Czy „ruch pojazdu” powinien być przesłanką odpowiedzialności za pojazd autonomiczny?dr Wojciech Robaczyński, prof. UŁ
Katedra Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7904-7677
Czy „ruch pojazdu” powinien być przesłanką odpowiedzialności za pojazd autonomiczny?
Artykuł dotyczy jednego z najistotniejszych prawnych aspektów użytkowania pojazdów autonomicznych, jakim jest problem odpowiedzialności za szkody, które pojazdy te mogą powodować. Coraz większy udział pojazdów autonomicznych w ruchu będzie powodował, że stopień ryzyka powstawania szkód związanych z korzystaniem z nich może być coraz wyższy, mimo zaawansowanych rozwiązań technologicznych w zakresie bezpieczeństwa.
Tradycyjnie podstawowym pojęciem z punktu widzenia odpowiedzialności za szkody komunikacyjne jest pojęcie „ruch pojazdu”. W artykule podjęto próbę ustalenia, czy to tradycyjne podejście, wypracowane na gruncie art. 436 Kodeksu cywilnego jest adekwatne do problematyki pojazdów autonomicznych.
W dotychczasowej praktyce stosowania art. 436 Kodeksu cywilnego przyjmuje się szerokie rozumienie pojęcia ruchu pojazdu, tzn. ujmuje się ruch w sensie funkcjonalnym, a zatem pojazd mechaniczny jest w ruchu od chwili podjęcia próby jego uruchomienia do osiągnięcia celu podróży. Krótkotrwałe przerwy w „fizycznym” ruchu nie przerywają ruchu w sensie prawnym.
Jednak na gruncie pojazdów autonomicznych uzasadnione jest przyjęcie tezy, że odpowiedzialność cywilna powinna być oderwana od pojęcia ruchu i różnych możliwości rozumienia tego pojęcia. Pojazd autonomiczny generuje pewien poziom ryzyka powstania szkody i nie musi być to niebezpieczeństwo związane z ruchem pojazdu, pojmowanym w sposób fizyczny lub nawet funkcjonalny. Lepiej byłoby powiązać odpowiedzialność już z samym „czynnym egzystowaniem” (np. logowaniem, przetwarzaniem danych) pojazdu autonomicznego, niekoniecznie zaś z jego ruchem.
Konsekwencją propozycji oderwania odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez pojazd autonomiczny od pojęcia ruchu pojazdu jest postulat ogólnej rezygnacji z pojęcia ruchu jako przesłanki odpowiedzialności cywilnej za szkody komunikacyjne, nie tylko w przypadku pojazdów autonomicznych, ale także w odniesieniu do „klasycznych” pojazdów.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, pojazdy autonomiczne, odpowiedzialność odszkodowawcza, ruch pojazdu
Dr Wojciech Robaczyński, professor of the University of Łódź
Chair of Civil Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7904-7677
Should the ‘vehicle’s motion’ be a premise for liability for an autonomous vehicle?
The article addresses one of the most important legal aspects of using autonomous vehicles, which is the problem of liability for damage caused by such vehicles. An increasingly greater share of autonomous vehicles in traffic will mean an increasingly greater risk of damage caused by their use, despite having advanced technological safety solutions.
The basic concept of liability for road traffic damage has traditionally been the ‘vehicle’s motion’. The article is an attempt to determine whether this traditional approach, which was developed on the basis of the Article 436 of the Polish Civil Code, can be considered adequate with regard to the issue of autonomous vehicles.
A broad interpretation of the concept of a vehicle’s motion has been assumed in the practice to date of applying Article 436 of the Polish Civil Code, or in other words, motion is considered functionally and therefore a mechanical vehicle is in motion from the moment an attempt is made to start up the vehicle in order to travel. Some brief intervals in ‘physical’ motion do not interrupt motion in the legal sense.
However, it is reasonable to accept the argument that civil liability should be separated from the notion of motion and its various interpretations regarding autonomous vehicles. An autonomous vehicle generates a certain level of risk of damage which is not necessarily related to the vehicle’s motion, understood in physical or even functional terms. It would be better to relate liability with ‘active existence’ (for example logging on, data processing) of the autonomous vehicle and not necessarily with its motion.
The consequence of the proposal to separate liability for damage caused by an autonomous vehicle from the notion of the vehicle’s motion is the postulate to generally withdraw from the concept of motion as a premise for civil liability for road traffic damage, not only in the case of autonomous vehicles, but also with respect to ‘classic’ vehicles.
Keywords: artificial intelligence, autonomous vehicles, liability for damage, vehicle’s motion
Bibliografia / References
Chłopik M., Czym jest pojazd mechaniczny i co oznacza „ruch pojazdu”?, https://piu.org.pl/blogpiu/czym-jest-pojazd-mechaniczny-i-co-oznacza-ruch-pojazdu (dostęp: 7.03.2022 r.).
Gniewek E. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2006.
Ethics of Connected and Automated Vehicles: recommendations on road, safety, privacy, fairness, explainability and responsibility, Publication Office of the European Union, Luksemburg 2020.
Góral P., Pawłowski P., Dąbrowski A., System bezprzewodowego zdalnego sterowania dla pojazdu autonomicznego, „Przegląd Elektrotechniczny” 2019/10.
Gudowski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, LEX 2018.
Hoybjerg P., Buck A., The Self Driving Car: A Disruptive Innovation on Established Industries and Legal Practices, „Utah Bar Journal” 2018, vol. 31, no. 6.
Ilkova V., Ilka A., Legal aspects of autonomous vehicles – an overview, „ResearchGate, Conference Paper” June 2017, https://www.researchgate.net/publication/317580822 (dostęp: 7.03.2022 r.).
Kaliński M. [w:] System prawa prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009.
Księżak P., Pojęcie zderzenia się pojazdów. Na marginesie artykułu dr. Wojciecha Robaczyńskiego „Kontrowersje wokół pojęcia ruchu pojazdu”, „Palestra” 2007/9–10.
Kuliczkowska A., Problematyka uregulowania statusu prawnego pojazdów autonomicznych, „Rynek – Społeczeństwo – Kultura” 2017/26, numer specjalny.
Matusiak-Frącczak M., Frącczak Ł., Odpowiedzialność cywilna za wypadki komunikacyjne z udziałem pojazdów autonomicznych, „Państwo i Prawo” 2019/11.
Przybysz K., Infrastruktura przystosowana do pojazdów autonomicznych, III Krakowska Ogólnopolska Konferencja Naukowa Transportu „Kokonat” Kraków, 21–22 kwietnia 2016 r.
Riehl D.A., Car Minus Driver: Autonomous Vehicles Driving, Regulation, Liability, and Policy, „The Computer & Internet Lawyer” 2018, nr 5, vol. 35.
Robaczyński W., Kontrowersje wokół pojęcia ruchu pojazdu, „Palestra” 2007/5–6.
Robaczyński W.: W sprawie pojęcia „zderzenia się” pojazdów (art. 436 k.c.) – ciąg dalszy dyskusji, „Palestra” 2010/5–6.
Szpunar A., Wynagrodzenie szkody wynikłej wskutek wypadku komunikacyjnego, Warszawa 1976.
Śmieja A. [w:] System prawa prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009.
Urbanik G., Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez pojazd autonomiczny w kontekście art. 446 kc, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2019/2.
Vellinga N.E., Automated driving and its challenges to international traffic law: which way to go?, „Law, Innovation and Technology” 2019.
dr hab. Anna Koziczak, profesor uczelni
Instytut Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3057-2213
Potwierdzenie i wykluczenie autentyczności parafy
Parafy, czyli podpisy o skrajnie skróconej i uproszczonej formie, zawierają zwykle zbyt mało cech, aby spełniać główną funkcję podpisów – funkcję identyfikacyjną. Z tego względu opinie biegłych potwierdzające autentyczność paraf są najczęściej niekategoryczne. Jednak przy formułowaniu wniosków negatywnych eksperci są zazwyczaj mniej ostrożni i kategorycznie wykluczają autentyczność paraf, jeśli jakość materiału porównawczego jest dobra, a kwestionowane parafy wyraźnie się od niego różnią. Choć odejście od nawykowo utrwalonego sposobu podpisywania się jest trudne, co zauważa się w literaturze, to jednak jest możliwe, a prawdopodobieństwo stworzenia podpisu zupełnie odmiennego od naturalnego jest tym większe, im krótszy jest dany podpis. Dlatego w przypadku paraf brak cech wspólnych z próbkami porównawczymi w zasadzie nie powinien wykluczać ich pochodzenia od tej samej osoby, Opinie o charakterze negatywnym powinny być zatem formułowane równie ostrożnie jak opinie pozytywne, tym bardziej, że nieuzasadnione wykluczenie autentyczności parafy może doprowadzić do skazania niewinnej osoby za przestępstwo posługiwania się sfałszowanym dokumentem.
Słowa kluczowe: podpisy, parafy, autentyczność podpisów, autofałszerstwo, opinia biegłego
Dr Hab. Anna Koziczak, university professor
Institute of Law and Economics, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3057-2213
Confirmation and rejection of the authenticity of initialling
Initialling, namely signatures in an extremely shortened and simplified form, usually contain excessively few features to satisfy the main function of signatures – the function of identification. For this reason, the opinions of experts confirming the authenticity of initialling are most frequently non-categorical. However, when formulating negative conclusions, experts are often less careful and categorically rule out the authenticity of initialling if the quality of standards is good and the questioned initials clearly differ from them. Although it is difficult to depart from the habitual way of initialling, which is pointed out in the literature, it is possible, while the probability of creating a signature that is completely different from the natural one is even greater the shorter the given signature is. Therefore, in the case of initialling, the lack of common features with the standards should essentially not rule out the fact that they originate from the same person. Negative opinions should therefore be formulated just as carefully as positive opinions, all the more so that the unjustified exclusion of authenticity of initials can lead to the conviction of an innocent person for the crime of using a falsified document.
Keywords: signatures, initials, authenticity of signatures, self-forgery, expert opinion
Bibliografia / References
Ellen D., The Scientific Examination of Documents, London 1997.
Feluś A., Podpisy. Studium z pismoznawstwa kryminalistycznego, Katowice 1987.
Hilton O., Scientific Examination of Questioned Documents, Boca Raton–London–New York–Washington 1993.
Kaspryszyn J., Podpis własnoręczny jako element zwykłej formy pisemnej czynności prawnych, Warszawa 2007.
Katalog graficznych cech pisma ręcznego, http://prawouam-stp.home.amu.edu.pl/ (dostęp: 7.03.2022 r.).
Konieczny J., Identyfikacja kryminalistyczna, Warszawa 2017.
Koziczak A., Metody pomiarowe w badaniach pismoznawczych, Kraków 1997.
Legień M., Podpisy kreowane. I: Asymilacja grafizmu fałszerza w podpisach kreowanych oraz możliwości identyfikacyjne, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 1986/4 (XXXVI).
Moszczyński J., Cechy nawykowe w kreowanych podpisach w postaci paraf [w:] R. Cieśla (red.), Dokument i jego badania, Wrocław 2014.
Malewski H., Żalkauskiene A., Umyślna falsyfikacja własnego podpisu w celu zakwestionowania jego autentyczności [w:] Problemy dowodu z dokumentu, red. Z. Kegel, Wrocław 1999.
Memon A., Vrij A., Bull R., Prawo i psychologia, Gdańsk 2003.
Michel L., Die Verstellung der eigenenUnterschrift (I), „ArchivfürKriminologie” 1974/1–2 (154).
Moszczyński J., Subiektywizm w badaniach kryminalistycznych. Przyczyny i zakres stosowania subiektywnych ocen w wybranych metodach identyfikacji człowieka, Olsztyn 2011.
Osajda K. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2020.
Owoc M., Bazgroty jako obiekt badań pismoznawczych [w:] Problematyka dowodu z dokumentu, red. R. Cieśla, Wrocław 2019.
Owoc M., Zieliński M., Elementy informatyki, Poznań 1976.
Rosengarten F., Parafa a podpis, „Palestra” 1973/11.
Strengthening Forensic Science in the United States: A Path Forward, https://www.ncjrs.gov/pdffiles1/nij/grants/228091.pdf (dostęp: 7.03.2022 r.).
Tokarski J. (red.), Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1980.
Tomaszewski T., Czy i jak można wykryć „autofałszerstwo” podpisu, część 1, „Człowiek i Dokumenty” 2019/55.
Tomaszewski T., Czy i jak można wykryć „autofałszerstwo” podpisu, część 2, „Człowiek i Dokumenty” 2020/56.
Widła T., Przypadkowe podobieństwa grafizmów [w:] Materiały VII Wrocławskiego Sympozjum Badań Pisma, red. Z. Kegel, Wrocław 1997.
dr Damian Szeleszczuk
adiunkt, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7062-3145
Pozbawienie praw publicznych po nowelizacji kodeksu karnego z 14.10.2021 r.
Przedmiotem artykułu są zmiany dotyczące pozbawienia praw publicznych, wynikające z nowelizacji Kodeksu karnego oraz niektórych innych ustaw z 14.10.2021 r. Jej konsekwencją jest zmiana ustawowego modelu orzekania tego środka karnego, polegająca na dodaniu alternatywnej i całkowicie niezależnej od dotychczasowej, podstawy jego stosowania ujętej w art. 40 § 2 pkt 2 Kodeksu karnego. Artykuł zmierza do weryfikacji hipotezy, że przyjęte rozwiązania są obarczone wieloma mankamentami, spośród których na plan pierwszy wysuwa się uzależnienie orzekania pozbawienia praw publicznych jedynie od skazania za enumeratywnie wymienione przestępstwa korupcyjne. Poważne zastrzeżenia budzi również katalog tych przestępstw. Nowe regulacje naruszają ponadto spójność rozwiązań przyjętych w Kodeksie karnym w odniesieniu do pozbawienia praw publicznych, kreując nowy model orzekania tego środka karnego, nieodpowiadający polityczno-kryminalnym paradygmatom, które zdeterminowały jego normatywny kształt w Kodeksie karnym z 1997 r. Wywołują one również uzasadnione wątpliwości z punktu widzenia zgodności z konstytucyjnymi zasadami: określoności, proporcjonalności, równości wobec prawa i trójpodziału władzy. Następstwem wprowadzonych zmian jest dekompozycja i dezintegracja przedmiotowego środka karnego.
Słowa kluczowe: pozbawienie praw publicznych, środek karny, nowelizacja, kodeks karny
Dr Damian Szeleszczuk
assistant professor, Chair of Criminal Law, Faculty of Law, Canon Law and Administration, John Paul II Catholic University of Lublin, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7062-3145
Deprival of public rights after the amendment of Penal Code of 14 October 2021
The article applies to the changes regarding the deprival of public rights introduced by the amendment of the Penal Code and certain other Acts of 14 October 2021. It results in a change in the statutory model of ordering this penal measure, involving the addition of an alternative and entirely independent basis for its usage in Article 40 § 2 of the Penal Code. The objective of the article is to verify the hypothesis that the adopted solutions are burdened with many shortcomings, the most important of which is the dependence of the deprival of public rights solely on conviction for an itemized list of corruption offences. The list of these crimes gives rise to serious concerns. Furthermore, the new regulations may also breach the consistency of solutions adopted in the Penal Code regarding the deprival of public rights, creating a new model of ordering this penal measure, which does not correspond to the political and criminal paradigms that determined its normative shape in the Penal Code of 1997. They also give rise to reasonable doubts when taking into account the following constitutional principles: specificity, proportionality, equality under the law and the separation of powers. The consequence of the changes that have been introduced is the decomposition and disintegration of the penal measure in question.
Keywords: deprival of public rights, penal measure, amendment, Penal Code
Bibliografia / References
Bachmat P., Przestępstwa sprzedajności i przekupstwa (analiza dogmatyczna i praktyka ścigania), Warszawa 2005.
Budyn-Kulik M., Środek karny pozbawienia praw publicznych. Analiza dogmatyczna i praktyka orzecznicza, „Prawo w Działaniu” 2015/23.
Budyn-Kulik M., Umyślność w prawie karnym i psychologii. Teoria i praktyka sądowa, Warszawa 2015.
Gardocki L., Kształtowanie polityki karnej drogą ustawodawczą, „Studia Iuridica” 1979/VIII.
Gierach E., Ocena skutków prawnych poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1252), https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/opinieBAS.xsp?nr=1252 (dostęp 8.03.2022 r.).
Gostyński Z., Odstąpienie od wymierzenia kary jako skazanie w świetle nowej kodyfikacji karnej, „Palestra” 1998/11–12.
Gromek Z., Ocena skutków prawnych regulacji zawartej w poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3288) www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/opinieBAS.xsp?nr=3288 (dostęp 8.03.2022 r.).
Hałas R.G., [w:] Prawo karne, red. Grześkowiak A., Warszawa 2020.
Iwański M., Odpowiedzialność karna za przestępstwa korupcyjne, Kraków 2016.
Jagiełło D., Opinia dotycząca poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw – druk nr 1252, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/opinieBAS.xsp?nr=1252 (dostęp 8.03.2022 r.)
Jasiński J., O nowy kształt systemu środków karnych, „Państwo i Prawo” 1990/1.
Jasiński J., Punitywność systemów karnych. Rozważania nad zakresem, formami i intensywnością penalizacji, „Studia Prawnicze” 1973/35.
Koksanowicz G., Zasada określoności przepisów w procesie stanowienia prawa, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014/22.
Konarska-Wrzosek V., Dyrektywy wyboru kary w polskim ustawodawstwie karnym, Toruń 2002.
Kosonoga J., Pozbawienie praw publicznych [w:] Środki karne po nowelizacji w 2015 r., red. R.A. Stefański, Warszawa 2016.
Kulesza J., Negatywna prewencja generalna, „Państwo i Prawo” 2011/1.
Lachowski J., Pozbawienie praw publicznych w kodeksie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2003/10.
Melezini M., Środki karne jako instrument polityki karnej, Białystok 2013.
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2007.
Mogilnicki A., Kary dodatkowe, Warszawa 1907.
Sienkiewicz Z., Z problematyki środków karnych [w:] Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, red. V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz, Warszawa 2010.
Stefański R.A., Środek karny pozbawienia praw publicznych, „Ius Novum” 2009/3
Stefański R.A., Nowe środki karne i problem ich spójności z systemem Kodeksu karnego [w:] Problem spójności prawa karnego z perspektywy jego nowelizacji, red. A. Marek, T. Oczkowski, Warszawa 2011.
Szeleszczuk D., Pozbawienie praw publicznych w polityce karnej Polski Ludowej [w:] Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci Profesor Alicji Grześkowiak, red. A. Dębiński, M. Gałązka, R. Hałas, K. Wiak, Lublin 2006.
Szeleszczuk D., Polityka karna na tle ustawodawstwa i orzecznictwa SN w Polsce Ludowej [w:] Komunistyczne prawo karne Polski Ludowej, red. A. Grześkowiak, Lublin 2007.
Szeleszczuk D., Kilka uwag o celach pozbawienia praw publicznych [w:] Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego, red. T. Bojarski i in., Lublin 2011.
Szeleszczuk D., Środek karny pozbawienia praw publicznych w polskim prawie karnym, Warszawa 2013.
Szeleszczuk D., Zmiany w zakresie środków karnych w świetle nowelizacji kodeksu karnego z 13 czerwca 2019 roku, „Studia Prawnicze KUL” 2019/3.
Zoll A., Głos w dyskusji [w:] Czy trzeba zmieniać kodeks karny? Materiały z konferencji naukowej „Nowelizacja kodeksu karnego”, Warszawa, 10 lutego 2003 r., Warszawa 2003.
Przemysław Tacij
adwokat, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9260-1775
Zakres dowodu z dokumentu w świetle art. 2432 k.p.c.
Przedmiotem artykułu jest kwestia okoliczności (faktów), na potwierdzenie których zostaje wprowadzony do materiału sprawy dowód z dokumentu do postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 2432 Kodeksu postępowania cywilnego dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub w aktach do nich dołączonych stanowią dowody bez wydawania odrębnego postanowienia; pomijając dowód z takiego dokumentu, sąd wydaje postanowienie. Brak pozytywnego postanowienia dowodowego podaje w wątpliwość, w jakich granicach dokument może być badany w postępowaniu. Wyrażane jest stanowisko, że dokument potwierdza wszelkie wynikające z niego okoliczności. Uzasadniony wydaje się jednak pogląd, że dokument może stanowić dowód tylko w zakresie twierdzeń wynikających z zakreślonej przez stronę tezy dowodowej. Gwarantuje to bowiem, że strony nie zostaną pozbawione możności obrony swoich praw. W razie zaś dopuszczenia dowodu z dokumentu z urzędu na potwierdzenie okoliczności pozostających poza tezą dowodową strony lub wprowadzenia nowego dokumentu, sąd powinien poinformować strony o tezie dowodowej dla takiego dokumentu, wydając pozytywne postanowienie dowodowe, i umożliwić im zajęcie stanowisk w tej kwestii.
Słowa kluczowe: dowód, dokument, dowód z dokumentu, teza dowodowa, wniosek dowodowy, dowód z urzędu
Przemysław Tacij
attorney-at-law, Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9260-1775
Scope of documentary evidence under Article 2432 of the Civil Procedures Code
The article discusses the circumstances (facts) which a document introduced as evidence into Polish civil proceedings can confirm. According to Article 2432 of the Polish Civil Procedures Code, documents contained in the case files or in the files attached to them constitute evidence without issuing a separate decision; when omitting evidence from such documents, the court issues a relevant decision. The absence of the court’s decision to admit a document gives rise to doubts as to the extent to which this document may be examined in the proceedings. It is argued that documents confirm all the circumstances that arise from their content. However, it is reasonable to claim that the document can constitute evidence to the extent of the assertions specified by the party in the respective motion to take evidence. This is because it guarantees that the parties will not be deprived of their ability to defend their rights. If the court decides to admit evidence from a document at its own discretion, to confirm circumstances that are outside the party’s motion to take evidence, or to introduce a new document, the court should inform the parties about the circumstances at issue when admitting the evidence, and allow the parties to express their positions on the matter.
Keywords: evidence, document, documentary evidence, facts arising from the evidence, motion to take evidence, evidence taken ex officio
Bibliografia / References
Arkuszewska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Legalis 2022.
Budniak-Rogala A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1 i 2, red. T. Zembrzuski, LEX 2020.
Demendecki T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do wybranych przepisów nowelizacji 2019, red. A. Jakubecki, LEX 2019.
Dolecki H., T. Radkiewicz [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, LEX 2021.
Dziurda M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Legalis 2022.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2016.
Ereciński T. Ocena skutków nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Legalis 2019.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Legalis 2019.
Flaga-Gieruszyńska K. Środki dowodowe i postępowanie dowodowe w nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r., „Palestra” 2019/11–12.
Gajda-Roszczynialska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. T. Zembrzuski, LEX 2020.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1A, Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Legalis 2020.
Grzegorczyk P., K. Weitz [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2016.
Gudowski J., Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo. Piśmiennictwo. Tom II, Warszawa 2020.
Kaczmarek-Templin B. [w:] System postępowania cywilnego, t. 2, Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, Warszawa 2021.
Kłos M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Knoppek K., Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych po nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r., „Palestra” 2019/11–12.
Knoppek K., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, LEX 2021.
Knoppek K., Szczególny charakter prawny dowodu z dokumentu według projektu nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 27.11.2017 r. [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga Jubileuszowa dedykowana profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
Krakowiak M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1A, Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Legalis 2020.
Laskowska-Hulisz A. [w:] System postępowania cywilnego, t. 2, Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, Warszawa 2010.
Łazarska A., K. Górski [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, t. 1, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Manowska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego Komentarz, t. 1, Art. 1–47716, red. M. Manowska, LEX 2021.
Marszałkowska-Krześ E. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2021.
Mendrek A. Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. w praktyce, red. K Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, M. Malczyk, Legalis 2020.
Misztal-Konecka J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Radkiewicz T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, LEX 2021.
Rejdak M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Rodziewicz P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2021.
Rylski P. [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Warszawa 2010.
Rylski P. Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku cywilnego, Warszawa 2009.
Rylski P. O nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r. w ogólności, „Palestra” 2019/11–12.
Sadomski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, t. 1, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Sieńko M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego Komentarz. Tom I. Art. 1–47716, red. M. Manowska, LEX 2021.
Turczyn A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O. Piaskowska, LEX 2021.
Ziemianin K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1 i 2, red. T. Zembrzuski, LEX 2020.
dr Mateusz Filipczak
adiunkt, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3941-8258
Zgoda osoby małoletniej poniżej 15. roku życia na kontakt seksualny w kontekście normy seksuologicznej i społecznej szkodliwości czynu
Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej na szkodę małoletnich stanowią typy rodzajowe zachowań wyjątkowo karygodnych, ponieważ godzą w podstawowe dobro o szczególnie istotnym społecznie i indywidualnie znaczeniu, jakim jest rozwój małoletnich. Niemniej jednak zespół znamion czynu obejmuje cała klasę zachowań, których kryminologiczne podłoże jest zróżnicowane. Przedmiotem ochrony normy sankcjonowanej dekodowanej z art. 200 Kodeksu karnego jest prawidłowy rozwój psycho-fizyczno-społeczny małoletnich. Przy ocenie naruszenia normy sankcjonowanej kluczowe jest uwzględnienie normy seksuologicznej. W odniesieniu do dzieci i nastolatka (to jest osoby od 11 r.ż. do 18 r.ż.) ich aktywność seksualna mieści się w granicach normy, gdy spełnione są określone warunki związane z realizacją zdań rozwojowych, repertuaru zachowań seksualnych dopuszczalnych dla danego etapu rozwoju, zbliżonego wieku osób uczestniczących, realizacją celów seksualnych, braku zagrożenia dla zdrowia. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości należy uwzględniać inwazyjność czynu (sposób wykorzystania ciała ofiary) oraz sposób doprowadzenia do czynu (w tym skalę stosowanej przemocy), które należy odrębnie oceniać w zależności od wieku pokrzywdzonego.
Słowa kluczowe: norma seksualna, norma sankcjonowana, czyn z art. 200 § 1 k.k., przedmiot ochrony, nauka, prawo, brak odpowiedzialności karnej, bezprawność, kontratyp, cultural defense
Dr Mateusz Filipczak
assistant professor, Chair of Criminal Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3941-8258
Consent of a minor aged under 15 to sexual contacts in the context of the sexuological norm and social harmfulness of the deed
Offences against sexual freedom to the detriment of minors constitute extremely reprehensible conduct, because they undermine a fundamental right of socially and individually significant relevance, namely the development of minors. Even so, the set of features of the deed encompass the whole class of behaviour, the criminological background of which is varied. The protection of a sanctioned norm decoded under Article 200 of the Penal Code is the correct psycho-physical and social development of minors. The sexuological norm must be taken into account when assessing the breach of the sanctioned norm. The sexual activity of children and teenagers (namely people aged 11–18 years) lies within the limits of the norm if certain conditions related to the fulfilment of development tasks, the repertoire of sexual behaviour that is acceptable for the given stage of development, the similar age of the participants, the achievement of sexual objectives and the lack of health risk are satisfied. When assessing the extent of the social harm, account needs to be taken of the invasiveness of the act (the way in which the victim’s body is used) and the method in which the deed was committed (including the extent of the violence used), which should be assessed separately, depending on the victim’s age.
Keywords: sexual norm, sanctioned norm, act under Article 200 § 1 of the Penal Code, protected object, education, the law, lack of criminal liability, illegality, contratype, cultural defence
Bibliografia / References
Beisert M. Pedofilia. Geneza i mechanizm zaburzenia, Sopot 2012.
Beisert M., Rozwojowa norma seksuologiczna jako kryterium oceny zachowań seksualnych u dzieci i młodzieży, „Dziecko Krzywdzone” 2006/16.
Blanchard R., Lykins D.A., Wherrett D., Kuban M., Pedophilia, hebephilia, and the DSM-V, „Archives of Sexual Behaviour” 2009/38 (3).
Bocheński M., Wybrane problemy zgłaszalności przestępstw z art. 200 § 1 kk i ich praktyczne znaczenie dla kryminalizacji, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2019/4.
Bojarski T. (red.), Kodeks karny. Komentarz, LEX 2016.
Dębski R. [w:] System prawa karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, red. R. Dębski, Warszawa 2013.
Dębski R., Karalność usiłowania nieudolnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1999/2.
Dębski R., Pozaustawowe znamiona przestępstwa. O ustawowym charakterze norm prawa karnego i znamionach typu czynu zabronionego nieokreślonych w ustawie, Łódź 1995.
Filar M., Przestępstwa seksualne w polskim prawie karnym, Toruń 1985.
Filar M. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2008.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2004.
Giezek J., „Zezwolenie” na naruszenie dobra prawnego – negatywne znamię typu czy okoliczność kontratypowi [w:] Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, red. Ł. Pohl, Poznań 2009.
Graul E., Abstrakte Gefährdungsdelikte und Präsumtionen im Strafrecht, Berlin 1991.
Gruszecka D., Ochrona dobra prawnego na przedpolu jego naruszenia, Warszawa 2012.
Hryniewicz E., Przestępstwa abstrakcyjnego i konkretnego zagrożenia dóbr prawnych, Warszawa 2012.
Imieliński K., Zarys seksuologii i seksiatrii, Warszawa 1986.
Kleczkowska A., Rola cultural defence w wymiarze sprawiedliwości, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2012/2.
Konarska-Wrzosek V. (red.), Kodeks karny. Komentarz, LEX 2020.
Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, Warszawa 2016.
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017.
Majewski J. [w:] System prawa karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, red. T. Bojarski, Warszawa 2011.
Makarewicz J., O metodzie wykładu prawa karnego austryackiego, „Państwo i Prawo” 2020/2.
Morawski L., Domniemania a dowody prawnicze, Toruń 1981.
Mozgawa M. (red.), Kodeks karny. Komentarz, LEX 2021.
Spotowski A., Zezwolenie uprawnionego i zgoda pokrzywdzonego a odpowiedzialność karna, „Państwo i Prawo” 1972/3.
Tarapata S., Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna, Warszawa 2016.
Warylewski J., Problematyka przedmiotu ochrony tzw. przestępstw seksualnych, „Państwo i Prawo” 2001/9.
Warylewski J., Przestępstwa seksualne, Gdańsk 2001.
Warylewski J. [w:] System prawa karnego, t. 10, Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, red. J. Warylewski, Warszawa 2016.
Wessels J., Beulke W., Strafrecht A.T., Die Straftat und ihr Aufbau, Heidelberg-Hamburg 2011.
Wróbel W., Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część ogólna, cz. 2, Komentarz do art. 53–116, t. 1, red. W. Wróbel, A. Zoll, LEX 2016.
Wróbel W., Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, cz. 1, Komentarz do art. 117–211a, Warszawa 2017.
Zawłocki R., O metodzie interpretacji przepisów prawa karnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2004/4.
Zoll A. [w:] System prawa karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, red. T. Bojarski, Warszawa 2011.
Zoll A., Karalność i karygodność jako dwa odrębne elementy struktury przestępstwa [w:] Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym, Materiały Polsko-Niemieckiego Sympozjum Prawa Karnego, Karpacz, maj 1990, red. T. Kaczmarek, Wrocław 1990.
Zoll A., Kontratypy a okoliczności wyłączające bezprawność czynu [w:] Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, Materiały IV Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2007.
Zoll A., Materialne określenie przestępstwa, „Prokuratura i Prawo” 1997/2.
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1990/23.
dr Patrycja Bróżek
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3968-6594
Przywrócenie stanu poprzedniego oraz niemajątkowe sposoby naprawienia szkody na gruncie prawa karnego
Istotnym elementem treści orzeczenia o nałożeniu obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest określenie sposobu ich zrekompensowania. Sąd każdorazowo powinien dokładnie sprecyzować zakres obowiązku naprawienia szkody (w całości czy w części), wskazać osobę uprawnioną, wysokość szkody oraz sposób jej naprawienia. W związku z tym, iż w kodeksie karnym nie ma regulacji normujących sposób naprawienia przez sprawcę wyrządzonej pokrzywdzonemu szkody lub krzywdy, to należy w tym zakresie sięgnąć do odpowiednich norm prawa cywilnego. Trzeba przy odnotować, iż co do zasady, niemajątkowe sposoby rekompensaty szkody dotyczą szkód w postaci naruszenia dóbr osobistych, a przywrócenie stanu poprzedniego ma zastosowanie przede wszystkim w sytuacji wyrządzenia szkody na mieniu. W odniesieniu do szkód na osobie stosowną kompensatę w tym zakresie regulują przede wszystkim art. 444–449 Kodeksu cywilnego. Natomiast zgodnie z art. 363 Kodeksu cywilnego naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego (restituto in integrum), bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Niewątpliwie najczęściej orzekanym sposobem naprawienia szkody lub zadośćuczynienia krzywdzie jest zasądzenie przez sąd odpowiedniej kwoty pieniężnej (można to traktować jako pewnego rodzaju regułę), trzeba jednak odpowiedzieć na pytanie w jakim zakresie możliwe jest obecnie na gruncie prawa karnego orzekanie o przywróceniu stanu poprzedniego oraz zastosowanie niemajątkowych sposobów naprawienia szkody lub krzywdy? Dlaczego sądy tak rzadko korzystają z takich możliwości? Jaki wpływ na sposób naprawienia szkody ma wola pokrzywdzonego? Próba odpowiedzi m.in. na te pytania jest przedmiotem rozważań w ramach niniejszego artykułu.
Słowa kluczowe: przywrócenie stanu poprzedniego, szkoda niemajątkowa, przeproszenie pokrzywdzonego, dobra osobiste, obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, prawo karne
Dr Patrycja Bróżek
Faculty of Law and Administration, Nicholaus Copernicus University of Toruń, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3968-6594
Restoration of the previous status and non-financial remedies for damages under criminal law
An important element of the content of the ruling imposing the obligation to remedy damage or to compensate for the harm suffered is the determination of the method of their redress. The court should each time precisely define the extent of the obligation to remedy the damage (in whole or in part), specify the entitlee, the level of damage and the method in which it is to be remedied. As there are no regulations in the Penal Code regulating how the perpetrator should remedy the damage or injury, the respective standards of civil law should be applied in this respect. It should be noted that, in principle, non-financial methods of compensating damage apply to damage in the form of a breach of personal rights, while the restoration of the previous state of affairs primarily applies to damage to property. As for personal injury, the appropriate compensation in this respect is primarily governed by Articles 444–449 of the Civil Code. However, according to Article 363 of the Civil Code, the damage should be remedied according to the choice of the injured party, either by restoring the previous condition (restituto in integrum), or by paying an appropriate sum of money. Undoubtedly, the most frequently adjudicated method of compensating for damage or redressing injury is for the court to award an appropriate amount of money (this may be treated as a kind of rule), although the question should be answered of what is the extent to which it is possible under criminal law to order restitutio in integrum and to apply non-financial ways of remedying damage or harm? Why do courts use this possibility so rarely? What influence does the victim’s will have on the way in which the damage is to be remedied? This article attempts to answer these questions, among other things.
Keywords: restoration of the previous state, non-financial damage, apology to the injured party, personal rights, obligation to remedy damage, compensation for the injury suffered, criminal law
Bibliografia / References
Bierć A., Zarys prawa prywatnego: Część ogólna, Warszawa 2012.
Bróżek P., O problemie orzekania nawiązki „zamiast” obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, „Przegląd Sądowy” 2021/3.
Bosakirska M., Procesowe uwarunkowania dziedziczności roszczeń o zadośćuczynienie za krzywdę, „Nowe Prawo” 1981/2.
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994.
Czachórski W., Prawo zobowiązań w zarysie, Warszawa 1968.
Daszkiewicz W., Naprawienie szkody w prawie karnym, Warszawa 1972.
Giętkowski R., Hierarchia funkcji karnoprawnego obowiązku naprawienia szkody i jej znaczenie w praktyce, „Palestra” 2003/11–12.
Gostyński Z., Obowiązek naprawienia szkody w nowym ustawodawstwie karnym, Kraków 1999.
Granecki P., Dobra osobiste w prawie polskim – zagadnienie dóbr osobistych osób prawnych, „Przegląd Sądowy” 2002/5.
Guzik A., Wpływ warunków materialnych sprawcy na nakładanie obowiązku naprawienia szkody, „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2002/1.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2014.
Kozłowska-Kalisz P. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2015.
Królikowski M., Zawłocki R. (red.), Kodeks karny. Część ogólna, Komentarz do art. 32–116, t. 2, Warszawa 2017.
Lachowski J., Oczkowski T., Obowiązek naprawienia szkody jako środek karny, „Prokuratura i Prawo” 2007/9.
Leonieni M., Naprawienie szkody przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary na tle nowej kodyfikacji karnej, „Palestra” 1970/5.
M. Łukaszewicz, A. Ostapa, Nawiązka w kodeksie karnym – niektóre zagadnienia, „Prokuratura i Prawo” 2001/7–8.
Majewski J., Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, Warszawa 2015.
Maksymowicz K., Kilka uwag o obowiązku naprawienia szkody w prawie karnym, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2001/8.
Marek A., Komentarz do kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1999.
Marek A., Oczkowski T. [w:] System prawa karnego, Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, t. VI, red. M. Melezini, Warszawa 2010.
Misztal-Konecka J., Roszczenia majątkowe osób najbliższych dla pokrzywdzonego, Warszawa 2008.
Muszyńska A., Naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, Warszawa 2010.
Szpunar A., Ustalenie odszkodowania w prawie cywilnym, Warszawa 1975.
Szpunar A., Odszkodowanie za szkodę majątkową. Szkoda na mieniu i osobie, Bydgoszcz 1998.
Szpunar A., Zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową, Bydgoszcz 1999.
Szpunar A., O przejściu na spadkobierców roszczeń z tytułu zadośćuczynienia, „Rejent” 2002/9.
Winiarz J., Obowiązek naprawienia szkody, Warszawa 1970.
Zoll A., Materialnoprawna problematyka warunkowego umorzenia postępowania, Warszawa-Kraków 1973.
dr Rafał R. Wasilewski
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Szczeciński; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1004-8975
Brak skorzystania ze środków ochrony prawnej w zamówieniach publicznych a dopuszczalność drogi sądowej. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 25.02.2021 r., III CZP 16/20
Glosowane orzeczenie SN stwierdza, że brak wyczerpania przez wykonawcę środków ochrony prawnej przewidzianych w Prawie zamówień publicznych nie powoduje niedopuszczalności drogi sądowej w sprawach o naprawienie szkody przez zamawiającego. Ani przepisy prawa zamówień publicznych nie wymagają skorzystania z postępowania odwoławczego, ani przepisy postępowania cywilnego nie nakładają obowiązku do uprzedniego skorzystania z takiej drogi pozasądowej. Należy stwierdzić, że chociaż glosowana uchwała zapadła na podstawie dotychczas obowiązującej ustawy, pozostaje aktualna również na gruncie nowej ustawy – Prawo zamówień publicznych obowiązującej od 1.01.2021 r.
Dr Rafał R. Wasilewski
Faculty of Law and Administration, University of Szczecin; legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1004-8975
Lack of use of legal remedies in public procurement and the admissibility of court proceedings. Commentary on the resolution of the Supreme Court of 25 February 2021, III CZP 16/20
The judgment of the Supreme Court in question stipulates that the contractor’s failure to exhaust the legal remedies provided for in the Public Procurement Law does not prevent taking court action in cases regarding the remedy of damage by the contracting authority. The provisions of the public procurement law do not require the exhaustion of the appeal procedure, while the regulations on civil procedures do not require the prior application of an out-of-court procedure. Although the judgment in question was issued on the basis of the previously applicable Act, the position of the Supreme Court also remains valid in the new Public Procurement Law, which has been in force since 1 January 2021.
Keywords: public procurement, National Appeals Chamber, admissibility of court proceedings, legal remedies in public procurement
Bibliografia / References
Adamczyk M., Prejudycjalne ustalanie bezprawności aktów władzy publicznej jako ograniczenie odpowiedzialności odszkodowawczej podmiotów publicznych, „Przegląd Prawa Publicznego” 2017/11.
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Błaszczak Ł., Moc wiążąca wyroków Krajowej Izby Odwoławczej w postępowaniach sądowych związanych ze zwrotem wadium, „Iustitia” 2013/11.
Błaszczak Ł., Problematyka dochodzenia roszczeń o zwrot nienależnie zatrzymanego wadium w procesie cywilnym. Uwagi na marginesie art. 46 ust. 4a prawa zamówień publicznych, „Radca Prawny. Zeszyty naukowe” 2014/1.
Błaszczak Ł., Problematyka sprawy cywilnej i drogi sądowej w kontekście zagadnienia sprawy konstytucyjnej i domniemania drogi sądu powszechnego z art. 177 Konstytucji [w:] Konstytucjonalizacja postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, Wrocław 2015.
Góra-Błaszczykowska A., (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. 1a. Komentarz. Art. 1–42412, Legalis 2020.
Jaworska M. (red.), Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Legalis 2018.
Niczyporuk J., Krajowa Izba Odwoławcza – podmiot administracji regulacyjnej [w:] Nowe podejście do zamówień publicznych – zamówienia publiczne jako instrument zwiększania innowacyjności gospodarki i zrównoważonego rozwoju. Doświadczenia polskie i zagraniczne. Referaty na IV konferencję naukową 20–21 czerwca 2011 r., Kazimierz Dolny, cz. 1, red. J. Niczyporuk, J. Sadowy, M. Urbanek, Warszawa 2011.
Pietrzkowski H., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2021.
Przeszło E. [w:] Prawo gospodarcze publiczne, red. A. Powałowski, Warszawa 2012.
Różowicz K., Charakter prawny wyroków wydawanych przez Krajową Izbę Odwoławczą, „Studia Prawa Publicznego” 2016/2.
Różowicz K., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2014 r., sygn. IV CSK 115/14, „Studia Prawa Publicznego” 2016/2.
Strzyczkowski K., Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2011.
Szostak R., Prawo do sądu w zakresie sporów związanych z udzielaniem zamówień publicznych, „Państwo i Społeczeństwo” 2010/1.
dr hab. Jan Kulesza, profesor Uniwersytetu Łódzkiego
Katedra Prawa Karnego, Zakład Nauki o Przestępstwie, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Kolizja ochrony porządku publicznego i wolności wypowiedzi artystycznej w prawie wykroczeń. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 19.01.2021 r., III KK 70/20
Obowiązujący polski Kodeks wykroczeń wszedł w życie w innych realiach politycznych, prawnych i społeczno-gospodarczych. Mimo wielu nowelizacji, nie do końca odpowiada realiom współczesnym, wobec czego wykładnia jego przepisów wymaga szczególnej uwagi, ze względu na konieczność uwzględnienia zwłaszcza obowiązującej Konstytucji RP. Zawarte w niej gwarancje praw i wolności jednostki wymuszają ich uwzględnienie w procesie wykładni, mimo, że nie istniały one w obecnym kształcie w momencie wprowadzenia Kodeksu wykroczeń do porządku prawnego. Art. 63a Kodeksu wykroczeń chroni przed zachowaniami naruszającymi estetykę przestrzeni publicznej, zaśmiecającymi ją i szpecącymi. Obejmuje sankcją umieszczenie w miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym ogłoszenia, plakatu, afiszu, apelu, ulotkę, napisu lub rysunku. Zachowania takie nie mogą jednak być karane wówczas, gdy w konkretnym przypadku nie godzą w porządek publiczny, ponieważ stanowią formę realizacji przez jednostkę wolności wypowiedzi, w szczególności wypowiedzi artystycznej.
Słowa kluczowe: porządek publiczny, wolność wypowiedzi, antysemityzm, wykroczenie, Shoah
Dr Hab. Jan Kulesza, professor of the University of Łódź
Chair of Criminal Law, Crime Studies Department, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Conflict of the protection of public order with the freedom of artistic expression in the law on petty crimes. Commentary on the judgment of the Supreme Court of 18 January 2021, III KK 70/20
The current Polish Code of Petty Crimes entered into force in a different political, legal and socio-economic reality. Despite many amendments, it does not fully reflect today’s realities, so the interpretation of its provisions requires particular care, because of the need to consider, in particular, the current Constitution of the Republic of Poland. The guarantees of individual rights and freedoms it contains need to be included in the process of legal interpretation, even if they did not exist in the present form when the Code of Petty Crimes was introduced into the legal system. Article 63a of the Code of Petty Crimes protects against conduct that breaches the aesthetics of public space, littering or defacing it. It includes the sanction of posting an advertisement, poster, bill, appeal, leaflet, inscription or drawing in a public place not intended for this purpose. However, such conduct cannot be punished if, in a specific case, it does not breach public order, as it constitutes a form in which the individual exercises freedom of expression, in particular artistic expression.
Keywords: public order, freedom of expression, anti-Semitism, petty crime, Shoah
Bibliografia / References
Biłgorajski A., Granice wolności wypowiedzi, Warszawa 2013.
Bojarski M., Radecki W., Kodeks wykroczeń. Komentarz, Legalis 2019.
Bojarski M. [w:] M. Bojarski, Z. Świda, Podstawy materialnego i procesowego prawa o wykroczeniach, Wrocław 2002.
Bojarski T., Polskie prawo wykroczeń. Zarys wykładu, Warszawa 2012.
Budyn-Kulik M. [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. P. Daniluk, Warszawa 2019.
Egierska D. [w:] J. Bafia, D. Egierska, I. Śmietanka, Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 1980.
Egierska D., Artykuł 50 projektu Prawa o wykroczeniach, „Zagadnienia karno-administracyjne” 1970/3.
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 3, Warszawa 2003.
Grzegorczyk T. (red.), Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX 2013.
Grzegorczyk T., Gubiński A., Prawo wykroczeń, Warszawa 1996.
Kasicki G., Wiśniewski A., Kodeks wykroczeń z komentarzem, Warszawa 2002.
Kocel-Krekora Z., Rozdział VIII Kodeksu wykroczeń „Wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu” w świetle reformy prawa o wykroczeniach, „Zagadnienia Wykroczeń” 1989/3.
Kotowski W., Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX 2009.
Mozgawa M. (red.), Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX 2009.
Krajewski R., Wykroczenia wybryku i nieobyczajnego wybryku, „Przegląd Sądowy” 2010/11–12.
Kulczycki M., Zduńczyk J., Kodeks wykroczeń. Popularny komentarz, Warszawa 1982.
Kulczycki M., Zduńczyk J., O nowym kodeksie wykroczeń, Warszawa 1972.
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017.
Kurzępa B., Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX 2008.
Makowski W., Kodeks karny obowiązujący tymczasowo w Rzeczypospolitej Polskiej na ziemiach b. zaboru rosyjskiego, t. 2, Warszawa 1921.
Marek A., Prawo wykroczeń (materialne i procesowe), Warszawa 2012.
Przesłanki ograniczania konstytucyjnych praw i wolności (na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego), „Państwo i Prawo” 2001/10.
Sawicki J., Ochrona porządku publicznego w Kodeksie wykroczeń i projekcie nowego Kodeksu [w:] Wybrane zagadnienia reformy prawa karnego, red. Z. Sienkiewicz, Wrocław 1997.
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
dr Janusz Kanarek
Okręgowa Rada Adwokacka w Bydgoszczy, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1229-6753
Dookreślenie (doprecyzowanie) opisu czynu z art. 299 § 1 k.k. przez sąd drugiej instancji a pośredni zakaz reformationis in peius. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8.03.2018 r., II AKa 590/17
Glosowane orzeczenie dotyczy niezwykle ważnej ze względów gwarancyjnych instytucji procesowej pośredniego zakazu reformationis in peius. Sąd Apelacyjny w Katowicach uznał, że nie przełamuje tego zakazu sytuacja, w której sąd ad quem przy braku skargi odwoławczej oskarżyciela publicznego dookreśla (doprecyzowuje) opis czynu z art. 299 § 1 Kodeksu karnego poprzez wskazanie przedmiotu czynności wykonawczych. Zdaniem autora glosy stanowisko wyrażone w omawianym orzeczeniu zasługuje na krytyczną ocenę. Wbrew bowiem stanowisku wyrażonemu przez sąd odwoławczy uzupełnienie opisu czynu przypisanego sprawcy o przedmiot czynności wykonawczej (przestępstwo bazowe) nie stanowi jego dookreślenia, lecz prowadzi do uzupełnienia zdekompletowanego zespołu znamion czynu zabronionego, co w oczywisty sposób narusza pośredni zakaz reformationis in peius.
Słowa kluczowe: przestępstwo prania pieniędzy, postępowanie karne, opis czynu zabronionego, przedmiot czynności wykonawczej, dookreślenie przestępstwa bazowego, pośredni zakaz reformationis in peius
Dr Janusz Kanarek
Regional Bar Council in Bydgoszcz, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1229-6753
Additional specification of the description of an act under Article 299 § 1 of the Penal Code by the court of the second instance and the indirect prohibition of reformationis in peius. Commentary on the ruling of the Court of Appeal in Katowice of 8 March 2018, II AKa 590/17
The judgment under review applies to the institution of extreme importance for guarantee reasons of the indirect prohibition of reformationis in peius. The Court of Appeal in Katowice held that this prohibition is not breached by a situation in which the court in the absence of an appeal filed by the public prosecutor, specifies ad quem the description of an act under Article 299 § 1 of the Penal Code by specifying the subject matter of enforcement activities. The author of the commentary considers that the position expressed in the ruling in question needs to be critically assessed. This is because, despite the position expressed by the court of appeal, supplementing the description of the act ascribed to the perpetrator with the object of the executive act (the underlying offence) does not constitute its specification, but leads to the supplementation of an incomplete set of elements of the prohibited act, which clearly breaches the indirect prohibition of reformationis in peius.
Keywords: crime of money laundering, criminal proceedings, description of a prohibited act, object of an executive act, specification of the underlying offence, indirect prohibition of reformationis in peius
Bibliografia / References
Duży J., Pośredni zakaz reformationis in peius a podstawowy cel procesu karnego, „Państwo i Prawo” 2016/5.
Duży J., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 marca 2018 r., sygn. II AKa 590/17, „Prokuratura i Prawo” 2021/2.
Duży J., Pośredni zakaz reformationis in peius a prawo sądu do modyfikacji opisu znamion czynu przypisanego wyrokiem w postępowaniu ponownym – uwagi na tle wykładni art. 443 k.p.c., „Prokuratura i Prawo” 2021/5.
Giezek J., „Brudne pieniądze” jako korzyść związana z popełnieniem czynu zabronionego [w:] Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, red. J. Skorupka, Warszawa 2009.
Giezek J., Kilka uwag o konstrukcji przestępstwa prania brudnych pieniędzy na marginesie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2013 r., I KZP 19/13 [w:] Fiat iustitia pereat mundus. Księga jubileuszowa poświęcona Sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji 40-lecia pracy zawodowej, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–467, Warszawa 2014.
Konarska-Wrzosek V. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018.
Kwiatkowski B., Określoność przestępstwa bazowego i jej wpływ na treść zarzutu prania wartości majątkowych, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2014/2.
Łuczyński P., Zakaz reformationis in peius w kontekście niektórych zasad procesu karnego, „Państwo i Prawo” 2013/10.
Matras J., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2018.
Pratkowiecki P., O możliwości pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej pomimo wadliwego opisu cxzynu w wyroku skazującym, „Przegląd Sądowy” 2020/11–12.
Szewczyk M.J., Zakaz reformationis in peius w polskim procesie karnym, Warszawa 2015.
Świecki D., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2013.
Tarapata Sz., Glosa doi wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2015 r., V KK 53/15, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/4.
Katedra Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7904-7677
Czy „ruch pojazdu” powinien być przesłanką odpowiedzialności za pojazd autonomiczny?
Artykuł dotyczy jednego z najistotniejszych prawnych aspektów użytkowania pojazdów autonomicznych, jakim jest problem odpowiedzialności za szkody, które pojazdy te mogą powodować. Coraz większy udział pojazdów autonomicznych w ruchu będzie powodował, że stopień ryzyka powstawania szkód związanych z korzystaniem z nich może być coraz wyższy, mimo zaawansowanych rozwiązań technologicznych w zakresie bezpieczeństwa.
Tradycyjnie podstawowym pojęciem z punktu widzenia odpowiedzialności za szkody komunikacyjne jest pojęcie „ruch pojazdu”. W artykule podjęto próbę ustalenia, czy to tradycyjne podejście, wypracowane na gruncie art. 436 Kodeksu cywilnego jest adekwatne do problematyki pojazdów autonomicznych.
W dotychczasowej praktyce stosowania art. 436 Kodeksu cywilnego przyjmuje się szerokie rozumienie pojęcia ruchu pojazdu, tzn. ujmuje się ruch w sensie funkcjonalnym, a zatem pojazd mechaniczny jest w ruchu od chwili podjęcia próby jego uruchomienia do osiągnięcia celu podróży. Krótkotrwałe przerwy w „fizycznym” ruchu nie przerywają ruchu w sensie prawnym.
Jednak na gruncie pojazdów autonomicznych uzasadnione jest przyjęcie tezy, że odpowiedzialność cywilna powinna być oderwana od pojęcia ruchu i różnych możliwości rozumienia tego pojęcia. Pojazd autonomiczny generuje pewien poziom ryzyka powstania szkody i nie musi być to niebezpieczeństwo związane z ruchem pojazdu, pojmowanym w sposób fizyczny lub nawet funkcjonalny. Lepiej byłoby powiązać odpowiedzialność już z samym „czynnym egzystowaniem” (np. logowaniem, przetwarzaniem danych) pojazdu autonomicznego, niekoniecznie zaś z jego ruchem.
Konsekwencją propozycji oderwania odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez pojazd autonomiczny od pojęcia ruchu pojazdu jest postulat ogólnej rezygnacji z pojęcia ruchu jako przesłanki odpowiedzialności cywilnej za szkody komunikacyjne, nie tylko w przypadku pojazdów autonomicznych, ale także w odniesieniu do „klasycznych” pojazdów.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, pojazdy autonomiczne, odpowiedzialność odszkodowawcza, ruch pojazdu
Dr Wojciech Robaczyński, professor of the University of Łódź
Chair of Civil Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7904-7677
Should the ‘vehicle’s motion’ be a premise for liability for an autonomous vehicle?
The article addresses one of the most important legal aspects of using autonomous vehicles, which is the problem of liability for damage caused by such vehicles. An increasingly greater share of autonomous vehicles in traffic will mean an increasingly greater risk of damage caused by their use, despite having advanced technological safety solutions.
The basic concept of liability for road traffic damage has traditionally been the ‘vehicle’s motion’. The article is an attempt to determine whether this traditional approach, which was developed on the basis of the Article 436 of the Polish Civil Code, can be considered adequate with regard to the issue of autonomous vehicles.
A broad interpretation of the concept of a vehicle’s motion has been assumed in the practice to date of applying Article 436 of the Polish Civil Code, or in other words, motion is considered functionally and therefore a mechanical vehicle is in motion from the moment an attempt is made to start up the vehicle in order to travel. Some brief intervals in ‘physical’ motion do not interrupt motion in the legal sense.
However, it is reasonable to accept the argument that civil liability should be separated from the notion of motion and its various interpretations regarding autonomous vehicles. An autonomous vehicle generates a certain level of risk of damage which is not necessarily related to the vehicle’s motion, understood in physical or even functional terms. It would be better to relate liability with ‘active existence’ (for example logging on, data processing) of the autonomous vehicle and not necessarily with its motion.
The consequence of the proposal to separate liability for damage caused by an autonomous vehicle from the notion of the vehicle’s motion is the postulate to generally withdraw from the concept of motion as a premise for civil liability for road traffic damage, not only in the case of autonomous vehicles, but also with respect to ‘classic’ vehicles.
Keywords: artificial intelligence, autonomous vehicles, liability for damage, vehicle’s motion
Bibliografia / References
Chłopik M., Czym jest pojazd mechaniczny i co oznacza „ruch pojazdu”?, https://piu.org.pl/blogpiu/czym-jest-pojazd-mechaniczny-i-co-oznacza-ruch-pojazdu (dostęp: 7.03.2022 r.).
Gniewek E. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2006.
Ethics of Connected and Automated Vehicles: recommendations on road, safety, privacy, fairness, explainability and responsibility, Publication Office of the European Union, Luksemburg 2020.
Góral P., Pawłowski P., Dąbrowski A., System bezprzewodowego zdalnego sterowania dla pojazdu autonomicznego, „Przegląd Elektrotechniczny” 2019/10.
Gudowski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, LEX 2018.
Hoybjerg P., Buck A., The Self Driving Car: A Disruptive Innovation on Established Industries and Legal Practices, „Utah Bar Journal” 2018, vol. 31, no. 6.
Ilkova V., Ilka A., Legal aspects of autonomous vehicles – an overview, „ResearchGate, Conference Paper” June 2017, https://www.researchgate.net/publication/317580822 (dostęp: 7.03.2022 r.).
Kaliński M. [w:] System prawa prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009.
Księżak P., Pojęcie zderzenia się pojazdów. Na marginesie artykułu dr. Wojciecha Robaczyńskiego „Kontrowersje wokół pojęcia ruchu pojazdu”, „Palestra” 2007/9–10.
Kuliczkowska A., Problematyka uregulowania statusu prawnego pojazdów autonomicznych, „Rynek – Społeczeństwo – Kultura” 2017/26, numer specjalny.
Matusiak-Frącczak M., Frącczak Ł., Odpowiedzialność cywilna za wypadki komunikacyjne z udziałem pojazdów autonomicznych, „Państwo i Prawo” 2019/11.
Przybysz K., Infrastruktura przystosowana do pojazdów autonomicznych, III Krakowska Ogólnopolska Konferencja Naukowa Transportu „Kokonat” Kraków, 21–22 kwietnia 2016 r.
Riehl D.A., Car Minus Driver: Autonomous Vehicles Driving, Regulation, Liability, and Policy, „The Computer & Internet Lawyer” 2018, nr 5, vol. 35.
Robaczyński W., Kontrowersje wokół pojęcia ruchu pojazdu, „Palestra” 2007/5–6.
Robaczyński W.: W sprawie pojęcia „zderzenia się” pojazdów (art. 436 k.c.) – ciąg dalszy dyskusji, „Palestra” 2010/5–6.
Szpunar A., Wynagrodzenie szkody wynikłej wskutek wypadku komunikacyjnego, Warszawa 1976.
Śmieja A. [w:] System prawa prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009.
Urbanik G., Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez pojazd autonomiczny w kontekście art. 446 kc, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2019/2.
Vellinga N.E., Automated driving and its challenges to international traffic law: which way to go?, „Law, Innovation and Technology” 2019.
dr hab. Anna Koziczak, profesor uczelni
Instytut Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3057-2213
Potwierdzenie i wykluczenie autentyczności parafy
Parafy, czyli podpisy o skrajnie skróconej i uproszczonej formie, zawierają zwykle zbyt mało cech, aby spełniać główną funkcję podpisów – funkcję identyfikacyjną. Z tego względu opinie biegłych potwierdzające autentyczność paraf są najczęściej niekategoryczne. Jednak przy formułowaniu wniosków negatywnych eksperci są zazwyczaj mniej ostrożni i kategorycznie wykluczają autentyczność paraf, jeśli jakość materiału porównawczego jest dobra, a kwestionowane parafy wyraźnie się od niego różnią. Choć odejście od nawykowo utrwalonego sposobu podpisywania się jest trudne, co zauważa się w literaturze, to jednak jest możliwe, a prawdopodobieństwo stworzenia podpisu zupełnie odmiennego od naturalnego jest tym większe, im krótszy jest dany podpis. Dlatego w przypadku paraf brak cech wspólnych z próbkami porównawczymi w zasadzie nie powinien wykluczać ich pochodzenia od tej samej osoby, Opinie o charakterze negatywnym powinny być zatem formułowane równie ostrożnie jak opinie pozytywne, tym bardziej, że nieuzasadnione wykluczenie autentyczności parafy może doprowadzić do skazania niewinnej osoby za przestępstwo posługiwania się sfałszowanym dokumentem.
Słowa kluczowe: podpisy, parafy, autentyczność podpisów, autofałszerstwo, opinia biegłego
Dr Hab. Anna Koziczak, university professor
Institute of Law and Economics, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3057-2213
Confirmation and rejection of the authenticity of initialling
Initialling, namely signatures in an extremely shortened and simplified form, usually contain excessively few features to satisfy the main function of signatures – the function of identification. For this reason, the opinions of experts confirming the authenticity of initialling are most frequently non-categorical. However, when formulating negative conclusions, experts are often less careful and categorically rule out the authenticity of initialling if the quality of standards is good and the questioned initials clearly differ from them. Although it is difficult to depart from the habitual way of initialling, which is pointed out in the literature, it is possible, while the probability of creating a signature that is completely different from the natural one is even greater the shorter the given signature is. Therefore, in the case of initialling, the lack of common features with the standards should essentially not rule out the fact that they originate from the same person. Negative opinions should therefore be formulated just as carefully as positive opinions, all the more so that the unjustified exclusion of authenticity of initials can lead to the conviction of an innocent person for the crime of using a falsified document.
Keywords: signatures, initials, authenticity of signatures, self-forgery, expert opinion
Bibliografia / References
Ellen D., The Scientific Examination of Documents, London 1997.
Feluś A., Podpisy. Studium z pismoznawstwa kryminalistycznego, Katowice 1987.
Hilton O., Scientific Examination of Questioned Documents, Boca Raton–London–New York–Washington 1993.
Kaspryszyn J., Podpis własnoręczny jako element zwykłej formy pisemnej czynności prawnych, Warszawa 2007.
Katalog graficznych cech pisma ręcznego, http://prawouam-stp.home.amu.edu.pl/ (dostęp: 7.03.2022 r.).
Konieczny J., Identyfikacja kryminalistyczna, Warszawa 2017.
Koziczak A., Metody pomiarowe w badaniach pismoznawczych, Kraków 1997.
Legień M., Podpisy kreowane. I: Asymilacja grafizmu fałszerza w podpisach kreowanych oraz możliwości identyfikacyjne, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 1986/4 (XXXVI).
Moszczyński J., Cechy nawykowe w kreowanych podpisach w postaci paraf [w:] R. Cieśla (red.), Dokument i jego badania, Wrocław 2014.
Malewski H., Żalkauskiene A., Umyślna falsyfikacja własnego podpisu w celu zakwestionowania jego autentyczności [w:] Problemy dowodu z dokumentu, red. Z. Kegel, Wrocław 1999.
Memon A., Vrij A., Bull R., Prawo i psychologia, Gdańsk 2003.
Michel L., Die Verstellung der eigenenUnterschrift (I), „ArchivfürKriminologie” 1974/1–2 (154).
Moszczyński J., Subiektywizm w badaniach kryminalistycznych. Przyczyny i zakres stosowania subiektywnych ocen w wybranych metodach identyfikacji człowieka, Olsztyn 2011.
Osajda K. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2020.
Owoc M., Bazgroty jako obiekt badań pismoznawczych [w:] Problematyka dowodu z dokumentu, red. R. Cieśla, Wrocław 2019.
Owoc M., Zieliński M., Elementy informatyki, Poznań 1976.
Rosengarten F., Parafa a podpis, „Palestra” 1973/11.
Strengthening Forensic Science in the United States: A Path Forward, https://www.ncjrs.gov/pdffiles1/nij/grants/228091.pdf (dostęp: 7.03.2022 r.).
Tokarski J. (red.), Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1980.
Tomaszewski T., Czy i jak można wykryć „autofałszerstwo” podpisu, część 1, „Człowiek i Dokumenty” 2019/55.
Tomaszewski T., Czy i jak można wykryć „autofałszerstwo” podpisu, część 2, „Człowiek i Dokumenty” 2020/56.
Widła T., Przypadkowe podobieństwa grafizmów [w:] Materiały VII Wrocławskiego Sympozjum Badań Pisma, red. Z. Kegel, Wrocław 1997.
dr Damian Szeleszczuk
adiunkt, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7062-3145
Pozbawienie praw publicznych po nowelizacji kodeksu karnego z 14.10.2021 r.
Przedmiotem artykułu są zmiany dotyczące pozbawienia praw publicznych, wynikające z nowelizacji Kodeksu karnego oraz niektórych innych ustaw z 14.10.2021 r. Jej konsekwencją jest zmiana ustawowego modelu orzekania tego środka karnego, polegająca na dodaniu alternatywnej i całkowicie niezależnej od dotychczasowej, podstawy jego stosowania ujętej w art. 40 § 2 pkt 2 Kodeksu karnego. Artykuł zmierza do weryfikacji hipotezy, że przyjęte rozwiązania są obarczone wieloma mankamentami, spośród których na plan pierwszy wysuwa się uzależnienie orzekania pozbawienia praw publicznych jedynie od skazania za enumeratywnie wymienione przestępstwa korupcyjne. Poważne zastrzeżenia budzi również katalog tych przestępstw. Nowe regulacje naruszają ponadto spójność rozwiązań przyjętych w Kodeksie karnym w odniesieniu do pozbawienia praw publicznych, kreując nowy model orzekania tego środka karnego, nieodpowiadający polityczno-kryminalnym paradygmatom, które zdeterminowały jego normatywny kształt w Kodeksie karnym z 1997 r. Wywołują one również uzasadnione wątpliwości z punktu widzenia zgodności z konstytucyjnymi zasadami: określoności, proporcjonalności, równości wobec prawa i trójpodziału władzy. Następstwem wprowadzonych zmian jest dekompozycja i dezintegracja przedmiotowego środka karnego.
Słowa kluczowe: pozbawienie praw publicznych, środek karny, nowelizacja, kodeks karny
Dr Damian Szeleszczuk
assistant professor, Chair of Criminal Law, Faculty of Law, Canon Law and Administration, John Paul II Catholic University of Lublin, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7062-3145
Deprival of public rights after the amendment of Penal Code of 14 October 2021
The article applies to the changes regarding the deprival of public rights introduced by the amendment of the Penal Code and certain other Acts of 14 October 2021. It results in a change in the statutory model of ordering this penal measure, involving the addition of an alternative and entirely independent basis for its usage in Article 40 § 2 of the Penal Code. The objective of the article is to verify the hypothesis that the adopted solutions are burdened with many shortcomings, the most important of which is the dependence of the deprival of public rights solely on conviction for an itemized list of corruption offences. The list of these crimes gives rise to serious concerns. Furthermore, the new regulations may also breach the consistency of solutions adopted in the Penal Code regarding the deprival of public rights, creating a new model of ordering this penal measure, which does not correspond to the political and criminal paradigms that determined its normative shape in the Penal Code of 1997. They also give rise to reasonable doubts when taking into account the following constitutional principles: specificity, proportionality, equality under the law and the separation of powers. The consequence of the changes that have been introduced is the decomposition and disintegration of the penal measure in question.
Keywords: deprival of public rights, penal measure, amendment, Penal Code
Bibliografia / References
Bachmat P., Przestępstwa sprzedajności i przekupstwa (analiza dogmatyczna i praktyka ścigania), Warszawa 2005.
Budyn-Kulik M., Środek karny pozbawienia praw publicznych. Analiza dogmatyczna i praktyka orzecznicza, „Prawo w Działaniu” 2015/23.
Budyn-Kulik M., Umyślność w prawie karnym i psychologii. Teoria i praktyka sądowa, Warszawa 2015.
Gardocki L., Kształtowanie polityki karnej drogą ustawodawczą, „Studia Iuridica” 1979/VIII.
Gierach E., Ocena skutków prawnych poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1252), https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/opinieBAS.xsp?nr=1252 (dostęp 8.03.2022 r.).
Gostyński Z., Odstąpienie od wymierzenia kary jako skazanie w świetle nowej kodyfikacji karnej, „Palestra” 1998/11–12.
Gromek Z., Ocena skutków prawnych regulacji zawartej w poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3288) www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/opinieBAS.xsp?nr=3288 (dostęp 8.03.2022 r.).
Hałas R.G., [w:] Prawo karne, red. Grześkowiak A., Warszawa 2020.
Iwański M., Odpowiedzialność karna za przestępstwa korupcyjne, Kraków 2016.
Jagiełło D., Opinia dotycząca poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw – druk nr 1252, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/opinieBAS.xsp?nr=1252 (dostęp 8.03.2022 r.)
Jasiński J., O nowy kształt systemu środków karnych, „Państwo i Prawo” 1990/1.
Jasiński J., Punitywność systemów karnych. Rozważania nad zakresem, formami i intensywnością penalizacji, „Studia Prawnicze” 1973/35.
Koksanowicz G., Zasada określoności przepisów w procesie stanowienia prawa, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014/22.
Konarska-Wrzosek V., Dyrektywy wyboru kary w polskim ustawodawstwie karnym, Toruń 2002.
Kosonoga J., Pozbawienie praw publicznych [w:] Środki karne po nowelizacji w 2015 r., red. R.A. Stefański, Warszawa 2016.
Kulesza J., Negatywna prewencja generalna, „Państwo i Prawo” 2011/1.
Lachowski J., Pozbawienie praw publicznych w kodeksie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2003/10.
Melezini M., Środki karne jako instrument polityki karnej, Białystok 2013.
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2007.
Mogilnicki A., Kary dodatkowe, Warszawa 1907.
Sienkiewicz Z., Z problematyki środków karnych [w:] Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, red. V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz, Warszawa 2010.
Stefański R.A., Środek karny pozbawienia praw publicznych, „Ius Novum” 2009/3
Stefański R.A., Nowe środki karne i problem ich spójności z systemem Kodeksu karnego [w:] Problem spójności prawa karnego z perspektywy jego nowelizacji, red. A. Marek, T. Oczkowski, Warszawa 2011.
Szeleszczuk D., Pozbawienie praw publicznych w polityce karnej Polski Ludowej [w:] Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci Profesor Alicji Grześkowiak, red. A. Dębiński, M. Gałązka, R. Hałas, K. Wiak, Lublin 2006.
Szeleszczuk D., Polityka karna na tle ustawodawstwa i orzecznictwa SN w Polsce Ludowej [w:] Komunistyczne prawo karne Polski Ludowej, red. A. Grześkowiak, Lublin 2007.
Szeleszczuk D., Kilka uwag o celach pozbawienia praw publicznych [w:] Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego, red. T. Bojarski i in., Lublin 2011.
Szeleszczuk D., Środek karny pozbawienia praw publicznych w polskim prawie karnym, Warszawa 2013.
Szeleszczuk D., Zmiany w zakresie środków karnych w świetle nowelizacji kodeksu karnego z 13 czerwca 2019 roku, „Studia Prawnicze KUL” 2019/3.
Zoll A., Głos w dyskusji [w:] Czy trzeba zmieniać kodeks karny? Materiały z konferencji naukowej „Nowelizacja kodeksu karnego”, Warszawa, 10 lutego 2003 r., Warszawa 2003.
Przemysław Tacij
adwokat, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9260-1775
Zakres dowodu z dokumentu w świetle art. 2432 k.p.c.
Przedmiotem artykułu jest kwestia okoliczności (faktów), na potwierdzenie których zostaje wprowadzony do materiału sprawy dowód z dokumentu do postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 2432 Kodeksu postępowania cywilnego dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub w aktach do nich dołączonych stanowią dowody bez wydawania odrębnego postanowienia; pomijając dowód z takiego dokumentu, sąd wydaje postanowienie. Brak pozytywnego postanowienia dowodowego podaje w wątpliwość, w jakich granicach dokument może być badany w postępowaniu. Wyrażane jest stanowisko, że dokument potwierdza wszelkie wynikające z niego okoliczności. Uzasadniony wydaje się jednak pogląd, że dokument może stanowić dowód tylko w zakresie twierdzeń wynikających z zakreślonej przez stronę tezy dowodowej. Gwarantuje to bowiem, że strony nie zostaną pozbawione możności obrony swoich praw. W razie zaś dopuszczenia dowodu z dokumentu z urzędu na potwierdzenie okoliczności pozostających poza tezą dowodową strony lub wprowadzenia nowego dokumentu, sąd powinien poinformować strony o tezie dowodowej dla takiego dokumentu, wydając pozytywne postanowienie dowodowe, i umożliwić im zajęcie stanowisk w tej kwestii.
Słowa kluczowe: dowód, dokument, dowód z dokumentu, teza dowodowa, wniosek dowodowy, dowód z urzędu
Przemysław Tacij
attorney-at-law, Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9260-1775
Scope of documentary evidence under Article 2432 of the Civil Procedures Code
The article discusses the circumstances (facts) which a document introduced as evidence into Polish civil proceedings can confirm. According to Article 2432 of the Polish Civil Procedures Code, documents contained in the case files or in the files attached to them constitute evidence without issuing a separate decision; when omitting evidence from such documents, the court issues a relevant decision. The absence of the court’s decision to admit a document gives rise to doubts as to the extent to which this document may be examined in the proceedings. It is argued that documents confirm all the circumstances that arise from their content. However, it is reasonable to claim that the document can constitute evidence to the extent of the assertions specified by the party in the respective motion to take evidence. This is because it guarantees that the parties will not be deprived of their ability to defend their rights. If the court decides to admit evidence from a document at its own discretion, to confirm circumstances that are outside the party’s motion to take evidence, or to introduce a new document, the court should inform the parties about the circumstances at issue when admitting the evidence, and allow the parties to express their positions on the matter.
Keywords: evidence, document, documentary evidence, facts arising from the evidence, motion to take evidence, evidence taken ex officio
Bibliografia / References
Arkuszewska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Legalis 2022.
Budniak-Rogala A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1 i 2, red. T. Zembrzuski, LEX 2020.
Demendecki T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do wybranych przepisów nowelizacji 2019, red. A. Jakubecki, LEX 2019.
Dolecki H., T. Radkiewicz [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, LEX 2021.
Dziurda M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Legalis 2022.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2016.
Ereciński T. Ocena skutków nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Legalis 2019.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Legalis 2019.
Flaga-Gieruszyńska K. Środki dowodowe i postępowanie dowodowe w nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r., „Palestra” 2019/11–12.
Gajda-Roszczynialska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. T. Zembrzuski, LEX 2020.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1A, Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Legalis 2020.
Grzegorczyk P., K. Weitz [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2016.
Gudowski J., Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo. Piśmiennictwo. Tom II, Warszawa 2020.
Kaczmarek-Templin B. [w:] System postępowania cywilnego, t. 2, Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, Warszawa 2021.
Kłos M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Knoppek K., Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych po nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r., „Palestra” 2019/11–12.
Knoppek K., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, LEX 2021.
Knoppek K., Szczególny charakter prawny dowodu z dokumentu według projektu nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 27.11.2017 r. [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga Jubileuszowa dedykowana profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
Krakowiak M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1A, Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Legalis 2020.
Laskowska-Hulisz A. [w:] System postępowania cywilnego, t. 2, Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, Warszawa 2010.
Łazarska A., K. Górski [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, t. 1, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Manowska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego Komentarz, t. 1, Art. 1–47716, red. M. Manowska, LEX 2021.
Marszałkowska-Krześ E. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2021.
Mendrek A. Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. w praktyce, red. K Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, M. Malczyk, Legalis 2020.
Misztal-Konecka J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Radkiewicz T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, LEX 2021.
Rejdak M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Rodziewicz P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2021.
Rylski P. [w:] Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska-Ząbczyk, Warszawa 2010.
Rylski P. Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku cywilnego, Warszawa 2009.
Rylski P. O nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r. w ogólności, „Palestra” 2019/11–12.
Sadomski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, t. 1, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Sieńko M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego Komentarz. Tom I. Art. 1–47716, red. M. Manowska, LEX 2021.
Turczyn A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O. Piaskowska, LEX 2021.
Ziemianin K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1 i 2, red. T. Zembrzuski, LEX 2020.
dr Mateusz Filipczak
adiunkt, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3941-8258
Zgoda osoby małoletniej poniżej 15. roku życia na kontakt seksualny w kontekście normy seksuologicznej i społecznej szkodliwości czynu
Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej na szkodę małoletnich stanowią typy rodzajowe zachowań wyjątkowo karygodnych, ponieważ godzą w podstawowe dobro o szczególnie istotnym społecznie i indywidualnie znaczeniu, jakim jest rozwój małoletnich. Niemniej jednak zespół znamion czynu obejmuje cała klasę zachowań, których kryminologiczne podłoże jest zróżnicowane. Przedmiotem ochrony normy sankcjonowanej dekodowanej z art. 200 Kodeksu karnego jest prawidłowy rozwój psycho-fizyczno-społeczny małoletnich. Przy ocenie naruszenia normy sankcjonowanej kluczowe jest uwzględnienie normy seksuologicznej. W odniesieniu do dzieci i nastolatka (to jest osoby od 11 r.ż. do 18 r.ż.) ich aktywność seksualna mieści się w granicach normy, gdy spełnione są określone warunki związane z realizacją zdań rozwojowych, repertuaru zachowań seksualnych dopuszczalnych dla danego etapu rozwoju, zbliżonego wieku osób uczestniczących, realizacją celów seksualnych, braku zagrożenia dla zdrowia. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości należy uwzględniać inwazyjność czynu (sposób wykorzystania ciała ofiary) oraz sposób doprowadzenia do czynu (w tym skalę stosowanej przemocy), które należy odrębnie oceniać w zależności od wieku pokrzywdzonego.
Słowa kluczowe: norma seksualna, norma sankcjonowana, czyn z art. 200 § 1 k.k., przedmiot ochrony, nauka, prawo, brak odpowiedzialności karnej, bezprawność, kontratyp, cultural defense
Dr Mateusz Filipczak
assistant professor, Chair of Criminal Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3941-8258
Consent of a minor aged under 15 to sexual contacts in the context of the sexuological norm and social harmfulness of the deed
Offences against sexual freedom to the detriment of minors constitute extremely reprehensible conduct, because they undermine a fundamental right of socially and individually significant relevance, namely the development of minors. Even so, the set of features of the deed encompass the whole class of behaviour, the criminological background of which is varied. The protection of a sanctioned norm decoded under Article 200 of the Penal Code is the correct psycho-physical and social development of minors. The sexuological norm must be taken into account when assessing the breach of the sanctioned norm. The sexual activity of children and teenagers (namely people aged 11–18 years) lies within the limits of the norm if certain conditions related to the fulfilment of development tasks, the repertoire of sexual behaviour that is acceptable for the given stage of development, the similar age of the participants, the achievement of sexual objectives and the lack of health risk are satisfied. When assessing the extent of the social harm, account needs to be taken of the invasiveness of the act (the way in which the victim’s body is used) and the method in which the deed was committed (including the extent of the violence used), which should be assessed separately, depending on the victim’s age.
Keywords: sexual norm, sanctioned norm, act under Article 200 § 1 of the Penal Code, protected object, education, the law, lack of criminal liability, illegality, contratype, cultural defence
Bibliografia / References
Beisert M. Pedofilia. Geneza i mechanizm zaburzenia, Sopot 2012.
Beisert M., Rozwojowa norma seksuologiczna jako kryterium oceny zachowań seksualnych u dzieci i młodzieży, „Dziecko Krzywdzone” 2006/16.
Blanchard R., Lykins D.A., Wherrett D., Kuban M., Pedophilia, hebephilia, and the DSM-V, „Archives of Sexual Behaviour” 2009/38 (3).
Bocheński M., Wybrane problemy zgłaszalności przestępstw z art. 200 § 1 kk i ich praktyczne znaczenie dla kryminalizacji, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2019/4.
Bojarski T. (red.), Kodeks karny. Komentarz, LEX 2016.
Dębski R. [w:] System prawa karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, red. R. Dębski, Warszawa 2013.
Dębski R., Karalność usiłowania nieudolnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1999/2.
Dębski R., Pozaustawowe znamiona przestępstwa. O ustawowym charakterze norm prawa karnego i znamionach typu czynu zabronionego nieokreślonych w ustawie, Łódź 1995.
Filar M., Przestępstwa seksualne w polskim prawie karnym, Toruń 1985.
Filar M. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2008.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2004.
Giezek J., „Zezwolenie” na naruszenie dobra prawnego – negatywne znamię typu czy okoliczność kontratypowi [w:] Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, red. Ł. Pohl, Poznań 2009.
Graul E., Abstrakte Gefährdungsdelikte und Präsumtionen im Strafrecht, Berlin 1991.
Gruszecka D., Ochrona dobra prawnego na przedpolu jego naruszenia, Warszawa 2012.
Hryniewicz E., Przestępstwa abstrakcyjnego i konkretnego zagrożenia dóbr prawnych, Warszawa 2012.
Imieliński K., Zarys seksuologii i seksiatrii, Warszawa 1986.
Kleczkowska A., Rola cultural defence w wymiarze sprawiedliwości, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2012/2.
Konarska-Wrzosek V. (red.), Kodeks karny. Komentarz, LEX 2020.
Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, Warszawa 2016.
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017.
Majewski J. [w:] System prawa karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, red. T. Bojarski, Warszawa 2011.
Makarewicz J., O metodzie wykładu prawa karnego austryackiego, „Państwo i Prawo” 2020/2.
Morawski L., Domniemania a dowody prawnicze, Toruń 1981.
Mozgawa M. (red.), Kodeks karny. Komentarz, LEX 2021.
Spotowski A., Zezwolenie uprawnionego i zgoda pokrzywdzonego a odpowiedzialność karna, „Państwo i Prawo” 1972/3.
Tarapata S., Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna, Warszawa 2016.
Warylewski J., Problematyka przedmiotu ochrony tzw. przestępstw seksualnych, „Państwo i Prawo” 2001/9.
Warylewski J., Przestępstwa seksualne, Gdańsk 2001.
Warylewski J. [w:] System prawa karnego, t. 10, Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, red. J. Warylewski, Warszawa 2016.
Wessels J., Beulke W., Strafrecht A.T., Die Straftat und ihr Aufbau, Heidelberg-Hamburg 2011.
Wróbel W., Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część ogólna, cz. 2, Komentarz do art. 53–116, t. 1, red. W. Wróbel, A. Zoll, LEX 2016.
Wróbel W., Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, cz. 1, Komentarz do art. 117–211a, Warszawa 2017.
Zawłocki R., O metodzie interpretacji przepisów prawa karnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2004/4.
Zoll A. [w:] System prawa karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, red. T. Bojarski, Warszawa 2011.
Zoll A., Karalność i karygodność jako dwa odrębne elementy struktury przestępstwa [w:] Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym, Materiały Polsko-Niemieckiego Sympozjum Prawa Karnego, Karpacz, maj 1990, red. T. Kaczmarek, Wrocław 1990.
Zoll A., Kontratypy a okoliczności wyłączające bezprawność czynu [w:] Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, Materiały IV Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2007.
Zoll A., Materialne określenie przestępstwa, „Prokuratura i Prawo” 1997/2.
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1990/23.
dr Patrycja Bróżek
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3968-6594
Przywrócenie stanu poprzedniego oraz niemajątkowe sposoby naprawienia szkody na gruncie prawa karnego
Istotnym elementem treści orzeczenia o nałożeniu obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest określenie sposobu ich zrekompensowania. Sąd każdorazowo powinien dokładnie sprecyzować zakres obowiązku naprawienia szkody (w całości czy w części), wskazać osobę uprawnioną, wysokość szkody oraz sposób jej naprawienia. W związku z tym, iż w kodeksie karnym nie ma regulacji normujących sposób naprawienia przez sprawcę wyrządzonej pokrzywdzonemu szkody lub krzywdy, to należy w tym zakresie sięgnąć do odpowiednich norm prawa cywilnego. Trzeba przy odnotować, iż co do zasady, niemajątkowe sposoby rekompensaty szkody dotyczą szkód w postaci naruszenia dóbr osobistych, a przywrócenie stanu poprzedniego ma zastosowanie przede wszystkim w sytuacji wyrządzenia szkody na mieniu. W odniesieniu do szkód na osobie stosowną kompensatę w tym zakresie regulują przede wszystkim art. 444–449 Kodeksu cywilnego. Natomiast zgodnie z art. 363 Kodeksu cywilnego naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego (restituto in integrum), bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Niewątpliwie najczęściej orzekanym sposobem naprawienia szkody lub zadośćuczynienia krzywdzie jest zasądzenie przez sąd odpowiedniej kwoty pieniężnej (można to traktować jako pewnego rodzaju regułę), trzeba jednak odpowiedzieć na pytanie w jakim zakresie możliwe jest obecnie na gruncie prawa karnego orzekanie o przywróceniu stanu poprzedniego oraz zastosowanie niemajątkowych sposobów naprawienia szkody lub krzywdy? Dlaczego sądy tak rzadko korzystają z takich możliwości? Jaki wpływ na sposób naprawienia szkody ma wola pokrzywdzonego? Próba odpowiedzi m.in. na te pytania jest przedmiotem rozważań w ramach niniejszego artykułu.
Słowa kluczowe: przywrócenie stanu poprzedniego, szkoda niemajątkowa, przeproszenie pokrzywdzonego, dobra osobiste, obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, prawo karne
Dr Patrycja Bróżek
Faculty of Law and Administration, Nicholaus Copernicus University of Toruń, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3968-6594
Restoration of the previous status and non-financial remedies for damages under criminal law
An important element of the content of the ruling imposing the obligation to remedy damage or to compensate for the harm suffered is the determination of the method of their redress. The court should each time precisely define the extent of the obligation to remedy the damage (in whole or in part), specify the entitlee, the level of damage and the method in which it is to be remedied. As there are no regulations in the Penal Code regulating how the perpetrator should remedy the damage or injury, the respective standards of civil law should be applied in this respect. It should be noted that, in principle, non-financial methods of compensating damage apply to damage in the form of a breach of personal rights, while the restoration of the previous state of affairs primarily applies to damage to property. As for personal injury, the appropriate compensation in this respect is primarily governed by Articles 444–449 of the Civil Code. However, according to Article 363 of the Civil Code, the damage should be remedied according to the choice of the injured party, either by restoring the previous condition (restituto in integrum), or by paying an appropriate sum of money. Undoubtedly, the most frequently adjudicated method of compensating for damage or redressing injury is for the court to award an appropriate amount of money (this may be treated as a kind of rule), although the question should be answered of what is the extent to which it is possible under criminal law to order restitutio in integrum and to apply non-financial ways of remedying damage or harm? Why do courts use this possibility so rarely? What influence does the victim’s will have on the way in which the damage is to be remedied? This article attempts to answer these questions, among other things.
Keywords: restoration of the previous state, non-financial damage, apology to the injured party, personal rights, obligation to remedy damage, compensation for the injury suffered, criminal law
Bibliografia / References
Bierć A., Zarys prawa prywatnego: Część ogólna, Warszawa 2012.
Bróżek P., O problemie orzekania nawiązki „zamiast” obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, „Przegląd Sądowy” 2021/3.
Bosakirska M., Procesowe uwarunkowania dziedziczności roszczeń o zadośćuczynienie za krzywdę, „Nowe Prawo” 1981/2.
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994.
Czachórski W., Prawo zobowiązań w zarysie, Warszawa 1968.
Daszkiewicz W., Naprawienie szkody w prawie karnym, Warszawa 1972.
Giętkowski R., Hierarchia funkcji karnoprawnego obowiązku naprawienia szkody i jej znaczenie w praktyce, „Palestra” 2003/11–12.
Gostyński Z., Obowiązek naprawienia szkody w nowym ustawodawstwie karnym, Kraków 1999.
Granecki P., Dobra osobiste w prawie polskim – zagadnienie dóbr osobistych osób prawnych, „Przegląd Sądowy” 2002/5.
Guzik A., Wpływ warunków materialnych sprawcy na nakładanie obowiązku naprawienia szkody, „Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2002/1.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2014.
Kozłowska-Kalisz P. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2015.
Królikowski M., Zawłocki R. (red.), Kodeks karny. Część ogólna, Komentarz do art. 32–116, t. 2, Warszawa 2017.
Lachowski J., Oczkowski T., Obowiązek naprawienia szkody jako środek karny, „Prokuratura i Prawo” 2007/9.
Leonieni M., Naprawienie szkody przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary na tle nowej kodyfikacji karnej, „Palestra” 1970/5.
M. Łukaszewicz, A. Ostapa, Nawiązka w kodeksie karnym – niektóre zagadnienia, „Prokuratura i Prawo” 2001/7–8.
Majewski J., Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, Warszawa 2015.
Maksymowicz K., Kilka uwag o obowiązku naprawienia szkody w prawie karnym, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2001/8.
Marek A., Komentarz do kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1999.
Marek A., Oczkowski T. [w:] System prawa karnego, Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, t. VI, red. M. Melezini, Warszawa 2010.
Misztal-Konecka J., Roszczenia majątkowe osób najbliższych dla pokrzywdzonego, Warszawa 2008.
Muszyńska A., Naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, Warszawa 2010.
Szpunar A., Ustalenie odszkodowania w prawie cywilnym, Warszawa 1975.
Szpunar A., Odszkodowanie za szkodę majątkową. Szkoda na mieniu i osobie, Bydgoszcz 1998.
Szpunar A., Zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową, Bydgoszcz 1999.
Szpunar A., O przejściu na spadkobierców roszczeń z tytułu zadośćuczynienia, „Rejent” 2002/9.
Winiarz J., Obowiązek naprawienia szkody, Warszawa 1970.
Zoll A., Materialnoprawna problematyka warunkowego umorzenia postępowania, Warszawa-Kraków 1973.
dr Rafał R. Wasilewski
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Szczeciński; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1004-8975
Brak skorzystania ze środków ochrony prawnej w zamówieniach publicznych a dopuszczalność drogi sądowej. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 25.02.2021 r., III CZP 16/20
Glosowane orzeczenie SN stwierdza, że brak wyczerpania przez wykonawcę środków ochrony prawnej przewidzianych w Prawie zamówień publicznych nie powoduje niedopuszczalności drogi sądowej w sprawach o naprawienie szkody przez zamawiającego. Ani przepisy prawa zamówień publicznych nie wymagają skorzystania z postępowania odwoławczego, ani przepisy postępowania cywilnego nie nakładają obowiązku do uprzedniego skorzystania z takiej drogi pozasądowej. Należy stwierdzić, że chociaż glosowana uchwała zapadła na podstawie dotychczas obowiązującej ustawy, pozostaje aktualna również na gruncie nowej ustawy – Prawo zamówień publicznych obowiązującej od 1.01.2021 r.
Dr Rafał R. Wasilewski
Faculty of Law and Administration, University of Szczecin; legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1004-8975
Lack of use of legal remedies in public procurement and the admissibility of court proceedings. Commentary on the resolution of the Supreme Court of 25 February 2021, III CZP 16/20
The judgment of the Supreme Court in question stipulates that the contractor’s failure to exhaust the legal remedies provided for in the Public Procurement Law does not prevent taking court action in cases regarding the remedy of damage by the contracting authority. The provisions of the public procurement law do not require the exhaustion of the appeal procedure, while the regulations on civil procedures do not require the prior application of an out-of-court procedure. Although the judgment in question was issued on the basis of the previously applicable Act, the position of the Supreme Court also remains valid in the new Public Procurement Law, which has been in force since 1 January 2021.
Keywords: public procurement, National Appeals Chamber, admissibility of court proceedings, legal remedies in public procurement
Bibliografia / References
Adamczyk M., Prejudycjalne ustalanie bezprawności aktów władzy publicznej jako ograniczenie odpowiedzialności odszkodowawczej podmiotów publicznych, „Przegląd Prawa Publicznego” 2017/11.
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Błaszczak Ł., Moc wiążąca wyroków Krajowej Izby Odwoławczej w postępowaniach sądowych związanych ze zwrotem wadium, „Iustitia” 2013/11.
Błaszczak Ł., Problematyka dochodzenia roszczeń o zwrot nienależnie zatrzymanego wadium w procesie cywilnym. Uwagi na marginesie art. 46 ust. 4a prawa zamówień publicznych, „Radca Prawny. Zeszyty naukowe” 2014/1.
Błaszczak Ł., Problematyka sprawy cywilnej i drogi sądowej w kontekście zagadnienia sprawy konstytucyjnej i domniemania drogi sądu powszechnego z art. 177 Konstytucji [w:] Konstytucjonalizacja postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, Wrocław 2015.
Góra-Błaszczykowska A., (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. 1a. Komentarz. Art. 1–42412, Legalis 2020.
Jaworska M. (red.), Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Legalis 2018.
Niczyporuk J., Krajowa Izba Odwoławcza – podmiot administracji regulacyjnej [w:] Nowe podejście do zamówień publicznych – zamówienia publiczne jako instrument zwiększania innowacyjności gospodarki i zrównoważonego rozwoju. Doświadczenia polskie i zagraniczne. Referaty na IV konferencję naukową 20–21 czerwca 2011 r., Kazimierz Dolny, cz. 1, red. J. Niczyporuk, J. Sadowy, M. Urbanek, Warszawa 2011.
Pietrzkowski H., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2021.
Przeszło E. [w:] Prawo gospodarcze publiczne, red. A. Powałowski, Warszawa 2012.
Różowicz K., Charakter prawny wyroków wydawanych przez Krajową Izbę Odwoławczą, „Studia Prawa Publicznego” 2016/2.
Różowicz K., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2014 r., sygn. IV CSK 115/14, „Studia Prawa Publicznego” 2016/2.
Strzyczkowski K., Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2011.
Szostak R., Prawo do sądu w zakresie sporów związanych z udzielaniem zamówień publicznych, „Państwo i Społeczeństwo” 2010/1.
dr hab. Jan Kulesza, profesor Uniwersytetu Łódzkiego
Katedra Prawa Karnego, Zakład Nauki o Przestępstwie, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Kolizja ochrony porządku publicznego i wolności wypowiedzi artystycznej w prawie wykroczeń. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 19.01.2021 r., III KK 70/20
Obowiązujący polski Kodeks wykroczeń wszedł w życie w innych realiach politycznych, prawnych i społeczno-gospodarczych. Mimo wielu nowelizacji, nie do końca odpowiada realiom współczesnym, wobec czego wykładnia jego przepisów wymaga szczególnej uwagi, ze względu na konieczność uwzględnienia zwłaszcza obowiązującej Konstytucji RP. Zawarte w niej gwarancje praw i wolności jednostki wymuszają ich uwzględnienie w procesie wykładni, mimo, że nie istniały one w obecnym kształcie w momencie wprowadzenia Kodeksu wykroczeń do porządku prawnego. Art. 63a Kodeksu wykroczeń chroni przed zachowaniami naruszającymi estetykę przestrzeni publicznej, zaśmiecającymi ją i szpecącymi. Obejmuje sankcją umieszczenie w miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym ogłoszenia, plakatu, afiszu, apelu, ulotkę, napisu lub rysunku. Zachowania takie nie mogą jednak być karane wówczas, gdy w konkretnym przypadku nie godzą w porządek publiczny, ponieważ stanowią formę realizacji przez jednostkę wolności wypowiedzi, w szczególności wypowiedzi artystycznej.
Słowa kluczowe: porządek publiczny, wolność wypowiedzi, antysemityzm, wykroczenie, Shoah
Dr Hab. Jan Kulesza, professor of the University of Łódź
Chair of Criminal Law, Crime Studies Department, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Conflict of the protection of public order with the freedom of artistic expression in the law on petty crimes. Commentary on the judgment of the Supreme Court of 18 January 2021, III KK 70/20
The current Polish Code of Petty Crimes entered into force in a different political, legal and socio-economic reality. Despite many amendments, it does not fully reflect today’s realities, so the interpretation of its provisions requires particular care, because of the need to consider, in particular, the current Constitution of the Republic of Poland. The guarantees of individual rights and freedoms it contains need to be included in the process of legal interpretation, even if they did not exist in the present form when the Code of Petty Crimes was introduced into the legal system. Article 63a of the Code of Petty Crimes protects against conduct that breaches the aesthetics of public space, littering or defacing it. It includes the sanction of posting an advertisement, poster, bill, appeal, leaflet, inscription or drawing in a public place not intended for this purpose. However, such conduct cannot be punished if, in a specific case, it does not breach public order, as it constitutes a form in which the individual exercises freedom of expression, in particular artistic expression.
Keywords: public order, freedom of expression, anti-Semitism, petty crime, Shoah
Bibliografia / References
Biłgorajski A., Granice wolności wypowiedzi, Warszawa 2013.
Bojarski M., Radecki W., Kodeks wykroczeń. Komentarz, Legalis 2019.
Bojarski M. [w:] M. Bojarski, Z. Świda, Podstawy materialnego i procesowego prawa o wykroczeniach, Wrocław 2002.
Bojarski T., Polskie prawo wykroczeń. Zarys wykładu, Warszawa 2012.
Budyn-Kulik M. [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. P. Daniluk, Warszawa 2019.
Egierska D. [w:] J. Bafia, D. Egierska, I. Śmietanka, Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 1980.
Egierska D., Artykuł 50 projektu Prawa o wykroczeniach, „Zagadnienia karno-administracyjne” 1970/3.
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 3, Warszawa 2003.
Grzegorczyk T. (red.), Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX 2013.
Grzegorczyk T., Gubiński A., Prawo wykroczeń, Warszawa 1996.
Kasicki G., Wiśniewski A., Kodeks wykroczeń z komentarzem, Warszawa 2002.
Kocel-Krekora Z., Rozdział VIII Kodeksu wykroczeń „Wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu” w świetle reformy prawa o wykroczeniach, „Zagadnienia Wykroczeń” 1989/3.
Kotowski W., Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX 2009.
Mozgawa M. (red.), Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX 2009.
Krajewski R., Wykroczenia wybryku i nieobyczajnego wybryku, „Przegląd Sądowy” 2010/11–12.
Kulczycki M., Zduńczyk J., Kodeks wykroczeń. Popularny komentarz, Warszawa 1982.
Kulczycki M., Zduńczyk J., O nowym kodeksie wykroczeń, Warszawa 1972.
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017.
Kurzępa B., Kodeks wykroczeń. Komentarz, LEX 2008.
Makowski W., Kodeks karny obowiązujący tymczasowo w Rzeczypospolitej Polskiej na ziemiach b. zaboru rosyjskiego, t. 2, Warszawa 1921.
Marek A., Prawo wykroczeń (materialne i procesowe), Warszawa 2012.
Przesłanki ograniczania konstytucyjnych praw i wolności (na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego), „Państwo i Prawo” 2001/10.
Sawicki J., Ochrona porządku publicznego w Kodeksie wykroczeń i projekcie nowego Kodeksu [w:] Wybrane zagadnienia reformy prawa karnego, red. Z. Sienkiewicz, Wrocław 1997.
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
dr Janusz Kanarek
Okręgowa Rada Adwokacka w Bydgoszczy, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1229-6753
Dookreślenie (doprecyzowanie) opisu czynu z art. 299 § 1 k.k. przez sąd drugiej instancji a pośredni zakaz reformationis in peius. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8.03.2018 r., II AKa 590/17
Glosowane orzeczenie dotyczy niezwykle ważnej ze względów gwarancyjnych instytucji procesowej pośredniego zakazu reformationis in peius. Sąd Apelacyjny w Katowicach uznał, że nie przełamuje tego zakazu sytuacja, w której sąd ad quem przy braku skargi odwoławczej oskarżyciela publicznego dookreśla (doprecyzowuje) opis czynu z art. 299 § 1 Kodeksu karnego poprzez wskazanie przedmiotu czynności wykonawczych. Zdaniem autora glosy stanowisko wyrażone w omawianym orzeczeniu zasługuje na krytyczną ocenę. Wbrew bowiem stanowisku wyrażonemu przez sąd odwoławczy uzupełnienie opisu czynu przypisanego sprawcy o przedmiot czynności wykonawczej (przestępstwo bazowe) nie stanowi jego dookreślenia, lecz prowadzi do uzupełnienia zdekompletowanego zespołu znamion czynu zabronionego, co w oczywisty sposób narusza pośredni zakaz reformationis in peius.
Słowa kluczowe: przestępstwo prania pieniędzy, postępowanie karne, opis czynu zabronionego, przedmiot czynności wykonawczej, dookreślenie przestępstwa bazowego, pośredni zakaz reformationis in peius
Dr Janusz Kanarek
Regional Bar Council in Bydgoszcz, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1229-6753
Additional specification of the description of an act under Article 299 § 1 of the Penal Code by the court of the second instance and the indirect prohibition of reformationis in peius. Commentary on the ruling of the Court of Appeal in Katowice of 8 March 2018, II AKa 590/17
The judgment under review applies to the institution of extreme importance for guarantee reasons of the indirect prohibition of reformationis in peius. The Court of Appeal in Katowice held that this prohibition is not breached by a situation in which the court in the absence of an appeal filed by the public prosecutor, specifies ad quem the description of an act under Article 299 § 1 of the Penal Code by specifying the subject matter of enforcement activities. The author of the commentary considers that the position expressed in the ruling in question needs to be critically assessed. This is because, despite the position expressed by the court of appeal, supplementing the description of the act ascribed to the perpetrator with the object of the executive act (the underlying offence) does not constitute its specification, but leads to the supplementation of an incomplete set of elements of the prohibited act, which clearly breaches the indirect prohibition of reformationis in peius.
Keywords: crime of money laundering, criminal proceedings, description of a prohibited act, object of an executive act, specification of the underlying offence, indirect prohibition of reformationis in peius
Bibliografia / References
Duży J., Pośredni zakaz reformationis in peius a podstawowy cel procesu karnego, „Państwo i Prawo” 2016/5.
Duży J., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 marca 2018 r., sygn. II AKa 590/17, „Prokuratura i Prawo” 2021/2.
Duży J., Pośredni zakaz reformationis in peius a prawo sądu do modyfikacji opisu znamion czynu przypisanego wyrokiem w postępowaniu ponownym – uwagi na tle wykładni art. 443 k.p.c., „Prokuratura i Prawo” 2021/5.
Giezek J., „Brudne pieniądze” jako korzyść związana z popełnieniem czynu zabronionego [w:] Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, red. J. Skorupka, Warszawa 2009.
Giezek J., Kilka uwag o konstrukcji przestępstwa prania brudnych pieniędzy na marginesie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2013 r., I KZP 19/13 [w:] Fiat iustitia pereat mundus. Księga jubileuszowa poświęcona Sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji 40-lecia pracy zawodowej, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–467, Warszawa 2014.
Konarska-Wrzosek V. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018.
Kwiatkowski B., Określoność przestępstwa bazowego i jej wpływ na treść zarzutu prania wartości majątkowych, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2014/2.
Łuczyński P., Zakaz reformationis in peius w kontekście niektórych zasad procesu karnego, „Państwo i Prawo” 2013/10.
Matras J., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2018.
Pratkowiecki P., O możliwości pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej pomimo wadliwego opisu cxzynu w wyroku skazującym, „Przegląd Sądowy” 2020/11–12.
Szewczyk M.J., Zakaz reformationis in peius w polskim procesie karnym, Warszawa 2015.
Świecki D., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2013.
Tarapata Sz., Glosa doi wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2015 r., V KK 53/15, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/4.
