Hipoteka a sądowe zniesienie odrębnej własności lokalu. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 grudnia 2017 r., III CZP 77/17dr hab. Tomasz Justyński, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, LL.M.
Katedra Prawa i Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
ORCID: 0000-0003-0270-4178
Hipoteka a sądowe zniesienie odrębnej własności lokalu. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 grudnia 2017 r., III CZP 77/17
W uchwale Sąd Najwyższy przesądził, że sądowe zniesienie odrębnej własności lokalu obciążonego hipoteką nie prowadzi do wygaśnięcia hipoteki – mimo zniknięcia przedmiotu, na którym dotychczas ciążyła. Odtąd hipoteka ma obciążać wyłącznie tę – powstałą z podziału – nieruchomość, na której (onegdaj odrębny) lokal się znajduje. Pozostałe nieruchomości są wolne. Glosator wykazuje, że Sąd Najwyższy przekroczył granice dopuszczalnej wykładni prawa. Dostrzegając lukę w prawie, Sąd wykreował bowiem nową normę, której prawodawca nie bez powodu nie stworzył. Luki jednak nie ma. Prawodawca celowo nie przyznał ochrony prawnej właścicielowi nieruchomości lokalowej obciążonej hipoteką zamierzającemu znieść odrębne prawo własności. Nie ma tu bowiem zasługującego na ochronę interesu właściciela. Dlatego właśnie niedopuszczalne jest sądowe (tak samo jak i pozasądowe) zniesienie takiej odrębnej własności lokalu oraz związanej z nim współwłasności gruntu. Ze względu na konieczność ochrony praw osoby trzeciej (uprawnionej z hipoteki) zniesienie odrębnej własności lokalu obciążonego hipoteką de lege lata bezwzględnie wymaga zgody wierzyciela hipotecznego. Teza orzeczenia powinna zatem brzmieć: „Niedopuszczalne jest zniesienie przez sąd odrębnej własności lokalu, na którym ciąży hipoteka, bez zgody wierzyciela hipotecznego”. Takie stanowisko wystarczająco zabezpiecza interes wierzyciela hipotecznego, pozostając jednocześnie w zgodzie z czytelną i w pełni racjonalną wolą prawodawcy. Zwalnia także z poszukiwania rozwiązania problemu, co dzieje się z hipoteką, której przedmiot w wyniku arbitralnych działań właściciela lokalu przestał istnieć.
Słowa kluczowe: prawo rzeczowe, hipoteka, sądowe zniesienie odrębnej własności lokalu
dr hab. Tomasz Justyński, LL.M., professor of the Nicolaus Copernicus University in Torun
Department of Civil Law and Civil Procedure, Nicolaus Copernicus University in Torun, Poland
Mortgage Charge in the Context of Judicial Termination of Separate Ownership of Premises. Commentary on Resolution of the Supreme Court – Civil Chamber of 8 December 2017, III CZP 77/17
In this resolution, the Supreme Court decided that judicial termination of separate ownership of premises encumbered with a mortgage charge does not result in expiration of the charge, despite disappearance of the object that was encumbered with it. From this moment, the mortgage charge is supposed to encumber only that property unit – created by division – where these premises are located. Other property units are not affected. The commentator demonstrates that the Supreme Court exceeded the limits of permissible statutory interpretation. By noticing a legal lacuna, the Court created a new norm, one that the legislator did not enact for a reason. But there is no lacuna. The legislator intentionally refused to grant legal protection to the owner of premises encumbered with a mortgage who intends to terminate separate right of ownership, because there is no owner’s interest that merits protection in this case. For this reason it is inadmissible to terminate judicially (or otherwise) such separate ownership of premises and the related co-ownership of land. Due to the need to protect the rights of a third party (the mortgagee) termination of separate ownership of premises encumbered with a mortgage charge invariably requires - as the law currently stands - the mortgagee’s consent. Therefore, the conclusion of the resolution should read: ‘The court cannot terminate separate ownership of premises encumbered with a mortgage charge without the mortgagee’s consent’. This approach sufficiently secures the interest of the mortgagee, while being consistent with the clear and fully rational will of the legislator. It also means there is no need to further look for solutions to the problem what happens to the mortgage charge whose object ceased to exist as a result of the premises owner’s arbitrary actions.
Keywords: right in rem, mortgage charge, judicial tertmination of separate ownership of premises
Bibliografia / References
Dadańska K., Skutki upływu terminu, na który zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego gruntu, na prawo odrębnej własności lokalu znajdującego się w budynku położonym na tym gruncie. Glosa do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, z dnia 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/3.
Heropolitańska I. [w:] I. Heropolitańska, A. Tułodziecka, K. Hryćków-Mycka, P. Kuglarz, Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz, Legalis 2019 (dostęp: 6.02.2021 r.).
Justyński T., Odrębna własność zburzonego lokalu. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 marca 2020 r., III CZP 65/19, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2020/10.
Justyński T., Pogrobowy chichot użytkowania wieczystego, „Rzeczpospolita” z 7.07.2020 r.
Justyński T., Wygaśnięcie odrębnej własności lokalu, Glosa do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, z dnia 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/5.
Justyński T., Wygaśnięcie odrębnej własności ze względu na zburzenie jednego z dwóch lokali. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 maja 2019 r., III CZP 1/19, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2021/6.
Justyński T., Znikająca hipoteka, „Rzeczpospolita” (w druku).
Kocot W., Uchwała Sądu Najwyższego składu 7 sędziów – Izba Cywilna z dnia 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2018/6.
Krajewski M., Uchwała Sądu Najwyższego składu 7 sędziów – Izba Cywilna z dnia 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2018/12.
Jakub Oleszczak
doktorant, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: 0000-0001-7729-6688
Pojęcie ruchu pojazdu mechanicznego. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 4 września 2020 r., II CSK 749/18
Glosa dotyczy problematyki interpretacji pojęcia ruchu pojazdów, w rozumieniu art. 436 Kodeksu cywilnego oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. W glosowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, że pojęcie „ruchu pojazdu” może obejmować także sytuacje, w których pojazd nie pełni funkcji transportowej. Tym samym Sąd Najwyższy powrócił do wcześniejszej, utrwalonej linii orzeczniczej, która była ostatnio kwestionowana w związku z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Rodrigues de Andrade, w którym Trybunał uznał, że pojęcie ruchu pojazdu obejmuje wykorzystanie pojazdu jedynie w charakterze środka komunikacji. W ocenie Autora glosowane orzeczenie należy uznać za słuszne, gdyż unijna dyrektywa ubezpieczeniowa przewiduje jedynie minimalny standard ochrony ubezpieczeniowej, który może być rozszerzony w prawie państw członkowskich.
Słowa kluczowe: ruch pojazdu mechanicznego, obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, odszkodowanie, dyrektywa 2009/103/WE
Jakub Oleszczak
PhD student, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland
ORCID: 0000-0001-7729-6688
The Concept of ‘Use of Motor Vehicle’. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Civil Chamber of 4 September 2020, II CSK 749/18
The commentary concerns the interpretation of the concept of ‘use of vehicles’ under Article 436 of the Civil Code and the Act on Compulsory Insurance. In the commented judgment, the Supreme Court states that the concept of ‘use of vehicle’ may also include situations in which the vehicle does not perform a transport function. Thus, the Supreme Court reverts to its earlier, well-established line of case law, which was recently questioned in connection with the judgment of the CJEU in the Rodrigues de Andrade case, in which the Court claims that the concept of ‘use of vehicle’ covers only using vehicle as a means of transport. In the author's view, the commented judgment should be considered correct, as the EU Motor Insurance Directive provides only for a minimum standard of insurance coverage, which may be extended in the law of the Member States.
Keywords: use of a motor vehicle, compulsory civil-liability motor vehicle insurance, compensation, Directive 2009/103/EC
Bibliografia / References
Barcz J., Górka M., Wyrozumska A., Instytucje i prawo Unii Europejskiego. Podręcznik dla kierunków prawa, zarządzania i administracji, Warszawa 2012.
Biernat S. (red.), Podstawy i źródła prawa Unii Europejskiej. System prawa Unii Europejskiej. Tom 1, Warszawa 2020.
Bucoń P., Odpowiedzialność cywilna uczestników wypadku komunikacyjnego, Warszawa 2008.
Byczko Sz., Wpływ rozwoju technologicznego na odpowiedzialność samoistnego posiadacza pojazdu mechanicznego opartą na art. 436 k.c. [w:] Czynić postęp w prawie. Księga pamiątkowa dedykowana Profesor Birucie Lewaszkiewicz-Petrykowskiej, red. W. Robaczyński, Łódź 2017.
Krajewski M., Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej według kodeksu cywilnego, Warszawa 2011.
Kunkiel-Kryńska A., Metody harmonizacji prawa konsumenckiego w Unii Europejskiej i ich wpływ na procesy implementacyjne w państwach członkowskich, Warszawa 2013.
Kurcz B., Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej i ich implementacja do prawa krajowego, Kraków 2004.
Maśniak D., Ruch pojazdu jako przesłanka odpowiedzialności ubezpieczyciela OC posiadacza ciągnika rolniczego lub pojazdu wolnobieżnego – znaczenie orzeczenia TS C 514/16, Rodrigues de Andrade, „Prawo Asekuracyjne” 2018/3.
Miaskowski J., Niezgoda K., Skawiński P., Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, Warszawa 2012.
Oleszczak J., Zmiany w rozumieniu pojęcia ruchu pojazd pod wpływem orzeczenia TSUE w sprawie C-514/16, Rodrigues de Andrade, „Prawo Asekuracyjne” 2020/2.
Orlicki M., Pokrzywniak J., Raczyński A., Obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, Bydgoszcz-Poznań 2007.
Sieradzka M., Szkoda związana z ruchem pojazdu jako przesłanka odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia komunikacyjnego. Glosa do wyroku TS z dnia 28 listopada 2017 r., C-514/16, LEX 2018.
Szczechowicz J., Odpowiedzialność cywilna posiadacza mechanicznego środka komunikacji za szkody wyrządzone w ruchu lądowym, Olsztyn 2013.
Wałachowska M., Ziemiak M., Zakres odpowiedzialności za szkody związane z ruchem pojazdów – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 28.11.2017 r., C-514/16, Isabel Maria Pinheiro Vieira Rodrigues de Andrade i Fausto da Silva Rodrigues de Andrade v. José Manuel Proença Salvador i In., „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/2.
Andrzej Urbański
adwokat, Polska
ORCID: 0000-0002-4347-8640
Zakaz modyfikowania terminów przedawnienia (art. 119 k.c.) a umowna zmiana terminu wymagalności wymagalnego już roszczenia. Glosa do Uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11 września 2020 r., III CZP 88/19
Glosowana uchwała Sądu Najwyższego stanowi ważne wyjaśnienie rozbieżności, które pojawiły się w orzecznictwie i doktrynie w związku z dopuszczalnością umownej zmiany terminu wymagalności roszczenia, po tym jak roszczenie stało się już wymagalne. W orzecznictwie pojawił się pogląd (zapoczątkowany w wyroku Sądu Najwyższego z 12.03.2002 r., IV CKN 862/00, a następnie przyjęty w innych orzeczeniach oraz przez część doktryny), że zmiana terminu wymagalności roszczenia, która nastąpiła już po upływie terminu pierwotnie określonego, nie wpływa na rozpoczęty bieg przedawnienia, gdyż odmienna ocena pozwalałaby na niedopuszczalne obejście zakazu ustanowionego w art. 119 Kodeksu cywilnego. W omawianej uchwale skład orzekający słusznie przeciwstawił się temu poglądowi, uznając, że umowna zmiana terminu wymagalności roszczenia, po tym jak roszczenie stało się już wymagalne, jest dopuszczalna i nie sprzeciwia się jej treść art. 119 k.c. W uzasadnieniu SN pogląd swój opiera na zasadzie swobody umów, wykładni samego art. 119 k.c. oraz innych przepisów.
Słowa kluczowe: wymagalność roszczenia, zmiana terminu przedawnienia, rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia, zasada swobody umów
Andrzej Urbański
advocate, Poland
Prohibition of Modifying Limitation Periods (Article 119 of the Civil Code) in the Context of Changing the Maturity Date of an Already Matured Claim. Commentary on Resolution of the Supreme Court – Civil Chamber of 11 September 2020, III CZP 88/19
The commented resolution of the Supreme Court is an important explanation of the discrepancies that appeared in case law and legal literature in connection with the permissibility of a contractual change of a maturity date of a claim after the claim had matured. In case law, a view appeared (starting from Supreme Court judgment of 12 March 2002, IV CKN 862/00, subsequently adopted in other judgments and by some legal scholars) that change of the maturity date of a claim that took place after the originally specified date does not affect the running of the limitation period, which has already started, as any other approach would enable an unacceptable bypassing of the prohibition laid down in Article 119 of the Civil Code. In the resolution, the adjudicating panel correctly opposed this view, recognizing a contractual change of maturity date of a claim after the claim had matured to be permissible and not contrary to Article 119 of the Civil Code. In the justification, the Court bases its view on the freedom of contract principle, the interpretation of Article 119 of the Civil Code and other provisions.
Keywords: maturity of a claim, change of limitation period, start of the limitation period, freedom of contract principle
Bibliografia / References
Ciszewski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2019.
Fras M., Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz do art. 117–125, LEX 2019.
Giaro M., Wpływ umownego odroczenia wymagalności roszczenia już wymagalnego na początek biegu przedawnienia, „Przegląd Sądowy” 2017/5.
Gniewek E., Machnikowski P. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2019.
Gudowski J. (red.), Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz do wybranych przepisów, LEX 2018.
Gutowski M. (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–352, Legalis 2018.
Kruszyńska-Kola J., Ratio przedawnienia, Legalis 2020.
Osajda K. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2020.
Pietrzykowski K. (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1–44910, Legalis 2020.
Radwański Z., Olejniczak A. (red.), Prawo cywilne – część ogólna. System Prawa Prywatnego. Tom 2, Legalis 2019.
Rotter A., Przedawnienie w prawie podatkowym, Warszawa 2018.
dr hab. Katarzyna Nazar
adiunkt w Katedrze Prawa Karnego i Kryminologii, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Polska
ORCID: 0000-0001-7987-0727
Wpływ stwierdzenia bezskuteczności uznania ojcostwa na realizację znamion przestępstwa kazirodztwa. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 21 stycznia 2021 r., V KK 452/19
Przedmiotem glosowanego wyroku jest kwestia skutków wydania orzeczenia o stwierdzeniu nieważności uznania dziecka (obecnie bezskuteczności uznania ojcostwa) dla możliwości ponoszenia odpowiedzialności karnej za kazirodztwo oraz zgwałcenie kazirodcze w sytuacji, gdy orzeczenie to zostało wydane po podjęciu zachowań wchodzących w zakres wskazanych typów czynów zabronionych, a przed ich osądzeniem. Autorka podjęła próbę wykazania, że ustanie z mocą wsteczną relacji pokrewieństwa prawnego między sprawcą a pokrzywdzoną przy braku pokrewieństwa biologicznego nie powoduje, że nie można sprawcy przypisać odpowiedzialności karnej za przestępstwo, którego znamieniem jest takie pokrewieństwo (art. 197 § 3 pkt 3, art. 201 Kodeksu karnego). Przedstawione rozważania pozwalają przyjąć, że w przedmiotowej sprawie istnieją racje odnoszące się do zasad słuszności i sprawiedliwości, które uprawniałyby do uznania konieczności poczynienia wyjątku od zasady skutku ex tunc orzeczenia stwierdzającego bezskuteczność uznania ojcostwa i ukaranie sprawcy na podstawie art. 197 § 3 pkt 3 k.k.
Słowa kluczowe: kazirodztwo, zgwałcenie kazirodcze, uznanie ojcostwa, bezskuteczność uznania ojcostwa, pokrewieństwo biologiczne, pokrewieństwo prawne
dr hab. Katarzyna Nazar
assistant professor at the Department of Criminal Law and Criminal Science, Faculty of Law and Administration, Maria Curie-Sklodowska University in Lublin, Poland
ORCID: 0000-0001-7987-0727
Influence of Annulment of Paternity Acknowledgement on Meeting the Features of the Offence of Incest. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Criminal Chamber of 21 January 2021, V KK 452/19
The subject of the commented judgment is the problem of legal effects of issuing a judicial judgment on annulment of recognition of a child (currently an ineffective paternity acknowledgement) for the criminal responsibility for incest and incestuous rape, in cases when this type of judgment was issued after acts that can be qualified as the aforementioned crimes, and before the court adjudicating on these acts. The author tries to demonstrate that retroactive annulment of the cognation between the perpetrator and the victim in case of lack of biological cognation does not prevent the perpetrator from being held liable for the crimes in which such cognation is one of the statutory features of the crime (Article 197(3)(3) of the Criminal Code, Article 201 of the Criminal Code). The presented considerations enable us to assume that in the commented case arguments related to the rules of equity and justice can be found. Those arguments show the need to make exceptions to the rule of ex tunc effects of a judgment on annulment of the recognition of a child and the need to punish the perpetrator under Article 197(3)(3) of the Criminal Code.
Keywords: incest, incestuous rape, paternity acknowledgement, annulment of paternity acknowledgement, biological cognation, legal cognation
Bibliografia / References
Bielski M. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017.
Budyn-Kulik M., Kulik M. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. I, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017.
Filar M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. O. Górniok, Warszawa 2006.
Filar M., Przestępstwa w dziedzinie stosunków seksualnych [w:] System prawa karnego. O przestępstwach w szczególności, cz. II, red. I. Andrejew, L. Kubicki, J. Waszczyński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989.
Górniok O. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. O. Górniok, Warszawa 2006.
Haberko J., Sokołowski T. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Andrzejewski, LEX 2013.
Holewińska-Łapińska E., Rola prawdy genetycznej w decyzji zainteresowanych osób o ustaleniu pochodzenia dziecka od ojca wskutek uznania w świetle orzecznictwa sądów powszechnych w 2011 roku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” nr 821, „Acta Iuris Stetinensis” 2014/6.
Holewińska-Łapińska E., Uznanie dziecka według kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, Warszawa 1979.
Hypś S. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2019.
Ignatowicz J., Nazar M., Prawo rodzinne, Warszawa 2016.
Justyński T., Glosa wyroku Sądu Najwyższego z 19.04.2012 r., IV CSK 459/11, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2015/4.
Karst S., Die Entkriminalisierung des § 173 StGB, Frankfurt am Main 2009.
Klӧpper K., Das Verbӓltnis von § 173 StGB zu Art. 6 Abs. 1 GG, München 1995.
Majewski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, Część ogólna, red. A. Zoll, Warszawa 2004.
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010.
Michalska-Warias A., Kazirodztwo a pokrewieństwo prawne i biologiczne [w:] Kazirodztwo, red. M. Mozgawa, Warszawa 2016.
Nazar K., Kazirodztwo. Studium prawnokarne i kryminologiczne, Lublin 2019.
Piasecki K. [w:] J. Ignatowicz, K. Piasecki, J. Pietrzykowski, J. Winiarz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, Warszawa 1993.
Pietrzak H., Uznanie ojcostwa nowym sposobem ustalenia pochodzenia dziecka, „Prawo Kanoniczne” 2009/3–4.
Pietrzykowski K. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2010.
Radwański Z., Pojęcie i funkcja „dobra dziecka” w polskim prawie rodzinnym i opiekuńczym, Warszawa-Kraków 1981.
Rzewuska M., Glosa do wyroku SN z dnia 19 kwietnia 2012 r., IV CSK 459/11, „Studia Prawnoustrojowe” 2014/23.
Smyczyński T. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2009.
Smyczyński T., Prawo rodzinne, Warszawa 2014.
Stojanowska W., Rozwód a dobro dziecka, Warszawa 1979.
Sylwestrzak A. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2013.
Warylewski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2018.
Warylewski J., Przestępstwa seksualne, Gdańsk 2000.
Winiarz J. [w:] System Prawa Rodzinnego i Opiekuńczego, red. J.S. Piątkowski, Wrocław 1985.
Wolak G., O ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa, „Pedagogia Ojcostwa. Katolicki Przegląd Społeczno-Pedagogiczny. Czasopismo Katedry Pedagogiki Katolickiej Wydziału Zamiejscowego Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli” 2011/1 (2).
Zawłocki R. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. II, red. R. Zawłocki, M. Królikowski, Warszawa 2010.
dr Sylwia Durczak-Żochowska
sędzia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, Polska
ORCID: 0000-0002-4364-897X
Realizacja praw małoletniego pokrzywdzonego przez jego rodziców w postępowaniu karnym o przestępstwo z art. 209 Kodeksu karnego. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 25 czerwca 2020 r., I KZP 4/20
Zaprezentowana glosa dotyczy zagadnienia reprezentacji oraz wykonywania praw małoletniego pokrzywdzonego przez jednego z jego rodziców w postępowaniu karnym o przestępstwo z art. 209 Kodeksu karnego (tzw. przestępstwo niealimentacji). Autorka w całości podziela konkluzję Sądu Najwyższego, również dochodząc do przekonania, że czynności prawne podejmowane przez przedstawiciela ustawowego małoletniego pokrzywdzonego w postępowaniu karnym o przestępstwo z art. 209 § 1 lub § 1a Kodeksu karnego przeciwko rodzicowi dziecka są czynnościami prawnymi dotyczącymi m.in. należnych dziecku od tego rodzica środków utrzymania i wychowania, w rozumieniu art. 98 § 2 pkt 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, prawa małoletniego zatem w tym postępowaniu może wykonywać drugi z rodziców. Stanowisko to jest doprecyzowaniem tezy zawartej w uchwale Sądu Najwyższego z 30.09.2010 r., I KZP 10/10.
Słowa kluczowe: postępowanie karne, małoletni pokrzywdzony, przedstawiciel małoletniego pokrzywdzonego (dziecka), przestępstwo z art. 209 Kodeksu karnego, przestępstwo niealimentacji, środki utrzymania i wychowania należne od rodzica, wykonywanie praw małoletniego pokrzywdzonego przez jego rodziców
dr Sylwia Durczak-Żochowska
judge of the Regional Court in Bydgoszcz, Poland
ORCID: 0000-0002-4364-897X
The exercise of the rights of a minor as a victim by his parents in criminal proceedings for a crime under Art. 209 of the Penal Code. Commentary on Decision of the Supreme Court – Criminal Chamber of 25 June 2020, I KZP 4/20
This commentary concerns the issue of representation and exercise of a minor victim’s rights by one of the parents in criminal proceedings relating to the offence defined in Article 209 of the Criminal Code (referred to as offence of failure to pay child maintenance). The author fully agrees with the conclusion reached by the Supreme Court. She also believes that juridical acts taken by the statutory representative of the minor victim in criminal proceedings relating to the offence defined in Article 209(1) or (1a) of the Criminal Code against the child’s parent are juridical acts concerning, without limitation, maintenance and upbringing said parent owes to the child within the meaning of Article 98(2)(2) of the Family and Guardianship Code, therefore the minor’s rights in such proceedings can be exercised by the other parent. This view further clarifies the conclusion presented in the resolution of the Supreme Court of 30 September 2010, I KZP 10/10.
Keywords: criminal proceedings, minor victim, representative of a minor victim (child), offence defined in Article 209 of the Criminal Code, offence of failure to pay child maintenance, maintenance and upbringing the parent owes the child, exercise of a minor victim’s rights by the parents
Bibliografia / References
Boratyńska K.T. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2015.
Durczak-Żochowska S., Wykonywanie praw małoletniego jako pokrzywdzonego przez jego rodziców w postępowaniu karnym. Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 30 września 2010 r., I KZP 10/10, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2011/4.
Durczak-Żochowska S., Reprezentowanie małoletniego pokrzywdzonego przez jego rodziców w postępowaniu karnym na etapie postępowania przygotowawczego w fazie in rem. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2015 r., I KZP 8/15, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2016/3.
Hazuka W., Wykonywanie praw pokrzywdzonego małoletniego, gdy sprawcą przestępstwa jest jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun, „Problemy Praworządności” 1972/10.
Hypś S. [w:] Kodeks karny. Komentarz 2019, red. A. Grześkowiak.
Kaznowski A., Udział pokrzywdzonego małoletniego w procesie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2007/5.
Kluza J., Przestępstwo niealimentacji przed i po nowelizacji z 23 marca 2017r. Aspekty intertemporalne, „Zeszyty Prawnicze” 2019/19.4.
Kosonoga J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2020.
Krawiec A.Z., Kurator jako podmiot reprezentujący małoletniego pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, „Prokuratura i Prawo” 2013/11.
Krysztofiuk G. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. D. Drajewicz, Warszawa 2020.
Małecki M., Przestępstwo niealimentacji w perspektywie zmian (uwagi do rządowego projektu nowelizacji art. 209 k.k. z 28 października 2016 r.), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2016/4.
Manikowska M., Wykonywanie praw małoletniego jako pokrzywdzonego w postępowaniu karnym - art. 98 k.r.o. w zw. z art. 51 § 2 w zw. z art. 59 k.p.k. Glosa do uchwały SN z dnia 30 września 2010 r., I KZP 10/10, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2011/1.
Misztal-Konecka J., Reprezentacja w postępowaniu karnym pokrzywdzonego małoletniego lub ubezwłasnowolnionego, „Monitor Prawniczy” 2009/16.
Nawrot O., Wprowadzenie do logiki dla prawników, Warszawa 2007.
Pazdan M. [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 2008.
Pohl Ł., Zakres i skutki depenalizacji wywołanej nowelizacją przepisu określającego znamiona przestępstwa niealimentacji, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/4.
Strzebińczyk J. [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo rodzinne i opiekuńcze. Tom 12, red. T. Smyczyński, Warszawa 2003.
Sych W., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2010 r. (I KZP 10/10), „Ius Novum” 2011/1.
Joanna Szyjewska-Bagińska
adiunkt, Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Szczecinie, sędzia Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie, Polska
ORCID: 0000-0001-7701-7597
Wznowienie wypłaty świadczenia emerytalnego wstrzymanego wskutek niepotwierdzenia istnienia dalszego prawa do jego pobierania. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 października 2019 r., III UK 347/18
Glosowany wyrok Sądu Najwyższego jest kolejnym orzeczeniem przyjmującym szerokie rozumienie pojęcia „błędu organu rentowego”, co prima facie wynika z niespójności pomiędzy regulacjami proceduralnymi dotyczącymi wznowienia wypłaty świadczenia emerytalnego wstrzymanego wskutek niepotwierdzenia istnienia dalszego prawa do jego pobierania oraz prawem materialnym ubezpieczenia emerytalnego. Przeprowadzony starannie proces wykładni przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwala stwierdzić, że takiej niespójności nie ma. Odesłanie zawarte w art. 128 ust. 5 tej ustawy kieruje do art. 134 ust. 1 pkt 5, a nie – jak przyjął Sąd – do pkt 2 art. 134 ust. 1. Z tego powodu wypłatę świadczenia wznawia się od miesiąca, w którym ją wstrzymano (art. 135 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) bez konieczności sięgania do instytucji błędu organu rentowego uregulowanej w art. 135 ust. 3 tej ustawy.
Słowa kluczowe: świadczenie emerytalne, wstrzymanie wypłaty emerytury, prawo ubezpieczeń społecznych, obowiązki ubezpieczonego, błąd organu rentowego
Joanna Szyjewska-Bagińska
assistant professor at the Higher School of Public Administration in Szczecin, Poland, a judge in the District Court of Szczecin-Centrum
ORCID: 0000-0001-7701-7597
Resumption of Payment of Old-Age Pension That Was Withheld Due to Lack of Confirmation of Continued Right to Receive It. Commentary on Judgement of the Supreme Court – Labour Law and Social Security Chamber of 29 October 2019, III UK 347/18
The commented Supreme Court judgement is yet another ruling that adopts a broad understanding of the term ‘error of the old-age pension authority’, which prima facie results from inconsistency between procedural regulations concerning resumption of payment of old-age pension that was withheld due to failure to confirm the existence of continued right to receive it and the substantive old-age pension insurance law. A careful interpretation of the provisions of the Act on Old-Age and Disability Pensions from the Social Insurance Fund Act allows a conclusion that there is no such inconsistency. The reference included in Article 128(5) of said Act points to Article 134(1)(5) of the Act, not to Article 134(1)(2) as the Court assumed. This is why payment of the old-age pension is resumed from the month in which it was withheld (Article 135(2) of the Act) without having to invoke error of the old-age pension authority regulated by Article 135(3) of the Act.
Keywords: old-age pension, withholding payment of old-age pension, social insurance law, insured person’s duties, error of the old-age pension authority
Bibliografia / References
Antonów K., Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2011.
Babińska R., Wzruszalność prawomocnych decyzji rentowych, Warszawa 2007.
Babińska-Górecka R., Instytucje i pojęcia prawa cywilnego a prawo ubezpieczeń społecznych, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2020/8.
Bańko M. (red.), Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 2007.
Hauser M., Przepisy odsyłające. Zagadnienia ogólne, „Przegląd Legislacyjny” 2003/4 (38), s. 75–76.
Jędrasik-Jankowska I., Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2016
Jędrasik-Jankowska I., Pozbawienie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1986/5–6.
Klein A., Wykonanie umowy i odpowiedzialność [w:] Instytucje prawne w gospodarce narodowej, red. L. Bar, Wrocław 1981.
Kolasiński K., Rozstrzyganie sporów o świadczenia z ubezpieczenia społecznego, Warszawa 1978, s. 124–125.
Kubiak-Sokół A., Słownik synonimów, Warszawa 2007.
Pacud R., Stosunki prawne ubezpieczenia emerytalnego, Warszawa 2011.
System Prawa Prywatnego, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Legalis 2011.
Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do zasad techniki prawodawczej z dnia 20 czerwca 2002 r., Warszawa 2012.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady-reguły-wskazówki, Warszawa 2017.
Zieliński T., Ubezpieczenia społeczne jako instytucja prawna, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1982/8.
Tobiasz Nowakowski
doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: 0000-0002-0821-6901
Renowacja określonych elementów zabytku jako przedmiot umowy o dzieło. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 2.09.2020 r., I UK 170/19
W komentowanym rozstrzygnięciu Sąd Najwyższy przyjął, że renowacja określonych elementów zabytku nie może stanowić przedmiotu umowy o dzieło. Autor polemizuje ze stanowiskiem składu orzekającego, wskazując na liczne wątpliwości dotyczące restrykcyjnej wykładni art. 627 Kodeksu cywilnego. Zwraca również uwagę, że aspekt fiskalny ubezpieczeń społecznych nie może odgrywać znaczenia przy ocenie rzeczywistego zamiaru stron.
Słowa kluczowe: umowa o dzieło, zasada swobody kontraktowania, zabytek, Kodeks cywilny
Tobiasz Nowakowski
PhD student at the Doctoral School of Social Sciences, University of Lodz, Poland
ORCID: 0000-0002-0821-6901
Renovation of Certain Elements of a Historical Monument as the Subject of a Contract to Perform a Specific Task. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Labour Law and Social Insurance Chamber of 2 September 2020, I UK 170/19
In the commented judgment, the Supreme Court assumed that the renovation of certain elements of a historical monument cannot be the subject of a contract to perform a specific task. The author argues with the position of the adjudicating panel, pointing to numerous doubts regarding the restrictive interpretation of Article of 627 of the Civil Code. He also notes that the fiscal aspect of social security cannot be of importance when assessing the parties’ real intentions.
Keywords: contract to perform a specific task, freedom of contract principle, historical monument, Civil Code
Bibliografia / References
Brzozowski A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2. Komentarz art. 450-1088. Przepisy wprowadzające., (red.) K. Pietrzykowski, Warszawa 2013.
Duraj T., Koncepcja umowy o dzieło twórcze. Analiza krytyczna, „Folia Iuridica” 2019/88.
Nesterowicz M. [w:] Kodeks cywilny z komentarzem, red. J. Winiarz, Warszawa 1989.
Osajda K., Właściwość (natura) stosunku prawnego jako ograniczenie zasady swobody umowy [w:] Prawo kontraktów, red. Z. Kuniewicz, D. Sokołowska, Warszawa 2017.
Radwański Z., Panowicz-Lipska J., Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2015.
Zakrzewski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczególna, t. IV, red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.
prof. dr hab. Tomasz Bąkowski
Katedra Prawa Administracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański, Polska
ORCID: 0000-0002-93-63-2124
Niedopuszczalność odpowiedniego stosowania art. 37 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane do decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 lipca 2020 r., II OSK 555/20
Autor zgadza się ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego, że w obecnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych na podstawie art. 37 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane. Jednocześnie, odnosząc się do argumentacji przedstawionej w uchylonym przez Naczelny Sąd Administracyjny wyroku sądu pierwszej instancji, autor postuluje podjęcie stosownych zmian w przepisach prawa budowlanego, które doprowadzą do zrównania prawnej sytuacji adresata decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych z adresatem decyzji o pozwoleniu na budowę w przypadku, gdy uprawnienia wynikające z obu tych decyzji nie są wykorzystywane w ciągu 3 lat od ich uzyskania.
Słowa kluczowe: pozwolenie na budowę, pozwolenie na wznowienie robót budowlanych, stwierdzenie wygaśnięcia decyzji administracyjnej, utrata uprawnienia
prof. dr hab. Tomasz Bąkowski
Department of Administrative Law, Faculty of Law and Administration, University of Gdansk, Poland
ORCID: 0000-0002-93-63-2124
Inadmissibility of Application Mutatis Mutandis of Article 37(1) of the Polish Construction Law to the Decision Authorizing Resumption of Construction Works. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 17 July 2020, II OSK 555/20
The author supports the position of the Supreme Administrative Court that as the law currently stands it is not permissible to annul a the decision authorizing resumption of construction works on the basis of Article 37(1) of the Polish Construction Law. At the same time, referring to the reasoning presented in the judgment of the court of the first instance, which was then reversed by the Supreme Administrative Court, the author calls for introduction of relevant amendments in provisions of the Polish Construction Law to ensure that the legal situation of the addressee of the decision authorizing resumption of construction works is equal to that of the addressee of the decision granting a construction permit, if the rights under these two decisions are not exercised within three years of from the date of issue.
Keywords: construction permit, permit for resumption of construction works, ascertaining expiry of the administrative decision, loss of rights
Bibliografia / References
Dauter B. [w:] B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgóka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Kraków 2005.
Dessoulavy-Śliwiński J. [w:] Prawo budowlane. Komentarz, red. Z. Niewiadomski, Warszawa 2009.
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998.
Jędrzejewski S., Proces budowlany. Zagadnienia administracyjnoprawne, Bydgoszcz 1995.
Kosicki A. [w:] Prawo budowlane. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Plucińska-Filipowicz, Warszawa 2021.
Małysa-Sulińska K., Administracyjnoprawne aspekty inwestycji budowlanych, Warszawa 2012.
dr hab. Tomasz Brzezicki
Katedra Prawa Administracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
ORCID: 0000-0003-1048-1402
udział w autorstwie tekstu – 50%
dr hab. Wojciech Morawski, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Katedra Prawa Finansów Publicznych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
ORCID: 0000-0002-2396-9434
udział w autorstwie tekstu – 50%
Pełnomocnictwo w postępowaniu o wydanie decyzji o zabezpieczeniu. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 marca 2020 r., I FSK 1640/17
Przedmiotem glosy jest problem doręczenia decyzji o zabezpieczeniu w sytuacji, gdy strona ustanowiła pełnomocnika w postępowaniu podatkowym lub w kontroli podatkowej. Naczelny Sąd Administracyjny opowiada się za poglądem, zgodnie z którym pełnomocnictwo udzielone w toku postępowania podatkowego lub procedury kontrolnej rozciąga się także na postępowanie w sprawie wydania decyzji o zabezpieczeniu. Sąd traktuje postępowanie w sprawie wydania decyzji o zabezpieczeniu jako postępowanie pomocnicze wobec wcześniej wszczętych procedur. Zdaniem Autorów postępowanie w sprawie wydania decyzji o zabezpieczeniu jest odrębnym postępowaniem, a więc konieczne jest odrębne ustanowienie pełnomocnika w tym postępowaniu. Autorzy wskazują na nieprecyzyjność terminologii używanej w wyroku. Wskazują na to, że decyzja o zabezpieczeniu nie jest elementem postępowania zabezpieczającego, jak to utrzymuje Sąd.
Słowa kluczowe: postępowanie podatkowe, pełnomocnictwo, decyzja o zabezpieczeniu, doręczenie
dr hab. Tomasz Brzezicki
Department of Administrative Law, Faculty of Law and Administration, Nicolaus Copernicus University in Torun, Poland
ORCID: 0000-0003-1048-1402
author’s contribution – 50%
dr hab. Wojciech Morawski, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Department of Private Finance Law, Faculty of Law and Administration, Nicolaus Copernicus University in Torun, Poland
ORCID: 0000-0002-2396-9434
author’s contribution – 50%
Power of Attorney in Action for the Issue of a Freezing/Forfeiture Order. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 4 March 2020, I FSK 1640/17
The subject of the commentary is the problem of service of a forfeiture/freezing order in a situation when a party has appointed an attorney in tax proceedings or in a tax inspection. The Supreme Administrative Court supports the view that the power of attorney granted in the course of tax proceedings or tax inspection procedure extends also to the proceedings for issuing a forfeiture/freezing order. The Court treats the proceedings for issuing a forfeiture/freezing order as proceedings auxiliary to previously initiated procedures. In the opinion of the authors, the last procedure is a separate proceeding, and it is therefore necessary to appoint an attorney for these proceedings separately. The authors point out the imprecise ion of terminology used in the judgment. They point out that the forfeiture/freezing order is not an element of the proceedings to secure the claim, as the Court maintains.
Keywords: tax proceedings, power of attorney, forfeiture/freezing order, service of a decision
Bibliografia / References
Babiarz S. [w:] B. Dauter, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, J. Rudowski, S. Babiarz, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2019.
Morawski W., Decyzja o zabezpieczeniu – dziwna decyzja, dziwne postępowania [w:] Stanowienie i stosowanie prawa podatkowego w Polsce. Rozstrzygnięcia w prawie podatkowym, red. M. Duda, M. Münnich, A. Zdunek, Lublin 2014.
dr Wojciech Drobny
Instytut Nauk Prawnych, Polska Akademia Nauk, Polska
ORCID: 0000-0002-7956-4348
Problematyka udostępniania i ochrony informacji na temat funkcjonariuszy służb. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 września 2019 r., I OSK 2687/17
Oceniając aprobująco omawiany wyrok w glosie przedstawiono rozważania na temat prawa do informacji publicznej (art. 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) oraz prawnie możliwego jego ograniczenia. W prawie polskim nie istnieje prymat zasady dostępu do informacji publicznej nad wartościami wskazanymi w art. 61 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, takimi jak ochrona porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. Dlatego uzasadniony jest pogląd, że dostęp do informacji publicznej nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniom, przy czym każdorazowo musi dojść do ważenia z jednej strony zasady dostępu do informacji publicznej, z drugiej zaś – wartości wymienionych w art. 61 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższą problematykę zilustrowano sytuacją prawną funkcjonariuszy służb, w kontekście prawa do informacji o kadrach administracji publicznej i osób pełniących funkcje publiczne.
Słowa kluczowe: postępowania administracyjne, odmowa dostępu do informacji publicznej, ochrona informacji niejawnych, dane osobowe funkcjonariuszy publicznych, dane osobowe osób pełniących funkcje publiczne
dr Wojciech Drobny
Institute of Law Studies, Polish Academy of Sciences, Poland
ORCID: 0000-0002-7956-4348
Access to and Protection of Information about Officers of Secret Services. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 27 September 2019, I OSK 2687/17
The commentary, while approving the judgment, presents considerations on the right to public information (Article 61 of the Polish Constitution) and its legally permissible limitation.
In Polish law, there is no primacy of the principle of access to public information over the values indicated in Article 61(3) of the Constitution, such as protection of public order, security or important economic interest of the state. Therefore, it is justified to believe that access to public information is not absolute and may be subject to limitations and that each time the principle of access to public information must be weighed against the values listed in Article 61(3) of the Constitution. The above-mentioned issues are illustrated by the legal situation of secret-service officers in the context of the right to information about public administration personnel and persons discharging public functions.
Keywords: administrative proceedings, refusal of access to public information, protection of classified information, personal data of public officials, personal data of persons discharging public functions
Bibliografia / References
Chromicka D. [w:] Jawność i jej ograniczenia, Tom IV, red. G. Szpor, Warszawa 2014. Gryszczyńska A., Struktura tajemnic [w:] Jawność i jej ograniczenia. Tom VI, red. G. Szpor, Warszawa 2014.
Piskorz-Ryń A., Wyporska-Frankiewicz J., Dostęp do informacji publicznej a ochrona informacji niejawnych. Zagadnienia wybrane, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2016/4, poz. 35–39.
Sibiga G. (red.), Główne problemy prawa do informacji w świetle prawa i standardów międzynarodowych, europejskich i wybranych państw Unii Europejskiej, Warszawa 2013.
Sibigą G., Sposób ustawowego ograniczania dostępu do informacji publicznej w prawie polskim [w:] Władza-obywatele-informacja. Ku nowemu porządkowi prawnemu. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Teresy Górzyńskiej, red. I. Lipowicz, Warszawa 2014.
Ura E., Pieprzny S., Pado T., Pojęcie bezpieczeństwa publicznego w prawie administracyjnym [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego, red. J. Zimmermann, Warszawa 2007.
