W sprawie rozumienia zasady dobrego sąsiedztwaSławomir Zwolak
doktor nauk prawnych, Wydział Nauk Społecznych, Wyższa Szkoła Administracji w Bielsku-Białej, filia w Stalowej Woli, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4075-4400
W sprawie rozumienia zasady dobrego sąsiedztwa
Przedmiotem artykułu jest problematyka właściwego rozumienia zasady dobrego sąsiedztwa. Analiza tytułowego pojęcia, uwzględniająca regułę kontynuacji cech zabudowy i zagospodarowania terenu, zapewnienie ładu przestrzennego oraz prawa do zabudowy nieruchomości, prowadzi do szerokiej interpretacji dobrego sąsiedztwa. Przyjęte rozumienie niewątpliwie realizuje interes inwestora, przejawiając się w postępowaniu administracyjnym dotyczącym wydania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu w ten sposób, że właściwy organ będzie rozstrzygać wszelkie powstałe wątpliwości na rzecz uprawnień właściciela czy inwestora, respektując zasadę wolności zagospodarowania terenu, w tym jego zabudowy, przy jednoczesnym zachowaniu ładu przestrzennego.
Słowa kluczowe: nieruchomość sąsiednia, funkcja zabudowy, ład przestrzenny, warunki zabudowy
Dr Sławomir Zwolak
Department of Social Sciences, University of Administration in Bielsko-Biała, Branch in Stalowa Wola, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4075-4400
Understanding of the principle of a good neighbourhood
The article addresses the matter of the correct understanding of the principle of a good neighbourhood. The analysis of the titular concept, taking into account the rule on the continuation of development features and land development, ensuring spatial order and the right to develop real property leads to a broad interpretation of a good neighbourhood. The accepted understanding undoubtedly fulfils the investor’s interest, which is manifested in the administrative proceedings regarding the issuance of the outline planning permission, in such a way that the competent authority resolves any doubts arising in favour of the rights of the owner or investor, respecting the principle of freedom of land development, including construction, while maintaining spatial order.
Keywords: neighbouring property, building function, spatial order, building conditions
Bibliografia / References
Bąkowski T., Samodzielność planistyczna gminy w zagospodarowaniu przestrzennym (wybrane zagadnienia), „Gdańskie Studia Prawnicze” 2002/8.
Bąkowski T., Zasada dobrego sąsiedztwa w ustawie z dnia 27.03.2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2005/14.
Bielecki M., Proces inwestycyjno-budowalny – aspekty prawne, Warszawa 2016.
Człowiekowska J., Ład przestrzenny jako cel i zasada działania organów administracji publicznej w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Przestrzeń w prawie administracyjnym. III Krakowsko-Wrocławskie Spotkanie Naukowe Administratywistów, red. J. Zimmermann, Warszawa 2013.
Daniel P., Kafar D., Pawlik K., Systemowe zmiany w planowaniu przestrzennym, Warszawa 2023.
Dziedzic-Bukowska J., Jaworski J., Sosnowski P., Leksykon prawa budowlanego, planowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, Warszawa 2016.
Filipowicz T. [w:] Inwestycje budowlane, red. A. Plucińska-Filipowicz, M. Wierzbowski, T. Filipowicz, Warszawa 2021.
Gdesz M., Ład przestrzenny z perspektywy orzecznictwa sądów administracyjnych [w:] Ochrona ładu przestrzennego z perspektywy prawno-urbanistycznej, red. M.J. Nowak, Warszawa 2020.
Goździewicz-Biechońska J., Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowani terenu (cechy szczególne), „Państwo i Prawo” 2010/2.
Hauser R., Mzyk E., Niewiadomski Z., Rzążewska M., Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z komentarzem i przepisami wykonawczymi, Warszawa 1995.
Katner W., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10.04.2002 r., IV CZ 29/02, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2003/4.
Kijowski D.R., Zabudowa na terenach nie objętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, „Casus” 2005/37.
Leoński Z., Szewczyk M., Kruś M., Prawo zagospodarowania przestrzeni, Warszawa 2012.
Małysa-Sulińska K., Dobre sąsiedztwo jako przesłanka wydania decyzji o warunkach zabudowy, „Casus” 2009/51.
Niewiadomski Z., Gmina wobec zjawisk rozpraszania i koncentracji zabudowy (odpowiedzialność prawodawcy miejscowego za stan patologicznej zabudowy) [w:] Prawne problemy rozpraszania i koncentracji zabudowy, red. T. Bąkowski, Gdańsk 2018.
Nowak M.J., Zasady „dobrego sąsiedztwa i „kontynuacji funkcji zabudowy i zagospodarowania terenu” w decyzjach o warunkach zabudowy, „Radca Prawny” 2011/2.
Ochendowski E., Prawo administracyjne. Część ogólna, Toruń 2009.
Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, red. Z. Niewiadowski, Warszawa 2006.
Pracka M., Prawo zagospodarowania przestrzeni a prawo własności, „Studia Prawnoustrojowe” 2022/58.
Skorczyńska E., Lokalizacja inwestycji celu publicznego i ustalanie warunków zabudowy dla innych inwestycji, „Samorząd Terytorialny” 2004/7–8.
Sypniewski D., Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne [w:] Nieruchomości. Zagadnienia prawne, red. H. Kisilowska, Warszawa 2009.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, red. Z. Niewiadomski, Warszawa 2005.
Woźniak M., Interes publiczny i interes indywidualny w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Opole 2018
Woźniak M., Ład przestrzenny a interes publiczny w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Ochrona ładu przestrzennego z perspektywy prawno-urbanistycznej, red. M.J. Nowak, Warszawa 2020.
Woźniak M., O potrzebie wartościowania w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Zasady w prawie administracyjnym. Teoria, praktyka, orzecznictwo, red. Z. Duniewska, M. Stahl, A. Krakała, Warszawa 2018.
Woźniak M., Tradycja prawna budowania ładu przestrzennego w Polsce, „Przegląd Legislacyjny” 2011/2–4.
Woźniak M., Zasada zrównoważonego rozwoju jako tło konfliktów w zagospodarowaniu przestrzennym, „Prawo. Studia Historyczno-Prawne” 2015/318.
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2008.
Marcin Bider
ksiądz doktor nauk prawnych, adiunkt, Instytut Nauk o Polityce i Administracji, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet w Siedlcach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9446-1753
Pomoc Kościoła rzymskokatolickiego i samorządu terytorialnego uchodźcom z Ukrainy odpowiedzią na etyczny konflikt „wartości”. Wymiar prawnoadministracyjny
Artykuł zawiera analizę instytucjonalnej pomocy udzielanej w Polsce uchodźcom z Ukrainy jako formy odpowiedzi na etyczny konflikt „wartości”. Analiza opiera się przede wszystkim na zgromadzonym materiale źródłowym. Do podmiotów realizujących zadania pomocy są zaliczane z jednej strony osoby prawne i organizacje kościelne Kościoła rzymskokatolickiego, a z drugiej strony – jednostki samorządu terytorialnego. Analiza zawiera sugestie dotyczące dalszej współpracy oraz rekomendacje dla organów władzy centralnej w Polsce w kontekście realizacji zasady sprawiedliwości.
Słowa kluczowe: Caritas Polska, międzynarodowe partnerstwa samorządów, osoby prawne Kościoła rzymskokatolickiego, organizacje kościelne, województwo, powiat, gmina, zasada sprawiedliwości
Rev. Dr Marcin Bider
assistant professor, Institute of Political Science and Public Administration, Faculty of Social Sciences, University of Siedlce, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9446-1753
The Roman Catholic Church’s and local government’s assistance to refugees from Ukraine as a response to the ethical conflict of ‘values’. Administrative Law dimension
The article contains an analysis of institutional aid to refugees from Ukraine as a form of response to the ethical conflict of ‘values’. The analysis is primarily based on the source material that has been gathered. On the one hand, the entities implementing this aid are legal persons and church organizations of the Catholic Church, and on the other, local government units. This article contains recommendations for further cooperation, as well as recommendations for central authorities in Poland in the context of the implementation of the principle of justice.
Keywords: Caritas Poland, international partnerships of local governments, legal persons of the Catholic Church, church organizations, voivodship, county, municipality, the principle of justice
Bibliografia / References
Baszczak Ł. i in., Pomoc polskiego społeczeństwa dla uchodźców z Ukrainy, Warszawa 2022.
Ciećwierz I., Michałowski J., Rząd, samorząd i społeczeństwo obywatelskie wobec kryzysu [w:] Gościnna Polska 2022+. Jak mądrze wesprzeć Polskę i Polaków w pomocy osobom uciekającym przed wojną w Ukrainie, red. M. Bukowski, M. Duszczyk, Warszawa 2022.
Deutschmann M., Główne problemy integracji imigrantów z Ukrainy i propozycje rozwiązań w oczach przedstawicieli instytucji województwa opolskiego, „Zeszyty Pracy Socjalnej” 2020/25 (3).
Firlit-Fesnak G. i in., Inwazja Rosji na Ukrainę. Społeczeństwo i polityka wobec kryzysu uchodźczego w pierwszym miesiącu wojny. Raport roboczy – Working Paper Katedry Polityki Społecznej, Warszawa, marzec 2022.
Glubiak S., Kopczewski M., Zagrożenie dla bezpieczeństwa związane z migracją obywateli Ukrainy do Polski [w:] Ponad podziałami. Wspólne perspektywy i dążenia w polsko-ukraińskiej współpracy naukowej, red. L. Pawelski, M. Rembierz, Szczecinek–Dąbrowa Górnicza 2021.
Hordiichuk O., Mentalność ukraińska a polska: cechy wspólne i różniące, „Філософські Дослідження” 2019/16.
Kiereś H. [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, t. 9, hasło: Wartość, red. A. Maryniarczyk i in., Lublin 2008.
Kowalska I., Finansowanie przez jednostki samorządu terytorialnego zadań w zakresie pomocy uchodźcom z Ukrainy na przykładzie wybranych miast, „Finanse Komunalne” 2022/6.
Krakowska K., Rola rzezi wołyńskiej w budowaniu narracji na temat Ukraińców w polskim Internecie, „Politikon” 2017/8.
Ługowska A., Działania Caritas Diecezji Siedleckiej na rzecz uchodźców z Ukrainy na terenie Miasta Siedlce (mps w posiadaniu autora).
Ministerstwo Edukacji i Nauki, Dodatkowe wyjaśnienia dotyczące Funduszu Pomocy w zakresie oświaty, (b.d.), https://www.gov.pl/web/finanse/wyjasnienia-dotyczace-srodkow-z-funduszu-pomocy-dla-jednostek-samorzadu-terytorialnego-na-dodatkowe-zadania-oswiatowe (dostęp: 28.12.2022 r.).
Motyka G., Polacy i Ukraińcy w drugiej wojnie światowej, ISP PAN, (b.d.), https://www.gov.pl/attachment/3404bbf8-25e3-4e22-a63e-5b49dcb03a2e (dostęp: 28.12.2022 r.).
Muzyczka K., Wsparcie finansowe dla samorządów na pomoc obywatelom Ukrainy, Infor, 26.04.2022 r., https://samorzad.infor.pl/sektor/finanse/budzet/5458802,Wsparcie-finansowe-dla-samorzadow-na-pomoc-obywatelom-Ukrainy.html (dostęp: 28.12.2022 r.).
Organek L., Sadłoń W., Pomoc uchodźcom z Ukrainy przez katolickie parafie i zakony w Polsce. Raport za okres od 24 lutego do 31 marca 2022 r., Warszawa 2022.
Rebes M., Kryzys wartości a polityka migracyjna. Perspektywa filozoficzna, „Politeja” 2020/66 (3).
Reid A., Pogranicze. Podróż przez historię Ukrainy 988–2015, Kraków 2016.
Rycerska I., Pomoc uchodźcom z Ukrainy w zapewnieniu godnego pobytu i bezpieczeństwa w Polsce przez jednostki samorządu terytorialnego w regulacjach prawnych, „Studia i Analizy Nauk o Polityce” 2022/2.
Samorządowy okrągły stół: samorząd – rząd – organizacje pozarządowe – Ukraina – biznes – nauka: Biała Księga: Wyzwania systemowego wsparcia uchodźców na poziomie lokalnym i krajowym, Wrocław 8–9 maja 2022 r., https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2022/06/Okragly_stol_Biala-ksiega_www_S.pdf (dostęp: 28.12.2022 r.).
Siemaszko E., Przemiany relacji polsko-ukraińskich od połowy lat trzydziestych do II wojny światowej, „Biuletyn IPN” 2010/7–8.
Tischner J., Etyka solidarności oraz Homo sovieticus, Kraków 1992.
Wojtyła K., Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Lublin 1994.
Załęcki J., Postawy Polaków wobec Rosjan i Ukraińców w kontekście współczesnych konfliktów politycznych, „Roczniki Nauk Społecznych” 2017/2.
Zybała A., Kultura umysłowa Polaków – dlaczego myślimy tak, jak myślimy?, rozmowę prowadzi R. Wandałowski, Kongres Obywatelski, [2016], https://www.kongresobywatelski.pl/idee-dla-polski-kategoria/kultura-umyslowa-polakow-dlaczego-myslimy-tak-jak-myslimy/ (dostęp: 28.12.2022 r.).
Zofia Kasprzyk
studentka, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0009-0003-9031-4862
Cudzoziemcy w polskich szkołach. Prawnoadministracyjne wyzwania i problemy systemu oświaty w obliczu wojny w Ukrainie
Wojna w Ukrainie pociągnęła za sobą rozmaite skutki, a jej reperkusje nie ominęły polskiego systemu oświaty. Po niemal dwóch latach od rozpoczęcia konfliktu należy zwrócić uwagę na wiele wciąż nierozstrzygniętych problemów związanych z funkcjonowaniem uczniów cudzoziemskich – zarówno ukraińskich, jak i pozostałych narodowości – w polskim szkolnictwie. Istotnym zagadnieniem są nieścisłości i luki prawne oraz problemy praktyczne, np. regulacje dotyczące nauczania języka polskiego czy funkcjonowania oddziałów przygotowawczych. Biorąc pod uwagę standardy wyznaczane przez prawo międzynarodowe oraz zgłaszane od lat sugestie ze strony organizacji pozarządowych, pojawia się konieczność wystosowania do ustawodawcy postulatów de lege ferenda.
Słowa kluczowe: edukacja, cudzoziemcy, Ukraina
Zofia Kasprzyk
student, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0003-9031-4862
Foreigners in Polish schools. Legal and administrative challenges and problems of the education system in the face of the war in Ukraine
The war in Ukraine has resulted in a number of consequences, and its repercussions have also affected the Polish education system. After almost two years from the beginning of the conflict, attention should be drawn to a plethora of still unsolved problems related to the functioning of foreign pupils – both Ukrainian and of other nationalities – in the Polish education system. Important issues here are the ambiguities and loopholes in the law, as well as practical problems, such as the regulations on teaching the Polish language or the functioning of preparatory classes. Given the standards set by international law and the suggestions made for years by non-governmental organizations, the need arises to submit de lege ferenda postulates to the legislator.
Keywords: education, foreigners, Ukraine
Bibliografia / References
Amnesty International, Jesteśmy tutaj razem. Uczniowie i uczennice z Ukrainy w polskich szkołach. Wyniki 4-miesięcznego monitoringu Amnesty International, 24.01.2023 r., https://www.amnesty.org.pl/wp-content/uploads/2023/02/Jestesmy-tutaj-razem.-Uczniowie-i-uczennice-z-Ukrainy-w-polskich-szkolach-2.pdf (dostęp: 23.04.2023 r.).
Badowski M., Pierwsza rocznica wojny na Ukrainie. Tak zmienił się rynek pracy przez ostatni rok. Ilu Ukraińców znalazło zatrudnienie w Polsce?, Strefa Biznesu, 24.02.2023 r., https://strefabiznesu.pl/pierwsza-rocznica-wojny-na-ukrainie-tak-zmienil-sie-rynek-pracy-przez-ostatni-rok-ilu-ukraincow-znalazlo-zatrudnienie-w-polsce/ar/c3-17315519 (dostęp: 20.03.2023 r.)
Bała P., Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty, Warszawa 2009.
Biuro UNICEF ds. Reagowania na Potrzeby Uchodźców w Polsce, Nadzieja w czasie kryzysu. Rok pomocy UNICEF dla dzieci i rodzin w Polsce, które uciekły przed wojną w Ukrainie, marzec 2023, https://www.unicef.org/eca/media/27106/file/Nadzieja%20w%20czasie%20kryzysu.pdf (dostęp: 2.04.2023 r.).
Gmiterek-Zabłocka A., Dzieci z Ukrainy poza systemem edukacji. „Nie wiemy, czy mają depresję albo czy w ogóle wstają z łóżka”, TOKFM.pl, 17.10.2022 r., https://miasta.tokfm.pl/miasta_tokfm/7,185052,29034156,czesc-dzieci-z-ukrainy-jest-poza-systemem-edukacji-alarmuja.html (dostęp: 23.04.2023 r.).
Górski M. [w:] Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Komentarz, red. W. Klaus, Warszawa 2022.
Gucman J., Stop detencji dzieci, czyli pozbawianiu ich wolności!, 9.12.2014 r., https://watchdogportal.pl/watchdog-article/stop-detencji-dzieci-czyli-pozbawianiu-ich-wolnosci/ (dostęp: 25.04.2023 r.).
Kubicka-Zach K., Samorządy: Sytuacja kryzysowa w oświacie nie dotyczy tylko pieniędzy, Prawo.pl, 6.03.2020 r., https://www.prawo.pl/oswiata/kryzys-oswiaty-to-problemy-finansowe-ale-tez-niedobor,498443.html (dostęp: 23.04.2023 r.).
Kuraś J., RPD do sądów ws. orzekania o umieszczaniu małoletnich cudzoziemców w strzeżonych ośrodkach, „Rzeczpospolita” z 7.03.2018 r., https://www.rp.pl/cudzoziemcy/art9900341-rpd-do-sadow-ws-orzekania-o-umieszczaniu-maloletnich-cudzoziemcow-w-strzezonych-osrodkach (dostęp: 25.04.2023 r.).
Lachowicz B., Asystent międzykulturowy – nowe rozwiązanie starych problemów. Przykład z Coniewa [w:] Innowacyjne rozwiązania w pracy z dziećmi cudzoziemskimi w systemie edukacji. Przykłady praktyczne, red. N. Klorek, K. Kubin, Warszawa 2012.
Liszewska A. [w:] Prawo o cudzoziemcach. Komentarz, red. J. Chlebny, Warszawa 2020.
Pietrusińska M.J., Nowosielski M., Ukrainian forced migrants and the (in)equalities of the Polish educational system, „CMR Spotlight. Centre of Migration Research Newsletter” 2022/7 (42), https://www.migracje.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/07/Spotlight-2022-07.pdf (dostęp: 23.04.2023 r.).
Pilich M. [w:] Prawo oświatowe. Komentarz, red. M. Pilich, Warszawa 2021.
Ramsay G., A quarter of Ukrainians have fled their homes. Here’s where they’ve gone, CNN, 21.03.2022 r., https://edition.cnn.com/2022/03/21/europe/ukraine-russia-conflict-10-million-refugees-intl/index.html (dostęp: 20.03.2023 r.)
Rzecznik Praw Obywatelskich, Realizacja prawa małoletnich cudzoziemców do edukacji. Raport RPO, „Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka”, nr 12, Warszawa 2013.
Sewastianowicz M., Oświadczenie rodzica zwalnia ukraińskiego ucznia z obowiązku szkolnego, a wymogu rejestracji nie ma, Prawo.pl, 29.03.2023 r., https://www.prawo.pl/oswiata/obowiazek-szkolny-a-zdalna-nauka-w-ukrainie,514199.html (dostęp: 22.04.2023 r.).
Straż Graniczna, dane opublikowane na portalu Twitter, 25.02.2023 r., https://twitter.com/Straz_Graniczna/status/1629376173787557894?cxt=HHwWjMC9wem_2pwtAAAA (dostęp: 20.03.2023 r.).
Sukiennik A., Ochrona praw dzieci – uchodźców w Europie w latach 2001–2006, Warszawa 2008.
UNICEF, 11 months of war in Ukraine have disrupted education for more than five million children. On International Day of Education, UNICEF calls for increased support to ensure learning opportunities for children in Ukraine and in refugee-hosting countries, 24.01.2023 r., https://www.unicef.org/press-releases/11-months-war-ukraine-have-disrupted-education-more-five-million-children (dostęp: 3.04.2023 r.).
Wypowiedź Ministra Edukacji i Nauki w audycji „Sygnały Dnia” w Polskim Radio Jedynka, 9.08.2022 r., https://jedynka.polskieradio.pl/artykul/3016806 (dostęp: 2.04.2023 r.).
Mateusz Maślanka
doktorant, Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9192-2526
Ograniczenia w rozporządzaniu nieruchomościami gruntowymi pokrytymi śródlądowymi wodami płynącymi
Wody oraz grunty pokryte wodami mają specyficzny charakter prawny, ponieważ ustawodawca rozróżnia własność wód oraz własność gruntów. Zależnie od charakteru wód mogą one stanowić własność Skarbu Państwa lub innych podmiotów prywatnych. Ponadto rozróżnienie wód śródlądowych ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia określenia możliwości rozporządzenia gruntami zalanymi wodami. Nie wszystkie bowiem grunty zalane wodami mogą być przedmiotem swobodnego rozporządzenia. Obecnie obowiązujące przepisy prawa nie regulują w sposób kompleksowy wszystkich możliwych zdarzeń związanych z czynnościami prawnymi, które pośrednio lub bezpośrednio swoim zakresem obejmują grunty pokryte śródlądowymi wodami płynącymi (w tym grunty, które na etapie późniejszym zostały zaklasyfikowane jako grunty zalane wodą płynącą), jak również ważności lub skuteczności tych czynności. W artykule została podjęta próba analizy uregulowań prawnych dotyczących własności wód i gruntów pokrytych wodami, w tym przepisów prawnych obejmujących kwestie wyłączenia z obrotu cywilnoprawnego wód i gruntów pokrytych śródlądowymi wodami płynącymi. Autor poddał ocenie w szczególności skutki prawne, jakie mogą powodować regulacje ustawy z 20.07.2017 r. – Prawo wodne po stronie podmiotów ujawnionych we właściwych rejestrach jako właściciele lub użytkownicy wieczystych gruntów, które są lub mogą być tylko częściowo pokryte wodami uznanymi za śródlądowe wody płynące.
Słowa kluczowe: wody śródlądowe, grunty zalane wodami śródlądowymi, ograniczenia w rozporządzaniu nieruchomościami, wyłączenia z obrotu cywilnoprawnego, własność wód i gruntów pokrytych wodami
Mateusz Maślanka
doctoral student, Faculty of Law, Administration and International Relations of the Andrzej Frycz Modrzewski Kraków University, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9192-2526
Restrictions on the management of land covered with inland flowing waters
Waters and land covered with waters are of a special legal nature, because the legislator distinguishes between waters and ownership of land. Depending on the legal nature of the waters, they may be owned by the State Treasury or other private entities. Additionally, the distinction between inland waters is of key importance from the point of view of establishing how land covered with waters can be managed. This is because not all land covered with waters can be freely managed. The currently applicable provisions of the law do not comprehensively regulate all possible incidents related to legal transactions that directly or indirectly affect land covered with inland flowing waters (including land classified at a later stage as land covered with flowing water), as well as the validity or legal effectiveness of these activities. The article presents an attempt to analyse the legal regulations regarding ownership of waters and land covered with waters, including the provisions of the law addressing the issues of excluding waters and lands covered with inland flowing waters from civil law transactions. In particular, the author assesses the legal effects that can be caused by the Water Law of 20 July 2017 for entities disclosed in the relevant registers as owners or perpetual usufructuaries of land, which are or may be only partially covered with waters recognized as inland flowing waters.
Keywords: inland waters, land covered with inland waters, restrictions on the management of real property, exclusions from civil law transactions, ownership of waters and lands covered with waters
Bibliografia / References
Bernat R., Wpływ prawa rzymskiego na instytucje polskiego prawa podatkowego, „Ius Novum” 2016/1.
Bielecki L., Koncepcja rzeczy publicznej w prawie polskim. Zagadnienia administracyjnoprawne, Kielce 2013.
Bończak-Kucharczyk E. [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, Warszawa 2023.
Gonet W., Problematyka prawa pierwokupu gruntów pod śródlądowymi wodami stojącymi, przysługującego Skarbowi Państwa, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2021/3.
Kaźmierczyk A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, Część ogólna (art. 1–125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.
Kościelak M., Michalski P., Tarkowski P., Prawo wodne – gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa. Własność wód i obowiązki ich właścicieli. Komentarz, Legalis 2019.
Pawlak W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, Część ogólna, cz. 1 (art. 1–55(4)), red. J. Gudowski, Warszawa 2021.
Strzelczyk R., Prawo nieruchomości, Warszawa 2019.
Szuwalski P. [w:] Prawo wodne. Komentarz do wybranych przepisów, LEX 2019.
Edyta Tkaczyk
doktor nauk prawnych, adiunkt na Wydziale Nauk Prawnych, Administracji i Bezpieczeństwa w Menedżerskiej Akademii Nauk Stosowanych w Warszawie; adwokat; legislator, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9831-6430
Utrata mocy obowiązującej zdania w przepisie prawnym jako wyraz realizacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
Artykuł został poświęcony utracie mocy obowiązującej zdania w przepisie prawnym na mocy orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W świetle Konstytucji RP utrata mocy zdania w przepisie prawnym, która następuje na mocy orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, korzysta z przymiotu ostateczności i mocy powszechnie obowiązującej (art. 190 ust. 1 Konstytucji RP). W tym ujęciu to właśnie z cechą ostateczności zdania w przepisie prawnym związane są właściwe dla prawomocności formalnej i materialnej konsekwencje, a zatem wniosek o tworzeniu przez prawomocny akt prawa. Pojęcie mocy powszechnie obowiązującej jest zaś w przypadku zdania w przepisie prawnym rozpatrywane w odniesieniu do cechy powszechności, która wyczerpuje się w formule erga omnes.
Słowa kluczowe: orzeczenie, Trybunał Konstytucyjny, norma prawna, system prawny
Dr Edyta Tkaczyk
assistant professor at the Institute of Law, Administration and Security at Management Academy of Applied Sciences, Warsaw; attorney at law; legislator, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9831-6430
Invalidation of a clause in a regulation as a sign of execution of the ruling of the Constitutional Tribunal
The article is devoted to the invalidation of a clause in a legal regulation on the basis of a ruling of the Constitutional Tribunal. In the light of the Polish Constitution, the invalidation of a clause in a regulation that arises from a ruling of the Constitutional Tribunal benefits from the attribute of finality and generally binding force (Article 190, para. 1 of the Polish Constitution). On this basis, the feature of finality is associated with consequences that are typical of formal and material validity, and therefore a motion on creation by a legally applicable act of law. In the case of a clause in a regulation, the notion of generally binding force is considered with reference to the feature of universality that is reflected in the formula of erga omnes.
Keywords: ruling, Constitutional Tribunal, legal norm, legal system
Bibliografia / References
Banaszak B., Wyroki interpretacyjne Trybunału Konstytucyjnego a orzecznictwo sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2013/6.
Cieślak Z., Trybunał Konstytucyjny – „prawotwórca” negatywny [w:] Orzecznictwo w systemie prawnym. II Konferencja Naukowa Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego oraz Wolters Kluwer Polska, Gdańsk, 17–18.09.2007, red. K. Bąkowski, K. Grajewski, J. Warylewski, Warszawa 2008.
Czeszejko-Sochacki Z., Moc wiążąca orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, „Państwo i Prawo” 1986/6.
Czeszejko-Sochacki Z., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego: pojęcie, klasyfikacja i skutki prawne, „Państwo i Prawo” 2000/12.
Czeszejko-Sochacki Z., Sądownictwo konstytucyjne (Tradycja a współczesność), „Państwo i Prawo” 2001/6.
Czeszejko-Sochacki Z., Skutki prawne orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny o niekonstytucyjności aktu normatywnego, „Przegląd Sejmowy” 1996/3.
Dybowski T., Wykonywanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności ustaw z przepisami konstytucyjnymi, „Przegląd Sejmowy” 1995/1.
Esmund T., Reakcja prawodawcy na wyroki Trybunału Konstytucyjnego z klauzulą odraczającą wydane w latach 2008–2009, „Przegląd Sejmowy” 2011/1.
Florczak-Wątor M., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006.
Florczak-Wątor M., Wykonywanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego przez prawodawcę, „Przegląd Legislacyjny” 2007/1.
Gomułowicz A., Aspekt prawotwórczy sądownictwa administracyjnego, Warszawa 2008.
Gonera K., Łętowska E., Wieloaspektowość następstw stwierdzenia niekonstytucyjności, „Państwo i Prawo” 2008/5.
Granat M., Sądowa kontrola konstytucyjności prawa w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Warszawa 2003.
Granat M., Trybunał Konstytucyjny. Osiągnięcie czy zadanie? [w:] Trzecia władza. Sądy i trybunały w Polsce. Materiały Jubileuszowego L Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego, red. A. Szmyt, Gdańsk 2008.
Jackowski M., Następstwa wyroków Trybunału Konstytucyjnego w procesie sądowego stosowania prawa, Warszawa 2016.
Jackowski M., Restytucja konstytucyjności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego [w:] Księga XXV-lecia Trybunału Konstytucyjnego. Ewolucja funkcji i zadań Trybunału Konstytucyjnego ‒ założenia a ich praktyczna realizacja, red. K. Budziło, Warszawa 2010.
Józefowicz A., Skutki prawne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego konstytucyjność i legalność aktu normatywnego, „Państwo i Prawo” 1996/10.
Kazimierczak S., Charakter prawny orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego [w:] Trybunał Konstytucyjny, materiały konferencyjne, red. J. Trzciński, Wrocław 1987.
Kolasiński K., Sąd Najwyższy a Trybunał Konstytucyjny – zbieżność i rozdzielenie funkcji, „Przegląd Sądowy” 1992/4.
Małajny R.M., Trybunał Konstytucyjny jako strażnik Konstytucji, „Państwo i Prawo” 2016/10.
Minich D., Trybunał Konstytucyjny – czy tylko negatywny ustawodawca? Refleksje nad statusem ustrojowym TK w dobie kryzysu nowoczesności [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszych dekadach XXI wieku wobec wyzwań politycznych, gospodarczych, technologicznych i społecznych, red. S. Biernat, Warszawa 2013.
Morawski L., Wykładnia w orzecznictwie sądów. Komentarz, Toruń 2002.
Pietrzykowski K., O tak zwanych „interpretacyjnych” wyrokach Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Sądowy” 2004/3.
Pietrzykowski K., Problem skuteczności ex tunc albo ex nunc orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, red. A. Dębińska, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002.
Pinkowski J., Skutki wyroków Trybunału Konstytucyjnego w świetle orzecznictwa, „Państwo i Prawo” 2005/1.
Radziewicz P., „Przywilej korzyści” jako skutek prawny orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Legislacyjny” 2006/4.
Szeliga Z., Prawotwórcza rola Rady Ministrów w okresie przekształceń ustrojowych, Lublin 1997.
Trzciński J., Wokół art. 190 ust. 4 Konstytucji RP. Wybrane zagadnienia [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, t. 2, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszawa 2012.
Zalasiński T., Zasada prawidłowej legislacji w poglądach Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008.
Ziembiński Z., Tworzenie a stanowienie i stosowanie prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1993/4.
Paweł Gacek
doktor nauk prawnych; radca prawny; podinspektor, Komenda Główna Policji, Warszawa, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6365-3146
Zrzeczenie się prawa do wniesienia odwołania w świetle nowelizacji przepisu art. 127a § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego
Artykuł został w całości poświęcony problematyce związanej z nowelizacją przepisu art. 127a § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. W pierwotnym brzmieniu tego przepisu strona miała prawo do złożenia oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania w trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania. W wyniku nowelizacji sformułowanie „w trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania” zastąpiono sformułowaniem „przed upływem terminu do wniesienia odwołania”. Uzasadnieniem tej zmiany było wyeliminowanie kontrowersji w kwestii możliwości złożenia tego rodzaju oświadczenia w dniu doręczenia decyzji administracyjnej stronie, niezwłocznie po doręczeniu. Wskazano, że przepis art. 127a § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego w poprzednim brzmieniu precyzyjnie wytyczał granice, w obrębie których materializowało się uprawnienie do zrzeczenia się prawa do wniesienia odwołania, natomiast nowelizacja nie spowodowała usunięcie tych kontrowersji.
Słowa kluczowe: odwołanie od decyzji, termin na złożenie odwołania, zrzeczenie się prawa do wniesienia odwołania, decyzja administracyjna, ostateczność i prawomocność decyzji administracyjnej
Dr Paweł Gacek
Legal Counsel; Sub-Inspector, Police Headquarters, Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6365-3146
Waiver of the right to appeal in the light of the amendment of the provision of Article 127a § 1 of the Administrative Procedures Code
This article has been entirely devoted to the issue of the amendment of the provision of Article 127a § 1 of the Administrative Procedures Code. In the original wording of this provision, a party was entitled to file a declaration waiving the right to appeal within the time limit for filing an appeal. As a result of the amendment, the wording ‘during the time for filing an appeal’ was replaced with ‘before the deadline for filing an appeal’. The justification for this amendment was the elimination of controversies regarding the ability to file such a declaration on the day of service of the administrative decision to the party, forthwith after it is served. In its previous wording, the provision of Article 127a § 1 of the Administrative Procedures Code precisely set the limits within which the entitlement to waive the right of appeal materialized, whereas the amendment has not resulted in the elimination of this controversy.
Keywords: appeal against a decision, time limit for filing an appeal, waiver of the right to file an appeal, administrative decision, finality and validity of an administrative decision
Bibliografia / References
Adamczyk M., Zrzeczenie się prawa do wniesienia odwołania – problemy praktyczne, „Serwis Administracyjno-Samorządowy” 2017/6 (257).
Adamiak B. [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Legalis 2022.
Gacek P., Doręczenie decyzji administracyjnej jako zdarzenie inicjujące bieg terminu do wniesienia odwołania – wybrane aspekty, „Przegląd Prawa Publicznego” 2021/9.
Gacek P., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15.06.2020 r., sygn. I OSK 2233/19, „Studia Prawa Publicznego” 2022/1 (37).
Gacek P., Zasada dwuinstancyjnego postępowania a zrzeczenie się prawa do wniesienia odwołania, „Przegląd Prawa Publicznego” 2018/10.
Glibowski K. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Legalis 2023.
Iserzon E., Starościak J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, teksty, wzory i formularze, Warszawa 1970.
Jezierski T., Zrzeczenie się prawa do odwołania od decyzji administracyjnej w kontekście uprawnień organizacji ekologicznych, „Monitor Prawniczy” 2018/12.
Kosicki T., Obowiązki informacyjne organów administracji publicznej dotyczące instytucji zrzeczenia się prawa do wniesienia odwołania – glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 25.03.2021 r., II SA/Sz 808/20, „Roczniki Administracji i Prawa” 2021/XXI (4).
Kosicki T., Skuteczność zrzeczenia się prawa do wniesienia odwołania w ogólnym postępowaniu administracyjnym w przypadku wielości stron – glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6.11.2020 r., II OSK 2674/20, „Roczniki Administracji i Prawa” 2023/XXIII (2).
Skóra A. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, t. III, Komentarz do art. 127–269, red. M. Karpiuk, P. Krzykowski, A. Skóra, Olsztyn 2021.
Śladkowska A., Instytucja zrzeczenia się prawa odwołania w ogólnym postępowaniu administracyjnym (art. 127a k.p.a.), „Roczniki Administracji i Prawa” 2020/XX (2).
Dawid Daniluk
doktor nauk prawnych, Katedra Prawa Finansowego i Podatkowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3901-8764
udział w autorstwie tekstu: 80%
Aleksandra Krzywiec
magister ekonomii, prowadzi własną działalność gospodarczą w zakresie usług finansowo-księgowych, Olsztyn, Polska
udział w autorstwie tekstu: 20%
Podatkowe aspekty udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego przez adwokata lub radcę prawnego
Prowadzący działalność gospodarczą adwokaci i radcy prawni świadczący nieodpłatną pomoc prawną i poradnictwo obywatelskie podlegają, co do zasady, podatkowi od towarów i usług. Adwokaci i radcy prawni nieprowadzący działalności gospodarczej mogą rozliczać się na podstawie umowy zlecenia. Taka możliwość istnieje również w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Wydawane są interpretacje podatkowe, w których organ wskazuje, że pod pewnymi warunkami nieodpłatne poradnictwo obywatelskie nie podlega podatkowi od towarów i usług. Nie jest to jednak równoznaczne ze zwolnieniem od podatku. W związku z tym wystawianie przez adwokatów i radców prawnych, świadczących poradnictwo obywatelskie, faktur z adnotacją o zwolnieniu z VAT obarczone jest dużym ryzykiem zakwestionowania ich prawidłowości przez organ podatkowy.
Słowa kluczowe: nieodpłatna pomoc prawna, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, podatek od towarów i usług, radca prawny, adwokat, umowa zlecenie
Dr Dawid Daniluk
Department of Financial Law and Tax Law at the Faculty of Law and Administration of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3901-8764
Commitment in the preparation of the article: 80%
Aleksandra Krzywiec
MA Economics, runs her own business in financial and accounting services, Olsztyn, Poland
Commitment in the preparation of the article: 20%
Tax aspects of providing free legal aid and free civic counselling by an attorney-at-law of legal counsel
Attorneys-at-law and legal counsels who run their own business and provide free legal aid and free civic counselling are generally remitters of VAT. Attorneys-at-law and legal counsels who do not run their own business can be invoiced on the basis of a personal service contract. This option also applies to those who run a business and provide free civic counselling. Tax rulings are issued by authorities indicating that, under certain conditions, free civic counselling services are not subject to VAT. However, this does not mean they are completely exempt from tax. Therefore, if attorneys-at-law or legal counsels providing free civic counselling services raise invoices with a note stating they are VAT-exempt, this carries a significant risk of their correctness being challenged by the tax authorities.
Keywords: free legal aid, free civic counselling, VAT, legal counsel, attorney-at-law, personal service contract
Bibliografia / References
Daniluk D., Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w świetle ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Wymiar teoretyczny i praktyczny, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/10.
Daniluk D., Realizacja zadań publicznych polegających na prowadzeniu punktów nieodpłatnej pomocy prawnej lub/i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego przez kościelne osoby prawne, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022/5.
Daniluk D., Świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego przez radcę prawnego lub adwokata a obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej i unikania konfliktu interesów, „Radca Prawny. Zeszyty Naukowe” 2022/1.
Dąbrowski M., Pozycja prawna starosty powiatowego, czyli ustawowe mydło i powidło, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2015/5.
Hałub-Kowalczyk O., Sformalizowany model dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej na etapie przedsądowym w Polsce, Wrocław 2019.
Kaczocha M., Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Komentarz, LEX 2016.
Kieszkowski W., Udzielanie porad obywatelskich przez radcę prawnego poza VAT, Legalis, 17.02.2022 r., https://legalis.pl/udzielanie-porad-obywatelskich-przez-radce-prawnego-poza-vat/ (dostęp: 11.03.2023 r.).
Panasiuk A., Umowa publicznoprawna (próba definicji), „Państwo i Prawo” 2008/2.
Paxford B. [w:] B. Paxford, R. Rynkun-Werner, M. Wasylkowska-Michór, Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej. Komentarz, Warszawa 2016.
Różycki K., Umowy zlecenia i podobne a podatek od towarów i usług (komentarz praktyczny), LEX [2024].
Świstak M., Aspekty podatkowoprawne świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez radcę prawnego, „Teka Komisji Prawniczej PAN, Oddział w Lublinie” 2020/2.
Wegner J., Wróblewski B., Prawo jednostki do nieodpłatnej pomocy prawnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2021/6.
Olga Chodorowska
absolwentka Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, aplikantka radcowska przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6292-7168
Próba uregulowania trybu przyznania odstępstwa od wymogu przeprowadzenia procedur oceny zgodności wyrobów medycznych przez polskiego ustawodawcę – uwagi na tle rozporządzenia 2017/745
Rozporządzenie 2017/745 w sprawie wyrobów medycznych wprowadza w art. 59 instytucję tzw. odstępstwa pozwalającą na wprowadzenie na rynek wyrobu medycznego, który nie spełnia wymogów regulacyjnych – a więc z pominięciem procedury oceny zgodności – o ile będzie to leżało w interesie zdrowia publicznego, bezpieczeństwa pacjentów lub ich zdrowia. Mimo że rozporządzenie unijne wchodzi do prawa krajowego ex lege, polski ustawodawca zdecydował się na doregulowanie tej instytucji przez ograniczenie kręgu podmiotów uprawnionych do wnioskowania. Rodzi to wątpliwość w zakresie tego, na ile ustawa w takim kształcie nie jest sprzeczna z rozporządzeniem Unii Europejskiej. Jeśli wątpliwości się pojawią, należy – zgodnie z zasadą lojalnej współpracy – w pierwszej kolejności dokonać prounijnej wykładni przepisów krajowych – aby zachować zgodność z prawem unijnym. Autorka analizuje, czy możliwe jest uznanie, że ustawodawca krajowy stworzył de facto dodatkową drogę przyznania odstępstwa.
Słowa kluczowe: wyroby medyczne, odstępstwo, rozporządzenie 2017/745, prawo unijne, zasada lojalnej współpracy, wykładnia prounijna
Olga Chodorowska
graduate of the Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków, trainee legal counsel at the Regional Chamber of Legal Advisers in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6292-7168
Attempt to regulate the procedure of derogation from the requirement to conduct procedures assessing conformity of medical devices by the Polish legislator – comments in the light of Regulation 2017/745
Regulation 2017/745 on medical devices introduces the institution of the so-called derogation in Article 59 enabling a medical device that does not meet regulatory requirements to be placed onto the market – bypassing the conformity assessment procedure – as long as it lies in the interest of public health or patient safety or health. Although the EU regulation enters into national law ex lege, the Polish legislator decided to additionally regulate this institution by limiting the group of entities authorized to submit requests. This gives rise to doubts as to the extent to which such an Act is not in conflict with the EU regulation. If doubts arise, in accordance with the principle of loyal cooperation, first of all, a pro-EU interpretation should be conducted of national regulations to achieve compliance with EU law. The author examines whether it can be acknowledged that the national legislator actually created an additional route for granting a derogation.
Keywords: medical devices, derogation, Regulation 2017/745, EU law, principle of loyal cooperation, pro-EU interpretation
Bibliografia / References
AFMPS, Demande d’utilisation exemptionelle, https://www.afmps.be/fr/humain/produits_de_sante/dispositifs_medicaux/utilisation_exceptionnelle/demande_dutilisation (dostęp: 20.08.2023 r.).
ANSM, Demander une derogation pour un dispositif medical depourvu de marquage CE, https://ansm.sante.fr/vos-demarches/industriel/demander-une-derogation-pour-un-dispositif-medical-depourvu-de-marquage-ce (dostęp: 20.08.2023 r.).
MedTech Europe Survey Report – Analysing the availability of Medical Devices in 2022 in connection to the Medical Device Regulation (MDR) implementation, MedTech Europe, https://www.medtecheurope.org/resource-library/medtech-europe-survey-report-analysing-the-availability-of-medical-devices-in-2022-in-connection-to-the-medical-device-regulation-mdr-implementation/ (dostęp: 20.08.2023 r.).
Strubel R., Wydłużenie ważności „starych” certyfikatów [w:] K. Bennich i in., Prawo wyrobów medycznych, Warszawa 2023.
Vollebregt E., Enriched MDR and IVDR, 2nd ed., Axon Lawyers, 2022.
Wąsik D., Wąsik N., Ustawa o wyrobach medycznych. Komentarz, LEX 2023.
