Amerykańskie prawo federalne wobec społeczności LGBT (refleksje na tle wyroku Sądu Najwyższego USA w sprawie Bostock v. Clayton County)Prof. dr hab. Jacek Skrzydło
Uniwersytet Łódzki
Amerykańskie prawo federalne wobec społeczności LGBT (refleksje na tle wyroku Sądu Najwyższego USA w sprawie Bostock v. Clayton County)
Ochrona praw osób LGBT w amerykańskim prawie federalnym zapewniona jest na poziomie konstytucyjnym i ustawowym. XIV Poprawka do Konstytucji gwarantuje równą ochronę prawną i zakaz dyskryminacji, obecna w Konstytucji USA jest także ogólna koncepcja wolności człowieka. Pozwoliło to amerykańskiemu Sądowi Najwyższemu na eliminację praktyk dyskryminacyjnych względem społeczności LGBT (Evans v. Romer), uznanie za niekonstytucyjną odpowiedzialności karnej za homoseksualizm (Lawrene v. Texas), wreszcie na zapewnienie możliwości zawierania małżeństw jednopłciowych (Obergefell v. Hodges). Natomiast uchwalona w zupełnie innym kontekście prawnym i społecznym ustawa o prawach obywatelskich z 1964 roku pozwoliła na zwalczanie dyskryminacyjnych zachowań także wtedy, gdy akt dyskryminacji nie pochodzi od władzy publicznej. W wyroku z 2020 roku (Bostock v. Clayton County) Sąd Najwyższy uznał, że zakaz dyskryminacji ze względu na płeć obejmuje także zakaz dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Orzeczenie w sprawie Bostock v. Clayton County nie rozwiązało jednak wszystkich problemów, gdyż niektóre społeczności religijne – powołując się na I Poprawkę – domagają się wyłączenia ich spod zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. W niedługiej przyszłości Sąd Najwyższy będzie mieć prawdopodobnie okazję wypowiedzieć się na ten temat.
Słowa kluczowe: wspólnota LGBT, konstytucja, amerykański Sąd Najwyższy, dyskryminacja, czternasta poprawka
US Federal Law on the LGBT Community (reflections against the backcloth of US Supreme Court Bostock v. Clayton County judgment)
Protection of LGBT rights under US federal law is guaranteed at the constitutional and statutory levels. The 14th Amendment to the Constitution guarantees equal legal protection and prohibition of discrimination, and the general concept of human freedom is also present in the US Constitution. This enabled the US Supreme Court to eliminate discriminatory practices against the LGBT community (Evans v. Romer), to declare criminal liability for homosexuality unconstitutional (Lawrence v. Texas), and finally to ensure the possibility of contracting same-sex marriages (Obergefell v. Hodges). On the other hand, the Act on Civil Rights of 1964, adopted in a completely different legal and social context, made it possible to combat discriminatory behaviour also when the act of discrimination does not come from a public authority. In a 2020 judgment (Bostock v. Clayton County), the Supreme Court ruled that the prohibition of discrimination on the basis of sex also includes the prohibition of discrimination on the basis of sexual orientation. The Bostock v. Clayton County ruling, however, did not solve all problems, as some religious communities, citing the First Amendment, demand that they be exempted from prohibition of discrimination on the basis of sexual orientation. In the near future, the Supreme Court will probably have the opportunity to comment on this issue.
Keywords: LGBT Community, constitution, US Supreme Court, discrimination, 14th Amendment
Bibliografia
Balkin J., Living Originalism, Cambridge–London 2011
Bell D.A., Brown v. Board of Education and the Interest Convergence Dilemma, Harvard Law Review 1980, vol. 93
Blackstone W., Commentaries on the Law of England in Four Books, Philadelphia 1950
Casillas C., Enns P. Wohlfarth P., How Public Opinion Constrains the U.S. Supreme Court, American Journal of Political Science 2011, vol. 55, nr 1
Chemerinsky E., Constitutional Law, New York 2015
Chemerinsky E., Fisk C., The Filibusters, Stanford Law Review 1997, vol. 49
Chemerinsky E., Gillman H., The Religion Clauses: The Case for Separating Church and State (Inalienable Rights), New York 2020
Chemerinsky E., The Case Against the Supreme Court, New York 2014
Daley D., Unrigged: How Americans Are Battling Back to Save Democracy, New York 2020
Epstein R., The Classical Liberal Constitution. The Unlimited Quest for Limited Government, Cambridge–London 2014
Gunther G., The Supreme Court, 1971 Term – Foreword: In Search of Evolving Doctrine on a Changing Court: A Model for a Newer Equal Protection, Harvard Law Review 1972, vol. 86
May C.N., Ides A., Grossi S., Constitutional Law. National Power and Federalism, New York 2016
Patterson J.T., Grand Expectations, The United States 1945–1974, New York–Oxford 1996
Schwartz D., The Spirit of the Constitution. John Marshall and the 200 Year Odyssey of McCulloch v. Maryland, Oxford 2019
Segall E., Originalism as Faith, Cambridge 2018
Story J., Commentaries on the Constitution of the United States: With a Preliminary Review of the Constitutional History of the Colonies, Before the Adoption of the Constitution, Boston 1833
Tushnet M., Taking Back the Constitution: Activist Judges and the Next Age of American Law, Yale 2020
Urofsky M., Dissent and the Supreme Court, New York 2015
Wechsler H., Toward Neutral Principles of Constitutional Law, Harvard Law Review 1959, vol. 73
Zamansky S., Colorado's Amendment 2 and Homosexuals' Right to Equal Protection of the Law, Boston College Law Review 1993, vol. 35
Prof. dr hab. Magdalena Wilejczyk
Uniwersytet Wrocławski
O szkodliwości wysokich kar umownych
Niniejsze opracowanie stanowi przyczynek do dyskusji na temat funkcji kar umow-nych. Wydaje się jednak, że prowadzone od wielu lat, i to zarówno w literaturze polskiej, jak i obcej, rozważania dotyczące funkcji kar umownych nie mają jednoznacznej konkluzji . Z tych powodów w miejsce czysto teoretycznych ustaleń dotyczących tego, w jakim zakresie wolno, a w jakim nie, dopuścić, aby kary umowne realizowały funkcję stymulacyjną, pre-wencyjną, karną czy penalną, zaproponowano analizę tego, jakie mogą być praktyczne skut-ki, zwłaszcza gospodarcze, stosowania wysokich kar umownych.
Słowa kluczowe: prawo cywilne, kary umowne, kodeks cywilny, prawo kontraktów
On the Harmfulness of High Contractual Penalties
This article, on the basis of Polish and foreign literature, formulates numerous arguments against the use of high liquidated damages. These arguments seek to prove the thesis according to which consent for the use of high liquidated damages in business practice entails a number of negative consequences. In particular, emphasis is placed on the unfair nature of contracts providing for high penalties resulting from the fact that such clauses are usually imposed by the creditor, and the debtor does not receive any payment in return for consent to their inclusion in the contract. However, it seems that the harmful economic effects of the use of high contractual penalties are more convincing. This is not only about the negative phenomena that arise in the relations between the parties, such as: excess of random factors and transferring the entire risk of non-performance of the contract onto the debtor, providing incentives for inefficient behaviour for both the creditor (obstructing the process of performing the contract in the hope of receiving high penalties), and for the debtor (forcing the debtor perform contracts whose implementation costs exceed the value of the benefit). Even more harmful consequences of using high contractual penalties in trade can be seen from a macroeconomic perspective; they include mainly: limiting competition and increasing the number of bankruptcies, as well as creating additional transaction costs resulting from lawsuits for the payment of penalties. The main conclusion resulting from the conducted considerations is a recommendation of minimizing, as far as possible, the penal effect of contractual penalties, also by means of legal instruments.
Keywords: civil law, iquidated damages, Civil Code, contract law
Bibliografia
Bagińska E., Ślufińska P., A Polish Perspective on Liquidated Damages and the Fairness of Contract. Comment on Cavendish Square Holdings BV v. Makdessi and ParkingEye Ltd v. Beavis, European Review of Private Law 2017, nr 1
Cannarsa M., French Case Note on the Penalty Clause Decisions of the UK Supreme Court, European Review of Private Law 2017, nr 1
Chen-Wishart M., Contract Law, Oxford 2015
Chun T.-Y., On the Social Optimality of Liquidated Damage Clauses. An Economic Analysis, The Journal of Law, Economics and Organization 1992, vol. 8
Clarkson K.W., Miller R.L., Muris T.J., Liquidated Damages versus Penalties. Sense or Nonsense?, [w:] Readings in the Economics of Contract Law, red. V.P. Goldberg, New York 2006
Collins H., The Law of Contract, LexisNexis 2003
Cooter R., Ulen T., Law and Economics, Boston 2004
Dąbek P., Nowak-Gruca A., Uwagi o karze umownej z perspektywy ekonomicznej analizy prawa (EAP), [w:] Prawo kontraktów, red. Z. Kuniewicz, D. Sokołowska, Warszawa 2017
Dimatteo L.A., Behavioural Case for Contractual Penalties under the Common Law, European Review of Private Law 2015, nr 3
Drapała P., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2013
Farber D.A., Contract Law and Modern Economic Theory, Northwestern University Law Review 1983–1984, vol. 78
Gawlik Z., Miarkowanie wysokości odszkodowania, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 1988, nr 5–6
Geest G. de, Wuyts F., Penalty Clauses and Liquidated Damages, [w:] Encyclopaedia of Law and Economics, t. 3, red. B. Bouckaert, G. De Geest, Cheltenham 2000
Giliker P., Case Note England and Wales, UKSC 4 November 2015, Cavendish Square Holdings BV v. Makdessi; ParkingEye Ltd v. Beavis, European Review of Private Law 2017, nr 1
Goetz Ch.J., Scott R.E., Liquidated Damages, Penalties and the Just Compensation Principle. Some Notes on an Enforcement Model and a Theory of Efficient Breach, Columbia Law Review 1977, vol. 77
Gordley J., Foundations of Private Law. Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxford 2010
Gordon Z., Kary umowne w bieżącej praktyce zamówień publicznych, Prawo Zamówień Publicznych 2014, nr 1
Hachem P., Agreed Sums Payable upon Breach of an Obligation. Rethinking Penalty and Liquidated Damages Clauses, Eleven International Publishing 2011
Halson R., Pre-estimated Damages, [w:] D. Harris, D. Campbell, R. Halson, Remedies in Contract and Tort, LexisNexis 2002
Halson R., Liquidated Damages and Penalty Clauses, Oxford 2018
Ham A., The Rule against Penalties in Contract. An Economic Perspective, Melbourne University Law Review 1990, vol. 17
Hatzis A.N., Having the Cake and Eating It too. Efficient Penalty Clauses in Common and Civil Contract Law, International Review of Law and Economics 2003, t. 22
Jastrzębski J., Kara umowna, Warszawa 2006
Karasek-Wojciechowicz I., Roszczenie o wykonanie zobowiązania z umowy zgodnie z jego treścią, Warszawa 2014
Klass G., Efficient Breach, [w:] Philosophical Foundations of Contract Law, red. G. Klass, G. Letsas, P. Saprai, Oxford 2014
Lemkowski M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
Mattei U., The Comparative Law and Economics of Penalty Clauses in Contracts, The American Journal of Comparative Law 1995, vol. 43
Patti F.P., Penalty Clauses in Italian Law, European Review of Private Law 2015, nr 3
Posner R., Economic Analysis of Law, Boston 1986
Pyziak-Szafnicka M., Kilka uwag na temat modelu kary umownej, [w:] Aurea praxis. Aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011
Rea S.A., Efficiency Implications of Penalties and Liquidated Damages, [w:] Foundations of Contract Law, red. R. Craswell, A. Schwartz, New York 1994
Rowan S., Remedies for Breach of Contract. A Comparative Analysis of the Protection of Performance, Oxford 2012
Rubin P.H., Unenforceable Contracts. Penalty Clauses and Specific Performance, The Journal of Legal Studies 1981, vol. 10
Skowrońska-Bocian E., Kara umowna – kompensacja czy represja?, Zeszyty Prawnicze UKSW 2003, nr 3
Smith S.A., Atiyah’s Introduction to the Law of Contract, Oxford 2005
Stroiński R.T., Ekonomiczna analiza kary umownej jako instrumentu efektywnej alokacji ryzyka niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań umownych, [w:] Ekonomiczna analiza prawa, red. T. Giaro, Warszawa 2015
Szostak R., Miarkowanie kary umownej w zamówieniach publicznych, [w:] Kierunki zmian w administracji publicznej, red. W. Fill, M. Mędrala, A. Mituś, Warszawa 2018
Szwaja J., Kara umowna według kodeksu cywilnego, Warszawa 1967
Treitel G.H., The Law of Contract, London 2003
Wilejczyk M., Miarkowanie kary umownej de lege ferenda, Transformacje Prawa Prywatnego 2020, nr 2
Zimmermann R., Agreed Payment for Non-Performance in European Contract Law, [w:] Studies in Canon Law and Common Law in Honor of R.H. Helmholz, red. T. Harris, Berkeley 2015
Zoll F., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018
Dr Michał Barański
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Ochrona danych osobowych pracowników w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz Trybunału Sprawiedliwości UE (Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości)
Problematyka prawa do prywatności informacyjnej osób fizycznych, obejmująca również ochronę danych osobowych pracowników, niejednokrotnie była przedmiotem orzeczeń, w tym także orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego oraz Trybunału Sprawiedliwości UE (Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości). Dorobek orzeczniczy TK oraz TS UE (ETS) w zakresie ochrony danych osobowych pracowników niewątpliwie wywiera duży wpływ, także w polskim systemie prawnym, na późniejszą interpretację stanów faktycznych, czy dokonywanie wykładni prawa. Judykatura z całą pewnością uwypukla określone mechanizmy prawne. Przeprowadzane w przytoczonych orzeczeniach rozważania dotyczące ograniczenia autonomii informacyjnej, zgody pracownika na przetwarzanie jego danych osobowych, przetwarzania tzw. danych wrażliwych w zatrudnieniu, przetwarzania danych osobowych w procesie rekrutacyjnym, czy też samego zakresu pojęciowego danych osobowych pracownika, mają nie tylko walor praktyczny, ale pozwalają także na rozwój nauk prawnych, w tym z zakresu prawa pracy.
Słowa kluczowe: dane osobowe, pracownik, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Sprawiedliwości, prywatność, judykatura, prawo pracy.
Protection of Employees' Personal Data in Judgments of the Polish Constitutional Tribunal and the Court of Justice of the EU
The issue of individuals’ right to information privacy, including the protection of employees' personal data, has often been the subject of judgments, including judgments of the Polish Constitutional Tribunal and the Court of Justice of the EU (European Court of Justice). The case law of the Constitutional Tribunal and the Court of Justice in the field of personal data protection of employees undoubtedly exerts a great influence, also in the Polish legal system, on the subsequent interpretations of facts and interpretations of the law. The case law certainly emphasizes some legal mechanisms. The considerations carried out in the cited rulings regarding the limitation of information autonomy, the employee's consent to the processing of his/her personal data, the processing of sensitive data in employment, the processing of personal data in the recruitment process, or the conceptual scope of the employee's personal data, not only have a practical value, but also allow the development of law studies, including labour law studies.
Keywords: personal data, employee, Constitutional Tribunal, Court of Justice, privacy, case law, labour law
Bibliografia
Barański M., Labor impact of technological devices in Poland. Comparative Labor Law Dossier, IUSLabor 2018, nr 2
Barański M., Ukryty monitoring w zakładzie pracy w kontekście wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 17 października 2019 r. (López Ribalda i inni v. Hiszpania, skargi nr 1874/13 i 8567/13), Monitor Prawa Pracy 2020, nr 3
Barański M., Giermak M., Przetwarzanie danych osobowych w kontekście zatrudnienia pracowniczego – uwagi de lege ferenda, PiP 2017, nr 10
Bielak-Jomaa E., Lubasz D. (red.), RODO. Ogólne rozporządzenie o ochronie danych. Komentarz, Warszawa 2018
Bobek M., Glosa do wyroku TS z dnia 9 listopada 2010 r., C-92/09 i C-93/09, Common Market Law Review 2011, nr 6
Classen C.D., Glosa do wyroku TS z dnia 20 maja 2003 r., C-465/00, C-138/01 i C-139/01, Common Market Law Review 2004, nr 5
Coudray L., Glosa do wyroku TS z dnia 6 listopada 2003 r., C-101/01, Common Market Law Review 2004, nr 5
Czerniawski M., Prawo do bycia zapomnianym w internecie. Glosa do wyroku TS z dnia 13 maja 2014 r., C-131/12, LEX/el. 2015
Florczak-Wątor M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Goździaszek Ł., Prawo do bycia zapomnianym w wyszukiwarce internetowej – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 13.05.2014 r. w sprawie C-131/12 Google Spain SL i Google Inc. przeciwko Agencia de Protección de Datos (AEPD) i Mario Costeja González, Europejski Przegląd Sądowy 2015, nr 2
Górski M., Glosa do wyroku TS z dnia 13 maja 2014 r., C-131/12, LEX/el. 2014
Jagiełło-Jaroszewska E., Jarmużek D., Zawadzka-Filipczyk P., RODO. Ochrona danych osobowych w stosunkach pracy, Warszawa 2018
Kręcisz M., Glosa do wyroku TS z dnia 13 maja 2014 r., C-131/12, LEX/el. 2014
Lis-Staranowicz D., Glosa do wyroku TK z dnia 19 czerwca 2018 r., SK 19/17, Przegląd Sejmowy 2019, nr 3
Litwiński P. (red.), Rozporządzenie UE w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i swobodnym przepływem takich danych. Komentarz, Warszawa 2017
Łakomiec K., Konstytucyjna ochrona prywatności. Dane dotyczące zdrowia, Warszawa 2020
Otto M., The Right to Privacy in Employment. A Comparative Analysis, Oxford–Portland–Oregon 2016
Otto M., Prawo do prywatności pracowników w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Monitor Prawa Pracy 2019, nr 8
Sakowska-Baryła M. (red.), M. Ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych. Komentarz, Warszawa 2018
Spiecker I., A new framework for information markets: Google Spain, Common Market Law Review 2015, nr 4
Zalasiński A., Walor orzecznictwa podatkowego Trybunału Sprawiedliwości w polskim porządku prawnym, [w:] Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach podatkowych, red. W. Nykiel, A. Zalasiński, Warszawa 2014
Żołyński J., RODO. Prawo do zapomnienia w sferze zatrudnienia, Warszawa 2018
Prof. dr hab. Bogusław Sołtys
Uniwersytet Wrocławski
W sprawie reformy instytucji depozytu likwidacyjnego spółek kapitałowych
Artykuł jest głosem w sprawie konieczności przeprowadzenia reformy regulacji instytucji depozytu likwidacyjnego spółek kapitałowych. Omawiając społeczno-gospodarcze przeznaczenie, funkcje i specyfikę instytucji depozytu likwidacyjnego, wskazuje na niedostatki i wadliwości obowiązujących przepisów oraz ich sprzeczność z Konstytucją RP. Jednocześnie nakreśla kierunki reformy i formułuje propozycje ważniejszych zmian.
Słowa kluczowe: spółki kapitałowe, depozyt likwidacyjny, funkcja gwarancyjna, funkcja zabezpieczająca, konstytucyjne standardy ochrony praw i wolności
On the Reform of the Winding-up Deposit of Companies
The article is a voice on the necessary reform of the institution of winding-up deposit of companies. While analysing the social and economic purpose, functions and character of the liquidation deposit, it also indicates the deficiencies and imperfections of the applicable regulations and their inconsistency with the Polish Constitution. At the same time it identifies the directions of the reform and formulates proposals of the main amendments.
Keywords: companies, the winding-up deposit of companies, social and economic purpose and character of winding-up deposit, guarantee function, constitutional standards of protection of rights and freedoms
Bibliografia
Adamus R., Finansowanie przez udziałowców kosztów likwidacji spółki kapitałowej a rozwiązanie spółki kapitałowej bez likwidacji, Rejent 2015, nr 1
Frąckowiak J., [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. K. Kruczalak, Warszawa 2001
Garlicki L., Jarosz-Żukowska S., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Grzegorczyk P., Weitz K., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Hotel M., Marek T., Rozwiązanie podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego bez przeprowadzenia postepowania likwidacyjnego, Palestra 2016, nr 7–8
Kidawa A., Rozwiązanie podmiotu wpisanego do rejestru bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego – problemy praktyczne, Doradca Restrukturyzacyjny 2017, nr 3
Komenda A., Rozwiązanie podmiotu wpisanego do rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, Doradztwo Restrukturyzacyjne 2016, nr 1
Kondej M., Trwające postepowania sądowe jako przesłanka wykluczająca możliwość uznania likwidacji spółki z o.o. za zakończoną, a tym samym wykreślenia jej z KRS. Glosa krytyczna do postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z 31 stycznia 2017 r., X Ga 765/16, Kwartalnik Prawo–Społeczeństwo–Ekonomia 2018, nr 1
Markiewicz M., Zwrot przedmiotu z depozytu sądowego, cz. I, Monitor Prawniczy 2008, nr 10.
Marszałkowska-Krześ E., [w:] System Prawa Handlowego, t. 1, Prawo handlowe – część ogólna, red. S. Włodyka, Warszawa 2009
Skowron R., Postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego bez likwidacji w odniesieniu do spółek prawa handlowego, Przegląd Prawa Handlowego 2016, nr 10
Sołtys B., Depozyt likwidacyjny jako warunek wykreślenia spółek kapitałowych z Krajowego Rejestru Sądowego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2020, nr 11
Rodzynkiewicz M., [w:] Kodeks spółek handlowych, t. II B, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 227–300, red. A. Opalski, Warszawa 2018
Rodzynkiewicz M., [w:] Kodeks spółek handlowych, t. III B, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 393–490, red. A. Opalski, Warszawa 2016
Szczurowski T., Kognicja sądu rejestrowego w sprawach wszczynanych na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowych, Warszawa 2016
Terc A., [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2020
Tuleja P., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Wrzołek-Romańczuk M., Wpis niedopuszczalny w Krajowym Rejestrze Sądowym, Przegląd Prawa Handlowego 2002, nr 4
Zamojski Ł., Pojęcie danych niedopuszczalnych ujawnionych w Krajowym Rejestrze Sądowym – glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 2.12.2015 r. (IV CSK 99/15), Glosa 2016, nr 3
Zubik M., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Dr Paulina Łazutka-Gawęda
Łódź
Niemiecki pakiet antykryzysowy w obliczu pandemii COVID-19
Pandemia koronawirusa to bez wątpienia największe wyzwanie, przed jakim stanęła zarówno gospodarka światowa, jak i gospodarki poszczególnych państw. Walka z wirusem dotknęła nie tylko osoby chorujące na COVID-19, ale również wszystkie kraje, stając się próbą dla funkcjonowania ich systemów ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, gospodarki. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) prognozuje, że pandemia COVID-19 spowoduje kryzys porównywalny do tego z lat 30. XX w., a światowy PKB skurczy się o około 3%. Te niepokojące dane stały się punktem wyjścia do przygotowania niniejszego opracowania, w którym analizie zostaną poddane rozwiązania antykryzysowe wprowadzane w Republice Federalnej Niemiec, czyli jednym z najbogatszych państw UE, które – jak przewiduje raport MFW – zanotuje w 2020 r. recesję i spadek PKB rzędu -7%. Przegląd działań rządu federalnego, ratujących zarówno obywateli przed pandemią, jak i gospodarkę przed recesją, jest ciekawym studium przypadków, pozwalającym na podstawie danych ekonomicznych podsumowujących dłuższe okresy zweryfikować, jakie rozwiązania prawne i stymulatory społeczne i gospodarcze są najbardziej efektywne w czasie kryzysu, i które z nich przynoszą najlepsze efekty – zarówno w krótkiej, jak i dłuższej perspektywie czasu.
Słowa kluczowe: anti-crisis package, SARS-CoV-2, pandemic, coronavirus, COVID-19 in Germany
The German Anti-Crisis Package Adopted in the Face of SARS-CoV-2 Pandemic
The aim of this article is to present the legal solutions introduced in the Federal Republic of Germany in the face of the crisis caused by SARS-CoV-2. The study presents the legal and administrative context of the activities implemented to counteract the crisis. The article discusses the legal regulations introduced to support health protection, citizens and entrepreneurs, taking into account their financial dimension. Organizational issues are discussed and it is analysed how public authorities fought the pandemic. Procedures and mechanisms of creating anti-crisis regulations from all branches of law: constitutional, administrative, civil and criminal law, are presented. The presented issues include references to the latest subject literature and case law of the Federal Constitutional Court regarding the coronavirus pandemic.
Keywords: anti-crisis package, SARS-CoV-2, pandemic, coronavirus, COVID-19 in Germany
Bibliografia
Bender P., Verwaltungsgerichtlicher Rechtsschutz gegen Gottesdienstverbote durch Maßnahmen zur Eindämmung des Corona-Virus, Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht– Extra 2020, nr 9b
Guckelberger A., Ausgangsbeschränkungen und Kontaktverbote anlässlich der Corona-Pandemie, Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht – Extra 2020, nr 9a
Gusy Ch., Grundrechte unter Quarantäne?, Recht und Politik 2020, nr 2
Hamann Ch., „Zwangstracking“ – Ein rechtliches No-Go?, Recht und Politik 2020, nr 2
Ipsen J., Notstandsverfassung und Corona-Virus. Rückblick und Ausblick, Recht und Politik 2020, nr 2
Janicki L. (red.), Ustawa zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z 23 maja 1949 r. Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland vom 23 Mai 1949, Poznań 2007
Lamprecht R., Das Bundesverfassungsgericht. Geschichte und Entwicklung, Bonn 2011
Rixen S., Grenzenloser Infektionsschutz in der Corona-krise? Konturen eines grundrechtssensiblen Pandemie-Krisenrechts, Recht und Politik 2020, nr 2
Tkaczyński J.W., Prawo ustrojowe Niemiec, Kraków 2015
Tkaczyński J.W., Ustrój federalny Niemiec a system decyzyjny Unii Europejskiej, Kraków 2005
Dr Dominik Zając
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Narkotyki z nielegalnego źródła jako przedmiot czynności podjętej w celu leczniczym
Polskie prawo karne w sposób restrykcyjny podchodzi do zagadnienia wytwarzania, obrotu oraz posiadania narkotyków. Właściwie każda forma władania środkami, objętymi zakresem ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, może zostać uznana za przestępstwo. Jednocześnie, część z opisanych tam środków posiada udowodnione naukowo działanie lecznicze. Niniejsze opracowanie zawiera teoretyczno-dogmatyczą analizę sytuacji, w której osoba chora, wymagająca terapii substancjami psychoaktywnymi, pozyskuje takie substancje bez stosowanych zezwoleń. Pomimo pozornej przestępczości zachowań tego typu nie dochodzi tu w ogóle do ataku na dobra prawne. Obiektywnie istniejąca potrzeba medyczna przesądza o społecznej opłacalności zachowań tego typu. W konsekwencji dochodzi tu do wyłączenia odpowiedzialności karnej ze względu na brak materialnego aspektu bezprawności czynu.
Słowa kluczowe: bezprawność, medyczna marihuana, narkotyki
Drugs from an Illegal Source as the Object of an Act Undertaken for a Therapeutic Purpose
Polish criminal law has a restrictive approach to manufacturing, trading in, and possessing drugs. Virtually any form of possession of the substances covered by the Polish Act on Counteracting Drug Addiction may be considered a crime. At the same time, some of the substances described therein have scientifically recognized therapeutic effects. This study contains a theoretical and dogmatic analysis of the situation in which a sick person, who requires therapy with psychoactive substances, obtains such substances without the required permits. Despite the apparent criminality of this type of behaviour, there is no infringement of legal interests at all. The objectively existing medical need determines the social profitability of this type of behaviour. As a consequence, criminal liability is excluded here due to lack of a substantive aspect of unlawfulness of the act.
Słowa kluczowe: bezprawność, medyczna marihuana, narkotyki, prawo karne, uzależnienie Keywords: unlawfulness, medical marijuana, drugs, criminal law, drug addiction
Bibliografia
Chruściel T., Preiss-Mysłowska M., Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, Warszawa 2000
Daniluk P., Ocena społecznej szkodliwości czynu, Prawo i Prokuratura 2011, nr 6
Erickson C., Nauka o uzależnieniach, Warszawa 2010
Fudalej S., Wojnar M., Wpływ leczenia substytucyjnego na funkcjonowanie społeczne i stan zdrowia osób uzależnionych od opioidów, Psychiatria 2016, nr 4
Giezek J., Świadomość sprawcy czynu zabronionego, Warszawa 2013
Górowski W., Zając D. (red.), Przestępstwa narkotykowe i dopalacze, Kraków 2019
Janicki B., Rzepecki M., Substancje uzależniające i dopingujące oraz podstawy ich działania, Bydgoszcz 2009
Kaczmarek T., Dobro prawne i społeczna szkodliwość czynu, [w:] System Prawa Karnego, t. III, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności karnej, red. R. Dębski, Warszawa 2013
Konarska-Wrzosek V., Dyrektywy wyboru kary w polskim ustawodawstwie karnym, Toruń 2002
Koszowski M., Przeciwdziałanie uzależnieniom. Regulacje prawne, Warszawa 2019
Krajewski K., Sens i bezsens prohibicji, Kraków 2001
Kulik M., Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, [w:] Pozakodeksowe przestępstwa przeciwko zdrowiu. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2017
Łucarz K., Muszyńska A., Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, Warszawa 2008
Meder J., Kałwa A., Rosenfeld M., Podwójna diagnoza – „podwójne” problemy, aktualne koncepcje terapeutyczne, Psychiatria 2006, nr 4
Plebanek E., Materialne określenie przestępstwa, Warszawa 2009
Srogosz T., Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, Warszawa 2008
Szczukiewicz P., Przyjmowanie substancji psychoaktywnych a zagrożenia rozwoju psychospołecznego młodzieży, [w:] Patologie społeczne dzieci, młodzieży i ich rodzin, red. M. Parcheta, Stalowa Wola 2015
Tarapata S., Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna, Warszawa 2016
Ważny A. (red), Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, Warszawa 2013
Zając D., Karalność obrotu dopalaczami w świetle art. 165 k.k. (analiza dogmatyczna), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2017, nr 4
Zając D., Stopień społecznej szkodliwości czynu jako okoliczność rzutująca na wymiar kary, PiP 2017, nr 11
Zając D., Zgoda dzierżyciela dobra prawnego na zachowania ryzykowne jako okoliczność wpływająca na zakres odpowiedzialności karnej, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2018, nr 2
Zawadzki M., Nowak K., Fentanyl i jego pochodne jako grupa nowych substancji psychoaktywnych (dopalaczy), Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2018, nr 72
Zawłocki R., Pojęcie i funkcje społecznej szkodliwości czynu w prawie karnym, Warszawa 2007
Prof. dr hab. Radosław Koper
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Środek zapobiegawczy związany z ochroną personelu medycznego w procesie karnym
Środki zapobiegawcze, jako jedne z najważniejszych środków przymusu w postępowaniu karnym, muszą być zawsze stosowane z należytą ostrożnością. Tymczasem w ustawie nowelizującej kodeks postępowania karnego z 31 marca 2020 r. wprowadzono nowy środek zapobiegawczy, mający na celu ochronę członków personelu medycznego. Celem artykułu jest analiza tej nowej regulacji. W szczególności rozważania są ukierunkowane na udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy to uregulowanie może być ocenione pozytywnie. Przedmiotem opracowania jest analiza treści art. 276a k.p.k. w relacji do innych środków zapobiegawczych. Ta nowa regulacja wzbudza jednak poważne zastrzeżenia, ponieważ doszło do podważenia spójności systemu środków zapobiegawczych. Środek z art. 276a k.p.k. ma służyć tylko do ochrony pokrzywdzonego. Nie ma racjonalnego uzasadnienia, zwłaszcza że wspomniana ochrona mogłaby być realizowana w wyniku stosowania innych środków zapobiegawczych.
Słowa kluczowe: środki zapobiegawcze, ochrona, personel medyczny, pokrzywdzony, postępowanie karne
The Preventive Measure Aimed at Protecting Medical Staff in Criminal Proceedings
Preventive measures, as one of the most important coercive measures in criminal proceedings, must always be applied with due care. Meanwhile, in the amendment to the Code of Criminal Procedure [CCP] of 31 March 2020, a new preventive measure was introduced with the aim of protecting medical staff members. The aim of the article is to analyse this new regulation. The analysis focuses in particular on answering the question whether such regulation merits a positive assessment. The subject of the paper is an analysis of Article 276a CCP in relation to others preventive measures. That regulation raises serious concerns, because the cohesion of preventive measures system was undermined. The measure provided for in Article 276a CCP should aim at protecting exclusively the victim. It has no rational justification, especially that the above-mentioned protection could be achieved by applying other preventive measures.
Keywords: preventive measures, protection, medical staff, victim, criminal proceedings
Bibliografia
Chojniak Ł., Ochrona praw pokrzywdzonego w procesie karnym – ocena regulacji de lege lata, [w:] Problemy z sądową ochroną praw człowieka, t. II, red. R. Sztychmiler, J. Krzywkowska, Olsztyn 2012
Cora Ł., Tymczasowe aresztowanie jako ultima ratio w polskim procesie karnym, [w:] Profesor Marian Cieślak – osoba, dzieło, kontynuacje, red. W. Cieślak, S. Steinborn, Warszawa 2013
Czabański J., Stosowanie tymczasowego aresztowania w Polsce na tle porównawczym, Prokuratura i Prawo 2010, nr 10
Dąbkiewicz K., Tymczasowe aresztowanie, Warszawa 2012
Dudka K., Praktyka stosowania nieizolacyjnych środków zapobiegawczych, [w:] Z problematyki funkcji procesu karnego, red. T. Grzegorczyk, J. Izydorczyk, R. Olszewski, Warszawa 2013
Dudka K., Praktyka stosowania nieizolacyjnych środków zapobiegawczych w polskim procesie karnym, Warszawa 2016
Dudka K., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2020
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarze Zakamycza wraz z komentarzem do ustawy o świadku koronnym, Kraków 2003
Izydorczyk J., Stosowanie tymczasowego aresztowania w polskim postępowaniu karnym, Kraków 2002
Koper R., Karnoprocesowy status pokrzywdzonego w aspekcie stosowania tymczasowego aresztowania, Prokuratura i Prawo 2019, nr 1
Koper R., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2020
Kosonoga J., Funkcje środków zapobiegawczych, Wojskowy Przegląd Prawniczy 2005, nr 4
Kosonoga J., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2020
Luzzati C., L’interprete e il legislatore. Saggio sulla certezza del diritto, Milano 1999
Marszał K., Proces karny. Zagadnienia ogólne, Katowice 2013
Marszał K., [w:] Stosowanie środków przymusu w procesie karnym. Problem karnoprocesowych ograniczeń praw obywatelskich, red. K. Amelung, K. Marszał, Katowice 1990
Skorupka J., Granice temporalne wolnościowych środków zapobiegawczych, [w:] Artes serviunt vitae sapientia imperat. Proces karny sensu largo. Rzeczywistość i wyzwania. Księga jubileuszowa Profesora Tomasza Grzegorczyka z okazji 70. urodzin, red. R. Olszewski, Warszawa–Łódź 2019
Sobczak J., Dziennikarz – sprawozdawca sądowy. Prawa i obowiązki, Warszawa 2000
Sobczak J., W kwestii potrzeby wzmocnienia pozycji pokrzywdzonego w procesie karnym, [w:] Artes serviunt vitae sapientia imperat. Proces karny sensu largo. Rzeczywistość i wyzwania. Księga jubileuszowa Profesora Tomasza Grzegorczyka z okazji 70. urodzin, red. R. Olszewski, Warszawa–Łódź 2019
Stachowiak S., Uwagi o środkach zapobiegawczych, [w:] Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Janusza Tylmana, red. T. Grzegorczyk, Warszawa 2011
Stefański R.A., Obowiązki w ramach dozoru Policji, [w:] Iudicium et scientia. Księga jubileuszowa Profesora Romualda Kmiecika, red. A. Przyborowska-Klimczak, A. Taracha, Warszawa 2011
Stefański R.A., Przesłanki tymczasowego aresztowania w nowym kodeksie postępowania karnego, Wojskowy Przegląd Prawniczy 1997, nr 3–4
Stefański R.A., Środek zapobiegawczy nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, Wojskowy Przegląd Prawniczy 2010, nr 3
Tarnowska D., Pozaprocesowa funkcja środków zapobiegawczych, Prokuratura i Prawo 2002, nr 11
Tylman J., Funkcje tymczasowego aresztowania, [w:] Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Szymczaka, red. M. Domagała, Łódź 1994
Waltoś S., Prasa i proces karny (w świetle prawa prasowego z 1984 r.), Zeszyty Prasoznawcze 1986, nr 1
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2009
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Komentarz do art. 117–277 kodeksu karnego, red. A. Zoll, Kraków 1999
Prof. dr hab. Justyna Karaźniewicz
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Kontrola osobista po nowelizacji ustawy o Policji. Czy zmiany wynikające z wyroku TK usunęły czy pogłębiły wątpliwości co do tej instytucji?
W wyroku z 14.12.2017 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 15 ust. 1 pkt 5 u.p. w zakresie, w jakim nie określa granic kontroli osobistej, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 i art. 47 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, zaś art. 15 ust. 7 u.p. w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zgodności z prawem tej czynności, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji . Wykonaniem wyroku TK była ustawa nowelizująca przepisy ustawy o Policji , którą zmodyfikowano treść art. 15 ust. 1 pkt 5 przez wprowadzenie dodatkowej przesłanki wskazującej na cel tej czynności. Ponadto uzupełniono regulację ustawową przez określenie algorytmu czynności podejmowanych przez funkcjonariusza w ramach kontroli osobistej, a także uprawnień osoby kontrolowanej (w tym prawa złożenia zażalenia do sądu) w nowym art. 15d. W ten sposób wyeliminowany został zarzut podustawowej regulacji zasad i trybu podejmowania tej czynności oraz niedostatecznej jej kontroli. Wydaje się jednak, że nowelizacja nie usunęła wszystkich wątpliwości co do prawidłowości regulacji prawnej kontroli osobistej, a niektóre wręcz pogłębiła. Problematyka ta, z uwagi na zakres zmian i ich konsekwencje, wymaga wieloaspektowej oceny, która przekracza ramy jednej publikacji. W niniejszym artykule skoncentrowano się więc na ocenie nowelizacji z punktu widzenia istoty kontroli osobistej, którą należy dekodować przede wszystkim z ustawowych przepisów regulujących przesłanki i zakres tej czynności. Wydaje się, że jest to zagadnienie fundamentalne dla dalszych rozważań nad tą instytucją, np. w zakresie poziomu ochrony jednostki przed nadmierną ingerencją w jej prawa i wolności
Słowa kluczowe: osobiste przeszukanie, Policja, ograniczenie wykonywania praw konstytucyjnych, Trybunał Konstytucyjny, postępowanie karne
Personal Search after the Amendments to the Police Act. Did the Amendments Resulting from the Judgment of the Constitutional Tribunal Remove or Deepen Doubts about Personal Search?
Personal search is an act of the Police that is carried out outside of criminal proceedings. However, the grounds for personal search indicate that it is carried out when there is a reasonable suspicion of committing an offence. It means that it is ‘an act that resembles’ body search in the course of criminal proceedings or proceedings in cases of petty offences. Due to the fact that personal search limits the personal inviolability and the right to privacy, the Constitutional Tribunal recognized that all important elements of personal search should be specified in the Act. The judgment of the Constitutional Tribunal led to changes in the Police Act. However, the amendment has not removed the most important doubts related to personal search, but even deepened them. The legislator has modified the grounds for personal search and expanded the scope of permissible actions. In consequence it led to blurring the differences between body search carried out under the Code of Criminal Procedure and personal search. The article indicates construction errors in new regulations and effects of amendments made by the legislature. A critical analysis of current regulations enables formulating proposals for new solutions.
Keywords: personal search, Police, limitation upon the exercise of constitutional freedoms and rights, Constitutional Tribunal, criminal proceedings
Bibliografia
Babieracki G., Kontrola osobista, Słupsk 2010
Bajerski A., Legitymowanie, kontrola osobista, przeglądanie zawartości bagażu, sprawdzenie ładunku, Piła 2007
Cyma-Końska D., Wójcik R., Kontrola osobista a przeszukanie osoby, Legionowo 2015
Gądzik Z., [w:] Ł. Czebotar, Z. Gądzik, A. Łyżwa, A. Michałek, A. Świerczewska-Gąsiorowska, M. Tokarski, Ustawa o Policji. Komentarz, Warszawa 2015
Kamińska-Nawrot A., Przeszukanie osoby i kontrola osobista – po zmianach wynikających z wykonania wyroku TK, Studia Prawnoustrojowe 2019, nr 44
Karaźniewicz J., Glosa do Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 grudnia 2017 r., sygn. akt K 17/14, Przegląd Sejmowy 2021, nr 1.
Karaźniewicz J., [w:] Ustawa o Policji. Komentarz, red. K. Chałubińska-Jentkiewicz, J. Kurek, Warszawa 2020
Karaźniewicz J., O (nie)konstytucyjności kontroli osobistej dokonywanej przez Policję, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2021, nr 1
Karaźniewicz J., Przeszukanie i czynności zbliżone do przeszukania w teorii i praktyce organów ścigania, [w:] Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010
Kaznowski A., Karnoprocesowe aspekty przeszukania osoby w polskiej procedurze karnej, Wojskowy Przegląd Prawniczy 2008, nr 3
Klinowski M., Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii a konstytucyjna zasada proporcjonalności, Prokuratura i Prawo 2009, nr 2
Młynarczyk Z., Przeszukanie i odebranie przedmiotów w postępowaniu karnym, Prokuratura i Prawo 1996, nr 4
Opalska-Kasprzak A., Przeszukanie, problematyka prawna i kryminalistyczna, Warszawa 2018
Skoczyński L., Przeszukanie – ewolucja instytucji, [w:] Problemy ewolucji prawa karnego, red. T. Bojarski, Lublin 1990
Szumiło-Kulczycka D., Kontrola osobista, przeglądanie zawartości bagaży, przeszukanie (przyczynek do kwestii racjonalności legislacji), PiP 2012, nr 3
Taracha A., „Kontrola osobista i przeglądanie zawartości bagażu” (art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o Policji) a ochrona konstytucyjnych praw człowieka, Prawo w Działaniu. Sprawy Karne 2020, nr 41
Prof. dr hab. Tomasz Gizbert-Studnicki
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Obrona kojota (uwagi w związku z książką M. Stambulskiego)
W swej książce M. Stambulski porównuje analityczną teorię prawa do kojota z kreskówki, „który goniąc strusia, wpada w przepaść, nie zauważając tego. Jeszcze jakiś czas biegnie w powietrzu, ale gdy tylko zauważy, że stracił grunt pod nogami, wpada w przepaść, nie zauważając tego”. Książka M. Stambulskiego wpisuje się w cykl prac teoretyków prawa z ośrodka wrocławskiego, opublikowanych w ostatnich dziesięciu latach. Są to prace stanowiące niewątpliwie ważne novum w polskiej filozofii prawa. Ich wspólną cechą jest krytyczna postawa wobec analitycznej teorii prawa. Artykuł ogranicza się zasadniczych kwestii, co do których nie zgadzam się z autorem.
Słowa kluczowe: filozofia prawa, pozytywizm, filozofia analityczna, teoria prawa, postmodernism, krytyczne studia nad prawem
Defence of the Coyote (Remarks about M. Stambulski’s Book)
The purpose of this article is the critical analysis of the book by M. Stambulski. In the opinion of Stambulski analytical legal theory can be compared to a coyote which chasing an ostrich falls off a cliff. The paper demonstrates that Stambulski refers to the version of the analytical legal theory at its stage app. fifty years ago, and in addition almost exclusively to the Polish legal theory. He reconstructs the theses of the analytical legal theory in an inadequate way and ascribes to analytical theoreticians’ certain claims never made by them. In particular, the analytical theoreticians do not claim that the law is “a message from the emperor”.
Keywords: philosophy of law, positivism, analytic philosophy, theory of law, post-modernism, critical law studies
Bibliografia
Bator A., Pulka Z. (red.), A Post-analytical Approach to Philosophy and Theory of Law, Berlin 2019
Bator A., Pulka Z. (red.), Legal Theory and Philosophy of Law, Warszawa 2013
Dębska H., Strategia wielopozycyjności w półperyferyjnym polu prawnym. Homo academicus na rynku, [w:] Polska jako peryferie, red. T. Zarycki, Warszawa 2016
Dickson J., Evaluation and Legal Theory, Oxford 2001
Dworkin R., Justice in Robes, Cambridge 2006
Gizbert-Studnicki T., Analityczna teoria prawa z perspektywy metafilozoficznej, [w:] Filozofia prawa. Normy i fakty, red. J. Hołowka, B. Dziobkoski, Warszawa 2020
Gizbert-Studnicki T., Dyrda A., Grabowski A., Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa, Warszawa 2016
Gizbert-Studnicki T., Uniwersalność teorii prawa, PiP 2014, nr 11
Gizbert-Studnicki T., Filozofia polityczna a pozytywistyczna teoria prawa, Przegląd Prawa i Administracji 2017, t. 110
Hart H., The Concept of Law, Oxford 2012
Jabłoński P. (red.), Czy koniec teorii prawa, Wrocław 2011
Jackson F., From Metaphysics to Ethics: A Defense of Conceptual Analysis, Oxford 1998
Kramer M., Objectivity and the Rule of Law, Cambridge 2007
Mańko R., Nauki prawne wobec problemu polityczności: zagadnienia wybrane z perspektywy jurysprudencji krytycznej, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2018, nr 3
Mańko R., W stronę krytycznej filozofii orzekania, Łodź 2018
Matczak M., Imperium tekstu: prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego, Warszawa 2019
Raz J., Between Authority and Interpretation, Oxford 2009
Schauer F., The Social Construction of the Concept of Law; A Reply to Julie Dickson, Oxford Journal of Legal Studies 2005, vol. 25, nr 2
Shapiro S., Legality, Cambridge 2011
Stambulski M., Wiadomość od cesarza. Pojęcie prawa w teorii analitycznej i postanalitycznej, Warszawa 2020
Wróblewski J., Wartości a decyzja sądowa, Warszawa 1973
Dr Damian Kaczan
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Majątkowe prawo do grobu a prawo osobiste do kultu pamięci osoby zmarłej. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 24.06.2019 r., III CSK 267/17
Glosa dotyczy problemu kolizji podmiotowych praw majątkowych i praw osobistych. Tłem rozważań w tym zakresie pozostaje szczególny problem zbiegu praw tego, kto zawarł umowę z zarządem cmentarza stanowiącą podstawę dysponowania miejscami w grobie z prawami osób bliskich zmarłego pochowanego w danym grobie. Uwagi zawarte w glosie są częściowo krytyczne względem utrwalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego odnośnie do badanej problematyki, zaakceptowanej również w doktrynie. Prowadzą one do wniosku, że zasada pierwszeństwa praw osobistych przed majątkowymi nie ma charakteru absolutnego. W pracy wskazano przykłady przepisów uzasadniających tę konkluzję ogólnie względem stosunków cywilnoprawnych. Dokonano też próby przeniesienia owych rozważań na płaszczyznę relacji pomiędzy majątkowymi i niemajątkowymi prawami do grobu.
Słowa kluczowe: prawa majątkowe, prawa niemajątkowe, dobra osobiste, prawo do grobu, kolizja praw podmiotowych.
Property Right to a Grave in the Context of Personal Right to Veneration of a Dead Person’s Memory. Commentary on Supreme Court Judgment of 24 June 2019, III CSK 267/17
The commentary concerns the problem of conflict between legal property rights and personal rights. The background for these reflections is the special problem of concurrence of rights of the person who entered into a contract with the cemetery administration, which remains the basis for controlling the places in a grave, with the rights of family members or former cohabitees of the person buried in that grave. The remarks in this commentary are partly critical of the established line of case law of the Supreme Court relating to the issue at hand, approved also in the legal literature. They lead to the conclusion that the principle of primacy of personal rights over property rights is not absolute. The paper indicates examples of provisions which justify this conclusion in general for any civil law relationships. It also tries to transfer these reflections to the plane of relationships between property and other rights to a grave.
Keywords: property rights, non-property rights, personal interests, right to a grave, conflict of legal rights
Bibliografia
Alexy R., On the Structure of Legal Principles, Ratio Juris 2000, nr 3
Cisek A., Dobra osobiste i ich niemajątkowa ochrona w kodeksie cywilnym, Wrocław 1989
Drembkowski P., Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Komentarz, Warszawa 2018
Dworkin R., The model of Rules, The University of Chicago Law Review 1967, nr 1
Dybowski T., Ochrona własności w polskim prawie cywilnym. Rei vindicatio. Actio negatoria, Warszawa 1969
Fras M., Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126–352), Warszawa 2018
Garlicki S., Odpowiedzialność cywilna za nieszczęśliwe wypadki, Warszawa 1971
Gizbert-Studnicki T., Zasady i reguły prawne, PiP 1988, nr 3
Granecki P., Dobra osobiste w prawie polskim – zagadnienie dóbr osobistych osób prawnych, PiP 2002, nr 5
Heropolitańska I., Prawne zabezpieczenia zapłaty wierzytelności, Warszawa 2018
Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo rzeczowe, Warszawa 2012
Jastrzębski J. (red.), Odpowiedzialność odszkodowawcza, Warszawa 2007
Matys J., Model zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu szkody niemajątkowej w kodeksie cywilnym, Warszawa 2010
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2014
Nesterowicz M., Kontraktowa i deliktowa odpowiedzialność lekarza za zabieg leczniczy, Warszawa–Poznań 1972
Panowicz-Lipska J., Majątkowa ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1975
Radwański Z., Olejniczak O., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2017
Rudnicki S., Prawo do grobu. Zagadnienia cywilistyczne, Zakamycze 1999
Stelmach J. (red.), Studia z filozofii prawa, Kraków 2001
Szpunar A., Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1979
Witoszko W., Jednorazowe odszkodowanie z ubezpieczenia wypadkowego, Warszawa 2010
Dr Tomasz Jasiakiewicz
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Odrzucenie spadku przez rodziców działających w imieniu dziecka. Glosa do uchwały SN z 22.05.2018 r., III CZP 102/17
Zagadnienie odrzucenia spadku przez rodziców działających w imieniu dziecka stanowi przedmiot wielu, często całkowicie odmiennych wypowiedzi ze strony zarówno judykatury, jak i doktryny. Przyczyną rozbieżności jest wyjątkowo złożony charakter tej problematyki, która zarazem niesie ze sobą potencjalne zagrożenie interesów majątkowych dziecka, będącego najsłabszym i niesamodzielnym uczestnikiem obrotu cywilnoprawnego. W tym kontekście należy zaaprobować sformułowanie przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zagadnień prawnych obejmujących istniejące w tym zakresie wątpliwości. Podjęta w składzie siedmiu sędziów uchwała z 22.05.2018 r., na tle dotychczasowych wypowiedzi SN, zasługuje na szczególną uwagę przede wszystkim ze względu na precedensowe zastosowanie per analogiam przepisów o transmisji (art. 1017 k.c.) w celu wstrzymania zakończenia biegu terminu na przyjęcie lub odrzucenie spadku. Jest to kolejna wypowiedź judykatury kwalifikująca odrzucenie spadku jako czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, a zarazem pierwsza, w której SN uznał, że spadek przed jego przyjęciem lub odrzuceniem nie wchodzi w skład majątku spadkobiercy.
Słowa kluczowe: prawo spadkowe, zarząd majątkiem dziecka, czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, odrzucenie spadku przez rodziców w imieniu dziecka
Commentary on Supreme Court Resolution of 22 May 4 August 2018, III CZP 102/17
In the commented resolution, the Supreme Court correctly held that the submission by parents - on behalf of a minor child - of a statement on rejection of inheritance is an act beyond the scope of ordinary administration of the child’s assets. Moreover, the Court held that the time limit provided for in Article 1015(1) of the Civil Code cannot end before the valid completion of the proceedings in the matter of permission for a minor heir to submit a statement on rejection of inheritance. In the Court’s opinion, after a valid completion of such proceedings, the minor’s statement should be submitted promptly unless the time limit is still running. According to the commentator, such interference in respect of the running of the time limit defined in Article 1015(1) of the Civil Code is unjustifiable. There is actually no need to do so, because it is always possible to observe this time limit if only – while it is still running – the parents make an application to the court, asking for the statement on acceptance or rejection of inheritance to be received. Meanwhile, if the parents fail to file such an application, they can avoid the legal consequences of their failure to submit a statement on acceptance or rejection of inheritance (Article 1019(2) of the Civil Code) claiming a mistake as to the law.
Keywords: inheritance law, administration of the child’s assets, acts beyond the scope of ordinary administration of the child’s assets, rejection of inheritance by parents on behalf of a child
Bibliografia
Borysiak W., Dziedziczenie. Konstrukcja prawna i ochrona, Warszawa 2013
Gajda J., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018
Gromek K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2018
Jasiakiewicz T., W poszukiwaniu środków ochrony prawnej małoletniego spadkobiercy przed mimowolnym przyjęciem spadku, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2019, nr 4
Justyński T., Rodzicielskie oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku a termin zawity z art. 1015 k.c. Glosa do uchwały SN z dnia 22 maja 2018 r., III CZP 102/17, Orzecznictwo Sądów Polskich 2020, nr 3
Kabza E., Problem stosowania analogii w prawie cywilnym, Forum Prawnicze 2010, nr 9
Księżak P., Glosa do postanowienia SN z 28.05.2015 r., III CSK 352/14, Rejent 2016, nr 3
Konińska B., Upływ terminu do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego, Rejent 2014, nr 9
Kordasiewicz B., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015
Nawrot F., Odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe w prawie polskim i włoskim, Rejent 2017, nr 5
Pytel A., Błąd prawnie doniosły, upadłość konsumencka oraz zasady współżycia społecznego, czyli sposoby zapobiegania skutkom przyjęcia spadku wprost, Nowa Currenda – Dodatek Naukowy 2017, nr 2
Słyk J., [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, t. V, red. K. Osajda, Warszawa 2017
Strzebińczyk J., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 12, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2011
Swaczyna B., Odrzucenie spadku nabytego przez dziecko, [w:] Rozprawy cywilistyczne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Edwardowi Drozdowi, red. M. Pecyna, J. Pisuliński, M. Podrecka, Warszawa 2013
Wróbel A., Glosa do postanowienia SN z 20.11.2013 r., I CSK 329/13, PiP 2016, nr 4
