Sankcja kredytu darmowego - chwilowa popularność czy nowe Franki?

Czym jest sankcja kredytu darmowego (SKD)?

SKD to instytucja prawna chroniąca konsumentów przed niespełnieniem przez kredytodawcę obowiązków dotyczących treści umowy, limitu kosztów pozaodsetkowych czy obowiązków informacyjnych. Zyskuje na popularności jako skuteczne narzędzie w sporach konsumenckich.

Na jakiej podstawie prawnej opiera się SKD?

SKD wynika z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim z 2011 r., a wcześniej była uregulowana w ustawie z 2001 r.

Kto może skorzystać z sankcji kredytu darmowego?

Uprawnieni są:

• kredytobiorcy z okresu obowiązywania starej ustawy,
• konsumenci po wejściu w życie nowej ustawy,
• osoby z kredytem hipotecznym z lat 2011–2017.

Jakie znaczenie mają pytania prejudycjalne do TSUE dla SKD?

Odpowiedzi TSUE na pytania prejudycjalne zadecydują o przyszłości i dalszym stosowaniu SKD.

Czy z SKD mogą korzystać kancelarie odszkodowawcze?

Tak, ale sądy coraz częściej krytycznie oceniają cesje wierzytelności na firmy odszkodowawcze, jeśli nie służą ochronie konsumenta.

Czy możliwy jest przelew wierzytelności z tytułu SKD?

Tak, sądy uznają możliwość przelewu wierzytelności, o ile nie narusza to zasad współżycia społecznego.

Dlaczego kancelarie prawne powinny interesować się SKD?

Ze względu na rosnącą świadomość konsumentów i praktykę sądową, SKD staje się istotnym obszarem działalności prawnej.

Instytucja sankcji kredytu darmowego zyskuje na popularności jako narzędzie ochrony praw konsumentów w Polsce. Można przypuszczać, że w nadchodzących latach będzie stanowić fundament dla wielu pozwów w obszarze sporów konsumenckich. Dowiedz się jak skutecznie oferować pomoc prawną w tego rodzaju sprawach.

Sankcja kredytu darmowego nie jest nową instytucją. Jest uregulowana w art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1497 z późn. zm.). Podobna do niej instytucja wcześniej obowiązywała na podstawie art. 15 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100, poz. 1081 z późn. zm.). Dziś zyskała na popularności z uwagi na swój cel i ogólną atrakcyjność - chroni konsumenta przed obciążeniami, o których mógł nie być świadomy zawierając umowę kredytu (T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. IV, LEX/el. 2025, art. 45).

Kredytobiorcy uprawnieni do skorzystania z SKD
Do skorzystania z SKD są uprawnieni kredytobiorcy, którzy:

• wzięli kredyt w czasie obowiązywania poprzedniej ustawy o kredycie konsumenckim,
• konsumenci, którzy wzięli kredyt od wejścia w życie nowej ustawy o kredycie konsumenckim,
• konsumenci, którzy zaciągnęli kredyt hipoteczny w latach 2011-2017.

W przypadku kredytów hipotecznych wszystko zależy od tego, kiedy doszło do zawarcia umowy. Do tych umów, które zostały zawarte między 2011 rokiem, czyli między datą wejścia w życie nowej ustawy o kredycie konsumenckim a rokiem 2017, czyli wprowadzeniu przepisów odnoszących się stricte do kredytów hipotecznych. Jeżeli umowa o kredyt hipoteczny została zawarta w tym okresie, to również Ci kredytobiorcy będą mogli skorzystać z SKD (M. Mikołajczak, Sankcja kredytu darmowego, LEX/el. 2025).

Pytania prejudycjalne dotyczące kredytu konsumenckiego
Polskie sądy wystosowały już cztery pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości. Dotyczą one kredytowania kosztów pozaodsetkowych, niektórych obowiązków informacyjnych, kredytu darmowego oraz przelewu wierzytelności (sprawy C-71/24, C-80/24, C-180/24 i C-566/24).
Odpowiedzi na pytania zadecydują o przyszłości sankcji kredytu darmowego. Od nich będzie zależeć dalsza popularność instytucji.

SKD tylko dla kancelarii odszkodowawczych?
Skutkiem SKD jest wierzytelność konsumenta wobec kredytodawcy o zwrot uiszczonych odsetek kapitałowych oraz innych kosztów podlegających sankcji (T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. IV, LEX/el. 2025, art. 45). Taką wierzytelność konsument może przelać. Coraz częściej sądy pochodzą krytycznie do spraw, w których stroną jest firma odszkodowawcza. Jak zauważa K. Pilawska, pozwy są oddalane, kiedy sąd stwierdzi, że cesja miała jedynie na celu uzyskanie korzyści finansowych, a nie służyła faktycznej ochronie konsumenta (zob. Wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu z 12.04.2024 r., II Ca 74/24, LEX nr 3737588). W przypadku strony konsumenta, sądy będą uwzględniać pozwy, gdyż realizują prawo wynikające z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim (R. Krupa-Dąbrowska, Sankcja kredytu darmowego coraz bardziej popularna, https://www.prawo.pl/biznes/sankcja-kredytu-darmowego-jak-z-niej-skorzystac,530576.html).
Zdarza się również sytuacja odwrotna, w której sąd nie uwzględnia zarzutu nieważności umowy przelewu wierzytelności z tytułu sankcji kredytu darmowego. W wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z 21.11.2024 r., II Ca 1723/24 sąd stwierdził, że wierzytelności konsumenckie mogą być przelewane na inne podmioty, a sam fakt zarabiania na przelewie nie prowadzi do uznania umowy za sprzeczną z ZWS (zob. M. Mikołajczak, Zasadność zarzutu nieważności umowy przelewu wierzytelności z tytułu sankcji kredytu darmowego. LEX/el. 2025).
W związku z ww. praktyką sądów oraz ogólnym wzrostem świadomości na temat instytucji wśród konsumentów, tego typu sprawy powinny stanowić przedmiot zainteresowania kancelarii prawnych.