Het juridisch concept “afval”: een rem voor circulaire projecten?

In het kader van een circulaire economie is dus een centrale vraag wanneer een product of stof juridisch gezien te kwalificeren is als afvalstof (en dus onder de regels voor afval valt) en of die huidige regels op dat vlak voldoende zijn afgestemd op een circulaire economie.

In onze bijdrage gaan we nader in op deze vraag.

Onze conclusies zijn de volgende:

1) Of een product of stof als een afvalstof moet worden beschouwd, moet per geval worden bepaald, rekening houdend met de toepasselijke wettelijke definitie van afvalstof, de voorwaarden waaronder een product of stof als een bijproduct kan worden beschouwd, en de vraag of aan de einde-afvalfase-criteria is voldaan.

2) Indien een product of stof geen bijproduct is, is de wettelijke definitie van afvalstof bepalend om iets al dan niet als afvalstof aan te merken. Centraal in deze definitie staat het voornemen van de houder om zich van het product of de stof te ontdoen. Dit voornemen moet worden afgeleid uit de feitelijke omstandigheden. Is het duidelijk de bedoeling om iets niet als afvalstof te beschouwen, dan kan de kwalificatie afvalstof niet worden verleend, tenzij een dergelijke kwalificatie bij wet is opgelegd (of tenzij de houder zich er in feite van heeft ontdaan).

3) De rechtspraak verdedigt een ruime uitlegging van het begrip afvalstof, uitgaande van de doelstelling van de toepasselijke regelgeving om de “bescherming van de gezondheid en het milieu” te vrijwaren. Intussen is de doelstelling van de toepasselije regelgeving evenwel verruimd tot de “bescherming van hulpbronnen” zodat een herziene interpretatie die meer in het voordeel van circulariteit is, volgens het regelgevend kader mogelijk is. Zo de definitie van afval niet verduidelijkt wordt, is minstens te pleiten voor een evolutie in de rechtspraak.

4) Zelfs als een stof of voorwerp als afvalstof wordt aangemerkt, kan het de status van einde-afvalstof krijgen. Het succes van deze status hangt echter in de eerste plaats af van de vaststelling van einde-afvalcriteria. Zolang er geen nadere uitvoeringscriteria kan deze regeling dode letter blijven. Fragementatie op het vlak van de criteria kan de transitie naar een meer circulaire economie belemmeren..

5) De onderwerping van activiteiten om hergebruik mogelijk te maken aan specifieke administratieve en andere vergunningsformaliteiten en valorisatieprocessen kan een belemmering vormen voor circulaire ondernemingsprojecten. Deze activiteiten ruim toegankelijk maken o.a. via de terbeschikbaarstelling van (openbare) faciliteiten is wenselijk.