Jaką działalność gospodarczą może prowadzić fundacja rodzinna?

Cele działania fundacji rodzinnej

Ustawa z 26.01.2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. poz. 326 ze zm.) przewiduje prowadzenie przez fundację rodzinną działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z 6.03.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2024 r. poz. 236 ze zm.). Jej prowadzenie zostało jednak przed ustawodawcę silnie ograniczone – fundacja rodzinna nie miała bowiem w założeniu stanowić nowej formy prawnej do prowadzenia działalności. Jej celem jest przede wszystkim ochrona mienia oraz osób powiązanych z fundatorem przed ryzykiem, a zasadniczy przedmiot działalności stanowi zarządzanie i pomnażanie majątku przekazanego przez fundatora.

Dozwolona działalność gospodarcza

Z brzmienia art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej oraz ogólnego celu, w którym ona powstaje, wynika, że prowadzenie działalności gospodarczej przez ten podmiot nie jest celem samym w sobie.

Regulacje ustawy dopuszczają wykonywanie przez fundację rodzinną działalności gospodarczej tylko w określonym zakresie:

1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielania pożyczek: beneficjentom, spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje lub osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik;
6. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
7. produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
8. gospodarki leśnej.

Wskazany zakres przedmiotu prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację jest zatem mocno okrojony, co ważne – jest to katalog zamknięty, co oznacza, że prowadzenie działalności gospodarczej w innym zakresie niż to zostało wskazane w art. 5 ustawy nie jest możliwe.

Fundacja rodzina nie może prowadzić bezpośredniej działalności handlowej, usługowej, produkcyjnej ani jakiejkolwiek innej działalności operacyjnej.

Z pomocą procedury Rodzaje działalności gospodarczej wykonywanej przez fundację rodzinną łatwo ustalić, czy fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą danego rodzaju.

Sankcyjna 25% stawka CIT

W przypadku gdy fundacja rodzinna w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej nie wychodzi poza wskazane art. 5 ustawy ramy, nie jest ona zobowiązana do bieżącego odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od osób prawnych.

Jeśli jednak w zakresie jej działalności znajdzie się również inna działalność – fundacja rodzinna będzie zobowiązana do bieżącego opodatkowania osiągniętych z jej tytułu dochodów. W takim wypadku będzie zobowiązana do zastosowania stawki CIT wynoszącej 25%.

Podjęcie przez fundację rodzinną działalności wykraczającej poza wskazany zakres nie jest zatem niemożliwe lub niedozwolone, fundacja rodzinna musi jednak liczyć się z poniesieniem sankcji w wysokości podwyższonej stawki podatku.

Opodatkowaniu wyższą stawką będą podlegać przychody spoza określonej dozwolonej działalności fundacji rodzinnej. Sam podatek sankcyjny nie ma charakteru zryczałtowanego. Oznacza to, że fundacja będzie mogła pomniejszyć przychód o koszty uzyskania przychodu.

Rozliczenie podatku następuje w deklaracji składanej w terminie do końca trzeciego miesiąca roku następnego i składana jest wyłącznie za pomocą środków komunikacji elektronicznej zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej.

W artykule pt. Fundacja rodzinna po dwóch latach od uchwalenia ustawy, opublikowanym w "Przeglądzie Podatkowym" nr 4/2025, ekspert Andrzej Paczuski zwraca uwagę na błędy popełnione w zakresie określenia dozwolonej działalności fundacji rodzinnej oraz wprowadzenia „sankcyjnej” 25% stawki podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie dochodów wykraczających poza wspomnianą działalność.