Kluczowe modyfikacje systemu dochodów samorządowych wprowadzone nową ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnegoprof. dr hab. Joanna M. Salachna
Katedra Finansów Publicznych i Prawa Finansowego, Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5748-0170
udział w autorstwie tekstu – 50%
dr Marcin Tyniewicki
Katedra Finansów Publicznych i Prawa Finansowego, Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2993-3982
udział w autorstwie tekstu – 50%
Katedra Finansów Publicznych i Prawa Finansowego, Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5748-0170
udział w autorstwie tekstu – 50%
dr Marcin Tyniewicki
Katedra Finansów Publicznych i Prawa Finansowego, Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2993-3982
udział w autorstwie tekstu – 50%
Kluczowe modyfikacje systemu dochodów samorządowych wprowadzone nową ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 1.10.2024 r. wprowadziła dosyć istotne zmiany w funkcjonującym systemie dochodów samorządowych. Nie mają one charakteru kompleksowego, tzn. nie dotyczą wszystkich elementów tego systemu, a w szczególności źródeł dochodów. Zmiany koncentrują się na metodach kalkulacji środków przekazywanych samorządom z budżetu państwa – udziałach w podatkach dochodowych oraz subwencji ogólnej. W związku z tym celem artykułu jest przedstawienie najważniejszych modyfikacji systemu dochodów jednostek samorządu terytorialnego poczynionych przez ustawodawcę w porównaniu z rozwiązaniami istniejącymi w poprzednim stanie prawnym. W opracowaniu pojawia się również ostrożna próba ogólnej oceny nowych regulacji, ponieważ – zdaniem autorów – dokonanie oceny pogłębionej i kompleksowej może zostać przeprowadzone dopiero po upływie pewnego okresu praktycznego funkcjonowania nowej ustawy.
Słowa kluczowe: dochody własne JST, udziały w PIT i CIT, potrzeby finansowe, subwencja ogólna, dotacje, korekta z tytułu zamożności
Professor Dr Hab. Joanna M. Salachna
Department of Public Finance and Financial Law, Faculty of Law, University of Białystok, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5748-0170
Contribution to the preparation of the article – 50%
Dr Marcin Tyniewicki
Department of Public Finance and Financial Law, Faculty of Law, University of Białystok, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2993-3982
Contribution to the preparation of the article – 50%
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 1.10.2024 r. wprowadziła dosyć istotne zmiany w funkcjonującym systemie dochodów samorządowych. Nie mają one charakteru kompleksowego, tzn. nie dotyczą wszystkich elementów tego systemu, a w szczególności źródeł dochodów. Zmiany koncentrują się na metodach kalkulacji środków przekazywanych samorządom z budżetu państwa – udziałach w podatkach dochodowych oraz subwencji ogólnej. W związku z tym celem artykułu jest przedstawienie najważniejszych modyfikacji systemu dochodów jednostek samorządu terytorialnego poczynionych przez ustawodawcę w porównaniu z rozwiązaniami istniejącymi w poprzednim stanie prawnym. W opracowaniu pojawia się również ostrożna próba ogólnej oceny nowych regulacji, ponieważ – zdaniem autorów – dokonanie oceny pogłębionej i kompleksowej może zostać przeprowadzone dopiero po upływie pewnego okresu praktycznego funkcjonowania nowej ustawy.
Słowa kluczowe: dochody własne JST, udziały w PIT i CIT, potrzeby finansowe, subwencja ogólna, dotacje, korekta z tytułu zamożności
Professor Dr Hab. Joanna M. Salachna
Department of Public Finance and Financial Law, Faculty of Law, University of Białystok, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5748-0170
Contribution to the preparation of the article – 50%
Dr Marcin Tyniewicki
Department of Public Finance and Financial Law, Faculty of Law, University of Białystok, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2993-3982
Contribution to the preparation of the article – 50%
Key modifications to the system of local authority income introduced by the new Act on Local Authority Income
The Act on Local Authority Income of 1 October 2024 introduced fairly major changes into the current system of local authority income. They are not comprehensive, i.e. they do not apply to all components of the system, in particular the sources of income. The changes focus on the method of calculating funds transferred to local authorities from the state budget – the shares of income tax and the general subsidy. Therefore, the objective of the article is to present the most important modifications of the system of local authority income made by the legislator in comparison with the solutions that existed in the previous legal situation. The article also contains a cautious attempt to make a general assessment of the new regulations, because the authors believe an in-depth and comprehensive assessment can only be made after the new Act has been operating in practice for some time.
Keywords: own income of LAUs, shares of PIT and CIT, financial needs, general subsidy, grants, adjustment for affluence
Bibliografia / References
Izdebski H., Funkcjonowanie instytucji wpłat na subwencję ogólną („janosikowe”) z punktu widzenia finansów m.st. Warszawy i województwa mazowieckiego, „Samorząd Terytorialny” 2013/11.
Kańduła S., Dyskusja na temat zasadności poziomej redystrybucji dochodów między jednostkami samorządu terytorialnego, „Studia Regionalne i Lokalne” 2015/3 (61).
Lemonnier E., Wpłaty korekcyjno-wyrównawcze w samorządach terytorialnych we Francji. Zarys problematyki, „Finanse Komunalne” 2025/1.
Poniatowicz M., O tym jak kryzys finansowy podważył ideę redystrybucji poziomej dochodów w sektorze samorządowym, „Zeszyty Naukowe. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne” 2011/10.
Ruśkowski E., Salachna J.M., Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Komentarz, Warszawa 2004.
Salachna J.M., Konstytucyjne zasady finansowania oraz zasady wynikające z Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego [w:] System Prawa Samorządu Terytorialnego, t. 2, Ustrój samorządu terytorialnego, red. I. Lipowicz, Warszawa 2022.
Salachna J.M., Tyniewicki M., Komentarz do art. 216 [w:] Finanse publiczne. Komentarz, red. J.M. Salachna, M. Tyniewicki, Warszawa 2024.
Swianiewicz P., Łukomska J., Mazowsze – bilans 25-lecia, „Mazowsze Studia Regionalne” 2024/48.
Tyniewicki M., Nowa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z komentarzem wprowadzającym, Gdańsk 2025.
Walczak P., Nowy system dochodów jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2025.
Zygadło P., System redystrybucji finansowej na rzecz województw. Przypadek Mazowsza, „Samorząd Terytorialny” 2013/11.
Luiza Budner-Iwanicka
doktorantka w Katedrze Prawa Finansowego i Gospodarki Narodowej Wydziału Prawa Uniwersytetu Masaryka w Brnie; prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku; przewodnicząca Komisji Analiz Budżetowych Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7323-6140
The Act on Local Authority Income of 1 October 2024 introduced fairly major changes into the current system of local authority income. They are not comprehensive, i.e. they do not apply to all components of the system, in particular the sources of income. The changes focus on the method of calculating funds transferred to local authorities from the state budget – the shares of income tax and the general subsidy. Therefore, the objective of the article is to present the most important modifications of the system of local authority income made by the legislator in comparison with the solutions that existed in the previous legal situation. The article also contains a cautious attempt to make a general assessment of the new regulations, because the authors believe an in-depth and comprehensive assessment can only be made after the new Act has been operating in practice for some time.
Keywords: own income of LAUs, shares of PIT and CIT, financial needs, general subsidy, grants, adjustment for affluence
Bibliografia / References
Izdebski H., Funkcjonowanie instytucji wpłat na subwencję ogólną („janosikowe”) z punktu widzenia finansów m.st. Warszawy i województwa mazowieckiego, „Samorząd Terytorialny” 2013/11.
Kańduła S., Dyskusja na temat zasadności poziomej redystrybucji dochodów między jednostkami samorządu terytorialnego, „Studia Regionalne i Lokalne” 2015/3 (61).
Lemonnier E., Wpłaty korekcyjno-wyrównawcze w samorządach terytorialnych we Francji. Zarys problematyki, „Finanse Komunalne” 2025/1.
Poniatowicz M., O tym jak kryzys finansowy podważył ideę redystrybucji poziomej dochodów w sektorze samorządowym, „Zeszyty Naukowe. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne” 2011/10.
Ruśkowski E., Salachna J.M., Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Komentarz, Warszawa 2004.
Salachna J.M., Konstytucyjne zasady finansowania oraz zasady wynikające z Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego [w:] System Prawa Samorządu Terytorialnego, t. 2, Ustrój samorządu terytorialnego, red. I. Lipowicz, Warszawa 2022.
Salachna J.M., Tyniewicki M., Komentarz do art. 216 [w:] Finanse publiczne. Komentarz, red. J.M. Salachna, M. Tyniewicki, Warszawa 2024.
Swianiewicz P., Łukomska J., Mazowsze – bilans 25-lecia, „Mazowsze Studia Regionalne” 2024/48.
Tyniewicki M., Nowa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z komentarzem wprowadzającym, Gdańsk 2025.
Walczak P., Nowy system dochodów jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2025.
Zygadło P., System redystrybucji finansowej na rzecz województw. Przypadek Mazowsza, „Samorząd Terytorialny” 2013/11.
Luiza Budner-Iwanicka
doktorantka w Katedrze Prawa Finansowego i Gospodarki Narodowej Wydziału Prawa Uniwersytetu Masaryka w Brnie; prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku; przewodnicząca Komisji Analiz Budżetowych Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7323-6140
Wykonanie budżetów przez jednostki samorządu terytorialnego w 2024 r.
Opracowanie przedstawia sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego w 2024 r. Tekst powstał na podstawie „Sprawozdania z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2024 r.”, przedłożonego Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych w czerwcu 2025 r.
Słowa kluczowe: budżet jednostek samorządu terytorialnego, dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych
Luiza Budner-Iwanicka
PhD student at the Department of Financial Law and National Economy of the Faculty of Law at Masaryk University in Brno, Czech Republic, president of the Regional Chamber of Audit in Gdańsk, chair of the Budget Analyses Commission of the National Council of the Regional Chambers of Audit, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7323-6140
Opracowanie przedstawia sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego w 2024 r. Tekst powstał na podstawie „Sprawozdania z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2024 r.”, przedłożonego Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych w czerwcu 2025 r.
Słowa kluczowe: budżet jednostek samorządu terytorialnego, dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych
Luiza Budner-Iwanicka
PhD student at the Department of Financial Law and National Economy of the Faculty of Law at Masaryk University in Brno, Czech Republic, president of the Regional Chamber of Audit in Gdańsk, chair of the Budget Analyses Commission of the National Council of the Regional Chambers of Audit, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7323-6140
Achievement of budgets by local authority units in 2024
The article presents the financial situation of local authority units in 2024. It was based on the ‘Report on the activities of the regional chambers of audit and the achievement of the budget by local authority units in 2024,’ which was submitted to the Sejm and the Senate of the Republic of Poland by the National Council of the Regional Chambers of Audit in June 2025.
Keywords: local authority unit budget, local authority unit income and expenditure, National Council of the Regional Chambers of Audit, report on the activities of the regional chambers of audit
prof. dr hab. Piotr Korzeniowski
profesor doktor habilitowany, Katedra Prawa Administracyjnego i Nauki Administracji, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2138-8609
Przegląd orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości w sprawach ochrony środowiska istotnych dla prowadzenia gospodarki komunalnej przez jednostki samorządu terytorialnego
Publikacja ta jest próbą odpowiedzi na potrzebę analizy orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TS, Trybunał) w sprawach ochrony środowiska. Badanie aktualnego orzecznictwa TS dotyczącego stosowania prawa ochrony środowiska w gospodarce komunalnej prowadzonej przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) wydaje się potrzebne z kilku względów.
Pierwszy to zwrócenie uwagi na bogate orzecznictwo dotyczące różnorodnych zagadnień prawa ochrony środowiska. Jeśli nie jest ono wykorzystywane w procesie wykładni prawa realizowanej przez JST, to m.in. z tego powodu, że za mało informują o nim bieżące opracowania naukowe. Drugi to wyjaśnienie, że orzecznictwo TS w sprawach ochrony środowiska dotyczy wielowymiarowych obszarów systemu prawa ochrony środowiska stosowanego w gospodarce komunalnej. Trzeci to wskazanie na rolę społeczną orzecznictwa TS, które odnosi się do najbardziej aktualnych zagadnień prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej (UE) w działalności JST. Czwarty to podkreślenie istotnej roli orzecznictwa TS w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich UE.
Słowa kluczowe: gospodarka komunalna, ochrona środowiska, orzecznictwo, jednostki samorządu terytorialnego
Professor Dr Hab. Piotr Korzeniowski
Department of Administrative Law and Administrative Studies, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2138-8609
Review of the judgments of the Court of Justice in environmental protection cases of significance to municipal management pursued by local authority units
This article is an attempt to address the need to analyse the judgments of the Court of Justice of the European Union (CJEU) in environmental protection cases. The analysis of the current judgments of the CJEU on the application of environmental protection law in the municipal management of local authority units (LAUs) should be deemed necessary for several reasons.
The first is to draw attention to the extensive case law on various issues of environmental protection law. If it is not used in the legal interpretation process of the LAUs, this is mainly because current academic studies do not provide sufficient information on it. The second is to explain that the judgments of the CJEU in environmental protection cases apply to multidimensional areas of the environmental law system applied in municipal management. The third is to point out the social role of the CJEU’s judgments. This refers to the most current issues of the European Union’s (EU’s) environmental protection law in the activities of LAUs. The fourth is to emphasize the important role of the CJEU’s judgments in the administration of justice in the EU Member States.
Keywords: municipal management, environmental protection, judgments, local authority units
Bibliografia / References
Angrocka-Krawczyk M., Od kiedy złom przestaje być odpadem, „Odpady i Środowisko” 2011/3.
Barczak A., Model gospodarowania odpadami komunalnymi w Polsce i Niemczech. Analiza prawnoporównawcza, Szczecin 2013.
Dojlido J., Słomczyński T., Świetlik R., Taboryska B., Leksykon. Zanieczyszczenie i ochrona wód, Warszawa 2006.
Górski M., 11.2. Zakres przedmiotowy ustawy o odpadach i podstawowe definicje [w:] Prawo ochrony środowiska, red. M. Górski, Warszawa 2021.
Jerzmański J., Górski M., Pojęcia „odpady”, „odpady komunalne” [w:] M. Górski, K. Nowacki, Prawne i organizacyjne obowiązki gmin w postępowaniu z odpadami komunalnymi, Wrocław 2012.
Karpus K., Gospodarowanie odpadami w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na gruncie dyrektyw ramowych w sprawie odpadów, Włocławek 2011.
Kiss A., Shelton D., Manual of the European Environmental Law, Cambridge 1993.
Korzeniowski P., Model prawny systemu gospodarki odpadami. Studium administracyjno-prawne, Łódź 2014.
Lee M., The Aarhus Convention 1998 and the Environment Act 2021: Eroding Public Participation, “Modern Law Review” 2023/86.
Pajestka P., Ochrona naturalnego środowiska w świetle prawa w krajach EWG, Warszawa 1976.
Półtorak N. [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom III (art. 223–358), red. D. Kornobis-Romanowska, J. Łacny, A. Wróbel, Warszawa 2012.
Ramm K., Ewolucja podejścia polityki UE do oczyszczania ścieków komunalnych, Evolution of the EU policy approach to urban wastewater treatment, „Gaz, Woda i Technika Sanitarna”, czerwiec 2024.
Sibiga J., Problemy prawne gospodarki odpadami przemysłowymi w systemie ochrony środowiska [w:] Sympozjum. Odpady przemysłowe a ochrona środowiska, kierownictwo naukowe, red. H. Piotrowska, Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych. Komitet Inżynierii Ochrony Środowiska, Zakład Szkolenia i Wydawnictw PZITS, nr 220/II, „Inżynieria Ochrony Środowiska. Zeszyt Problemowy 1976/2.
Sikora A., Sankcje finansowe w razie niewykonania wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Warszawa 2011.
Vandermeersch D., The Single European Act and the Environmental Policy of the European Economic Community, „European Law Review” 1987/12.
Ziembiński Z., Logiczne podstawy prawoznawstwa, Warszawa 1966.