelden waar AI-systemen mensen met een bepaalde etnische achtergrond oneerlijk hebben behandeld bij het beoordelen van kredietaanvragen. Om deze reden vereist de EU AI act expliciete strategieën voor bias-mitigatie voor hoogrisicotoepassingen. Organisaties moeten actief op zoek gaan naar mogelijke vooroordelen in hun AI-systemen en deze aanpakken. Het doel is simpel: zorgen dat iedereen eerlijk wordt behandeld, ongeacht wie ze zijn.

Een kader bouwen voor ethisch AI-gebruik

Om AI met succes in uw organisatie te implementeren, is het belangrijk om goed na te denken over hoe u dit aanpakt. U heeft een duidelijk plan nodig dat rekening houdt met de technische kant en de menselijke aspecten. Dit betekent dat u heldere afspraken maakt over hoe AI gebruikt wordt, regelmatig controleert of alles goed gaat, en zorgt dat uw team blijft leren over nieuwe ontwikkelingen . Maar het betekent ook dat u weet welke ethische normen de aanbieders van de gebruikte AI-tools in acht nemen.

Daarnaast kan u een werkgroep of adviesraad ethiek oprichten die specifiek toeziet hoe AI op een goede manier wordt gebruikt. Deze groep experts houdt in de gaten of alles volgens de regels gebeurt, bekijkt of nieuwe AI-tools geschikt zijn, maakt duidelijke afspraken over wat wel en niet kan en helpt bij lastige vragen die ontstaan als werknemers AI gebruiken.

Tot slot moeten techbedrijven en juridische en financiële professionals samenwerken om AI-tools te maken die echt werken in de praktijk. Door cocreatie met klanten ontwikkelt Wolters Kluwer AI-tools die precies de toegevoegde waarde bieden die professionals nodig hebben. Hierbij nemen we zowel technische als ethische aspecten in acht. Privacy en transparantie krijgen daarbij expliciete aandacht. AI moet immers een hulpmiddel zijn dat uw werk beter maakt, geen systeem dat alles zelf bepaalt.

De weg vooruit: AI met een menselijke touch

Hoe kunt u slimme technologie gebruiken én tegelijk trouw blijven aan uw professionele waarden? Het goede nieuws is dat het geen kwestie is van kiezen tussen het een of het ander. AI-tools moeten niet alleen efficiënt zijn, maar ze moeten ook begrijpen wat u en uw cliënten nodig hebben. Wij zien ethiek niet als een rem op vooruitgang, maar als een kompas dat ons helpt betere oplossingen te ontwikkelen.