sea
Legal20 november, 2023

Klimaatontheemding: een beleid in flux

Klimaatverandering treft iedereen, maar daar waar in de ene situatie aanpassingen kunnen worden gemaakt om te leven met de gevolgen van klimaatverandering, zit er in andere gevallen niets anders op dan het ontvluchten van getroffen gebieden. Deze bijdrage staat stil bij het mondiaal beleid omtrent klimaatontheemden, de evolutie waarvoor rechtspraak zorgt en de mogelijke (r)evoluties die op til zijn.

Auteur: Anemoon Soete

Klimaat‘vluchteling’ 

Nog steeds worden we om de oren geslagen met de term klimaatvluchteling. Toch zal iemand die vlucht voor de gevolgen van klimaatverandering haast nooit vallen onder het VN Vluchtelingenverdrag. Dat Verdrag heeft een strikt afgelijnde inhoudelijke scope waar directe klimaatgevolgen niet onder vallen. Bovendien kunnen we pas van een vluchteling spreken wanneer deze een landsgrens oversteekt.

Veeleer moeten we in de klimaatcontext spreken van interne en externe klimaatontheemden naargelang men vlucht binnen eigen land of daarbuiten.

Dit wil niet zeggen dat er geen kader bestaat naast het Vluchtelingenverdrag, want hoewel de bescherming van intern ontheemden een soevereine aangelegenheid blijft, werden op niveau van de VN toch de Guiding principles on internal displacement uitgewerkt.

Wat betreft extern ontheemden is het kader breder met het Sendai Framework for Disaster Risk Reduction, het Nansen Initiative Protection Agenda, de VN Task Force on Displacement under the Warsaw International Mechanism for Loss and Damage en uiteindelijk ook het Migratiepact van 2018. Daarnaast werkt het International Law Committee momenteel aan de Draft Articles on the protection of persons in the event of disasters
Voor extern ontheemden betekende de zaak Teitiota een doorbraak, nu daarin de deur werd opengezet voor een bredere doorwerking van het recht op non-refoulement voor klimaatontheemden.

Rechtspraak schakelt een versnelling hoger

Voor de rechter blijken weliswaar niet zozeer de voorgenoemde normen maar veeleer mensenrechten de belangrijkste aanknopingspunten om actie vanwege de bevoegde overheden los te weken – net zoals we overigens eerder al zagen gebeuren met Urgenda.

Zo ook in de Torres Strait eilandbewoners zaak waarbij het VN Mensenrechtencomité inbreuken vanwege Australië vaststelde omdat het land onvoldoende middelen inzette om ervoor te zorgen dat de eilandbewoners in situ zouden kunnen blijven.

Voor extern ontheemden betekende de zaak Teitiota dan weer een doorbraak, nu daarin de deur werd opengezet voor een bredere doorwerking van het recht op non-refoulement voor klimaatontheemden.

To be continued

Het mag duidelijk zijn dat klimaatontheemding een beleid kent dat vele initiatieven telt. Nu veel van die initiatieven echter soft law betreffen, zien we dat er in de rechtspraak eerder hoge ogen worden gegooid met open normen zoals mensenrechten – hoewel valkuilen zoals een erg hoge bewijslast de eisers duidelijk parten spelen bij het recht op non-refoulement.

Het is bovendien reikhalzend uitkijken naar de adviezen rond klimaatgevolgen van niet minder dan één regionaal hof en twee internationale hoven waar de adviesvraag voorligt en die impact kunnen hebben op de problematiek van klimaatontheemden. Het zal afwachten worden of de hoven de prille maar baanbrekende mensenrechtelijke route zullen volgen of zich alsnog terughoudend zullen opstellen met duidelijke verwijzing naar de vele maar vaak weinig slagkrachtige soft law regelgevende kaders.

Meer diepgang bij dit thema en de aangehaalde case studies? Lees de volledige bijdrage van Anemoon Soete in Jura. 

Legalworld

Legalworld Newsletter

Ontvang net als 7.500 andere experts maandelijks het meest recente nieuws en krachtige inzichten uit de juridische sector.
Back To Top