De hervorming van het Belgische Burgerlijk Wetboek zet zich voort met een belangrijke stap: de invoeging van Boek 7 "Bijzondere contracten". Het wetsvoorstel is het resultaat van intensief academisch en praktijkgericht overleg, en houdt expliciet rekening met de opmerkingen uit een brede publieke consultatie. Bekijk de toelichting bij boek 7 bw op artikelniveau in Jura.
Bron: Jura
De functie van het bijzondere contractenrecht en zijn verhouding tot het gemeen contractenrecht
Een modernisering van het bijzondere contractenrecht veronderstelt een goed begrip van de bestaansreden en functie van het bijzondere contractenrecht. Het bijzondere contractenrecht moet namelijk als een verlengstuk van het gemeen contractenrecht worden beschouwd. Het vervult daarbij, ten aanzien van dat gemeen contractenrecht, verschillende functies:
- Interpretatieve functie van het bijzondere contractenrecht – Het bijzondere contractenrecht heeft vooreerst tot doel het gemeen contractenrecht in de bijzondere context van een bepaald benoemd contract toe te passen en de draagwijdte ervan te verduidelijken, zonder van het gemeen contractenrecht te willen afwijken, wanneer die toepassing onvoldoende vanzelfsprekend volgt uit de relevante regels van gemeen contractenrecht.
- Corrigerende functie van het bijzondere contractenrecht – Het bijzondere contractenrecht heeft daarnaast tot doel in de bijzondere context van een benoemd contract van een regel van gemeen contractenrecht af te wijken, of een regel van gemeen contractenrecht te nuanceren, omdat de onverkorte toepassing van de desbetreffende regels van gemeen contractenrecht op dat benoemd contract onbillijk, ongerechtvaardigd of onwerkzaam wordt geacht.
- Beschermende functie van het bijzondere contractenrecht – Het bijzondere contractenrecht heeft ook een beschermende functie, ter bescherming van hetzij de zwakkere partij in het bijzondere contract, hetzij het algemeen belang, omdat de onverkorte toepassing van het gemeen contractenrecht en de daarin besloten contractvrijheid onwenselijk wordt geacht. Deze bescherming bewerkstelligt het bijzondere contractenrecht door regels voor te schrijven op straffe van relatieve of absolute nietigheid, door aan een benoemd contract vormvereisten op te leggen of nog door bijzondere bewijsregels voor te schrijven.
- Faciliterende functie van het bijzondere contractenrecht – Het bijzondere contractenrecht heeft tot slot een faciliterende functie, door een bijzondere regeling voor bepaalde aspecten van een benoemd contract aan te reiken die vermijdt dat partijen alles in hun contract moeten bedingen, zonder dat er strikt genomen sprake is van een verduidelijking of afwijking van het gemeen recht. Hiermee vult de wetgever de tussen partijen gemaakte afspraken aan met bepalingen die in de bedoeling van de wetgever een evenwichtige, objectieve toedeling van rechten en verplichtingen beogen, maar die niet rechtstreeks voortvloeit uit het gemeen contractenrecht. Deze bepalingen zijn niet van dwingend recht, maar in beginsel van aanvullend recht omdat zij vermoed worden om aan te sluiten bij de vermoede wil van partijen.
De hervorming, de redenen en de krachtlijnen
Titels VI tot VIII, X tot XIII en XV van boek III van het oud Burgerlijk wetboek, waarop de hervorming betrekking heeft, zijn grotendeels geïnspireerd op de baanbrekende werken van Domat en Pothier die respectievelijk aan het einde van de zeventiende eeuw, en in de achttiende eeuw, hebben geprobeerd het gewoonterecht te systematiseren door het opnieuw te bekijken in het licht van het Romeinse recht.
Het condense, hoofdzakelijk technische en pragmatische karakter van de teksten van het Burgerlijk Wetboek van 1804 heeft ervoor gezorgd dat ze twee eeuwen hebben overleefd zonder dat ze ingrijpend moesten worden herzien. Alleen het huurrecht kende belangrijkere wijzigingen. Het belangrijkste doel van deze wijzigingen was echter om specifieke huurcontracten te reguleren om huurders te beschermen. Dit is het geval voor de woninghuur, de handelshuur en de pacht, die nu allemaal tot de bevoegdheid van de Gewesten behoren. Het kooprecht is ook aangevuld met teksten betreffende de verkoop aan consumenten die voorvloeien uit EU richtlijnen (“Bepalingen met betrekking tot verkopen aan consumenten”, art. 1649bis tot 1649nonies van het oud Burgerlijk Wetboek, en “Overeenkomsten voor de levering van digitale inhoud en diensten”, art. 1701/1 tot 1701/9 van het oud Burgerlijk Wetboek, die respectievelijk de Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad van 25 mei 1999 en richtlijnen 2019/770 en 2019/771 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2019 omzetten).
Vergelijk het oud en hervormd wetboek met de concordantietabellen in Jura.
De wijzigingen, of beter gezegd aanvullingen, op het Burgerlijk Wetboek van 1804 hebben de beginselen ervan echter niet aangetast. Aangezien het verbintenissenrecht grondig werd hervormd (boek 5 van het Burgerlijk Wetboek), was een hervorming van het bijzondere contractenrecht noodzakelijk, waarbij rekening wordt gehouden met de evoluties in de rechtspraak en de rechtsleer. Hoewel de ontwerptekst vernieuwend is, beoogt zij geen fundamentele omwenteling van het bijzondere contractenrecht.
Hoewel het op bepaalde punten kan lijken dat de klassieke indeling van benoemde contracten in vraag worden gesteld, zoals het geval is bij de dienstencontracten, zijn deze vernieuwingen grotendeels van vormelijke aard en breken ze niet met de traditie van het Belgische recht zoals deze tot nu geëvolueerd is. Zo opgevat, is de hervorming gestructureerd rond vier krachtlijnen.
Vereenvoudiging
Een gedegen bijzonder contractenrecht laat zich door het principe van “zuinigheid van rechtsregels” inspireren. Zo beoogt de ontwerptekst een vereenvoudiging van de bestaande teksten door de schrapping van een groot aantal wetsbepalingen omdat zijn een toepassing uitmaken van het gemeen contractenrecht, zoals thans neergelegd in boek 5 van het Burgerlijk Wetboek. Daarnaast streeft de ontwerptekst binnen de grenzen van de relevante EU richtlijnen naar een vereenvoudiging en systematisering van de specifieke bepalingen voor de verkoop aan consumenten, nu die vaak niet meer zijn dan de toepassing van principes van het gemeen recht.
Herstructurering
Een herstructurering van de bepalingen van het oud Burgerlijk Wetboek over huur van werk (aannemingscontract), bewaargeving en lastgeving drong zich op om ze aan een gemeenschappelijk regime te onderwerpen.
De laatste veertig jaar heeft de rechtsleer aangetoond dat deze dienstencontracten grotendeels onderworpen zijn aan dezelfde regels.
Als men erover nadenkt, is een bewaargeving onder bezwarende titel gewoon een dienstencontract met betrekking tot de bewaring van een zaak. Bij veel aannemingscontracten neemt de aannemer overigens een zaak in bewaring waaraan gewerkt moet worden. Denk maar aan een contract dat wordt gesloten met een garagehouder om een auto te herstellen of te onderhouden.
Het lastgevingsrecht heeft zeker de bijzonderheid bepalingen te bevatten met betrekking tot de vertegenwoordigingsbevoegdheid van de lasthebber. Deze hebben echter hun relevantie grotendeels verloren door artikel 1.8 van het Burgerlijk Wetboek over vertegenwoordiging. Wat betreft de contractuele verhouding tussen lasthebber en lastgever, verschilt deze niet veel van de verhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. De enige artikelen die opvallen, zijn deze met betrekking tot de intuitu personae aard van het lastgevingscontract.
Het voorstel integreert daarom het recht van de huur van werk, bewaargeving en lastgeving in een enkel dienstcontract. Alleen enkele specifieke bepalingen voor de lastgeving worden behouden.
Coherentie tussen verschillende benoemde contracten
De voorgestelde teksten streeft naar een coherentie tussen de verschillende bijzondere contracten. De verbintenis tot conforme levering, komt bijvoorbeeld zowel voor bij de koop, de huur als bij de dienstencontracten. Daarom is ervoor gezorgd om de regels betreffende deze verbintenis in de mate van het mogelijke te harmoniseren, rekening houdend met de specifieke kenmerken van deze contracten.
Rechtsvergelijkend perspectief
Een hervorming van de bestaande teksten gebeurt in het licht van het nationaal recht van buurlanden of internationale teksten zoals het Verdrag van Wenen inzake internationale koopovereenkomsten betreffende roerende zaken. Hierdoor heeft het kooprecht een grote verandering ondergaan. In overeenstemming met het Verdrag van Wenen en het regime van de consumentenkoop, fuseert het voorstel de verbintenis tot conforme levering van een goed met de verbintenis tot vrijwaring voor verborgen gebreken. Een verborgen gebrek is eenvoudigweg een verborgen conformiteitsgebrek. Bovendien wijken de actio redhibitoria en actio aestimatoria die van toepassing zijn bij verborgen gebreken om louter historische gronden af van het gemeen verbintenissenrecht.
Structuur van boek 7 bw
Het voorstel van boek 7 bevat zeven titels.
- De eerste titel betreft het in principe aanvullend karakter van de nieuwe bepalingen en de definities van de begrippen “consument” en “onderneming” in de zin van dit boek. Deze begrippen moeten inderdaad begrepen worden in het licht van de EU richtlijnen omgezet in sommige nieuwe bepalingen.
- Titel 2 is gewijd aan de koop en ruil.
- Titel 3 behandelt de huur in de mate dat die nog valt onder de bevoegdheid van de federale overheid, met name het gemeen huurrecht waaronder de huur van roerende goederen en huur van kantoorruimten. Daarnaast behandelt deze titel bruikleen.
- Titel 4 behandelt het dienstencontract.
- Titel 5 werd voorbehouden voor de lening van een vervangbaar goed wat niet wordt geregeld in onderliggend wetsvoorstel.
- Titel 6 bevat de regels die eigen zijn aan kanscontracten.
- Ten slotte betreft titel 7 de contracten met betrekking tot een geschil. Deze titel brengt zowel het sekwester als de dading bij elkaar.
Bekijk de toelichting bij boek 7 bw op artikelniveau in Jura.
