Ryszard Markiewicz
Problemy z wsiadaniem do pociągu byle jakiego
1. Uważam, inaczej niż przyjęto w orzeczeniu SA w Warszawie, VI ACa 666/18, że zwrot „wsiąść do pociągu byle jakiego” ze znanej piosenki nie spełnia autorskoprawnych przesłanek utworu. Kontekst jego eksploatacji (reklama) oraz okoliczność, że jego wykorzystanie stanowi bezpośrednie i oczywiste dla każdego odbiorcy nawiązanie do utworu, z którego pochodzi, nie ma znaczenia dla tej oceny.
2. Użycie nietwórczych elementów utworu może naruszać autorskie dobra osobiste twórcy, zakładając, że w odbiorze społecznym identyfikuje ten utwór w tym znaczeniu, że dla przeciętnego odbiorcy stanowi do niego nawiązanie. Dochodzi do tego jednak tylko ze względu na rodzaj reklamowanego towaru lub samą treść reklamy – wyraźnie sprzecznych z przesłaniem zawartym w utworze (charakterem i celem utworu). Okoliczności te nie zachodzą w analizowanym przypadku. Wykorzystany fragment jest użyty oczywiście żartobliwie i w żaden sposób nie deprecjonuje „wywołanego” w ten sposób utworu. To prawda, że eksplantacja ta wiąże się z wykorzystaniem jego popularności dla celów gospodarczych, ale ta okoliczność współcześnie – gdy twórcy (z reguły za wynagrodzeniem) powszechnie udzielają na to zgody, samodzielnie nie uzasadnia zarzutu naruszenia więzi twórcy z utworem (ani też naruszenia jednego z dóbr osobistych z art. 23 k.c.).
3. Prawnicy udają, że dysponują metodą umożliwiającą „zmierzenie”, czy dany wytwór spełnia autorskoprawne przesłanki utworu. Wobec tylko ograniczonej eksploatacji cudzego wytworu, a także gdy przejmowane fragmenty są krótkie lub eksploatacja znajduje się na granicy wykorzystania pomysłu – oceny w tym zakresie w istocie są tylko intuicyjne, jedynie podbudowywane kategorycznymi, ale nieuzasadnianymi stwierdzeniami, zgodnie z którymi rozstrzygający „zobaczył” piętno osobiste lub twórczość o cesze indywidualności w danym wytworze intelektu. Nie wynika to z zaniedbania oceniającego, lecz z braku narzędzia umożliwiającego stosowne przyporządkowanie wytworów intelektu. Jest to immanentna cecha systemu ochrony autorskiej. Postulować jedynie należy, by konsekwentnie stosowano te intuicyjne i sprawiedliwościowe oceny, wykorzystując wcześniejsze orzecznictwo sądowe. Chodzi zatem o jednolitość ocen, rozumianą jako podobieństwo stanu faktycznego w danym rozstrzygnięciu do wcześniejszych.
4. W przypadku wytworów granicznych, co do których istnieje wątpliwość, że uznanie ich za utwór wywołałoby niekorzystne skutki społeczne ze względu na wynikające z prawa autorskiego ograniczenia swobody twórczej i wolności wypowiedzi w zakresie korzystania z niego lub z podobnych rodzajowo wytworów, należy im odmówić przyznania ochrony autorskiej. Powyższa „zasada sprawiedliwości” nie ma podstaw w prawie UE (także w polskim prawie autorskim) toteż nie może być formalnym (a nawet tylko uwidacznianym w orzeczeniu sądowym) kryterium rozstrzygania istnienia utworu. W tej sytuacji należy o tej zasadzie „pamiętać” przy rozstrzyganiu i uzasadnianiu spełniania cechy „własnej intelektualnej twórczości autora”.
Słowa kluczowe: utwór podlegający ochronie, krótkie zwroty, autorskie dobra osobiste, oryginalność
prof. Ryszard Markiewicz
The author is a professor at Jagiellonian University in Krakow
Copyright Problems with the Phrase Wsiąść do Pociągu Byle Jakiego
1. In my opinion, contrary to the ruling of Court of Appeal in Warsaw of 7 July 2020 (case VI ACa 666/18), the titular Polish phrase meaning ‘to get on a random train’ from a well-known song does not meet the copyright law requirements for a work. The context of its use (advertisement) and the fact that its use is a direct and obvious reference to the song from which it comes is irrelevant to this assessment.
2. The use of non-creative elements of a work may violate the author’s moral rights, when we assume that in the public perception it identifies that work in the sense that it constitutes a reference to it for the average recipient. Such usage is only illegal if the type of goods advertised or the content of the advertisement itself is clearly contradictory to the message expressed by the work (the nature and purpose of the work). In such a case it should be stated that the moral rights (the link between the author and their work) have been violated by a specific attribution of the work’s content and the values represented by a given advertisement (this is particularly clear, e.g. in election campaigns). This is not the case in the analysed facts. The fragment is obviously used jokingly and in no way does it depreciate the work ‘invoked’ in this way. This use is connected with taking advantage of the work’s popularity for economic purposes, but this fact, nowadays, when it is common for the creator to agree to it (usually against payment), does not itself justify the allegation that the creator’s relationship with the work has been violated (nor does it violate any of the personal interests listed in Article 23 of the Civil Code).
3. Lawyers pretend that they have a method that allows them to ‘measure’ whether a given output meets the criterion of ‘creative activity of individual nature’. In case of only limited use of someone else’s work (or when the fragments taken over are short or the use is close to exploiting the idea) the assessments are in fact only intuitive, but are supported by categorical, yet insufficiently justified, statements according to which the person making the assessment has ‘seen’ the personal imprint or work of individual nature in a given intellectual creation. This is not a result of insufficient assessment, but the consequence of there being no ‘tool’ for proper classification of the creations of human intellect. This is an immanent attribute of the copyright protection system. It should only be postulated that these intuitive assessments, based on equitable criteria, should be applied consistently, making use of existing case law. It is therefore a matter of uniformity of assessments, understood as similarity of the facts on which a given decision is based to the facts of earlier cases.
4. In the case of ‘borderline’ creations, as to which doubts arise whether they meet the requirements of a work, when classifying them as works would have adverse public consequences due to copyright-based restrictions of creative freedom and freedom of expression to use the given creation or similar ones, copyright protection should be denied. The above ‘principle of fairness’ has no basis in EU law (including Polish copyright law), so it cannot be a formal criterion for determining whether a work exists. In this situation one should ‘keep in mind’ this principle when deciding and justifying the fulfillment of the feature of ‘author’s own intellectual creation’.
Keywords: copyrightable work, short phrases, author’s moral rights, originality
Bibliografia / References
Hołda-Wydrzyńska, A., Kilka uwag o ochronie tytułu utworu jako dobra osobistego [w:] Własność intelektualna a dziedzictwo kulturowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Kowalskiemu, red. M. Jankowska, P. Gwoździewicz-Matan, P. Stec, Warszawa 2020
Markiewicz, R., Ilustrowane prawo autorskie, Warszawa 2018
Targosz T., Fraza będąca fragmentem większego utworu jako samodzielny utwór w rozumieniu prawa autorskiego, https://sip.legalis.pl/document-full.seam?documentId=mjxw62zogi3damrygi2tsny
Tylec G., Ochrona tytułu utworu w prawie polskim, Warszawa 2006
Wojciechowski K., PKP płaci 100 tys. zł za bezprawne użycie słynnej piosenki Maryli Rodowicz. „Ten wyrok to cud”, „Gazeta Wyborcza” z 24.11.2020 r.
Wojciechowski T., Kto rządzi Malinowym królem, „Gazeta Wyborcza” z 13.01.2021 r.
Piotr Ślęzak
Czy kulinaria mogą być utworami w rozumieniu prawa autorskiego?
Autor artykułu próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy kulinaria, rozumiane jako wytwory sztuki kulinarnej, można zaliczyć do kategorii utworów w rozumieniu prawa autorskiego. Jest to możliwe w sytuacji, kiedy stanowią one przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze. W kulinariach działalność twórcza objawia się w doborze składników potrawy, ich proporcjach oraz w harmonii między składnikami. Przejawy działalności twórczej można wskazać w warstwie źródłowej kulinariów, czyli w przepisach kulinarnych, oraz w warstwie wynikowej, czyli w gotowej potrawie. Przepisy mogą być składnikami większych utworów (najczęściej literackich), składnikami książek kucharskich, blogów czy audycji telewizyjnych. Gotowe potrawy są wynikiem fantazji kucharza albo wynikiem inspiracji cudzymi potrawami, albo opracowaniami cudzych przepisów. Przygotowanie potrawy można zakwalifikować jako artystyczne wykonanie w świetle prawa autorskiego.
Słowa kluczowe: kulinaria, dobór składników, proporcje składników, harmonia składników
prof. dr hab. Piotr Ślęzak
The author is a professor at the University of Silesia in Katowice. ORCID 0000-0003-4422-8261
Can Products of Culinary Art Be Considered Works Within the Meaning of Copyright Law?
The author of the article attempts to answer the question whether cookery, understood as the products of culinary art, can be classified as works within the meaning of copyright law. It is possible when products of culinary art are a manifestation of creative activity of individual nature. In these products, the creative activity is manifested in the choice of ingredients of a dish, their proportions, and the harmony between the ingredients. Manifestations of creative activity can be found in the sources of culinary art, that is, in the recipes and in the outcomes, that is, in the prepared dishes. The recipes may be components of bigger works (most often literary ones), they may be components of cookery books, blogs or television broadcasts. The prepared dishes are the result of the cook’s fantasy or the result of inspiration found in someone else’s dishes or the elaboration of someone else’s recipes. The preparation of dishes can be classified as artistic performance within the meaning of copyright law.
Keywords: products of culinary art, choice of ingredients, proportions of ingredients, harmony of ingredients
Bibliografia / References
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Barta J., Markiewicz R., Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2011
Błeszyński J., Prawo autorskie, Warszawa 1988
Cherpillod I., L`Objet du droit d`auteur, Lausanne 1985
Czajka D., Przedmiot ochrony – utwór jako rezultat twórczości autora, „Europejski Przegląd Prawa i Stosunków Międzynarodowych” 2010/2
Czerniecki St., Conpendium ferculorum, czyli opisanie potraw, oprac. J. Dumanowski, M. Spychaj, seria Monumenta Poloniae Culinaria, Warszawa 2009
Dessemontet F., Le Droit d`auteur, Lausanne 1999
Flisak D. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, Warszawa 2015
Françon A. [w:] Coursde propriété littéraire, artistique et industrielle, Paris 1992
Grzybczyk K., Rozrywki XXI w. a prawo własności intelektualnej, Warszawa 2020
Grzybczyk K., Zagadnienie idei w prawie autorskim, „Państwo i Prawo” 1997/4
Gutierrez B.M., La tutela del diritto di autore, Milano 2008
http://www.carving-art.pl/carving-sztuka-rzezbienia-owocow/
https://dietly.pl/blog/czynniki-wplywajace-na-smak/
https://kuchniamolekularna.pl/emulgacja/
https://kuchniamolekularna.pl/sferyfikacja/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Gastronomia
https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/ii-k-1092–32-wyrok-sadu-najwyzszego-520483169
https://sjp.pwn.pl/slowniki/ksi%C4%85%C5%BCka%20kucharska.htmlhttps://pl.qwe.wiki/wiki/Cookbook
https://www.kobieta.pl/artykul/fusion-cuisine-kuchnia-z-wyobraznia
https://www.medonet.pl/zdrowie,dietetyka---opis-dziedziny--rodzaje-dietetyki,artykul,1728377.html
https://www.national-geographic.pl/traveler/artykul/kuchnia-przyszlosci-te-potrawy-dzialaja-nie-tylko-na-smak-ale-i-na-wech-wzrok-dotyk-a-nawet-sluch
https://www.nawidelcu.pl/tradycje/skad-biora-sie-nazwy-potraw/
https://www.oyakata.com.pl/ksiega-mistrza-oyakata/kuchnia-japonska/fugu-japonskie-danie-z-trujacej-ryby
Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, Warszawa 2000
Jezioro J., Utwory użytkowe – wybrane zagadnienia, „Acta Universitatis Wratislaviensis, Przegląd Prawa i Administracji” 2020, CXX/2
Julia D., Słownik filozofii, Warszawa 1994
Kondrat K., Kuchnia jako sztuka przekazywania tradycji kulturowej. Idee, wartości rozwiązania prak-
tyczne, „Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja” 2015/1
Kopff A., Grzybowski S., Serda J., Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973
Kummer M., Das urheberrechtlich schützbare Werk, Bern 1968
Loewenheim U. [w:] Urheberrecht. Kommentar, München 2010
Machała W., Utwór jako przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2012
Michalak A. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2019
Piesiewicz P., Utwór muzyczny i jego twórca, Warszawa 2009
Pilhofer M., Day H., Teoria muzyki dla bystrzaków, Gliwice 2014
Pinkalski Z., Prawna ochrona formatów telewizyjnych, Warszawa 2015
Popularna encyklopedia powszechna, t. 5, Warszawa 2001
Poźniak-Niedzielska M., Niewęgłowski A., Pomysł jako przejaw twórczości w świetle prawa autorskiego [w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A. Matlak i S. Stanisławska-Kloc, Warszawa 2013
Poźniak-Niedzielska M., Niewęgłowski A., Przedmiot prawa autorskiego [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2013
Sarbiński R.M. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała i R.M. Sarbiński, Warszawa 2019
Snoch J., Przepis kulinarny. Gatunek, forma, pragmatyka, Warszawa 2015, s. 11, https://www.academia.edu/28504438/Przepis_kulinarny._Gatunek_forma_pragmatyka_Culinary_recipe._Genre_form_pragmatics_ (dostęp: 21.07.2020 r.)
Stanisławska-Kloc S., Ochrona baz danych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2002/82
Stec P., Prawo autorskie a niektóre przejawy sztuki współczesnej, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2009/6
Straub W., Individualität als Schlüsselkriterium des Urheberrechts, GRUR Int. 2001
Suchoń A., Droga wspinaczkowa i jej twórca w świetle prawa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1999/71
Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 2006
Dominik Światkowski
Wykonanie koncertu jako przykład artystycznego wykonania stanowiącego samoistny przedmiot umowy o dzieło
Niniejszy artykuł składa się z pięciu części i jest odpowiedzią na pytanie dotyczące zasadności zawierania umów o dzieło w przypadku wykonania koncertu. Punkt 1 przedstawia powody zawierania umów o dzieło, które koncentrują się przede wszystkim na niższych kosztach, wskazuje różnice między umową o dzieło a umową-zleceniem, co ma kluczowe znaczenie, jako że sądy, uznając nieprawidłowość zawarcia umowy o dzieło, wskazują, iż zawarta została umowa-zlecenie, a także zaznacza, jakie konsekwencje powoduje nieprawidłowe zawarcie umowy o dzieło (m.in. opłacenie zaległych składek i odsetek). W punkcie 2 wykonanie koncertu zostało zestawione z przesłankami, jakie musi spełnić dzieło w rozumieniu kodeksu cywilnego. Udowodnione zostało, że przy odpowiedniej interpretacji przesłanek dzieła wykonanie koncertu spełnia wszelkie wymagania stawiane przez obecnie obowiązujące przepisy. W pierwszej kolejności analizie poddano przesłankę ucieleśnienia. Wskazano, że wykonanie koncertu nie musi być ucieleśnione, jeśli spełnione są pozostałe przesłanki dzieła. Po pierwsze, przesłanka samoistności zapewniona jest dzięki możliwości jego utrwalania się w pamięci ludzkiej i zachowania w niej, ponieważ koncert zostaje generalnie utrwalony w pamięci bardziej niż czynności codzienne. Wynika to z faktu, iż wywołuje on emocje, często towarzyszy mu określona atmosfera tworzona przez wiele czynników, takich jak scenografia, akustyka, efekty świetlne czy audiowizualne, a także udział w nim co do zasady nie należy do codzienności, jako że jest to potrzeba wyższego rzędu. Po drugie, możliwość poddania wykonania koncertu testowi na obecność wad fizycznych również jest możliwa do spełnienia. Wynika to z tego, że w przypadku koncertu wadą mogłyby być m.in. wykonanie utworów w innym gatunku muzycznym (co stanowiłoby odejście od ustalonej konwencji), skrajnie odmienne interpretacje utworów (co miałoby wpływ na charakter i nastrój spotkania), a także zmiana formy artystycznej, np. wykonanie utworu bądź utworów jedynie muzycznych, podczas gdy postanowienia umowne przewidywały utwory słowno-muzyczne. Poziom wykonania natomiast mógłby być uznany za wadę w braku postanowień umownych np. w przypadku, gdyby wykonawca zobowiązał się do wykonania utworów z gatunku muzyki klasycznej, wymagających odpowiednich umiejętności i zniekształcił je poprzez istotne zmiany w zapisie nutowym, niepozwalającym nawet na identyfikację wykonanego utworu. Należy jednak być ostrożnym w uznaniu „niedostatecznego” poziomu wykonania za wadę, ponieważ zawsze są to kwestie ocenne i jedynie rażące zniekształcenie mogłoby być ewentualnie uznane za wadę. Niejasna pozostaje kwalifikacja prawna takich działań jak wykonanie innych utworów niż określone w umowie, dłuższe przerwy niż przewidziane w postanowieniach umownych lub skrócenie koncertu. Mogłyby być one zakwalifikowane zarówno jako wada, jak i niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania podlegające reżimowi kontraktowemu (art. 471 i n. k.c.). Po trzecie, także inna sporna przesłanka – określenie z góry rezultatu – jest możliwa do spełnienia z uwagi na chociażby określenie w umowie istotnych elementów koncertu, np. wskazanie konkretnego programu, listy wykonywanych utworów, ich zestawienia czy sposobu przedstawienia lub określenie cech dodatkowych, takich jak ewentualna scenografia, choreografia czy efekty wizualne. Takie ułożenie postanowień umownych pozwala na zachowanie względnej pewności przedmiotu umowy. Ponadto im więcej wyróżników zostanie wskazanych, tym większe prawdopodobieństwo zakwalifikowania konkretnego wydarzenia jako przedmiotu umowy o dzieło. Niemniej jednak kwestia „osiągnięcia rezultatu” nie jest jednoznaczna i w relacji zamawiający – przyjmujący zamówienie powinna być oceniana jak najwęziej, odmawiając osiągnięcia rezultatu jedynie w skrajnych sytuacjach, takich jak wykonanie zupełnie innego programu niż wskazany w umowie. Punkt 3 niniejszego artykułu skupia się na kwestiach prawnoautorskich. W pierwszej kolejności krytyce poddane zostaje utożsamianie pojęcia dzieła z pojęciem utworu. Następnie analiza obejmuje skutki błędnego utożsamiania tych pojęć, takie jak budząca poważne wątpliwości ocena tego, czy muzyk jest twórcą. Prowadzi to do konkluzji, że orzecznictwo pozbawiające muzyków twórczego wkładu w wykonanie koncertu jest niedopuszczalne. Ponadto bezzasadne jest stosowanie kryterium liczby osób zaangażowanych w wykonanie dzieła i wkładu jednostki w ostateczny efekt artystyczny. Prowadzi to nie tylko do uprzedmiotowienia sztuki, ale także do nierozwiązywalnych problemów, ponieważ ustalenie granicy „wystarczającego” wkładu jednostki w ostateczny efekt artystyczny jest niemożliwe. Podobnie jest w przypadku określenia procentowego udziału jednostki, ponieważ nawet w duecie, trio czy kwartecie nie zawsze będzie to 1/2, 1/3 czy 1/4. Wszystko zależy od konstrukcji utworu, charakterystyki zespołu (orkiestry), a nawet od indywidualnych predyspozycji występujących. W dalszej kolejności uwaga zostaje skupiona na artystycznym wykonaniu, do powstania którego niezbędna jest przesłanka twórczego przyczynienia się wykonawcy. W przypadku muzyka jest ona spełniona ze względu na niepowtarzalny charakter każdego wykonania, wynikający z interpretacji jako immanentnej cechy artysty. Dzięki uwzględnianiu artystycznych wykonań i odróżnieniu ich od utworów zdjęty zostaje z sądu obowiązek oceny właściwości artystycznych. W podsumowaniu podkreślono, że artystyczne wykonanie, jakim jest wykonanie koncertu, powinno być samoistnym rezultatem umowy o dzieło, jako że spełnia wszelkie przesłanki, które rezultat niematerialny nieucieleśniony musi spełnić, aby być uznanym za przedmiot umowy o dzieło. Na koniec uwadze poddane zostają czynności bezpośrednio związane z koncertem, takie jak: czynności techniczne wykonywane przez osoby montujące czy rozkładające sprzęt nagłaśniający i dekorację, przygotowanie ucznia do występu w ramach koncertu, przygotowanie i wykonanie warsztatów muzycznych, spektakli, scenariuszy czy ról aktorskich, a także czynności konferansjerskie. Czynności te, oprócz tych o charakterze technicznym, mogą być uznane za przedmiot umowy o dzieło.
Dominik Światkowski
University of Warsaw, Faculty of Law and Administration. ORCID: 0000-0001-5122-589X
Performance of a Concert as an Example of an Artistic Performance constituting a Sui Generis Subject of a Project Contract
This article consists of five parts and answers the question regarding the legitimacy of entering into project contracts in the case of performance of a concert. Section 1 of this article sets out the reasons for entering into project contracts, the main one being lower costs. Moreover, it presents the differences between a project contract [umowa o dzieło] and a contract of mandate [umowa zlecenia], which is of key importance, as courts, recognizing the incorrectness of making a project contract, indicate that a contract of mandate has been made. It also points out the consequences of incorrectly entering into a project contract (e.g. payment of overdue social security contributions and interest). In section 2, performance of a concert is juxtaposed with the conditions that must be met by a project within the meaning of the Civil Code. It is demonstrated that with the appropriate interpretation of the conditions for recognizing a project, performance of a concert meets all the requirements of the current regulations. First of all, the condition of embodiment is analysed. It is indicated that performance of a concert does not have to be embodied if the other conditions of a project are met. Firstly, the condition of being autonomous (sui generis) is ensured by the possibility of recording and preserving the concert in human memory, because a concert is generally remembered better than everyday activities. This is due to the fact that it evokes emotions and is often accompanied by specific atmosphere created by many factors, such as scenography, acoustics, lighting or audio-visual effects. Also the participation in it, as a rule, is not part of everyday life, as it is a higher-order need. Secondly, also the condition that performance of concert be able to be tested for physical defects is fulfilled. It is so because in the case of a concert, the defects could include e.g. performance of works in a totally different musical genre (which would be a departure from the established convention), extremely different interpretations of songs (which would affect the character and mood of the event) as well as the change of artistic form – for example the performance of musical works without words, while the contractual provisions provided for musical works with words. The quality of performance could be considered a defect in the absence of contractual provisions, e.g. if the performer assumed an obligation to perform pieces of classical music requiring appropriate skill and distorted them through significant changes in the score, which would not even allow the performed pieces to be identified. However, one should be cautious in determining ’insufficient‘ quality as a defect, because these issues are always subject to judgement and only gross distortions could possibly be considered a defect. The legal classification of such activities as the performance of works other than those specified in the contract, longer breaks than provided in the contractual provisions or shortening the concert remains unclear. They could be classified as both a defect and non-performance or improper performance of an obligation governed by the contract (Article 471 of the Civil Code). Thirdly, another disputed condition – determining the result in advance – can be met as the essential elements of the concert can be defined in the contract, e.g. by indicating a specific programme, list of performed pieces, their order, manner of presentation or specifying additional features, such as possible scenography, choreography and visual effects. Such an arrangement of the contractual provisions allows for relative certainty as to the subject of the contract. Moreover, the more distinguishing features are indicated, the greater the probability of qualifying a specific event as the subject of a project contract. Nevertheless, the issue of ‘achieving a result’ is not unequivocal and in the relationship between the parties it should be assessed as narrowly as possible, with refusal to recognize achieving a result possible only in extreme situations, such as performance a completely different programme than indicated in the contract. Section 3 of the article focuses on copyright law issues. First of all, equating of the concept of a work with that of a project is criticized. Then the analysis covers the consequences of erroneous equating of these concepts, e.g. a seriously questionable assessment of whether a musician is an author. This leads to the conclusion that the case law depriving musicians of creative input in the performance of a concert is unacceptable. Moreover, it is unreasonable to use the criterion of the number of people involved in performance of a project and the individual’s contribution to the final artistic effect. This leads not only to objectification of art, but also to unsolvable problems, since it is impossible to set the boundary of ’sufficient‘ contribution of an individual to the final artistic effect. The same applies to determining the percentage of an individual’s contribution, because even in a duo, trio or quartet, it will not always be 1/2, 1/3 or 1/4. It all depends on the structure of the piece, the characteristics of the ensemble (orchestra), and even the individual predispositions of the musicians. Subsequently, the attention is focused on the artistic performance, which requires meeting the condition of the performer’s creative contribution. In the case of musician, it is fulfilled due to the unique character of each performance. By taking into account artistic performances and distinguishing them from works, the courts are released from the obligation of assessing artistic values. Summing up, performance of a concert should be a sui generis result of a project contract, as it meets all the conditions that a non-embodied intangible result must meet in order to be considered the subject of a project contract. Finally, activities directly related to the concert, such as: technical activities performed by people assembling and setting the sound equipment and decorations, preparing a student to perform in a concert, preparing and conducting music workshops, performances, screenplays or acting roles, as well as the comperes’ activities are considered. These activities, apart from those of a technical nature, may be considered the subject of a project contract.
Keywords: concert, artistic performance, non-embodied intangible result, project contract, conditions for recognition as a project
Bibliografia / References
Barta J., Umowa o dzieło w obrębie pracy twórczej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1988/47
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Bladowski B., Umowa o dzieło i umowa zlecenia, Warszawa 1987
Duraj T., Koncepcja umowy o dzieło twórcze. Analiza krytyczna, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Iuridica” 2019/88
Gadamer H.G., Truth and Method. Second, revised Edition, tłum. J. Weinsheimer, D.G. Marshall, Nowy Jork 2003
Gersdorf M., Umowa o pracę. Umowa o dzieło. Umowa zlecenie, Warszawa 1993
Gersdorf M., Raczkowski M., Rączka K., Kodeks pracy. Komentarz, LEX/el.
Gołaszewska M., Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie, Kraków 1973
Górski M., Swoboda twórczości artystycznej a kwalifikacja umów zawieranych z artystami-wykonawcami na gruncie przepisów regulujących podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2017 r., III UK 53/16, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2019/2
Hajduczenia H., ZUS podważa umowy o dzieło, https://www.rp.pl/Kadry/302199972-ZUS-podwaza-umowy-o-dzielo.html (dostęp: 17.09.2020 r.)
Hoffmann E.T.A., Schriften zur Music. Singspiele, Berlin–Weimar 1986
Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el.
Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis
Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Gudowski, LEX/el.
Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Gutowski, Legalis
Kodeks cywilny. Komentarz, red. A. Kidyba, LEX/el.
Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis
Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Legalis
Kotuk T., Umowa o dzieło z muzykiem orkiestrowym. Glosa do wyroku SN z dnia 10 stycznia 2017 r., III UK 53/16, LEX/el.
Kubala W., Autorskoprawne elementy umowy o dzieło, „Prawo Spółek” 1999/4
Kurosz K., Artystyczne wykonanie jako przedmiot ochrony – uwagi na tle najnowszego orzecznictwa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2015/4
Kurosz K., Artystyczne wykonanie utworu. Prawa osobiste i majątkowe aktorów, muzyków i innych wykonawców, Warszawa 2014
Lackoroński B., Zlecenie a umowa o dzieło w systemie ubezpieczeń społecznych – perspektywa cywilno-prawna [w:] Umowy cywilnoprawne w ubezpieczeniach społecznych, red. M. Wałachowska, J. Wantoch-Rekowski, Warszawa 2015
Longchamps de Bérier R., Zobowiązania, Poznań 1948
Łętowska E., Pocałunek Muzy i prawnicza postprawda, http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1019615,letowska-pocalunek-muzy-i-prawnicza-postprawda.html (dostęp: 17.09.2020 r.)
Młynarska-Wełpa E., Kiedy można podpisać umowę o dzieło, a kiedy jest możliwe jedynie zlecenie, Warszawa 2016
Ochońska Z., Stanisławska-Kloc S., Wykonanie utworu jako przedmiot umowy cywilnoprawnej. Glosa do wyroku SN z dnia 10 stycznia 2017 r., III UK 53/16, „Glosa” 2018/1
Płażek S., Problem dopuszczalności umów o dzieło w przypadku artystycznych wykonań. Glosa do wyroku SN z dnia 2 czerwca 2017 r., III UK 147/16, „Finanse Komunalne” 2018/6
Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, LEX/el.
Radwański Z., Panowicz-Lipska J., Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2013
Rahmatian A., Music and Creativity as Perceived by Copyright Law, „Intellectual Property Quarterly” 2005/3
Rahmatian A., The elements of music relevant for copyright protection [w:] Concepts of Music and Copyright. How Music Perceives Itself and How Copyright Perceives Music, red. A. Rahmatian, Cheltenham 2015
Sewerynik A., Utwór muzyczny jako przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2020
Siuda W., Istota i zakres umowy o dzieło, Poznań 1964
Stępień A., Utwór w rozumieniu prawa autorskiego jako przedmiot umowy o dzieło, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2005/1–2
System Prawa Prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2018
System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Tomczyk S., Artystyczne wykonanie. Przedmiot prawa [w:] Zarys prawa własności intelektualnej, t. 3,
Prawa pokrewne, red. J. Kępiński, K. Klafkowska-Waśniowska, R. Sikorski, Warszawa 2011
Traple E., Utwór jako przedmiot umowy o dzieło. Glosa do wyroku SN z dnia 18 czerwca 2003 r., II CKN 269/01, „Glosa” 2005/2
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, LEX/el.
Żok K., Ubezpieczenie społeczne – podleganie ubezpieczeniu społecznemu – umowa o dzieło – autorskie prawo – utwór autorski. Glosa do wyroku SN z dnia 4 czerwca 2014 r., II UK 548/13, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2015/5
Marta Szaroma
Korzystanie z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną w cyfrowej i transgranicznej działalności dydaktycznej w świetle art. 5 dyrektywy 2019/790
Korzystanie na potrzeby działalności edukacyjnej z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną jest w obecnym stanie prawnym objęte regulacją kilku dyrektyw, w szczególności artykułem 5 ust. 3 lit. a) dyrektywy InfoSoc i artykułem 5 dyrektywy 2019/790 odnoszącym się do cyfrowej i transgranicznej działalności dydaktycznej. Zastrzeżenie w art. 5 ust. 3 lit. a), art. 5 ust. 2 lit. c) dyrektywy InfoSoc oraz w art. 6 ust. 2 lit. b) i art. 9 lit. b) dyrektywy 96/9/WE wymogu respektowania wyjątków i ograniczeń przewidzianych w dyrektywie 2019/790 daje podstawy do uznania, że te regulacje znajdują zastosowanie do korzystania nieobjętego art. 5 dyrektywy 2019/790. Powyższe oznacza założenie istnienia różnych reżimów prawnych w zależności od cyfrowego lub niecyfrowego charakteru działalności dydaktycznej. Sztuczny podział pomiędzy cyfrowym a niecyfrowym korzystaniem oraz brak przejrzystej i spójnej regulacji odnoszącej się kompleksowo do działalności edukacyjnej należy ocenić krytycznie. Odnotować należy również – odnosząc się do rozwiązań samej dyrektywy 2019/790 - że zakres jej art. 5 przewidującego ograniczenia dotyczące kręgu beneficjentów, dozwolonych czynności i użytej technologii jest de facto mniejszy aniżeli art. 5 ust. 3 lit. a) dyrektywy InfoSoc. Ponadto osiągnięcie celu dyrektywy 2019/790 jakim jest harmonizacja przepisów w zakresie cyfrowych sposobów korzystania z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną i transgranicznej działalności dydaktycznej stoi pod znakiem zapytania. Zważyć bowiem należy na duży margines decyzyjny pozostawiony państwom członkowskim odnośnie: wprowadzenia przepisów przewidujących całkowity brak zastosowania wyjątków lub ograniczeń przyjętych na podstawie art. 5 ust. 1 bądź ich niezastosowanie do szczególnych sposobów korzystania bądź szczególnych rodzajów utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną; ustalenia dozwolonej proporcji utworu czy innego przedmiotu objętego ochroną, jak również skorzystania z opcji wprowadzenia wynagrodzenia dla podmiotu uprawnionego z tytułu przedmiotowego korzystania. Należy mieć jednak na uwadze, że z art. 25 dyrektywy 2019/790 wynika możliwość przyjmowania lub utrzymywania w mocy przez państwa członkowskie szerszych przepisów zgodnych z wyjątkami lub ograniczeniami określonymi w dyrektywach 96/9/WE i InfoSoc w odniesieniu do sposobów lub obszarów korzystania objętych wyjątkami lub ograniczeniami przewidzianymi w dyrektywie 2019/790.
Słowa kluczowe: dyrektywa 2019/790, utwór, inny przedmiot objęty ochroną, zilustrowanie w ramach nauczania, cyfrowa działalność dydaktyczna, transgraniczna działalność dydaktyczna, korzystanie
Marta Szaroma
The author is a doctoral student at the Department of Intellectual Property Law, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow. ORCID: 0000-0003-0688-9130
Use of Works and Other Subject Matter in Digital and Cross-Border Teaching Activities in the Light of Article 5 of Directive 2019/790
As the law currently stands, the use for the purposes of education of works and other subject matter is regulated by a few directives, in particular by Article 5(3)(a) of the InfoSoc Directive and Article 5 of Directive 2019/790, relating to digital and cross-border teaching activities. The stipulation in Article 5(3)(a) and Article 5(2)(c) of the InfoSoc Directive, as well as in Article 6(2)(b) and Article 9(b) of Directive 96/9/EC of the requirement of respecting the exceptions and limitations provided for in Directive 2019/790 provides grounds for recognizing that these provisions apply to the uses not covered by Article 5 of Directive 2019/790. The above means that there is an assumption of existence of different legal regimes, depending on the digital or non-digital character of teaching activities. The artificial distinction of digital or non-digital use, as well as lack of clear, coherent, and comprehensive regulation relating to teaching activities should be assessed critically. Note should also be taken – referring to the solutions contained in Directive 2019/790 – of the fact that the scope of Article 5 thereof, providing for limitations of the group of beneficiaries, the permitted activities and the technology used, is in fact narrower than Article 5(3)(a) of the InfoSoc Directive. Moreover, this calls into question the possibility of achieving the purpose of Directive 2019/790, that is, harmonizing provisions in the field of digital uses of works and other subject matter and cross-border teaching activities. One should consider the large margin of discretion left to Member States with respect to: providing that the exception or limitation adopted pursuant to Article 5(1) does not apply at all or does not apply as regards specific uses or types of works or other subject matter; determining the proportion of a work or other subject matter that can be used, as well as using the option of introducing compensation for the rightholder for use under an exception or limitation. One should, however, bear in mind that Article 25 of Directive 2019/790 gives Member States the option of adopting or maintaining in force broader provisions, compatible with the exceptions and limitations provided for in Directive 96/9/EC and the InfoSoc Directive, for uses or fields covered by the exceptions or limitations provided for in Directive 2019/790.
Keywords: Directive 2019/790, work, other subject matter, illustration for teaching, digital teaching activity, cross-border teaching activity, use
Bibliografia / References
Jütte B.J., The New Copyright Directive: Digital and Cross-border Teaching Exception (Article 5), http://copyrightblog.kluweriplaw.com/2019/06/21/the-new-copyright-directive-digital-and-cross-border-teaching-exception-article-5/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Laskowska-Litak E., Komentarz do dyrektywy o prawach autorskich w ramach jednolitego rynku cyfrowego, LEX/el. 2019
Markiewicz R., Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Warszawa 2021
Nobre T., Commission’s proposal on education: the devil is in the details, https://www.communia-association.org/2016/12/05/commissions-proposal-education-devil-detail/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Nobre T., Art 4/2 goes against CJEU landmark ruling on copyright exceptions, https://www.communia-association.org/2018/12/12/art-4–2-goes-cjeu-landmark-ruling-copyright-exceptions/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Nobre T., The education exception was gutted during the Trilogues, https://www.communia-association.org/2019/02/27/education-exception-gutted-trilogues/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Nobre T., Implementing the new EU exception for digital and cross-border education, https://www.communia-association.org/2019/12/05/implementing-new-eu-exception-digital-cross-border-education/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Nobre T., Germany sets bad example with the proposed implementation of the new education exception, https://www.communia-association.org/2020/03/02/germany-sets-bad-example-proposed-implementation-new-education-exception/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Nobre T., Article 5: Digital and cross-border teaching activities, https://www.notion.so/Article-5-Digital-and-cross-border-teaching-activities-3813583168714594ab202b4a5d91be85 (dostęp: 1.03.2021 r.)
Nobre T., Article 5 Educational Exception, Communia Copyright Directive Webinars – Text and Data Mining and Education Exceptions, https://www.communia-association.org/2020/07/03/video-recordings-copyright-directive-webinars/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Ożegalska -Trybalska J., Stanisławska-Kloc S., Cyfrowy dozwolony użytek edukacyjny – potrzeba chwili czy potrzeba zmian w obliczu nowych realiów nauczania?, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2020/4 (150)
Quintais J.P., The New Copyright Directive: A tour d’horizon – Part I, http://copyrightblog.kluweriplaw.com/2019/06/07/the-new-copyright-directive-a-tour-dhorizon-part-i/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Shapiro T., Hansson S., The DSM Copyright Directive: EU Copyright Will Indeed Never Be the Same,,,European Intellectual Property Review” 2019/41/7, https://www.wiggin.co.uk/insight/the-dsm-copyright-directive-eu-copyright-will-indeed-never-be-the-same/ (dostęp: 1.03.2021 r.)
Dorota Gabler
Parodia znaku towarowego o cechach utworu
Celem artykułu jest wskazanie tych okoliczności faktycznych i prawnych, które mogą sygnalizować potrzebę uregulowania zagadnienia parodii na gruncie PrWłPrzem. Potrzeba taka wynika z faktu, iż parodia znaku towarowego na płaszczyźnie wskazanej ustawy nie została rozstrzygnięta w sposób decydujący. Rozwiązania normatywne w tym zakresie są niejasne, stwarzają możliwość rozbieżnych interpretacji, a przede wszystkim nasuwają szereg zastrzeżeń. Taki stan rzeczy może prowadzić do pewnych niejasności i pułapek, szczególnie w zestawieniu z brzmieniem art. 29 1 pr. aut. W myśl tego przepisu wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków. W tym kontekście nasuwa się zasadnicze pytanie, jak rzutuje legalność korzystania z utworu dla celu parodii, wyrażona w powołanym przepisie pr. aut., na problematykę parodii znaku towarowego. Inaczej mówiąc, czy to oznacza, że ten sam wzorzec wypowiedzi intelektualnej może obejmować zarówno zachowanie niedozwolone, a zatem także mogące być podstawą penalizacji, i jednocześnie może stanowić formę dozwolonego użytku chronionego utworu. Tak wytyczona perspektywa badawcza nawiązuje do poglądów doktryny wskazujących, iż pomiędzy znakiem towarowym a utworem istnieje pewna zbieżność. Powyższe wypowiedzi należy uzupełnić o spostrzeżenie, iż o ile parodia znaku towarowego jest dostrzegalnym zjawiskiem na rynku, o tyle podobnym zjawiskiem, i to nie tylko w wymiarze hipotetycznym, może być parodia znaku towarowego spełniającego przesłanki utworu. W takich przypadkach konfrontacja przepisów dotyczących znaków towarowych z przepisami prawa autorskiego staje się nieunikniona. Dyskusja nad tą kwestią wydaje się zatem potrzebna.
Słowa kluczowe: parodia, satyra, znak towarowy, utwór, przerabianie, podrabianie
Dorota Gabler
SWPS University of Social Sciences and Humanities, Faculty of Law. ORCID: 0000-0001-9275-494X
Parody of a Copyrightable Trademark
The aim of the article is to draw the readers’ attention to the factual and legal circumstances that may indicate the need to regulate the issue of parody under the Industrial Property Law Act of 30 June 2000. Such a need arises from the fact that the parody of a trademark has not been decisively resolved in said act. Unclear normative solutions in this area make divergent interpretations possible and, above all, give rise to a number of reservations. This state of affairs may lead to some ambiguities and create pitfalls, especially in combination with the wording of Article 291 of the Law on Copyright and Neighbouring Rights of 4 February 1994. Pursuant to this provision, works may be used for the purposes of parody, pastiche or caricature to the extent justified by the rules of these genres. In this context, a fundamental question arises as to how the legality of using a work for the purpose of parody, expressed in the quoted provision of Law on Copyright and Neighbouring Rights, affects the parody of a trademark. In other words, does this mean that the same pattern of intellectual statement may both include a prohibited action, which may be penalized, and at the same time constitute a form of permissible use of the protected work. The research perspective outlined in this way refers to the views of the legal scholars, who point out to a certain similarity between the trademark and the work. The above statements should be supplemented with the observation that while a parody of a trademark is a visible phenomenon on the market, a similar phenomenon, and not only in a hypothetical dimension, may be a parody of a trademark that meets the conditions of a work (parody of a copyrightable trademark). In such cases a confrontation between trademark law and copyright law becomes inevitable, therefore, a discussion on this issue seems necessary.
Keywords: parody, satire, trademark, work, modification/adaptation, counterfeiting
Bibliografia / References
Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2011
Bohaczewski M., Naruszenie prawa ochronnego na renomowany znak towarowy, Warszawa 2019
Kucharska-Derwisz M., Prawnokarna ochrona prawa do znaku towarowego, „Prokuratura i Prawo” 2006
Kępiński J., Czy znak towarowy może być utworem?, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2015/2
Mania G., Parodia i pastisz. Humor w muzyce i zupełnie poważna jego analiza prawna [w:] Qui bene dubitat bene sciet. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Nowińskiej, red. J. Barta, J. Chwalba, R. Markiewicz, P. Wasilewski, Warszawa 2018
Markiewicz H., Parodia a inne gatunki literackie. Problemy terminologiczne [w:] Prace wybrane Henryka Markiewicza, t. 4, red. S. Balbus, Wymiary dzieła literackiego, Kraków 1996
Markiewicz R., Dzieło literackie i jego twórca w polskim prawie autorskim, Kraków 1984
Matlak A., Kumulatywna ochrona znaku towarowego i utworu [w:] Znaki towarowe i ich ochrona, red. R. Skubisz, Warszawa 2019
Mrożek J., Rozważania prawne wokół pojęcia „wolność słowa”, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna” 2012, t. 8
Podrecki P. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Warszawa 2020
Sitko J., Parodia w kontekście naruszenia prawa do zarejestrowanego znaku towarowego (analiza prawnoporównawcza) [w:] Qui bene dubitat bene sciet. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Nowińskiej, red. J. Barta, J. Chwalba, R. Markiewicz, P. Wasilewski, Warszawa 2018
Ślęzak P., Znak towarowy a swoboda wypowiedzi [w:] Znaki towarowe i ich ochrona, red. R. Skubisz, Warszawa 2019
Trzebiatowski M. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Warszawa 2020
Trzebiatowski M., Autorskoprawny status znaku towarowego (przegląd doktryny), „Monitor Prawniczy” 2011/5
Wasilewski P., Wolność prasowej wypowiedzi satyrycznej. Studium cywilistyczne na tle porównawczym, Warszawa 2012
Tischner A., Kumulatywna ochrona wzornictwa przemysłowego w prawie własności intelektualnej, Warszawa 2015
Barbara Pietrzyk-Tobiasz
Ochrona wartości w polskim prawie znaków towarowych – oznaczenia sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami
Kultywowane w społeczeństwie systemy wartości i przyjęte zasady postępowania budują tożsamość tego społeczeństwa i warunkują jego prawidłowe funkcjonowanie. Potrzeba zapewnienia ochrony takim wartościom i zasadom została uwzględniona także w przypadku wypowiedzi komercyjnej zakodowanej w znaku towarowym. Pierwszymi regulacjami obowiązującymi na ziemiach polskich w tym zakresie były akty normatywne państw zaborczych uchwalane jeszcze w XIX wieku. Na mocy aktualnie obowiązującej polskiej ustawy – Prawo własności przemysłowej w katalogu bezwzględnych przeszkód rejestracji znalazł się zakaz udzielania ochrony oznaczeniom sprzecznym z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami (art. 1291 ust. 1 pkt 7 p.w.p.). Podstawa odmowy rejestracji wskazana w tym przepisie ustanowiona została w interesie ogółu społeczeństwa, który nie jest utożsamiany ani z interesem konsumentów, ani zawężany do obrotu profesjonalnego. Można uznać ją za standardową przeszkodę w udzielaniu ochrony przedmiotom własności przemysłowej. Przeszkoda ta pojawia się bowiem w przepisach wspomnianej ustawy również w odniesieniu do wynalazków, wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych. Konstytuują ją dwa pojęcia – „porządek publiczny” i „dobre obyczaje”. Określenia te mają charakter niedookreślony i trudno uchwytny. Taka konstrukcja tego przepisu pozwala na dostosowanie procesu wykładni prawa do aktualnie panujących postaw społecznych i wyznawanych wartości, a poprzez to umożliwia tworzenie takiego systemu rejestrowania znaków towarowych, który byłby z tymi normami i zasadami zgodny. Z tego względu kluczowe jest odpowiednie ustalenie zakresu znaczeniowego pojęć porządku publicznego i dobrych obyczajów, na których opiera się omawiana przeszkoda rejestracji. Niestety w piśmiennictwie, orzecznictwie i praktyce decyzyjnej Urzędu Patentowego RP pojawiają się na tym tle pewne wątpliwości interpretacyjne. „Dobre obyczaje” jako klauzula generalna bywają postrzegane niejednolicie. Niemniej obecne rozumienie klauzuli dobrych obyczajów na gruncie art. 1291 ust. 1 pkt 7 p.w.p. nie powoduje większych kontrowersji. Pojęcie to odnosi się bowiem do ogólnie akceptowanych standardów postępowania i wyznawanego w społeczeństwie systemu wartości. Bardziej problematyczna zdaje się być jednak próba konceptualizacji określenia „porządek publiczny”. Brak normatywnej definicji tego pojęcia w przepisach ustawy – Prawo własności przemysłowej sprzyja powstawaniu różnych koncepcji dotyczących jego zakresu znaczeniowego. Zasadniczy problem leży w tym, czy pojęcie to odnosić należy wyłącznie do wartości ujętych w ramy normatywne, czy zaś ma ono charakter szerszy i obejmuje także wartości pozaprawne. Niniejsze rozważania odnoszące się do znaczenia zwrotów „porządek publiczny” i „dobre obyczaje” mają nie tylko wymiar teoretyczny, lecz także są istotne z punktu widzenia praktyki decyzyjnej i orzeczniczej. Konsekwentne i spójne rozumienie tych pojęć ułatwi dokonywanie przez właściwe organy rzetelnego badania kwestionowanego znaku towarowego, którego wynik będzie poparty właściwym materiałem dowodowym.
Słowa kluczowe: znak towarowy, ochrona wartości, bezwzględna przeszkoda rejestracji, porządek publiczny, dobre obyczaje
Barbara Pietrzyk-Tobiasz
Maria Curie-Sklodowska University in Lublin. ORCID: 0000-0002-7280-0037
Protection of Values in the Polish Trademark Law. Designations Contrary to Public Policy or Accepted Principles of Morality
The value systems and rules of conduct build the identity of a society that follows them and determine its proper functioning. The need to guarantee protection of such values and rules has been taken into account also in the case of commercial speech encoded in a trademark. The first regulations applicable on the Polish territory in this area were the normative acts of the occupying countries adopted as early as in the 19th century. Pursuant to the Polish Industrial Property Law Act, currently in force, the catalogue of absolute grounds for refusal of registration includes the prohibition of granting protection to signs which are contrary to public policy or accepted principles of morality (Article 129 1 (1)(7) of the aforementioned Act). The above indicated ground for refusal is established in the interest of the general public, which is neither identified with the interests of consumers nor limited to the professional market. This regulation is considered to be a standard barrier to granting protection to industrial property objects. This obstacle to registration appears in the provisions of the aforementioned Act also in relation to inventions, utility models, and industrial designs. It is constituted by two concepts, which involve ‘public policy’ and ‘accepted principles of morality’. These terms are vague and difficult to capture. The structure of this provision enables the process of interpreting the law to be adapted to current social attitudes and values. Consequently, a trademark registration system that complies with these standards and principles can be created. Therefore, it is crucial to properly define the scope of the terms ‘public policy’ and ‘accepted principles of morality’ on which this obstacle to registration is based. Unfortunately, in literature, case law, and the decision-making practice of the Patent Office of the Republic of Poland, some interpretative doubts arise against this background. ‘Accepted principles of morality’ as a general clause is open to different interpretations. At present, the understanding of this term under Article 129 1 (1)(7) of the Industrial Property Law Act does not cause much controversy. This concept refers to generally accepted standards of conduct and the system of values in society. More challenging, however, seems to be the attempt to conceptualize the term ‘public policy’. The lack of a normative definition in the Industrial Property Law Act facilitates the formulation of different approaches to the meaning of this concept. The main problem is whether ‘public policy’ should only refer to the values covered by the normative framework or whether it is broader in nature and would also include extra-legal values. Apart from their theoretical dimension, these remarks relating to the meaning of the phrases ‘public policy’ and ‘accepted principles of morality’ are also significant from the perspective of decision-making practice and case law. A consistent and coherent understanding of these concepts will facilitate a diligent examination by the competent authorities of the contested trademark, the outcome of which examination will be justified by appropriate evidence.
Keywords: trademark, protection of values, absolute ground for refusal, public policy, accepted principles of morality
Bibliografia / References
Amielańczyk K., W poszukiwaniu antycznej genezy klauzul generalnych, czyli o wartościach i wartościowaniu w prawie rzymskim, „Annales” 2016, Vol. LXIII, Nr 2
Andrzejewski M., Kostański P. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. P. Kostański, Legalis 2010
Bosek L., Szydło M. [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016
Cetnarowicz M., Zasady współżycia społecznego a dobre obyczaje, „Ius Novum” 2007/2–3.
Dajczak W. [w:] Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, red. W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Bѐrier, Warszawa 2009
Dolata T., Prawo własności intelektualnej w Królestwie Polskim (1815–1915), „Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego” Nr 97, Wrocław 2019
du Vall M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 14A, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2017
Gadek B., Generalna klauzula odpowiedzialności za czyn nieuczciwej konkurencji (art. 3 u.z.n.k.), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2003/85
Gilson La Londe A., Gilson J., Trademarks Laid Bare: Marks That May Be Scandalous and Immoral, „The Trademark Reporter” 2011, Vol. 101/5
Iwaniczkina M., Pokrajac R., Nikołajewna Trikoz E., Ewolucja znaku towarowego w Rosji jako środka indywidualizacji przedsiębiorcy, [История возникновения товарного знака в россии средства обозначения предпринимателя], ASO.A.8(2)/2016
Kordela M., Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Poznań 2014
Litewski W., Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Kraków 1998
Makiłła D., Historia prawa w Polsce, Warszawa 2008
Mika I., Szwaja J., Wojcieszko-Głuszko E., Kumulacja i kolizja praw własności przemysłowej w prawie polskim (na przykładzie wzorów przemysłowych i znaków towarowych), „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2001/1
Mordwiłko-Osajda J., Znak towarowy. Bezwzględne przeszkody rejestracji, Warszawa 2009
Nowicka A. [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, LEX/el. 2017
Osierda A., Prawne aspekty pojęcia bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014/23
Pazdan M., Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2009
Promińska U., Przeszkody tkwiące w znaku towarowym [w:] E. Nowińska, U. Promińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Własność przemysłowa i jej ochrona, LEX/el. 2014
Radwański Z., Zieliński M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. I, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012
Rutkowska-Sowa M. [w:] Prawo własności intelektualnej, red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Warszawa 2018
Sitko J.J. [w:] T. Demendecki, A. Niewęgłowski, J. Szczotka, J.J. Sitko, G. Tylec, Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2015
Snow N., Denying Trademark for Scandalous Speech, University of California, Davis 2018, Vol. 51
Szczepanowska-Kozłowska K. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 14B, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2017
Szczepanowska-Kozłowska K., Wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami [w:] E. Nowińska, U. Promińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Własność przemysłowa i jej ochrona, LEX/el. 2014
Szczotka J. [w:] T. Demendecki, A. Niewęgłowski, J. Szczotka, J.J. Sitko, G. Tylec, Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2015
Szot A., Klauzula generalna jako ponadgałęziowa konstrukcja systemu prawa, „Annales” 2016, Vol. LXIII, Nr 2
Szymanek T., Prawo własności przemysłowej. Podręcznik akademicki, Warszawa 2008
Tischner A., Wojciechowska A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 14B, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2017
Trzebiatowski M. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Legalis 2020
Wiszniewska I., Znaki towarowe w prawie własności przemysłowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2001/12
Witkowska M., Michalak A. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. A. Michalak, Legalis 2016
Zachariasiewicz M. [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, Legalis 2018
Żurawik A., Klauzula generalna „dobrych obyczajów” – ujęcie teoretyczne, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009/1
Grzegorz Wesela-Bauman, Cezary Samojłowicz
Pierwszeństwo wewnętrzne i zewnętrzne w postępowaniach dotyczących udzielenia patentów na wynalazek
W publikacji porównano dwa rodzaje pierwszeństwa uprzedniego zastrzeganego dla zgłoszeń patentowych: wewnętrzne (dla zgłoszeń dokonanych na podstawie tego samego aktu prawnego) oraz zewnętrzne (gdy zgłoszeń wcześniejsze i późniejsze są dokonane na podstawie dwóch różnych aktów prawnych). Zgłoszenia z pierwszeństwem uprzednim wewnętrznym mogą służyć do wydłużenia okresu ochrony wynalazku na danym terytorium, a zgłoszenie z pierwszeństwem uprzednim zewnętrznym do zwiększenia zakresu ochrony terytorialnej dla wynalazku. Badania liczby zgłoszeń ogłaszanych z wymienionymi rodzajami pierwszeństwa dla zgłoszeń dokonanych na podstawie PCT, EPC i p.w.p. wykazały, iż dla PCT i EPC ponad 85% zgłoszeń to zgłoszenia z pierwszeństwem zewnętrznym, a więc dokonywane w celu zwiększenia zakresu ochrony terytorialnej. Natomiast w przypadku zgłoszeń na podstawie p.w.p. ponad 98% to zgłoszenia niezastrzegające pierwszeństwa uprzedniego w ogóle. Nowelizacja ustawy p.w.p. harmonizuje polskie przepisy z przepisami PCT i EPC zapewniając możliwości zastrzegania pierwszeństwa wewnętrznego w Polsce. Jednocześnie, p.w.p. daje obecnie większą swobodę do zastrzegania pierwszeństwa uprzedniego wewnętrznego w porównaniu do PCT i EPC. Może to przyczynić się do wzrostu ogólnej liczby zgłoszeń dokonywanych na podstawie p.w.p.
Słowa kluczowe: patent, wynalazek, zgłoszenie patentowe, data pierwszeństwa, pierwszeństwo uprzednie wewnętrzne, pierwszeństwo uprzednie zewnętrzne, patentowalność, badanie poprawności zastrzeżenia pierwszeństwa uprzedniego, Konwencja o udzieleniu patentów europejskich, EPC, Traktat o współpracy patentowej, PCT
dr inż. Grzegorz Wesela-Bauman
Polish and European patent attorney. ORCID: 0000–0002–0358–721X
dr inż. Cezary Samojłowicz
Patent attorney. Centre of Quantum Optical Technologies (QOT), University of Warsaw. ORCID: 0000–0001–7531–9559
Internal and External Priority in Proceedings Relating to Granting Patents for Inventions
In this publication, two types of priority claimed for patent applications are compared: internal priority (for applications filed based on the same act) and external priority (when the earlier and subsequent applications are filed based on two different acts). Applications claiming internal priority can be used to extend the term of protection of an invention for a given territory, while applications claiming external priority are to increase the scope of territorial protection of an invention. Research on the number of applications published with different types of priority for applications filed under the Patent Cooperation Treaty (PCT), the European Patent Convention (EPC) and the Polish Industrial Property Law (IPL) have showed that for the PCT and the EPC over 85% of applications claim external priority, and therefore are made to increase the scope of territorial protection. However, in the case of applications filed under the IPL, 98% of all applications do not claim priority at all. Amendments to the IPL harmonize Polish regulations with the provisions of the PCT and the EPC, ensuring the possibility of claiming internal priority in Poland. At the same time, the IPL offers greater freedom in claiming internal priority in comparison to the PCT and the EPC. This may contribute to an increase in the overall number of applications under the IPL.
Keywords: patent, invention, patent application, priority date, internal priority, external priority, patentability, examination of validity of priority claim, European Patent Convention, EPC, Patent Cooperation Treaty, PCT
Bibliografia / References
Case Law of the Boards of Appeal of the European Patent Office, 2019
Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej. Komentarz, red. A. Adamczak, A. Szewc, Warszawa 2008
Kostański P., Żelechowski Ł., Prawo Własności Przemysłowej, Podręczniki Prawnicze, Warszawa 2020
Prawo patentowe, red. E. Traple, Warszawa 2017
Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2016
Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Warszawa 2020
Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. P. Kostański, Warszawa 2014
Skubisz R., Pierwszeństwo do uzyskania patentu, Warszawa 1982
System Prawa Prywatnego, t. 14A, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2017
Visser D., Lai L., de Lange P., Suominen K., Visser’s Annotated European Patent Convention, Kluwer Law International 2018
Wytyczne EPO (Guidelines for Examination in the European Patent Office), 2018
