Nowe ścieżki kariery akademickiej – habilitacja 2.0
Prof. dr hab. Piotr Stec
Uniwersytet Opolski
Nowe ścieżki kariery akademickiej – habilitacja 2.0
Przedmiotem artykułu jest system awansów naukowych w Polsce. Wyróżniamy dwa główne modele awansów akademickich: anglosaski, w którym awans odbywa się w ramach procedur wewnątrzuniwersyteckich i habilitacyjny, w którym ścieżka kariery regulowana jest przepisami prawa. Polski system awansów naukowych jest mieszanką germańskiego modelu z habilitacją nadawaną przez autonomiczne uczelnie i romańskiego, w którym nad procesem awansowym czuwa organ centralny. Ten system utracił swoją przydatność, stał się dysfunkcyjny jeśli nie wprost przestarzały. Promuje awanse wewnętrzne i jest mało przyjazny dla cudzoziemców i wracających z zagranicy Polaków, zwłaszcza jeśli stopnie i kolejne szczeble kariery uzyskiwali w krajach nie znających habilitacji. Nie obejmuje on także nowej, dydaktycznej ścieżki kariery. Proponowana reforma systemu powinna być oparta na zasadzie równości obu ścieżek kariery (dydaktycznej i klasycznej akademickiej), a system powinien uwzględniać potrzeby kandydatów o zróżnicowanych życiorysach zawodowych. Należałoby wprowadzić dwie równorzędne ścieżki kariery: klasyczną, habilitacyjną, opartą na ocenie kwalifikacji badawczych kandydatów i drugą, zbliżoną do modelu „tenure track.” Czas pokaże, który z tych dwóch modeli okaże się być bardziej atrakcyjny dla uczonych młodszego pokolenia.
Słowa kluczowe: habilitacja, prawo administracyjne, uniwersytet, awans akademicki
New Academic Career Paths – Habilitation 2.0
The paper deals with reforms of the academic promotion system in Poland. There is a strong divide between the Anglo-American system where promotions are formalized internal university procedures and the continental habilitation systems, with strictly regulated progression from junior to professorial ranks. The Polish academic promotion system is a cross-over between the German habilitation awarded by autonomous universities based on a post-doctoral thesis or a portfolio and the system in place in the Romance-speaking world, where the promotion system is controlled by a central administrative authority. This system is no longer fit for its purpose and has become dysfunctional, if not downright obsolete. It promotes inbred candidates and is generally hostile towards foreigners and Poles returning from abroad, especially if their careers were in non-habilitation countries. It does not cover the newly created teaching professor career track. Any proposed reform of this system should be based on the principle of equality of both (teaching and research) career tracks and be as inclusive as possible, catering for the needs of academics with varying backgrounds. Two parallel career tracks should be introduced: one based on the traditional post-doctoral qualification, involving assessment of the research or teaching capabilities of the candidate, and another one following the tenure track model. The time will show which of the parallel career paths will prevail as the more attractive to the younger generation of scholars.
Keywords: habilitation, administrative law, university, academic promotion
Bibliografia
Abbot A., Romania’s High Hopes for Science, Nature z 12.01.2011 r.
Brzeziński J.M., O konieczności utrzymania habilitacji w Polsce, Journal of Oncology 2015, vol. 65, nr 4
Frankiewicz A., Kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta RP, Kraków 2004
Galasiński D., W świecie równoległym, Forum Akademickie 2020, nr 5
Hartmer M., Das Recht des wissenschaftlichen Nachwuchses, [w:] Hochschulrecht. Ein Handbuch für die Praxis, red. Hartmer M, Detmer H, Heidelberg 2017
Izdebski H., [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz, red. Izdebski H., Zieliński J.M., Warszawa 2019
Jemielniak D., Stec P., Naukowa rewolucja papierowa, Polityka z 14.03.2017 r.
Jędrzejewski T., [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz, red. J. Woźnicki, Warszawa 2019
Kociatkiewicz J., Wolność wyobraźni i odpowiedzialność obserwatora, Forum Akademickie 2020, nr 5.
Letki N., Klajnert-Macurewicz B., Wolność i odpowiedzialność, Forum Akademickie 2020, nr 4
Notari T., The History of Academic Degrees and Titles in Jurisprudence in Hungary, Zbornik radova Pravnog Fakulteta y Novom Sadu 2016, nr 3
Preti A., Italian Abilitazione Scientifica Nazionale, The Lancet z 25.02.2017 r.
Radajewski M., Nadawanie stopnia doktora habilitowanego w świetle prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, Studia Prawno-Ekonomiczne 2020, t. CXIV
Sabatier V., Smith M., Albouy M., Le doctorat: une tradition à l’aube de sa (potentielle) transformation, The Conversation z 16.05.2017 r
Ślebzak K., Jednotematyczny cykl publikacji jako przesłanka nadawania stopnia doktora habilitowanego nauk prawnych, PiP 2013, nr 7
Śliwerski B., Turystyka habilitacyjna Polaków na Słowację 2005–2016. Studium krytyczne, Łódź 2018
Waaijer C.A.J., The Coming of Age of the Academic Career: Differentiation and Professionalization of German Academic Positions from the 19th Century to the Present, Minerva 2015, nr 5
Welsh H.A., Higher Education Reform in Germany. Advocacy and Discourse, German Politics and Society 2009, vol. 27, nr 1
Wojtulek P.M., Kamiński R., Jarzębska K.M., Jastrzębska K., Struktury ograniczają wolność, Forum Akademickie 2020, nr 5
Prof. dr hab. Adam Zieliński
Uniwersytet Warszawski
Konstytucyjność art. 3 ust. 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich
Kadencja Adama Bodnara, VII Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce, zakończyła się we wrześniu 2020 r. Sejm nie wybrał wówczas nowego Rzecznika Praw Obywatelskich. Zgodnie z ustawą Rzecznik Praw Obywatelskich sprawuje urząd do czasu wyboru następcy. Ustawa została jednak uznana za niekonstytucyjną przez Trybunał Konstytucyjny. Wyrok Trybunału można rozpatrywać z różnych perspektyw. Pierwszą jest próba usunięcia z urzędu Adama Bodnara przed wyborem jego następcy. Drugą jest destabilizacja władz publicznych, mająca istotny wpływ na poziom ochrony praw człowieka w Polsce. Biorąc pod uwagę obie perspektywy, Autor analizuje arugumenty TK oraz historię, stosowanie i ugruntowaną wykładnię przepisu ustawy o RPO, który TK uznał za niekonstytucyjny.
Słowa kluczowe: prawo konstytucyjne, Rzecznik Praw Obywatelskich, kadencja, Trybunał Konstytucyjny, prawa człowieka
Constitutionality of Article 3(6) act on the Ombudsman
The term of Adam Bodnar, the 7th Ombudsman in Poland, ended in September 2020. The Parliament has not elected the new Ombudsman. According to the sub-constitutional law, the Ombudsman stays in office until the election of the new officer. The law became, however, ruled unconstitutional by the Polish Constitutional Tribunal. The Tribunal's judgement may be considered from different perspectives. The first is to remove Adam Bodnar from the office without the fact that the Parliament has not elected his successor in the office. The second is the trend in the public authorities' destabilisation with an essential impact on the level of human rights protection in Poland. Considering both perspectives, the Author discusses the constitutionality of the law and the unconstitutionality of the Tribunal's judgement. The article also explores the history, application and well-established interpretation of the law, which the Tribunal recognised unconstitutional.
Keywords: constitutional law, Ombudsman, term, Constitutional Tribunal, human rights
Bibliografia
Bojcowa W.W., Służba zaszczity praw czełowieka i grażdanina. Mirowoj opyt, Moskwa 1996
Garlicki L., Ewolucja instytucji rzecznika praw obywatelskich (ombudsmana) w świecie współczesnym, [w:] Rzecznik Praw Obywatelskich, red. L. Garlicki, Warszawa 1989
Maiorano J.L., El ombudsman. Defensor del pueblo y de las institutiones republicanas, Cordoba–Buenos Aires 1987
Malinowska I., Rzecznik Praw Obywatelskich w systemie ochrony praw i wolności w Polsce, Warszawa 2007
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010
Piotrowski R., Spór o model tworzenia prawa, Warszawa 1988
Pyziak-Szafnicka M., Trybunał Konstytucyjny à rebours, PiP 2020, nr 5
Reif L.C., Ombudsman, Good Governance and International Human Rights System, Dordrecht 2004
Świeca J., Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Komentarz, Warszawa 2010
Trociuk S., Rzecznik Praw Obywatelskich. Komentarz, Warszawa 2020
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2006
Dr Hanna Dębska
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Trajektorie i strategie. Społeczne struktury filozofii prawa
Artykuł kontynuuje dociekania nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce w perspektywie socjologii historycznej, przy użyciu narzędzi analitycznych wypracowanych przez Pierre’a Bourdieu. Jego celem jest uchwycenie strukturalnych źródeł indywidualnych wyborów naukowych. Zostaje on osiągnięty poprzez analizę trajektorii i praktyk naukowych dominujących aktorów pola filozofii prawa. Chociaż wszystkie analizowane w niniejszej pracy jednostki charakteryzuje wspólna przestrzeń możliwości, czyli czerpanie z tych samych, dominujących paradygmatów, odmiennie przedstawiają się podejmowane przez nich ich strategie działania w tym polu naukowym, mające na celu zachowanie kontroli nad co najmniej jednym z dwóch dominujących zasobów: właściwy (tzw. czysty) kapitałem naukowym (produkcja naukowa) i kapitał akademickim (władza akademicka, reprodukcja kapitału osobowego).
Słowa kluczowe: Bourdieu, pole, trajektoria, filozofia prawa, kapitał naukowy, Opałek, Łopatka, Podgórecki, Wróblewski, Ziembiński
Trajectories and strategies. Social structure of the philosophy of law
This article continues the inquiry into the construction of the legal philosophy field in Poland from the perspective of historical sociology, applying the analytical tools developed by Pierre Bourdieu. Its aim is to grasp the structural conditions of individual scientific choices. To achieve this, it demonstrates the scientific trajectories and practices of the dominant actors in the legal philosophy field. Although all the individuals have the same space of possibilities, i.e. drawing on the same dominant paradigms, they are differentiated by undertaken strategies in that scientific field, aimed at maintaining control over at least one of the two dominant capitals: proper (so-called pure) scientific capital (scientific production) and academic capital (accumulation of academic authority, reproduction of the personal corpus).
Keywords: Bourdieu, field, legal Philosophy, trajectory, scientific capital, Opałek, Łopatka, Podgórecki, Wróblewski, Ziembiński
Bibliografia
Baszkiewicz J., Kazimierz Opałek 1918–1995, Nauka 1996, nr 2
Boltański L., Note sur les échanges philosophiques internationaux, Actes de la recherche en sciences sociales 1975, nr 5–6
Bourdieu P., Forms of Capital, [w:] Handbook of Theory and Research for Sociology of Education, red. J.C. Richardson, New York 1986
Bourdieu P., Homo academicus, Stanford 1988
Bourdieu P., Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, Kraków 2001
Bourdieu P., Rozum praktyczny. O teorii działania, Kraków 2009
Bourdieu P., Science of Science and Reflexivity, Chicago 2004
Bourdieu P., The Field of Cultural production or: The economic world reversed, Poetics 1983, vol. 11, nr 4–5
Bourdieu P., The Political Ontology of Martin Heidegger, Stanford 1991
Casanova P., Światowa republika literatury, Karków 2007
Czepita S., Jubileusz siedemdziesiątej rocznicy urodzin Profesora Doktora Zygmunta Ziembińskiego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1990, nr 1
Dębska H., Homo academicus iuridicus. Geneza i struktura akademickiego pola prawnego w warunkach półperyferyjności (nieopublikowana rozprawa doktorska, UW 2020)
Dębska H., Idea i struktura. Społeczne warunki kształtowania się filozofii i teorii prawa w Polsce, PiP 2019, nr 6
Dębska H., Między autonomią a heteronomią. Trajektoria polskiej filozofii prawa w latach 1945–1956, PiP 2019, nr 11–12
Dębska H., Strategia wielopozycyjności w półperyferyjnym polu prawnym. Homo academicus na rynku, [w:] Polska jako peryferie, red. T. Zarycki, Warszawa 2016
Eyal G., Szelényi I., Townsley E., Capitalism without Capitalists. The New Ruling Elites in Eastern Europe, London–New York 2000
Jakubowski I., Pikulska-Radomska A., Rau Z., Jan Kodrębski, [w:] 70 lat Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, red. A. Liszewska, A. Pikulska-Radomska, Łódź 2015
Kita J., Pytlas S., Profesorowie Uniwersytetu Łódzkiego w latach 1945–1994. Pro Memoria, Łódź 1995
Kojder A., Podgórecki Adam (16 XII 1925–18 VIII), [w:] Socjologia prawa. Główne problemy i postacie, red. A. Kojder, Z. Cywiński, Warszawa 2014
Kojder A., Vita activa Adama Podgóreckiego, Więź 1999, nr 6
Kraśko N., Instytucjonalizacja socjologii w Polsce w latach 1970–2000, Warszawa 2018
Kurczewski J., Adam Podgórecki 16 XII 1925–18 VIII 1998, Studia Socjologiczne 1998, nr 3
Leszczyński H., Zirk-Sadowski M., J. Wróblewski (1926-1990), PiP 1990, nr 10
Musiał G., Poznańska Szkoła Metodologiczna – jej rozwój i znaczenie, Przegląd Filozoficzny 2016, nr 2
Pietrych K., Cieślak T., Chyba tylko zapisać wrażenia z lektury, choć ja mam manię sprawdzania szczegółów. Z profesor Krystyną Poklewską rozmawiają K. Pietrych i T. Cieślak, Łódź 2012
Podgórecki A., Nie mam rozliczeń osobistych, Rzeczypospolita z 14.07.1998 r.
Podgórecki A., V Kongeres Socjologiczny w Waszyngtonie, PiP 1962, nr 1
Potrzeszcz J., Opałek Kazimierz Tadeusz, [w:] Powszechna Encyklopedia Filozofii. Suplement, Lublin 2009
Rogowski M., Zarys biografii naukowej Kazimierza Opałka, Annales Universitätis Mariae Curie-Skłodowska 2001, vol XLVIII
Rutkowski T.P., Na styku nauki i polityki. Uniwersytet Warszawski w PRL 1944–1989, [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego po 1945, red. W. Baraniewski, T. Kizwalter, P.M. Majewski, P. Salwa, H. Samsonowicz, W. Tygielski, M. Wąsowicz, A.K. Wróblewski, Warszawa 2016
Steinmetz G., Neo-Bourdieusian Theory and a Question of Scientific Autonomy: German Sociologists and Empire 1890s–1940s, Political Power and Social Theory 2009, vol. 20
Stelmach J., Kazimierz Opałek, [w:] Złota Księga Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. J. Stelmach, W. Uruszczak, Kraków 2000
Śródka A., Róziewicz J., Kazimierz Opałek (1918–1995) jako historyk nauki, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1998, nr 1
Warczok T., Zarycki T., Gra peryferyjna. Polska politologia w globalnym polu nauk społecznych, Warszawa 2016
Wieruszwski R., Adam Łopatka (1928–2003), PiP 2003, nr 11
Wincenty D., The experience of oppression and the price of nonconformity: a brief biography of Adam Podgorecki, Stud East Eur Thought 2018
Wincenty D., Trzy dekady wobec SB: nieznany wymiar biografii Adama Podgóreckiego, Prace Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji 2010, nr 15
Wincenty D., Wokół projektu biografii Adama Podgóreckiego: wyzwania koncepcyjne, metodologiczne i społeczne, Przegląd Socjologii Jakościowej 2013, t. IX, nr 4
Woleński J., Kazimierz Opałek (1918–1995), [w:] Sylwetki zmarłych członków Oddziału Krakowskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków 1996
Woleński J., Kazimierz Opałek (1918–1995), PiP 1996, nr 3
Woleński J., Philosophy Inside Communism: The Case of Poland, Studies in Soviet Thought 1992, vol. 43, nr 2
Wronkowska S., Zygmunt Ziembiński (1920–1996), PiP 1996, nr 7
Wronkowska S., Zygmunt Ziembiński, [w:] Wielkopolanie XX wieku, red. A. Gulczyński, Poznań 2001
Wróblewski J., 50 Kongeres IVR, PiP 1959, nr 11–12
Ziembiński Z., Czesław Znamierowski 1888–1967, PiP 1967, nr 12
Zirk-Sadowski M., Jerzy Wróblewski (1926–1990), [w:] 70 Lat Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, red. A. Liszewska, A. Pikulska-Radomska, Łódź 2015
Dr Michał Pełka
Uniwersytet Warszawski
Semantyka sądzenia w ujęciu Michaela Moore’a
Przedmiotem artykułu jest próba oceny zasadności oparcia semantyki języka prawnego na przyczynowo-historycznej koncepcji odniesienia przedmiotowego (referencji), tak jak czyni to amerykański filozof prawa Michael Moore. Teoria ta, nazwana przez jednego z jej twórców, Saula Kripkego, „lepszym obrazem” powstała w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku jak wynik ataku na semantykę deskrypcjonistyczną, wiązaną z takimi myślicielami jak Gottlob Frege, Bertrand Russell i John Searle. Według Michaela Moore’a semantyka Kripkego-Putnama, jak nazywane jest to podejście, stanowi adekwatne podejście do sądowego rozwiązywania sporów prawnych, gdyż jest spójna z metafizycznym realizmem, który z kolei powinien być koncepcją stosowaną przez sędziów w toku rozstrzygania spraw sądowych. W artykule można wyróżnić trzy części. W pierwszej zarysowano główne idee teorii historyczno-przyczynowej, zaś w drugiej zasadnicze elementy stanowiska Michaela Moore’a. Z kolei część trzecia zawiera krytykę stanowiska tego filozofa prawa w oparciu o argumenty odwołujące się do trudności ze zdefiniowaniem rodzajów naturalnych, kwestii zanieczyszczeń, sztywnego desygnowania, na końcu zaś omówiono tzw. qua-problem.
Słowa kluczowe: deskrypcjonizm, przyczynowo-historyczna teoria odniesienia przedmiotowego, rodzaje naturalne, semantyka, metafizyczny realizm, Michael Moore, Saul Kripke, Hilary Putnam
The Semantics of Judging in Michael Moore’s Approach
The article tackles the problem whether it is possible to apply the causal-historical theory of reference to law. According to American legal philosopher Michael Moore this theory suits legal language well, because it is consistent with metaphysical realism, which in turn should be used by judges as the guiding conception in deciding cases. The first part gives a brief outline of the main ideas of causal-historical theory of reference and its rival approach, which is associated with such philosophers as Gottlob Frege, Bertrand Russell, and John Searle. The second part of the article describes essential elements of Michael Moore’s natural law theory of interpretation and his views on the semantics of judging. In the third part, the author puts forward his critical stance towards the adequacy of using Kripke-Putnam semantics in the process of judicial application of law. The main arguments include the difficulties with defining natural kinds, the issue of impurities, rigid designation, and finally the qua-problem.
Keywords: descriptivism, causal-historical theory of reference, natural kinds, metaphysical realism, semantics, Michael Moore, Saul Kripke, Hilary Putnam
Bibliografia
Bix B., Michael Moore’s Realist Approach to Law, University of Pennsylvania Law Review 1992, t. 14
Chenyang Li, Natural Kinds, Direct Reference, Realism, and the Impossibility of Necessary A posteriori Truth, Review of Metaphysics 1993, nr 2
De Sousa R., The Natural Shiftiness of Natural Kinds, Canadian Journal of Philosophy 1984, nr 4
Donnellan K., Kripke and Putnam on Natural Kinds, [w:] red. C. Ginet, S. Shoemaker, Knowledge and Mind. Philosophical Essays, New York-Oxford 1983
Dummett M., Frege. Philosophy of Language, Cambridge Mass. 1981
Evans G., The Varieties of Reference, Oxford 1982
Frege G., Pisma semantyczne, przeł. B. Wolniewicz, Warszaw 2014
Kripke S., Nazywania a konieczność, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 2001
Moore M., A Natural Law Theory of Interpretation, Southern California Law Review 1985, t. 58
Moore M., The Interpretive Turn in Modern Theory: A Turn for the Worse?, Stanford Law Review 1989, t. 41
Moore M., The Semantics of Judging, Southern California Law Review 1981, t. 54
Odrowąż-Sypniewska J., Rodzaje naturalne. Rozważania z filozofii języka, Warszawa 2006
Putnam H., Realism and Reason. Philosophical Papers, vol. 3, Cambridge 1983
Putnam H., Wiele twarzy realizmu i inne eseje, przeł. A. Grobler, Warszawa 1998
Putnam H., Meaning and the Moral Sciences, Boston–London–Henley 1978
Searle J., „Imiona własne”, [w:] Logika i język, red. J. Pelc, Warszawa 1967
Sousa R. de, The Natural Shiftiness of Natural Kinds, Canadian Journal of Philosophy 1984, t. 14
Stavropoulos N., Objectivity in Law, Oxford 1996
Prof. dr hab. Katarzyna Banasik
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Przestępstwo niezawiadomienia o chorobie zawodowej (art. 221 k.k.)
Przedmiotem artykułu jest przestępstwo polegające na niezawiadomieniu o chorobie zawodowej, określone jest w art. 221 k.k. Autorka dokonuje charakterystyki tego przestępstwa, koncentrując się na kwestiach, które nie zostały w wystarczającym stopniu wyjaśnione w dotychczasowej literaturze. Autorka najpierw rozważa, co jest przedmiotem ochrony tego przestępstwa, a następnie poddaje szczegółowej analizie jego podmiot i stronę przedmiotową. Autorka odnosi się też do strony podmiotowej tego przestępstwa. W efekcie analizy autorka stwierdza, że aktualne ujęcie przestępstwa niezawiadomienia o chorobie zawodowej w kodeksie karnym nie wymaga zmian, a ewentualne wątpliwości co do desygnatów poszczególnych znamion tego przestępstwa mogą zostać rozwiane w drodze odpowiedniej interpretacji.
Słowa kluczowe: choroba zawodowa, narażenie zawodowe, obowiązek zawiadomienia o chorobie zawodowej, przestępstwo niezawiadomienia o chorobie zawodowej, państwowy inspektor sanitarny
The Offence of Failure to Report an Occupational Disease (Article 221 of the Criminal Code)
The subject of the paper is the offence of failure to report an occupational disease, described in Article 221 of the Polish Criminal Code. When characterizing this offence, the author focuses on issues that have not been sufficiently explained in the literature. First, the author deliberates on the interest protected by Article 221 of the Criminal Code and then she thoroughly analyses the perpetrator of the offence and its objective elements (actus reus). The author also refers to the subjective elements (mens rea) of this offence. As a result of the analysis the author concludes that the current description of the offence of failure to report an occupational disease in the Criminal Code does not need any changes and any possible doubts as to particular elements of the offence in question can be dispelled through adequate interpretation.
Keywords: occupational disease, occupational exposure, duty to report an occupational disease, offence of failure to report an occupational disease, state sanitary inspector
Bibliografia
Budyn-Kulik M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2017
Daniluk P., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. A. Stefański, Warszawa 2015
Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2007
Hryniewicz E., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do art. 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2013
Jachimowicz M., Niezawiadomienie o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej (przestępstwo z art. 221 k.k.), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2003, nr 3
Lach D.E., Samol S., Ślebzak K., Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Komentarz, LEX/el. 2010
Łabuda G., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2014
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
Piórkowska-Flieger J., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2016
Radecki W., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117–221, red. A. Wąsek, Warszawa 2004
Radecki W., [w:] System Prawa Karnego, t. 10, Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, red. J. Warylewski, Warszawa 2016
Samol S., Prawnokarna ochrona praw pracownika w nowym kodeksie karnym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1998, nr 3–4
Siwik Z., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016
Szeleszczuk D., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2015
Unterschütz J., Karnoprawna ochrona praw osób wykonujących pracę zarobkową, Warszawa 2010
Widzisz R., Choroba zawodowa w świetle art. 221 k.k., Prokuratura i Prawo 2011, nr 12
Wróbel W., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 212–277d., red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017
Ziółkowska A., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2016
Mgr Dominik Łukowiak
Uniwersytet Warszawski
Ustawa okołobudżetowa w systemie gospodarki finansowej państwa. Charakter prawny i funkcje instytucji
Artykuł porusza problematykę ustaw okołobudżetowych, które nie były dotychczas przedmiotem szerszego zainteresowania w doktrynie prawa finansowego i konstytucyjnego. Potrzeba uchwalania tego typu ustaw powstała w związku z zakwestionowaniem przez Trybunał Konstytucyjny praktyki tzw. obładowywania ustawy budżetowej, które miało miejsce pod rządami Małej Konstytucji. Autor analizuje status prawny tych ustaw z perspektywy polskiego systemu źródeł prawa, wspierając się ustaleniami poczynionymi w tym zakresie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Cechami wspólnymi ustaw towarzyszących ustawie budżetowej są mi.in. ich fakultatywność, pomocniczy (subsydiarny) charakter względem ustawy budżetowej oraz ścisłe powiązanie ich materii z realizacją postanowień tej ustawy, a także czasowy (epizodyczny) zakres obowiązywania zawartych w nich norm. W konkluzji prezentowany jest pogląd, że uchwalanie ustaw okołobudżetowych stanowi przejaw realizacji zasady przejrzystości finansów publicznych, a de lege ferenda ustawodawca powinien ograniczyć liczbę przepisów modyfikujących ogólne zasady prowadzenia gospodarki finansowej państwa zawarte w ustawie o finansach publicznych.
Słowa kluczowe: ustawa okołobudżetowa, obładowywanie ustawy budżetowej, go-spodarka finansowa państwa, poprawna legislacja budżetowa, prawo konstytucyjne
Budget-Related Act in the State Financial Management System. Legal Na-ture and Functions of the Act
The paper discusses budget-related acts, which have not so far attracted greater inter-est of financial and constitutional law scholars. The need to enact such acts arose in connec-tion with the Constitutional Tribunal challenging the practice of so-called burdening the budget act that took place under the Little Constitution. The author analyses the legal status of these acts from the perspective of the Polish system of sources of law, supporting the find-ings made in this regard with the case law of the Constitutional Tribunal. The common fea-tures of the acts that accompany the budget act are, among others, their optional and subsidi-ary character in relation to the budget act and the close connection of their subject-matter with the implementation of the provisions of this act, as well as the temporary (episodic) scope of application of the norms contained therein. In the conclusion of the paper the opin-ion is presented that adopting budget-related acts is a manifestation of implementing the principle of transparency of public finance, and lex ferenda, the legislator should limit the number of provisions modifying the general principles of conducting state financial man-agement, included in the Act on Public Finance.
Keywords: budget-related act, burdening the budget act, state financial management, proper budget legislation, constitutional law
Bibliografia
Augustyniak-Górna T., Ustawa budżetowa a budżet państwa w ustawie konstytucyjnej z 17 października 1992 r., PiP 1995, nr 9
Chojna-Duch E., Charakter prawny ustawy budżetowej (Uwagi na tle wniosku Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego), PiP 1995, nr 7
Dębowska-Romanowska T., Artykuł 219 Konstytucji RP jako wyraz odrębnych cech tożsamościowych polskiego ładu prawnego w III RP, [w:] Minikomentarz dla maksiprofesora. Księga jubileuszowa profesora Leszka Garlickiego, red. M. Zubik, Warszawa 2017
Dębowska-Romanowska T., Cechy ustawy budżetowej i budżetu w świetle art. 219 Konstytucji RP, PiP 2000, nr 5
Dębowska-Romanowska T., Komentarz do prawa budżetowego państwa i samorządu terytorialnego wraz z częścią ogólną prawa finansowego, Warszawa 1995
Dębowska-Romanowska T., Prawo finansowe, część konstytucyjna wraz z częścią ogólną, Warszawa 2010
Dudzińska A., Status i funkcje ustawy okołobudżetowej, [w:] Szkice z teorii tworzenia prawa i techniki legislacyjnej, red. M. Kłodawski, Warszawa 2018
Gajewski M.J., Legislacja incydentalna, Przegląd Legislacyjny 2018, nr 3
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2020
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2001, 2005, 2007
Głuchowski J., Budżet i procedura budżetowa, Warszawa 2001
Kosikowski C., Finanse publiczne w świetle Konstytucji RP oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (w świetle porównawczym), Warszawa 2004
Kosikowski C., Glosa do orzeczenia TK z 21.06.1993 r., K 1/93, PiP 1993, nr 10
Kosikowski C., Glosa do orzeczenia TK z 21.11.1994 r., K 6/94, PiP 1995, nr 6
Kosikowski C., Glosa do orzeczenia TK z 10.01.1995 r., K 16/93, PiP 1995, nr 5
Kosikowski C., Glosa do wyroku TK z 25.04.2001 r., K 13/01, Przegląd Sejmowy 2002, nr 1
Kosikowski C., Gospodarka i finanse publiczne w nowej Konstytucji, PiP 1997, nr 11–12
Kosikowski C., Odmienności w tworzeniu ustawy budżetowej, Przegląd Sejmowy 1998, nr 4
Kosikowski C., Ustawa budżetowa i jej odmienności oraz charakter prawny, [w:] Ius suum quique. Studia prawnofinansowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wacławowi Goronowskiemu, red. W. Konieczny, Warszawa 2005
Krzywoń A., Podatki i inne daniny publiczne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2011
Kucharski P., Glosa do orzeczenia TK z 21.11.1994 r., K 6/94, PiP 1995, nr 6
Mastalski R., Postępowanie Sejmu z projektem ustawy budżetowej, [w:] Postępowanie ustawodawcze w polskim prawie konstytucyjnym, red. J. Trzciński, Warszawa 1994
Misiąg W. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, Warszawa 2019
Oniszczuk J., Zasada odrębności materii ustawy budżetowej, Glosa 1996, nr 4
Sokolewicz W., O osobliwościach ustawy budżetowej i trybu jej uchwalania, Przegląd Legislacyjny 2004, nr 2
Sokolewicz W., Postępowanie ustawodawcze w zakresie ustawy budżetowej. Kilka uwag de lege lata i wniosków de lege ferenda, [w:] Tryb ustawodawczy a jakość prawa, red. J. Wawrzyniak, Warszawa 2005
Zubik M., Budżet państwa w polskim prawie konstytucyjnym, Warszawa 2001
Zubik M., Doświadczenia okresu „prowizorium konstytucyjnego” a Konstytucja z 1997 r. (na przykładzie praktycznych problemów budżetowych rozpatrywanych przez Trybunał Konstytucyjny), Europejski Przegląd Prawa i Stosunków Międzynarodowych 2009, nr 1
Zubik M., Ustawa o prowizorium budżetowym w świetle Konstytucji RP, Przegląd Sejmowy 1999, nr 5
Zubik M., W poszukiwaniu efektywnych mechanizmów ochrony bezpieczeństwa ekonomicznego państwa, [w:] 25 lat transformacji ustrojowej w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej, red. E. Gdulewicz, W. Orłowski, S. Patyra, Lublin 2015
Zubik M., Wybrane aspekty instytucji budżetu państwa w nowych rozwiązaniach konstytucyjnych i ustawowych, PiP 1999, nr 8
Mgr Hubert Zieliński
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Zasady prawa restrukturyzacyjnego
Niniejszy artykuł ma na celu zaproponowanie nowego podejścia w rozumieniu zasad prawa restrukturyzacyjnego. Na tle zaprezentowanych założeń, wskazuje, że jako naczelną zasadę prawa restrukturyzacyjnego należy rozumieć zasadę dominacji zbiorowego interesu wierzycieli, której celem jest ochrona sprawiedliwego rozdziału ciężarów między uczestników postępowania. Artykuł opisuje także zasady wobec niej podrzędne, które mają charakter instrumentalny oraz szeroko przedstawia zagadnienie zasad prawa restrukturyzacyjnego na tle historycznych regulacji prawnych.
Słowa kluczowe: prawo restrukturyzacyjne, zasady prawa, wartości, wierzyciele
Principles of Restructuring Law
The purpose of the article is to propose a new approach to the principles of restructuring law. According to the presented assumptions, the main principle of restructuring law is to put the collective creditors’ interest before the interest of the debtor and particular creditors, which is the only way to fairly share the burden of insolvency between the participants of the proceedings. The article also presents contributory principles and broadly examines the principles of restructuring law in the historical context.
Keywords: restructuring law, principles of law, values, creditors
Bibliografia
Adamus R., Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Legalis 2019
Allerhand M., Prawo upadłościowe; Prawo o postępowaniu układowem: komentarz, Warszawa 1937
Cieślak M., Polska procedura karna: podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1971
Complak K., Rozważania o sprawiedliwości, Prokuratura i Prawo 2004, nr 3
Czajka D., Postępowanie naprawcze, Warszawa 2004
Czajka D., Układ w prawie układowym, Warszawa 2002
Ćwiertniak B., O pozadyrektywalnych (opisowych) rozumieniach „zasad prawa”, Studia Prawnicze 1976, z. 3
Gurgul S., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Legalis 2018
Hrycaj A., Cztery postępowania restrukturyzacyjne, Doradca Restrukturyzacyjny 2015, nr 1
Hrycaj A., Filipiak P. (red.), Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2017
Hrycaj A., Jakubecki A., Witosz A. (red.), System prawa handlowego, t. 6, Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, Warszawa 2016
Hrycaj A., Pokrzywdzenie wierzycieli jako przesłanka odmowy otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, Doradca Restrukturyzacyjny 2016, nr 1
Kordela M., Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Poznań 2012
Korycka-Zirk M., Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności, Warszawa 2012
Krotoszyński M., Modele sprawiedliwości tranzycyjnej, Poznań 2017
Kruczalak-Jankowska J., Ogłoszenie upadłości. Skutki dotyczące zobowiązań w krajowym i transgranicznym postępowaniu upadłościowym, Warszawa 2010
Kubiczek M., Sokół B., Przesłanki prowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego w świetle jego celu, Doradca Restrukturyzacyjny 2015, nr 2
Leszczyński L., Maroń G., Zasady prawa. Ujęcie dogmatyczno-porównawcze, Studia Iuridica Lublinensia 2016, nr 1
Leszczyński L., Wstęp, Studia Iuridica Lublinensia 2016, nr 1
Lewandowski S., Malinowski A., Petzel J., Logika dla prawników. Słownik encyklopedyczny, Warszawa 2012
Machowska A. (red.), Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe. Zagadnienia praktyczne, Warszawa 2016
Maroń G., Zasady prawa. Pojmowanie i typologie a rola w wykładni prawa i orzecznictwie konstytucyjnym, Poznań 2011
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969
Perelman, Ch., O sprawiedliwości, tł. W. Bieńkowska, Warszawa 1959
Safjan M. (red.), System prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2012
Skorupka J., O sprawiedliwości procesu karnego, Warszawa 2013
Stefaniuk K., Zasady prawa w systemach i podręcznikach prawa cywilnego, Studia Iuridica Lublinensia 2016
Szczepkowska B., Znaczenie pojęcia „pokrzywdzenie wierzycieli” jako przesłanki odmowy otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz umorzenia postępowania, Monitor Prawa Bankowego 2019, nr 9
Torbus A., Witosz A. J., Witosz A. (red.), Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2016
Trocki, T., Skura, P., Jednakowe traktowanie wierzycieli w układzie – art. 162 prawa restrukturyzacyjnego, Monitor Prawa Bankowego 2017, nr 9
Wilejczyk M., Sprawiedliwość́ kontraktowa. Pojęcie, realizacja, granice, Studia Prawa Prywatnego 2018, nr 2
Witosz A. J., Witosz A. (red.), Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2014
Włodyka S. (red.), System prawa handlowego, t. 1, Prawo handlowe – część ogólna, Warszawa 2009
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne: zarys części ogólnej, Warszawa 2001
Wołowski P., Naczelne cele, funkcje i zasady prawa restrukturyzacyjnego, „Monitor Prawa Handlowego 2017, nr 3
Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974
Wróblewski J., Zagadnienia wykładni prawa ludowego, Warszawa 1959
Zedler F., Ogólna ocena nowego prawa restrukturyzacyjnego, Monitor Prawa Bankowego 2015, nr 12
Zedler F., Prawo upadłościowe i naprawcze w zarysie, Warszawa 2009
Ziembiński Z., Logika praktyczna, Warszawa 2002
Ziembiński Z., O pojmowaniu sprawiedliwości, Lublin 1992
Ziembiński Z., Wstęp do aksjologii dla prawników, Warszawa 1990
Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2018
Żbikowska M., Status ontologiczny zasad procesu karnego, PiP 2016, nr 3
Żbikowska M., Rola zasad procesu karnego we wnioskowaniach prawniczych, PiP 2019, nr 2
Prof. dr hab Jerzy Zajadło
Uniwersytet Gdański
Ateńskie korzenie idei rządów prawa? (artykuł bibliograficzno-recenzyjny)
Głównym celem tego artykułu jest recenzja najnowszej książki M. Gagarina Prawo demokratyczne w klasycznych Atenach. Na tym tle autor stara się odpowiedzieć na pytanie: czego możemy się nauczyć od starożytnych Greków we współczesnych sporach konstytucyjnych? Artykuł ma na celu wykazanie, że perspektywę współczesnych prawników kształtowało nie tylko orzecznictwo rzymskie, ale także myśl polityczno-prawna starożytnej Grecji. Zdaniem Autora dotyczy to w szczególności takich pojęć jak demokracja, praworządność i wymiar sprawiedliwości. Przedstawione rozważania nie mają jednak raczej charakteru historycznego, lecz bardziej paradygmatyczny.
Słowa kluczowe: starożytne Ateny, praworządność, historia, filozofia prawa, rzymska jurysprudencja
Athenian roots of the rule of law? (review)
The main purpose of this article is the review of the newest Michael Gagarin’s book Democratic Law in Classical Athens. On this background, the author tries to answer the following question: what can we learn from the ancient Greeks in modern constitutional disputes? The article aims to prove that the contemporary lawyers’ perspective was shaped not only by the Roman jurisprudence but also by the political and legal thought of ancient Greece. According to the author, this applies, in particular, to such notions as democracy, rule of law, and the administration of justice. However, the presented considerations are rather not historical but more paradigmatical in nature.
Keywords: acient Athens, rule of law, history, philosophy of law, Roman jurisprudence
Bibliografia
Barta H., Graeca non leguntur? Zu den Ursprüngen des europäischen Rechts im antiken Griechenland, Wiesbaden 2010–2014
Bryk A., Konstytucjonalizm. Od starożytnego Izraela do liberalnego konstytucjonalizmu amerykańskiego, Kraków 2013
Calhoun G.M., Delamere C., A Working Bibliography of Greek Law, Cambridge 1927 (reprint B.R. Grüner Publisher, Amsterdam 1968)
Canevaro M., The Rule of Law as the Mesaure of Political Legitimacy in the Greek City States, Hague Journal on the Rule of Law 2017, vol. 9, nr 2
Canevaro M., Majority Rule v. Consensus: the Practice of Democratic Deliberation in the Greek Poleis, [w:] Ancient Greek History and Contemporary Social Science, red. M. Canevaro, A. Erskine, B. Gray, J. Ober, Edinburgh 2018
Canevaro M., Athenian Constitutionalism: Nomothesia and Graphe Nomon Me Epitedeion Theinai, [w:] Symposion 2017. Vorträge zur griechischen und hellenistischen Rechtsgeschichte, G. Thür, U. Yiftach, R. Zelnick-Abramovitz, Vienna 2019
Carawan E., Control of the Laws in the Ancient Democracy at Athens, Baltimore 2020
Cartledge P., Democracy. A Life, New York 2016
Carugati F., Creating a Constitution. Law, Democracy, and Growth in Ancient Athens, Princeton 2019
Forsdyke S., Ancient and Modern Conceptions of the Rule of Law, [w:] Ancient Greek History and Contemporary Social Science, red. M. Canevaro, A. Erskine, B. Gray, J. Ober, Edinburgh 2018
Gagarin M., Drakon and Early Athenian Homicide Law, New Haven 1981
Gagarin, Early Greek Law, Berkeley–Los Angeles 1986
Gagarin M., Writing Greek Law, New York 2008
Gagarin M., Democratic Law in Classical Athens, Austin 2020
Gagarin M., Perlman P., The Laws of Ancient Crete c. 650-400 BCE, Oxford 2016
Hansen M.H., Demokracja ateńska w czasach Demostenesa. Struktura, zasady i ideologia, tłum. R. Kulesza, Warszawa 1999
Hansen M.H., The Concept of Demos, Ekklesia, and Dikasterion in Classical Athens, Greek, Roman, and Byzantine Studies 2010
Harris E.M., The Rule of Law in Athenian Democracy. Reflections on the Judicial Oath, Dike. Rivista di storia del diritto greco ed ellenistico 2006, vol. 9
Harris E.M., The Rule of Law in Action in Democratic Athens, Oxford–New York 2013
Harris E.M., How Strictly Did the Athenian Courts Apply the Law? The Role of Epieikeia, Bulletin of the Institute of Classical Studies 2013, vol. 56, nr 1
Kästle D., Νόμος μεγίστη βοήθεια: Zur Gesetzesargumentation in der attischen Gerichtsrede, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, Romanistische Abteilung 2012, Bd. 129
Kapparis K.A., Athenian Law and Society, Routledge, New York 2019
Kucharski J., Hyperejdes. Mowy, Katowice 2016
Kucharski J., Bizoń M., Filonik J., Antyfont, Dejnarchos i Likurg, Katowice 2020
Kuryłowicz M., Prawa antyczne. Wykłady z historii najstarszych praw świata, Lublin 2006
Lanni A., Judicial Review and the Athenian Constitution, [w:] Athenian Demokratia-Modern Democracy: Tradition and Inspirations, red. M. Hansen, Geneva 2009
Lanni A. (red.), Law and Order in Ancient Athens, Cambridge 2016
Harris E.M., Leão D.F., Rhodes P.J. (red.), Law and Drama in Ancient Greece, London–New Delhi–New York–Sydney 2013
Lane M., The Birth of Politics. Eight Greek and Roman Ideas and Why They Matter, Princeton 2014
Wolpert A., Kapparis K., Legal Speeches of Democratic Athens. Sources for Athenian History, Indianapolis–Cambridge 2011
Lengauer W., Ajschines. Mowy, Warszawa 2004
MacDowell D.M., The Law in Classical Athens, Ithaca–New York 1978
MacDowell D.M., Studies on Greek Law, Oratory and Comedy, red. I. Arnaoutoglou, K. Kapparis, D. Spatharas, London–New York 2018
Miller F.D., Jr., The Rule of Law in Ancient Greek Thought, [w:] The Rule of Law in Comparative Perspective, red. M. Sellers, T. Tomaszewski, Dordrecht–Heidelberg–London–New York 2010
Nippel W., Ancient and Modern Democracy: Two Concepts of Liberty?, New York 2016
Ober J., The Original Meaning of „Democracy”: Capacity to Do Things, not Majority Rule, Constellations. An International Journal of Critical and Democratic Theory 2008, vol. 15, nr 1
Ober J., Demopolis. Democracy Before Liberalism in Theory and Practice, Cambridge 2017
Carawan E. (red.), Oxford Readings in The Attic Orators, Oxford–New York 2007
Perlman P. (red.), Ancient Greek Law in the 21st Century, Austin 2018
Phillips D.D., Hubris and the Unity of Greek Law, [w:] Symposion 2013: Vorträge zur griechischen und hellenistischen Rechtsgeschichte, red. M. Gagarin, A. Lanni, Wienna 2014
Ptaszek I., Andokides. Mowy, Kraków 2002
Rominkiewicz J., Isajos. Mowy, Wrocław 2013
Schwartzberg M., Was the Graphe Paranomon a Form of Judicial Review?, Cardozo Law Review 2013, vol. 34
Sealey R., The Athenian Republic: Democracy or the Rule of Law?, University Park–London 1987
Shakespeare W., Tragedie i kroniki, przekł. S. Barańczak, Kraków 2013
Sundahl M., Mirhady D., Arnaoutoglou I., A New Working Bibliography of Ancient Greek Law (7th–4th centuries BC), Yearbook of the Research Centre for the History of Greek Law 2011, vol. 42
Gagarin M., Cohen D., The Cambridge Companion to Ancient Greek Law, New York 2005
Harris E.M., Canevaro M. (red.), The Oxford Handbook of Ancient Greek Law, Oxford 2015
Turasiewicz R., Demostenes. Wybór mów, Wrocław 2005
Turasiewicz R., Lizjasz. Mowy, Kraków 2005
Carey C., Giannadaki I., Griffith-Williams B. (red.), Use and Abuse of Law in the Athenian Courts, Leiden–Boston 2019
Węcowski M., Demokracja ateńska w epoce klasycznej, [w:] B. Bravo, M. Węcowski, E. Wipszycka, A. Woliński, Historia starożytnych Greków, t. II, Okres klasyczny, Warszawa 2009
Zajadło J., Cyceron dla prawników, Gdańsk 2019
Zajadło J., Minima iuridica. Refleksje o (nie)oczywistościach prawniczych, Sopot 2019
Prof. dr hab. Jan Kulesza
Uniwersytet Łódzki
Publicznie prezentowane zdjęcia martwych płodów jako „nieprzyzwoite ogłoszenia” w rozumieniu art. 141 k.w. Glosa do wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 25.07.2019 r., IV Ka 677/19
W glosowanym orzeczeniu sąd trafnie uznał za karalne z art. 141 Kodeksu wykroczeń umieszczenie w miejscu publicznym baneru ze zdjęciami martwego ludzkiego płodu. Tego rodzaju aktywność działaczy pro-life może być ścigana z tego przepisu, oraz z art. 51 i 140 Kodeksu wykroczeń. Chroniona przez wszystkie te przepisy obyczajność nie ogranicza się do sfery intymności, lecz obejmuje każdy powszechnie przyjęty i wymagany sposób zachowania w obecności innych osób bądź w miejscu, do którego mają dostęp inne osoby, którego naruszenie choćby może wywołać negatywną reakcję innych osób. Zatem również pojęcie nieprzyzwoitości, którym posługuje się art. 141 k.w., musi być rozumiane w taki szeroki sposób. Powszechnie przyjęty i wymagany w Polsce sposób zachowania nie dopuszcza wystawiania na widok publiczny zdjęć zakrwawionych ludzkich zwłok, rozczłonkowanych, zdjęć barwnych, niekiedy w formacie billboardu. Dlatego aktywność działaczy pro-life realizuje znamiona wielu wykroczeń. Nie mieści się ona również w granicach wolności wypowiedzi, skoro, zgodnie z orzecznictwem ETPC, państwo zachowuje szeroki margines swobody oceny tam, gdzie chronioną wartością jest moralność publiczna. To w tej przesłance ingerencji sytuuje się zaś obyczajność publiczna.
Słowa kluczowe: wolność słowa, działalność pro-life, moralność publiczna, obyczajność, prawo wykroczeń
The meaning of Article 141 of the Polish Code of Misdemeanors. Commentary on District Court in Wrocław judgment of 25 July 2019, IV Ka 677/19
In the commented judgment, the court rightly found that under Article 141 of the Code of Misdemeanors, placing a banner with photos of a dead human fetus in a public place is punishable. This type of activity of pro-life activists may be prosecuted under this provision and under Article 51 and 140 of the Code of Misdemeanors. Public decency protected by all these provisions is not limited to the sphere of intimacy but covers any generally accepted and required behaviours in the presence of other people or in a place where other people have access, the violation of which may cause a negative reaction from others. Therefore, also the concept of indecency, referenced in Article 141 of the Code, must be read in such a broad way. The manner of behaviour, commonly accepted and required in Poland, does not allow the public display of photos of bloody, dismembered human corpses in photos, sometimes in billboard format. Therefore, the activity of pro-life activists carries the hallmarks of numerous public offences. It also does not fall within the limits of freedom of expression since, according to the jurisprudence of the ECtHR, the state retains a wide margin of discretion where public morality is the protected value. It is in this premise of interference that public morality is situated.
Keywords: freedom of speech, pro-life activity, public morality, decency, law of offenses
Bibliografia
Bafia J., [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. J. Bafia, D. Egierska, I. Śmietanka, Warszawa 1980
Bojarski T., Polskie prawo wykroczeń. Zarys wykładu, Warszawa 2012
Daniluk P., O wykroczeniu z art. 51 § 1 kodeksu wykroczeń (w związku z wyrokiem SN z 30.01.2018 r., IV KK 475/17), PiP 2019, nr 1
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994
Kotowski W., Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2009
Kulczycki M., Zduńczyk J., Kodeks wykroczeń. Popularny komentarz, Warszawa 1982
Kulczycki M., Zduńczyk J., O nowym kodeksie wykroczeń, Warszawa 1972
Kulesza J., Glosa do wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 10 grudnia 2018 r., VII Ka 956/18, Studia Iuridica Lublinensia 2019, nr 2
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów jako nieobyczajny wybryk (art. 140 Kodeksu wykroczeń), Studia Prawnicze 2019, nr 2
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów jako wybryk zakłócenia spokoju i porządku publicznego bądź wywołania zgorszenia (art. 51 § 1 Kodeksu wykroczeń), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2020, nr 1
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów przez działaczy pro-life w orzecznictwie sądów powszechnych. Analiza krytyczna, [w:] Pro dignitate legis et maiestate iustitiae. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Witolda Kuleszy, red. A. Liszewska, J. Kulesza, Łódź 2020
Kulesza J., Wybryk nieobyczajny publicznego prezentowania zdjęć martwych płodów a ochrona wolności wypowiedzi w świetle orzecznictwa ETPC, Studia Prawno-Ekonomiczne 2020, nr 1
Kurzępa B., Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2008
Mozgawa M., [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2009
Radecki W., Wykroczenia przeciwko obyczajności publicznej, Służba MO 1976, nr 3
