africamuseum  Tervuren
Legal28 oktober, 2021

Wetsvoorstel terugkeer koloniaal erfgoed

Bert DEMARSIN en Marie-Sophie DE CLIPPELE, “Georganiseerde terugkeer van koloniaal erfgoed. Wetgeving biedt historische kans om geschiedenis te schrijven”, NjW 2021, afl. 449, 706-715.

Meer dan zestig jaar na de onafhankelijkheid van Congo, Rwanda en Burundi is het thema van de dekolonisatie in ons land helemaal terug van weggeweest. Mede versterkt door #Black Lives Matter, is ’s lands koloniaal verleden weer onderwerp van politiek debat, worden allerhande onderzoekscommissies en burgerinitiatieven ingericht en controversiële figuren (vaak letterlijk) van hun sokkel gehaald. Centraal in heel die dekolonisatiediscussie staan de westerse musea en de vraag óf en hoe het koloniaal erfgoed naar zijn land van oorsprong kan terugkeren. Sinds de heropening van het AfricaMuseum lijkt men het steeds meer als een morele plicht aan te voelen hiervoor een terugkeerbeleid te moeten ontwikkelen. In navolging van zijn buurlanden zette België recent enkele belangrijke stappen in die richting. Zo stelde Restitution Belgium een vanuit het werkveld opgerichte onafhankelijke expertengroep van academici, conservatoren en erfgoedspecialisten, op 1 juni 2021 een set van ethische richtlijnen voor de museumsector aan het publiek voor. Deze publicatie miste haar effect niet: op 18 juni 2021 zegde het kernkabinet zijn steun toe aan de vernieuwde aanpak van de restitutieproblematiek die staatssecretaris van Wetenschapsbeleid Dermine had voorgesteld. Met hun bijdrage trachten de auteurs de geformuleerde intenties in daadwerkelijk beleid te vertalen met een voorstel van wetgeving dat binnen de Belgische juridische context moet toelaten een op wetenschappelijke inzichten gebaseerd terugkeerbeleid uit te rollen.

Lees deze bijdrage  rechtstreeks in Jura →

Weloverwogen terminologie en toepassingsgebied

Wet houdende de terugkeer naar hun land van herkomst van cultuurgoederen verkregen in een context van kolonialisme die zich momenteel bevinden binnen overheidscollecties op Belgisch grondgebied”. Aldus luidt de volledige titel van de regelgeving die in de bijdrage wordt voorgesteld. Wat betreft de terminologie en het toepassingsgebied werden weloverwogen keuzes gemaakt, zo verduidelijken beide auteurs in een eerste stap. Daarbij zochten zij aansluiting bij de bevindingen en aanbevelingen van de beleidsrapporten die over de restitutieproblematiek van koloniaal erfgoed reeds eerder in Frankrijk, Nederland en Duitsland verschenen.

Terugkeer op grond van bilateraal akkoord

Vervolgens verduidelijken de auteurs hun keuze om de terugkeer van koloniaal erfgoed binnen het kader van een bilateraal samenwerkingsakkoord te laten geschieden. Door de terugkeerprocedure op diplomatieke leest te schoeien, menen zij een aantal valkuilen te kunnen vermijden die bij juridische procedures voor rechterlijke instanties onvermijdelijk komen kijken. Bilaterale samenwerkingsakkoorden zouden bovendien toelaten te verhelpen aan een aantal juridische bezwaren die de afstoting van cultuurgoederen verhinderen of bemoeilijken.

Inhoud van het terugkeerbeleid & procedure

Finaal volgen een aantal inhoudelijke en procedurele aspecten van het voorgestelde terugkeerbeleid. Zo maakt de bijdrage duidelijk hoe een terugkeerprocedure kan worden ingeleid, hoe zij inhoudelijk verloopt en welke criteria voor de beoordeling ervan maatgevend zijn. Ook het vraagstuk van de afstoting van collectie-items die onder last werden verkregen krijgt daarbij bijzondere aandacht.

Bij wege van besluit sporen beide auteurs de regering aan om het voorstelde beleid als eerste land ter wereld ook zonder dralen formeel in parlementaire wetgeving te verankeren. Zo kan België komaf maken met een kwalijke erfenis uit het verleden en meteen ook geschiedenis schrijven.

De auteurs

Bert Demarsin en Marie-Sophie de Clippele

Legalworld

Legalworld Newsletter

Ontvang net als 7.500 andere experts maandelijks het meest recente nieuws en krachtige inzichten uit de juridische sector.
Back To Top