Podstawa obliczenia zachowku a odpowiedzialność za zapisy. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 września 2021 r., III CZP 7/21dr hab. Tomasz Justyński, prof. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, LL.M.
Kierownik Katedry Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0270-4178
Podstawa obliczenia zachowku a odpowiedzialność za zapisy. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 września 2021 r., III CZP 7/21
Glosowana uchwała dotyczy kwestii ważnej, od dawna spornej w doktrynie, w której jednak wypracowane zostało praktykowane przez judykaturę rozwiązanie cieszące się – jeśli nie powszechną, to szeroką – aprobatą. Koncepcja zgłoszona przez Sąd Najwyższy w omawianym orzeczeniu podważa dotychczasowy ład, wywołując niepotrzebne zamieszanie, a w konsekwencji – rodząc niepewność prawa. Przy tym niestety nie zasługuje na aprobatę. Nie można przecież zgodzić się z twierdzeniem, że dotychczasowa, szeroko przyjęta koncepcja (polegająca na uwzględnianiu w obliczeniach podstawy odpowiedzialności spadkobiercy także za zapisy art. 991 Kodeksu cywilnego) prowadzi do zrównania rozumienia dwóch różnych pojęć używanych przez prawodawcę. Otóż, nie prowadzi. W glosie przedstawiono argumentację wykazującą nietrafność tego, w zasadzie jedynego, użytego przez Sąd Najwyższy argumentu, a także naświetlono przyczyny, dla których prawodawca zróżnicował odpowiedzialność spadkobiercy za zachowki, z jednej strony, oraz za zapisy i polecenia, z drugiej strony.
Słowa kluczowe: zachowek, obliczanie zachowku, odpowiedzialność za zapisy i polecenia spadkobiercy będącego uprawnionym do zachowku
dr hab. Tomasz Justyński, LL.M., professor of the Nicolaus Copernicus University in Torun
head of the Department of Civil Law and Civil Procedure, Faculty of Law and Administration, Nicolaus Copernicus University in Torun, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0270-4178
Basis for Calculating Legitime in the Context of Liability for Devises or Bequests. Commentary on Resolution of the Supreme Court – Civil Chamber of 8 September 2021, III CZP 7/21
The commented resolution concerns an important issue, which has long been disputed in literature, but to which a solution has been developed and practically used by judges. If this solution is not universally approved, it at least enjoys broad approval. The concept put forward by the Supreme Court in this resolution undermines the existing order, creating unnecessary confusion and, consequently, legal uncertainty. To make matters worse, it does not merit approval. After all, one cannot agree with the statement that the existing, broadly accepted, concept (consisting in taking into account Article 991 of the Civil Code when calculating the basis for the heir's liability also for devises or bequests) leads to equating the understanding of two different notions used in law. No, it does not. The commentary presents arguments demonstrating the incorrectness of this, in principle the only, argument used by the Supreme Court, as well as highlights the reasons why the legislator differentiated the heir's liability for legitimes, on the one hand, and for devises or bequests and instructions, on the other.
Keywords: legitime (forced portion), calculation of legitime, liability for devises or bequests and instructions borne by an heir entitled to a legitime
Bibliografia / References
Justyński T., Zrzeczenie się zachowku. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 25 lipca 2013 r., P 56/11, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/3.
Kordasiewicz B. [w:] System prawa prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, red. Z. Radwański, Warszawa 2009.
Skowrońska-Bocian E., Prawo spadkowe, Warszawa 2018.
Tobiasz Nowakowski
doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0821-6901
Pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego jako niedozwolone postanowienia umowne. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 października 2021 r., III CZP 43/20
Uchwała Sądu Najwyższego dotyka problematyki badania pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego z perspektywy art. 3851 § 1 Kodeksu cywilnego. Skład orzekający wskazał, że okoliczność nieprzekroczenia przez instytucję finansową ich maksymalnego progu ustawowego wyznaczonego przez normę art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim nie przekreśla potencjalnej abuzywności jednostkowego kosztu. W tym zakresie autor popiera ogólną koncepcję zaprezentowaną w uchwale, niemniej jednak wskazuje, że nie każdy pozaodsetkowy koszt można traktować wyłącznie jako dodatkowy element umowy pożyczki, nawet jeśli pozostaje z nią w funkcjonalnym związku. W konsekwencji spod „testu abuzywności” zostają wyłączone koszty usług dodatkowych świadczonych na rzecz konsumenta.
Słowa kluczowe: konsument, kredyt konsumencki, pozaodsetkowy koszt kredytu, niedozwolone postanowienia umowne, umowa pożyczki, prowizja pożyczkodawcy, umowa ubezpieczenia
Tobiasz Nowakowski
PhD student at the Doctoral School of Social Sciences, University of Lodz, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0821-6901
Non-Interest Costs of a Consumer Loan as an Unfair Contract Term. Commentary on Resolution of the Supreme Court – Civil Chamber on 27 October 2021, III CZP 43/20
The resolution of the Supreme Court deals with the issue of examining non-interest costs of a consumer loan from the perspective of Article 3851(1) of the Civil Code. The adjudicating panel pointed to the fact that the financial institution did not exceed the maximum statutory threshold of such costs, as set by the norm of Article 36a of the Consumer Credit Act, does not rule out the potential abusiveness of a unit cost. In this regard, the author supports the general concept presented in the resolution. Nevertheless, he points out that not every non-interest cost of credit can be regarded as an additional element of the loan agreement, even though it is functionally related to it. As a result, the costs of additional services provided to the consumer are excluded from the ‘abusiveness test’.
Keywords: consumer, consumer loan, non-interest cost of credit, unfair contract terms, cash loan contract, lender’s commission, insurance contract
Bibliografia / References
Czech T., Adekwatność wysokości opłat i prowizji bankowych w stosunku do poniesionych kosztów, „Monitor Prawa Bankowego” 2014/10.
Czech T., Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2018.
Patryk A., Prowizja w umowie kredytu konsumenckiego to świadczenie uboczne. Omówienie uchwały SN z 27.10.2021 r., III CZP 43/20, LEX 2021.
Pisuliński J. [w:] System Prawa Prywatnego, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011.
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny, t. 2. Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2013.
dr Agnieszka Szczekala
adiunkt, Katedra Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1344-4674
Możliwość zastosowania art. 5 k.c. w sprawach ustanowienia rozdzielności majątkowej między pozwanymi małżonkami. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 maja 2021 r., I CSKP 89/21
Glosowany wyrok jest jednym z nielicznych orzeczeń dotyczących stosowania przepisu art. 5 Kodeksu cywilnego w sprawach o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej wszczynanych przez wierzycieli jednego z małżonków na podstawie art. 52 § 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Sąd Najwyższy dopuścił, w drodze wyjątku, w szczególnie uzasadnionych wypadkach stosowanie konstrukcji nadużycia prawa (art. 5 Kodeksu cywilnego) w sprawach z powództwa wierzyciela jednego z małżonków o ustanowienie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Uznał, że w stanie faktycznym rozstrzyganej sprawy wystąpiły przesłanki do zakwalifikowania żądania wierzyciela zmierzającego do ustanowienia rozdzielności majątkowej między pozwanymi małżonkami jako zachowania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. Sąd Najwyższy stwierdził mianowicie, że w sytuacji życiowej pozwanych (podeszły wiek, zły stan zdrowia, zła sytuacja materialna granicząca z ubóstwem) skierowanie egzekucji do zajmowanego przez nich domu, stanowiącego jedyny składnik ich majątku wspólnego, naraziłoby pozwanych na realne niebezpieczeństwo bezdomności, czemu sprzeciwiają się względy humanitarne. W ocenie stanu faktycznego sprawy uwzględnienia wymagała również budząca wątpliwości co do profesjonalnej staranności i uczciwości postępowania ocena zachowania strony powodowej skupiającej wierzytelności w celu ich egzekwowania. Zarówno ogólny wniosek interpretacyjny sformułowany przez Sąd Najwyższy, jak i sposób rozstrzygnięcia sprawy w glosowanym wyroku należy uznać za trafne.
Słowa kluczowe: ustanowienie rozdzielności majątkowej; powództwo wierzyciela jednego z małżonków o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami; nadużycie prawa podmiotowego; zasady współżycia społecznego
dr Agnieszka Szczekala
assistant professor, Institute of Civil Law, Faculty of Law and Administration, Maria Curie-Sklodowska University in Lublin; attorney at law, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1344-4674
Applicability of Article 5 of the Civil Code in Actions for the Establishment of Separate Property Regime Between Respondent Spouses. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Civil Chamber of 12 May 2021, I CSKP 89/21
The commented judgment is one of the few that concern application of Article 5 of the Civil Code in actions for the establishment of separate marital property regime, initiated by creditors of one of the spouses on the basis of Article 52(1a) of the Family and Guardianship Code.
By way of exception, the Supreme Court allowed, in particularly justified cases, the application of the construction of abuse of right (Article 5 of the Civil Code) in actions brought by a creditor of one of the spouses for establishing separate property regime between the spouses. The court held that in the facts of the case there were reasons for classifying the creditor's request to establish separate property regime between the respondent spouses as conduct contrary to the principles of community life. Namely, the Supreme Court stated that in the defendants' life situation (old age, ill health, poor financial situation bordering on poverty), directing enforcement against the house they occupy, which is the only asset of their community property, would expose the defendants to a real danger of homelessness, which is unacceptable on humanitarian grounds. When assessing the facts of the case, it was also necessary to take into account the evaluation of the conduct of the claimant, which raised doubts as to professional diligence and fairness of the activity consisting in purchasing debts in order to collect them. Both the general interpretative conclusion formulated by the Supreme Court and the manner in which the case was resolved in the commented judgment should be considered as accurate.
Keywords: establishment of separate property regime, action by creditor of one spouse for establishment of separate property regime between spouses, abuse of right, principles of community life
Bibliografia / References
Berć A., Zarys prawa prywatnego. Część ogólna, Warszawa 2012.
Gredka I., Uwagi o projektowanej nowelizacji art. 52 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, „Przegląd Legislacyjny” 2007/1.
Grzybowski S. [w:] System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1985.
Ignaczewski J. [w:] Małżeńskie prawo majątkowe. Komentarz, red. J. Ignaczewski, Warszawa 2014.
Ignatowicz J., Nazar M., Prawo rodzinne, Warszawa 2016.
Janiszewska B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2021.
Justyński T., Nadużycie prawa w polskim prawie cywilnym, Kraków 2000.
Lutkiewicz-Rucińska A. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2013.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019.
Machnikowski P. [w:] System prawa prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2013.
Machnikowski P. [w:] Zarys prawa cywilnego, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2014.
Machnikowski P., Swoboda umów według art. 3531 KC. Konstrukcja prawna, Warszawa 2005.
Nazar M., Nowelizacje i interpretacje małżeńskiego majątkowego – czy potrzebne są zmiany przepisów, „Acta Iuris Stetinensis 6. Kodeks rodzinny i opiekuńczy po wielkich nowelizacjach. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2014/821.
Pawliczak J. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Piątowski J.St. [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, red. J.St. Piątowski, Ossolineum 1985.
Pietrzykowski K. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Pietrzykowski K. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2021.
Pietrzykowski K., Nadużycie prawa podmiotowego w prawie cywilnym [w:] Nadużycie prawa, red. H. Izdebski, A. Stępkowski, Warszawa 2003.
Pyziak-Szafnicka M. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2009.
Pyziak-Szafnicka M. [w:] System prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2013.
Skowrońska-Bocian E. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. J. Wierciński, Warszawa 2014.
Skowrońska-Bocian E., Rozliczenia majątkowe małżonków w stosunkach wzajemnych i wobec osób trzecich, Warszawa 2013.
Słyk J. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Smyczyński T. [w:] System prawa prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2014.
Sokołowski T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2013.
Sychowicz M. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2009.
Szczekala A., Nadużycie prawa podmiotowego w sprawach o ustanowienie rozdzielności majątkowej i ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, „Studia Iuridica Lublinensia” 2020/5.
Szczekala A., Ustanowienie rozdzielności majątkowej. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 4.04.2014 r., II CSK 387/13, „Przegląd Sądowy” 2018/1.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2020.
Zbiegień-Turzańska A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
dr Jan Ciechorski
wykładowca Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu, członek Komisji Ekspertów ds. Zdrowia Psychicznego przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6659-6212
Dopuszczalność stosowania przymusu bezpośredniego w szpitalach innych niż psychiatryczne. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 9 maja 2018 r., I ACa 978/17
Stosowanie środków przymusu bezpośredniego stanowi bardzo radykalną ingerencję w podstawowe prawa i wolności człowieka. Tym samym stosowanie przymusu bezpośredniego zgodnie z art. 31 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wymaga upoważnienia ustawowego. Wobec pacjentów szpitali psychiatrycznych podstawę taką stanowią przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Jednakże do 2018 r. brak było możliwości zastosowania wprost tych przepisów wobec pacjentów szpitali „niepsychiatrycznych”. Nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia psychicznego wprowadziła taką możliwość (art. 18 ust. 2). Wbrew wyrażanym w piśmiennictwie opiniom uważam za konieczne i prawidłowe stosowanie przepisów regulujących stosowanie przymusu z tej ustawy w stosunku do szpitali innych niż psychiatryczne. Znajduje to uzasadnienie w celu tych przepisów, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa i poszanowania praw pacjenta.
Słowa kluczowe: bezprawność, stosowanie przymusu bezpośredniego wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, stan wyższej konieczności
dr Jan Ciechorski
lecturer of the Humanitas University in Sosnowiec, a member of the Expert Committee on Mental Health at the Office of the Commissioner for Human Rights, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6659-6212
Admissibility of Direct Coercion in Hospitals Other than Psychiatric Hospitals. Commentary on Judgment of the Court of Appeal in Szczecin of 9 May 2018, I ACa 978/17
The use of means of direct coercion constitutes a very radical interference with fundamental human rights and freedoms. Therefore, in accordance with Article 31(1) of the Constitution of the Republic of Poland, the use of direct coercion requires statutory authorization. With regard to patients in psychiatric hospitals, the provisions of the Mental Health Protection Act provide such a basis. However, until 2018, it was not possible to apply these provisions explicitly to patients in 'non-psychiatric' hospitals. An amendment to the Mental Health Protection Act introduced this possibility (Article 18(2)). Contrary to the opinions expressed in literature, I consider it necessary and correct to apply the provisions of this Act that regulate the use of coercion to hospitals other than psychiatric hospitals. This is justified by the objective of these provisions, which is to ensure safety and respect for patient rights.
Keywords: unlawfulness, use of direct coercion on persons with mental disorders, necessity
Bibliografia / References
Augustynowicz A., Czerw A., Stosowanie środków przymusu bezpośredniego przez personel medyczny w procesie diagnostyczno-terapeutycznym w podmiotach innych niż szpitale psychiatryczne – wybrane zagadnienia, „Prawo i Medycyna” 2013/1–2.
Bielski M., Koncepcja kontratypów jako okoliczności wyłączających karalność, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010/2.
Ciechorski J., Dezynwoltura ustawodawcy – refleksje nad nowelizacją ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/2.
Gałecki P., Bobińska K., Eichstaedt K., Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Komentarz, Warszawa 2016.
Gierowski J.K., Przymus leczenia i rehabilitacji psychiatrycznej [w:] Środki zabezpieczające, System Prawa Karnego, t. 7, red. L.K. Paprzycki, Warszawa 2015.
Kokoszka A., Postępowanie w stanach nagłych [w:] Psychiatria, red. A. Bilikiewicz, S. Pużyński, J. Rybakowski, J. Wciórka, t. 3, Wrocław 2003.
Sroka T., Przymus bezpośredni [w:] System Prawa Medycznego, t. 2, Szczególne świadczenia zdrowotne, red. L. Bosek, A. Wnukiewicz-Kozowska, Warszawa 2018.
Wojcieszak A., Autonomia pacjenta z zaburzeniami psychicznymi, Warszawa 2021.
prof. dr hab. Ryszard A. Stefański
Wydział Prawa i Administracji, Uczelnia Łazarskiego w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0995-9499
Skutki procesowe sprzeciwu prokuratora w przedmiocie wydania listu żelaznego. Glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 marca 2022 r., II AKz 222/22
Autor aprobuje pogląd Sądu Apelacyjnego, że sprzeciw prokuratora co do wydania przez sąd okręgowy listu żelaznego w postępowaniu przygotowawczym nie ma charakteru wiążącego, mimo że z treści art. 281 § 1 Kodeksu postępowania karnego wynika, iż sprzeciw stanowi negatywną przesłankę jego zastosowania. Podzielając argumentację przytoczoną na jego uzasadnienie, glosator dowodzi, że ze względu na sprzeczność normy wydedukowanej na podstawie wykładni językowej tego przepisu z zasadami niezawisłości sędziowskiej, samodzielności jurysdykcyjnej sądu i równości stron należało odstąpić od wykładni językowej.
Słowa kluczowe: list żelazny, niezawisłość sędziowska, postępowanie przygotowawcze, prokurator, równość stron, sąd, sprzeciw, środek przymusu, gwarancje procesowe, wykładnia językowa
prof. dr hab. Ryszard A. Stefański
Faculty of Law and Administration, Lazarski University in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0995-9499
Procedural Consequences of the Prosecutor's Objection to the Issuance of a Writ of Protection. Commentary on Decision of the Court of Appeal in Gdansk of 29 March 2022, II AKz 222/22
The author approves the view of the Court of Appeal that the public prosecutor's objection to the regional court's issuance of a writ of protection in preparatory proceedings is not binding, despite the fact that, pursuant to Article 281(1) of the Code of Criminal Procedure, the objection constitutes negative grounds for application of the writ of protection. Supporting the arguments cited to justify the view, the commentator proves that due to the contradiction between the norm deduced from the linguistic interpretation of this provision with the principles of judicial independence, jurisdictional independence of the courts, and equality of the parties, the linguistic interpretation had to be abandoned.
Keywords: writ of protection, judicial independence, preparatory proceedings, prosecutor, equality of parties, court, objection, means of coercion, procedural guarantees, linguistic interpretation
Bibliografia / References
Buchała K., Glosa do orzeczenia TK z 9.11.1993 r., K 11/93, OTK 1993/2, poz. 37, „Państwo i Prawo” 1994/5.
Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984.
Gaberle A., Leksykon polskiej procedury karnej, Gdańsk 2004.
Garlicki L., Władza sądownicza a nowa konstytucja, „Przegląd Sądowy” 1991/1–2.
Jasiński W., Zasada bezstronności sądu. Zasada niezawisłości i niezależności sądu [w:] System Prawa Karnego Procesowego. red. nacz. P. Hofmański, t. III, cz. 2, Zasady procesu karnego, red. P. Wiliński, Warszawa 2014.
Kłak Cz.P., Postępowanie nakazowe w polskim, procesie karnym a ochrona praw człowieka, Warszawa 2008.
Korybski A. [w:] A. Korybski, L. Leszczyński, A. Pieniążek, Wstęp do prawoznawstwa, Lublin 2007.
Łazarska A., Niezawisłość sędziowska i jej gwarancje w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Murzynowski A., Pozycja i rola sądu w procesie karnym, „Studia Prawnicze” 1987/1.
Rogalski M., Niezawisłość sędziowska w postępowaniu karnym, Lublin 2000.
Rot H., Elementy teorii prawa, Wrocław 1980.
Sobczak J., Niezawisłość sędziowska i niezależność sądów. Problem ważny i ciągle aktualny, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2015/4.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2020.
Wąsek-Wiaderek M., Zasada samodzielności jurysdykcyjnej sądu [w:] System Prawa Karnego Procesowego, red. nacz. P. Hofmański, t. III, cz. 2, Zasady procesu karnego, red. P. Wiliński, Warszawa 2014.
Wiliński P., Niezależność sądu – standard konstytucyjny i konwencyjny, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2010/1–2.
Wróblewski J., Rozumienie prawa i jego wykładni, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1990.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2010.
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
Ziembiński Z., Teoria prawa, Warszawa 1977.
dr Łukasz Cora
adiunkt, Zakład Kryminalistyki i Prawa Dowodowego, Katedra Prawa Karnego Procesowego i Kryminalistyki, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0884-9685
Charakter prawny sprzeciwu prokuratora co do wydania listu żelaznego w postępowaniu przygotowawczym. Glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 marca 2022 r., II AKz 222/22
Autor, kwestionując zapatrywanie Sądu Okręgowego w Gdańsku, podziela pogląd prawny Sądu Apelacyjnego w Gdańsku o samodzielności decyzyjnej Sądu Okręgowego w zakresie wydania listu żelaznego oraz braku związania prokuratorskim sprzeciwem. Akcentując gwarancyjno-zabezpieczający charakter listu żelaznego, wskazuje, że po ostatniej nowelizacji rozdziału 30 Kodeksu postępowania karnego przesłanki wydania listu żelaznego należy oceniać przez pryzmat funkcji zabezpieczającej. Oznacza, że gdy dochodzi do uchylenia tymczasowego aresztowania bądź złożenia wniosku prokuratora zakresie tego izolacyjnego środka zapobiegawczego, nie można przy podejmowaniu decyzji o wydaniu listu żelaznego, brać pod uwagę grożącej podejrzanemu (oskarżonemu) surowej kary. Zdaniem autora dokonana zmiana w zakresie zażalenia na postanowienie o wydaniu listu żelaznego na etapie śledztwa i dochodzenia wzmacnia argument o niewiążącym charakterze sprzeciwu prokuratorskiego w trybie art. 281 § 2 Kodeksu postępowania karnego. Autor, kwestionując pozorność zmiany w zakresie organu kompetentnego do wydania listu żelaznego w stadium postępowania przygotowawczego, neguje charakter ostatniej nowelizacji przepisów o liście żelaznym jako wzmacniającej w tym zakresie pozycję prokuratora.
Słowa kluczowe: list żelazny, niezawisłość sędziowska, postępowanie przygotowawcze, prokurator, równość stron, sąd, sprzeciw, środek przymusu, gwarancje procesowe, wykładnia językowa
dr Łukasz Cora
assistant professor, Forensic Sciences and Evidence Law Unit, Department of Criminal Procedure and Criminalistics, Faculty of Law and Administration, University of Gdansk, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0884-9685
Legal Nature of the Prosecutor's Objection to the Issuance of a Writ of Protection in Preparatory Proceedings. Commentary on Decision of the Court of Appeal in Gdansk of 29 March 2022, II AKz 222/22
The author, questioning the standpoint of the Regional Court in Gdansk, shares the legal view of the Court of Appeal in Gdansk that the Regional Court has an independent decision-making power with regard to the issuance of writ of protection and is not bound by the prosecutor's objection. Emphasizing the guarantee and security nature of the writ of protection, the author points out that after the last amendment of Chapter 30 of the Code of Criminal Procedure the grounds for issuing a writ of protection should not be assessed from the perspective of its security function. It means that when pre-trial detention is lifted or when the prosecutor submits a motion concerning this custodial preventive measure, the court deciding to issue a writ of protection cannot take into account the severity of the punishment that may be imposed on the suspect (accused). In the author's opinion, the amendment made in the scope of interlocutory appeal against the decision to issue a writ of protection at the stage of investigation or inquiry strengthens the argument about the non-binding nature of the prosecutor's objection under Article 281(2) of the Code of Criminal Procedure. The author, while questioning the ostensible nature of the change of the authority competent to issue a writ of protection at the pre-trial stage, denies the view that the recent amendments to the provisions on the writ of protection strengthened the prosecutor’s position.
Keywords: writ of protection, judicial independence, preparatory proceedings, prosecutor, equality of parties, court, objection, means of coercion, procedural guarantees, linguistic interpretation
Bibliografia / References
Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984.
Doda Z., Zażalenie w procesie karnym, Warszawa 1985.
Grzegorczyk T., List żelazny w procesie karnym de lege lata i de lege ferenda [w:] Reforma prawa karnego, Łódź 1994.
Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postepowanie karne, Warszawa 2014.
Koper R., Podstawy i terminy tymczasowego aresztowania, „Państwo i Prawo” 2013/5.
Marszał K., Proces karny. Zagadnienia ogólne, Katowice 2008.
Nita B., Światłowski A., Podstawa dowodowa tymczasowego aresztowania, „Państwo i Prawo” 2013/2.
Skorupka J., Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 19 stycznia 2012 r., I KZP 18/11, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2012/7.
Skorupka J., O niekonstytucyjności art. 258 § 2 k.p.k., „Państwo i Prawo” 2018/3.
Stefański R.A. List gończy [w:] System Prawa karnego procesowego, red. naczelny P. Hofmański, t. IX, Środki przymusu, red. tomu T. Grzegorczyk, D. Świecki, Warszawa 2021.
Stefański R.A., List żelazny w nowym kodeksie postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 1997/11.
Tarnowska D., Pozaprocesowa funkcja środków zapobiegawczych, „Prokuratura i Prawo” 2002/11.
Waltoś W., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2018.
dr hab. Mikołaj Małecki
Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Krakowski Instytut Prawa Karnego, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2878-2791
Nieudolny grooming. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 23 lipca 2020 r., III KK 281/19
W komentowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy opowiedział się za karalnością nieudolnego groomingu stypizowanego w art. 200a § 2 Kodeksu karnego, w sytuacji polegającej na nawiązaniu przez sprawcę kontaktu z osobą dorosłą w błędnym przekonaniu, że jest to małoletni poniżej lat 15. Stanowisko Sądu Najwyższego zostało poddane krytyce z uwzględnieniem dorobku doktryny i orzecznictwa. Warunkiem karalności groomingu jest zrealizowanie w całości znamion określonych w art. 200a § 1 lub 2 k.k. Kodeks karny wyklucza możliwość ponoszenia odpowiedzialności karnej za nieudolny grooming, nie przewiduje również konstrukcji „usiłowania groomingu”.
Słowa kluczowe: grooming, usiłowanie, przygotowanie, przestępstwo pedofilskie, fazy popełnienia przestępstwa
dr hab. Mikołaj Małecki
Department of Criminal Law, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow; Krakow Institute of Criminal Law Foundation, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2878-2791
Ineffective Grooming. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Criminal Chamber of 23 July 2020, III KK 281/19
In the commented judgment, the Supreme Court stated that ineffective grooming, as described in Article 200a(2) of the Polish Criminal Code, in a situation where the perpetrator establishes contact with an adult person in the mistaken belief that this person is a minor under the age of 15, is a punishable act. The view of the Supreme Court is criticized in the commentary, with references to the achievements of criminal law scholarship and case law. Fulfilment of all features of the prohibited act specified in Article 200a(1) or (2) of the Criminal Code is the basic condition for criminal responsibility for grooming. The Criminal Code does not provide for responsibility for ineffective grooming or the legal construction of ‘attempted grooming’.
Keywords: (child) grooming, attempt, preparation, paedophile offence, stages of crime commission
Bibliografia / References
Banasik K., Głos w dyskusji o art. 200a k.k. (przestępstwo groomingu), „Palestra” 2010/3.
Bielski M. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017.
Bielski M., Rzecz o granicach usiłowania przestępstw formalnych i materialnych – na przykładzie art. 200 § 1 k.k. i art. 200a k.k., „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010/3.
Budyn-Kulik M., Kulik M. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Komentarz do artykułów 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017.
Chłapińska A., Łowcy pedofilów transmitowali ujęcie 47-latka. Antoni P. po usłyszeniu zarzutów rzucił się pod pociąg, „Gazeta.pl” z 8.06.2021 r., https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114883,27176515,lowcy-pedofili-47-letni-antoni-po-uslyszeniu-zarzutow-w-prokuraturze.html
Filar M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2010.
Karlik P., Wykrywanie przestępstw pedofilii w Internecie z zastosowaniem instytucji zakupu kontrolowanego, a także innych metod prowokacji policyjnej [w:] Taktyka i technika kryminalistyczna – wczoraj, dziś i jutro. Materiały z konferencji, red. M. Zelek, Poznań-Rzeszów 2009.
Lipiński K. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021.
Małecki M., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 1.09.2011 r., V KK 43/11, „Przegląd Sądowy” 2012/11–12.
Małecki M., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 17.03.2016 r., IV KK 380/15, „Przegląd Sądowy” 2018/1.
Małecki M., Granice usiłowania przestępstw pedofilskich w świetle art. 200a § 1 i § 2 k.k., „Przegląd Sądowy” 2011/6.
Małecki M., Grooming (karalne przygotowanie do przestępstwa pedofilskiego), „Państwo i Prawo” 2011/7–8.
Małecki M., Łowienie pedofilów może być przestępstwem. Analiza odpowiedzialności karnej złowionego i łowcy, „Dogmaty Karnisty” z 15.05.2021 r., https://www.dogmatykarnisty.pl/2021/05/lowienie-pedofilow-moze-byc-przestepstwem/
Małecki M., Przygotowanie do przestępstwa. Analiza dogmatycznoprawna, Warszawa 2016.
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa–Kraków 2010.
Mozgawa M. [w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2010.
Siemkowicz P., Przestępstwa o charakterze pedofilskim i przeciwko wolności seksualnej popełniane przez internet, w ujęciu polskiego kodeksu karnego, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2011/1.
Sosik R., Odpowiedzialność karna za usiłowanie nieudolne groomingu a prowokacja obywatelska. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 23.07.2020 r., III KK 281/19, „Przegląd Sądowy” 2022/3.
Sosik R., Problematyka stosowania prowokacji w celu ujawnienia przestępstw o charakterze pedofilskim, „Studia Iuridica Lublinensia” 2017/4, vol. XXVI.
Warylewski J. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Komentarz do art. 117–221, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Warszawa 2010.
dr hab. Łukasz Pisarczyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Katedra Prawa Pracy i Polityki Społecznej, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9312-7489
Wskazanie do reprezentowania zakładowej organizacji związkowej a ochrona przed rozwiązaniem stosunku prawnego. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 sierpnia 2020 r., III PK 48/19
Warunkiem objęcia szczególną ochroną działacza związkowego jest jego wyznaczenie do reprezentowania zakładowej organizacji związkowej wobec pracodawcy. Brak takiego wyznaczenia będzie powodować bezskuteczność wskazania konkretnego pracownika jako chronionego przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku prawnego. Podstawę oceny powinno stanowić badanie zgodności działań właściwych organów związkowych ze statutem związku. Pewne obawy budzą sformułowane w orzeczeniu wyjątki, wskazujące na działanie ochrony, np. wówczas, gdy organ związkowy został wprowadzony w błąd przez członka związku. Dostrzegając zróżnicowanie faktycznych aspektów relacji między pracodawcą a osobami działającymi na rzecz związku (nawet bez formalnego umocowania), trzeba też zauważyć, że pracodawca, któremu pozostaje zarzut nadużycia prawa (art. 8 k.p.), może zostać obciążony konsekwencjami uchybień mających miejsce po stronie związkowej.
Słowa kluczowe: zbiorowe prawo pracy, ochrona związkowa, reprezentacja zakładowej organizacji związkowej, autonomia związku zawodowego, statut
dr hab. Łukasz Pisarczyk, professor of the University of Warsaw
Department of Labour Law and Social Policy, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9312-7489
Being Appointed to Represent a Company Trade Union Organization in the Context of Protection Against Termination of the Legal Relationship. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Labour Law and Social Security Chamber of 20 August 2020, III PK 48/19
The condition for granting special protection to a trade union activist is his/her appointment to represent the company trade union organization vis-à-vis the employer. Lack of such appointment will render ineffective the designation of a particular employee as protected against termination or dissolution of the legal relationship. The basis of the assessment should be an examination of compliance of the actions of the relevant trade union bodies with the union’s statutes. Some concerns are raised by the exceptions formulated in the judgment, indicating that protection is effective, for instance, when a trade union body has been misled by a union member. While recognising the diversity of the factual aspects of the relationship between the employer and the persons acting on behalf of the union (even without formal authorization), one should also note that an employer who is accused of abuse of a right (Article 8 of the Labour Code) may be held liable for the consequences of misconduct on the part of the union.
Keywords: collective labour law, trade union protection, representation of a company trade union organization, trade union autonomy, statutes
Bibliografia / References
Baran K.W. (red.), Zbiorowe prawo zatrudnienia, Warszawa 2019.
Baran K.W., O zakresie prawa koalicji w związkach zawodowych po nowelizacji prawa związkowego z 5 lipca 2018 r., „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2018/9.
Czarnecki P., Grzebyk P., Reda-Ciszewska A., Surdykowska B., Ustawa o związkach zawodowych. Komentarz praktyczny z orzecznictwem, Warszawa 2019.
Hajn Z., Zbiorowe prawo pracy. Zarys systemu, Warszawa 2013.
Rączka K., Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy działacza związkowego [w:] Zbiorowe prawo pracy w XXI wieku, red. A. Wypych-Żywicka, M. Tomaszewska, J. Stelina, Gdańsk 2010.
Szmit J., Charakter prawny statutu związku zawodowego, Warszawa 2014.
dr Justyna Czerniak-Swędzioł
Katedra Prawa Pracy i Polityki Społecznej, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1524-2307
Niepracowniczy tytuł ubezpieczenia społecznego w przypadku zatrudnienia wspólnika dominującego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na stanowisku specjalistycznym. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 października 2020 r., III UK 190/19
Tam, gdzie status pracownika zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki z o.o., nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy. Nie można jednak wykluczyć dopuszczalności zatrudnienia wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w ramach stosunku pracy zawartego z tą spółką, ale dla ważności takiego stosunku pracy konieczne jest spełnienie pewnych warunków. Sąd Najwyższy w glosowanym orzeczeniu słusznie dopuszcza możliwość zatrudniania wyłącznie takich wspólników, którzy nie są wspólnikami jedynymi lub prawie jedynymi w spółce. W spółce dwuosobowej, w której jeden ze wspólników zachował np. 95 na 100 udziałów, ma pozycję właścicielską tak dalece dominującą, że nie może być własnym pracodawcą. W przypadku takiego zatrudnienia nie występuje świadczenie pracy na cudzą rzecz i na cudze ryzyko, lecz jest to praca wykonywana we własnym interesie i na własny rachunek. Pozycja właścicielska jedynego wspólnika i wspólnika dominującego w spółce pozostaje niemal identyczna i dlatego dopuszczalne jest odpowiednie stosowanie do ubezpieczenia wspólnika dominującego przepisów dotyczących jednego wspólnika. Przemawia za tym konstytucyjna zasada prawa obywatela do zabezpieczenia społecznego oraz zasada powszechności obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Słowa kluczowe: niepracowniczy tytuł ubezpieczenia społecznego, praca podporządkowana, wspólnik dominujący, niemal jedyny wspólnik, spółka jednoosobowa
dr Justyna Czerniak-Swędzioł
Department of Labour Law and Social Policy, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1524-2307
Non-Employment Grounds for Coverage with Social Security in the Case of Employment of a Majority Shareholder of a Limited Liability Company as a Specialist. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Labour Law and Social Security Chamber of 20 October 2020, III UK 190/19
Where the status of an employee is dominated by the ownership status of a shareholder of a limited liability company, there can be no employment relationship. However, one cannot exclude the possibility of employing a shareholder of a limited liability company under an employment relationship with this company, but certain conditions must be met in order for such an employment relationship to be valid. The Supreme Court in the commented judgment rightly allows for the possibility of employing only such shareholders who are not the sole or almost sole shareholders in the company. In a two-shareholder company in which one shareholder retains, for example, 95 out of 100 shares, this shareholder has such a majority ownership position that they cannot be their own employer. In the case of such employment, there is no provision of work for another's benefit and at another's risk, but it is work done in one's own interest and for one's own account. The ownership position of the sole shareholder and the majority shareholder in the company remains almost identical, and therefore it is permissible to apply mutatis mutandis the provisions concerning the sole shareholder to social security of the majority shareholder. This is supported by the constitutional principle of a citizen's right to social security and the principle of universality of compulsory social insurance.
Keywords: non-employment grounds for coverage with social security, employment [as opposed to self-employment], majority shareholder, almost sole shareholder, sole-shareholder company
Bibliografia / References
Duraj T., Dopuszczalność zawarcia umowy o pracę z jedynym wspólnikiem – członkiem jednoosobowego zarządu spółki z o.o. – część II, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2000/12.
Hajn Z., Zatrudnienie (się) we własnym zakładzie pracy w świetle ustrojowych podstaw prawa pracy [w:] Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, red. L. Florek, Ł. Pisarczyk, Warszawa 2011.
Kijowski A., Prawo pracy a prawo spółek, „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych” 1998/11.
Sadlik R., Dominujący wspólnik nie zatrudni się we własnej spółce, choć wyraźnego zakazu nie ma, „Rzeczpospolita” 31.01.2020 r.
Tomaszewska M. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, t. I, red. K.W. Baran, Warszawa 2020.
dr Ewelina Kumor-Jezierska
Katedra Prawa Pracy i Polityki Społecznej, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9733-7667
Podleganie ubezpieczeniom z tytułu umowy o świadczenie usług wykonywanej w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 września 2020 r., II UK 367/18
Z uzasadnienia glosowanego wyroku wynika, że zawarcie umowy o współpracy (umowy o świadczenie usług) mającej za przedmiot stałe wykonywanie tych samych czynności wynikających z zarejestrowanej działalności gospodarczej przez wykonawcę tych usług nawet tylko z jednym podmiotem, w ustalonych przez strony godzinach oraz zakresie prac określonym już na samym początku przez pracowników zamawiającego, nie uzasadnia zastąpienia tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym z racji prowadzenia pozarolniczej działalności tytułem wynikającym tylko z wykonywania pracy na podstawie umowy o świadczenie usług (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).
Słowa kluczowe: pozarolnicza działalność gospodarcza, wykonywanie tych samych czynności, jeden podmiot, umowa o świadczenie usług
dr hab. Ewelina Kumor-Jezierska
Department of Labour Law and Social Policy, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9733-7667
Social Security Coverage under a Service Contract Performed as Part of Non-Agricultural Business Activity. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Labour Law and Social Security Chamber of 3 September 2020, II UK 367/18
It follows from the justification of the commented judgment that the conclusion of a cooperation agreement (service contract) aimed at regular performance of the same activities resulting from the registered business activity by the contractor of these services, even with only one entity, during the hours agreed by the parties and with the scope of work specified already at the very beginning by the contracting authority's employees, does not justify replacing the grounds for coverage with social security resulting from the pursuit of non-agricultural business activity with the grounds resulting only from the performance of work under a service contract (Article 6(1)(5) of the Act of 13 October 1998 on the Social Insurance System).
Keywords: non-agricultural business activity, performing the same activities, single entity, service contract
Bibliografia / References
Powałowski A., Komentarz do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, LEX 2007.
Sadlik R., Faktyczne prowadzenie działalności gospodarczej jako podstawa podlegania ubezpieczeniom społecznym, „Monitor Prawa Pracy” 2015/1.
Zdyb M., Sieradzka M., Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2013.
dr hab. Artur Mudrecki, profesor Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie
Zakład Prawa Finansowego i Podatkowego, sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3731-5271
Zasada proporcjonalności a sankcje w ustawie o podatku od towarów i usług. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 grudnia 2021 r., I FSK 1035/18
W glosie dokonano analizy wykładni przepisów prawa. Przyjęto prymat wykładni prounijnej nad wykładnią językową. Dokonano również oceny zastosowania wykładni prokonstytucyjnej i celowościowej na tle rozpatrywanego przypadku. Wskazano, że zasada proporcjonalności powinna mieć zastosowanie przy wymierzaniu tzw. sankcji VAT. W związku z tym pilnych zmian wymagają przepisy dotyczące dodatkowego zobowiązania, tak aby istniała możliwość miarkowania sankcji, bądź też odstąpienia od ich stosowania przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności.
Słowa kluczowe: podatek od towarów i usług, błędne określenie kwoty podatku w deklaracji VAT, korekta deklaracji, dodatkowe zobowiązanie podatkowe, zasada proporcjonalności
dr hab. Artur Mudrecki, professor of the Kozminski University in Warsaw
Division of Financial and Tax Law; judge of the Supreme Administrative Court of Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3731-5271
The Principle of Proportionality and Sanctions in the VAT Act. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 15 December 2021, I FSK 1035/18
This commentary analyses the interpretation of legal provisions. The primacy of the pro-EU interpretation over the linguistic one is assumed. The application of the pro-constitutional and teleological interpretation is also assessed against the background of the case in question. It is indicated that the principle of proportionality should be applied when imposing VAT sanctions. Therefore, the provisions concerning the additional liability need to be urgently amended so that sanctions can be reduced or waived in accordance with the principle of proportionality.
Keywords: value added tax (goods and services tax), mistaken indication of tax amount in VAT return, correction of tax return, additional tax liability, principle of proportionality
Bibliografia / References
Brzeziński B, O potrzebie sformułowania strategii interpretacji ustaw podatkowych [w:] Księga jubileuszowa z okazji XXV-lecia NSA, Warszawa 2005.
Brzeziński B., Podstawy wykładni prawa podatkowego, Gdański 2008.
Gajda A., Mudrecki A., Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 3 kwietnia 2007 r., I SA/Wr 152/07, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2008/6.
Mudrecki A., Zasada proporcjonalności w prawie podatkowym, Warszawa 2020.
Zalewski Ł., SLIM VAT 3 nie rozwiąże problemu z sankcjami VAT, „Dziennik Gazeta Prawna” z 8.02.2022 r., nr 26 (5688).
Bartosz Czerwiec
radca prawny (OIRP Wrocław); doktorant Prawniczych Seminariów Doktorskich, Instytut Nauk Prawnych, Polska Akademia Nauk, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1764-7401
Zakres podmiotowy zastosowania normy prawnej z art. 120 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 maja 2020 r., II OSK 1603/19
Glosowane orzeczenie jest ważne z uwagi na podjęcie przez Naczelny Sąd Administracyjny udanej próby wykładni przepisu, wokół którego skupia się wywód uzasadnienia, tj. art. 120 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (u.p.e.a.). Glosa jest aprobująca, w szczególności w zakresie tezy orzeczenia, inne wątki sprawy pozostawiając poza analizą. Widoczne jest fundamentalne znaczenie rozbioru systemowego dokonanego w postępowaniu zainicjowanym skargą kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny zwraca uwagę na kształt przepisu, fakt niezmienności jego brzemienia od momentu uchwalenia (1967 r.), co ma kardynalne znaczenie z perspektywy zaistniałych, w ciągu dziesięcioleci od chwili wejścia w życie art. 120 § 2 u.p.e.a., zmian społeczno-gospodarczych i ustrojowych. Wykładnia poczyniona przez Sąd nakazuje spoglądać na przepisy całościowo, dokonywać ich rozbioru nie tylko za pomocą wykładni językowej. Na przykładzie art. 120 § 2 u.p.e.a. Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje, że w prawidłowym odkodowaniu normy prawnej niezbędne jest spojrzenie również przez pryzmat wykładni historycznej i systemowej, zaś zakres podmiotowy przepisu oprócz osób fizycznych działających przez ustawowego przedstawiciela oraz przedsiębiorstw państwowych lub innych państwowych jednostek organizacyjnych obejmuje wyłącznie społeczne osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, to znaczy spółdzielnie, stowarzyszenia, organizacje zawodowe i samorządowe (np. związki zawodowe, izby i cechy rzemieślnicze, zrzeszenia handlu i usług czy zrzeszenia transportu) oraz inne organizacje społeczne.
Słowa kluczowe: postępowanie egzekucyjne w administracji, państwowa jednostka organizacyjna, organizacja spółdzielcza, samorządowa osoba prawna, zawodowa osoba prawna, społeczna osoba prawna, wspólnota mieszkaniowa grzywna w celu przymuszenia, zakres podmiotowy stosowania grzywny, egzekucja w administracji
Bartosz Czerwiec
attorney at law (Bar Association of Attorneys at Law in Wroclaw); PhD student at the Legal Doctoral Seminars, Institute of Law Studies, Polish Academy of Sciences, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1764-7401
The Entities Covered by the Legal Norm Contained in Article 120(2) of the Act on Execution Proceedings in Administration. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 26 May 2020, II OSK 1603/19
The commented decision is important because in it the Supreme Administrative Court made a successful attempt to interpret the pivotal provision for the justification, i.e. Article 120(2) of the Act on Execution Proceedings in Administration (AEPA). This is an approving commentary, in particular with regard to the operative part of the judgment, leaving other threads of the case outside the scope of the analysis. The fundamental importance of the systemic analysis made in the proceedings initiated by the cassation appeal is apparent. The Supreme Administrative Court draws attention to the form of the provision, the fact that its wording has remained unchanged since it was enacted (1967), which is of great importance from the perspective of the socioeconomic and constitutional changes that have taken place over the decades since Article 120(2) AEPA entered into force. The interpretation made by the Court requires viewing and analysing legislation as a whole, and not only applying linguistic interpretation. On the example of Article 120(2) AEPA, the Supreme Administrative Court points out that in order to decode the legal norm correctly, it is necessary to view it also from the point of view of historical and systemic interpretation, and the group of entities covered by the provision, apart from natural persons acting through a statutory representative and state enterprises or other state organizational units, include only social legal persons or organizational units without legal personality, i.e. cooperatives, associations, professional and self-government organizations (e.g. trade unions, chambers and craftsmen's guilds, trade and services associations or transport associations) and other public organizations.
Keywords: enforcement proceedings in administration, state organizational unit, cooperative organization, self-government legal person, professional legal person, social legal person, tenant-owners’ association, enforcement fine, entities that can be punished by a fine, enforcement in administration
Bibliografia / References
Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. B. Adamiak, J. Borkowski, Legalis 2021.
Misiąg W. (red.), Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, Legalis 2017.
prof. dr hab. Bogdan Dolnicki
Zespół Prawa Samorządu Terytorialnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7167-9151
Pojęcie sprawy z zakresu administracji publicznej. Glosa do postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 lipca 2021 r., III OSK 3353/21
Sąd formułuje słuszną tezę, że „akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej” w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 6 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi obejmują wszelkie akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków z wyłączeniem tych, które podlegają kognicji innych sądów niż sądy administracyjne, w tym zwłaszcza sądy powszechne.
Uchwała w sprawie podjęcia deklaracji w sprawie powstrzymania ideologii LGBT przez wspólnotę samorządową jest zatem aktem organu samorządowego z zakresu administracji publicznej, na który przysługuje skarga do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 6 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Słowa kluczowe: postępowanie sądowoadministracyjne, akt jednostki samorządu terytorialnego z zakresu administracji publicznej, skarga do sądu administracyjnego
prof. dr hab. Bogdan Dolnicki
Local Authorities Law Unit, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7167-9151
The Notion of a Case from the Field of Public Administration. Commentary on Decision of the Supreme Administrative Court of 2 July 2021, III OSK 3353/21
The court formulates a correct thesis that ‘acts of local self-government bodies and their unions undertaken in matters of public administration’ within the meaning of Article 3(2)(6) of the Act - Law on Proceedings Before Administrative Courts include all acts of local self-government bodies and their unions, except for those which are covered by jurisdiction of courts other than administrative courts, in particular ordinary courts.
A resolution on the adoption of a declaration on the suppression of LGBT ideology by the local self-government community is therefore an act of the local self-government body within the scope of public administration, which may be appealed to the administrative court on the basis of Article 3(2)(6) of the Law on Proceedings Before Administrative Courts.
Keywords: proceedings before administrative courts, act of a local self-government unit within the scope of public administration, appeal to an administrative court
Bibliografia / References
Adamiak B., Skarga i skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym, LEX 2014.
Dolnicki B. (red.), Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, LEX 2020.
Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Warszawa 2021.
Dolnicki B., Zadania samorządu terytorialnego [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Profesora Antoniego Agopszowicza, red. R. Mikosz, Katowice 2000.
Haczkowska M. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX 2014.
Handel M., Dopuszczalność kontroli sądowoadministracyjnej i legalność tzw. uchwał „anty-LGBT”, podejmowanych przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, LEX 2021.
Jagoda J., Sądowa ochrona samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2011.
Kmieciak Z., Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne a prawo europejskie, Warszawa 2009.
Mączyński M., Pojęcie zadania publicznego a zadania samorządu terytorialnego, „Finanse Komunalne” 2019/1–2.
Zimmerman J., Prawo do sądu w prawie administracyjnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006/2, rok LXVIII.
dr Lucyna Staniszewska
adiunkt, Zakład Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, adwokat, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3457-0901
Zastosowanie instytucji odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej do deliktu usunięcia drzew przed upływem terminu do złożenia sprzeciwu przez organ, tj. aktywnej milczącej zgody. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 września 2020 r., II OSK 1111/20
W komentowanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny zajął stanowisko o braku możliwości zastosowania do deliktu niezgodnego z prawem usunięcia drzewa instytucji kodeksowej odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej. U podstaw tej tezy legły argumenty, że delikt ten ma charakter obiektywny, organ nie bada stopnia zawinienia strony, ani nieokreślonych ustawowo okoliczności, które mogłyby wyłączyć odpowiedzialność w tym zakresie, a odpowiedzialność za niego ponosi osoba, która tego deliktu się dopuściła. Zobiektywizowana odpowiedzialność administracyjna, o której mowa w art. 88 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, oznacza, że wystarczy tylko wystąpienie tzw. bezprawia administracyjnego, a więc wykazanie związku przyczynowego między działaniem danego podmiotu a wycięciem drzew i krzewów. Organ ma zatem bezwzględny obowiązek nałożenia kary pieniężnej za wycinkę drzewa. Poza tym w ustawie o ochronie przyrody uregulowano instrumenty łagodzące odpowiedzialność, a zatem na zasadzie lex specialis derogat legi generali, dział IVa Kodeksu postępowania administracyjnego nie znajduje zastosowania w zakresie instytucji już uregulowanych przepisami odrębnymi, zwłaszcza instytucji odstąpienia od nałożeni kary. Z rozstrzygnięciem Naczelnego Sądu Administracyjnego nie sposób się zgodzić, z uwagi na to, że Sąd przyjął nieprawidłowe reguły kolizyjne, a ponadto nie dostrzegł, iż uregulowane instytucje na gruncie ustawy o ochronie przyrody nie są tożsame z odstąpieniem od nałożenia kary i poprzestaniem na pouczeniu strony.
Słowa kluczowe: postępowanie administracyjne, administracyjne kary pieniężne, sankcje administracyjne, obowiązek informacyjny, odstąpienie od nałożenia kary, miarkowanie kary, ochrona przyrody, ochrona środowiska, usunięcie drzew, sprzeciw
dr Lucyna Staniszewska
assistant professor, Administrative Law and Administrative Studies Unit, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznan; an advocate, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3457-0901
Application of the Institution of Refraining from the Imposition of an Administrative Fine to the Tort of Tree Removal Before the Expiry of the Deadline for Objection by the Authority, i.e. Active Tacit Consent. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 23 September 2020, II OSK 1111/20
In the commented judgment, the Supreme Administrative Court took the view that it is impossible to apply to the tort of unlawful tree removal the code-regulated institution of refraining from imposing an administrative fine. This statement was based on the arguments that the tort is objective in nature, the authority does not examine the degree of guilt of the party or the circumstances, not defined by law, that could exclude liability in this regard, and the person who committed the tort is liable for it. The objectified administrative liability referred to in Article 88(1) of the Nature Conservation Act means that it is sufficient that there occurs so-called administrative lawlessness, i.e. a causal relationship is demonstrated between the activity of a given entity and the cutting of trees and shrubs. Therefore, the authority has an absolute obligation to impose a fine for tree removal. In addition, the Nature Conservation Act regulates instruments mitigating liability, therefore on the basis of the lex specialis derogat legi generali principle, Division IVa of the Code of Civil Procedure does not apply to institutions already regulated by separate provisions, in particular the institution of refraining from imposing a penalty. It is impossible to agree with the decision of the Supreme Administrative Court due to the fact that the Court adopted incorrect conflict of laws rules and failed to notice that institutions regulated in the Nature Conservation Act are not the same as refraining from imposing a penalty and admonishing the party instead.
Keywords: administrative proceedings, administrative fines, administrative sanctions, information obligation, refraining from the imposition of a penalty, moderating a penalty, nature conservation, tree removal, objection
Bibliografia / References
Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017.
Adamiak B., Wadliwość decyzji administracyjnej, Wrocław 1986.
Bursztynowicz M., Sługocka M. [w:] M. Bursztynowicz, M. Sługocka, Postępowanie administracyjne dla jednostek samorządu terytorialnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Cebera A., Firlus G. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2019.
Iżycki P., Względny automatyzm w nakładaniu administracyjnej kary pieniężnej za usunięcie drzewa przed upływem terminu na wniesienie sprzeciwu. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 września 2020 r., II OSK 1111/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/4.
Jabłoński M. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Warszawa 2017.
Jasudowicz T., Administracja wobec praw człowieka, Toruń 1996.
Jaśkowska M., Wilbrandt-Gotowicz M., Wróbel A., Komentarz aktualizowany do kodeksu postępowania administracyjnego, LEX 2022.
Kmieciak Z., Zarys teorii postępowania administracyjnego, Warszawa 2014.
Knysiak-Molczyk H., Uprawnienia strony w postępowaniu administracyjnym, Kraków 2004.
Krawczyk A. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. Z. Kmieciak, W. Chróścielewski, Warszawa 2019.
Maciejewski M., Względny automatyzm w nakładaniu administracyjnej kary pieniężnej za usunięcie drzewa przed upływem terminu na wniesienie sprzeciwu. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 września 2020 r., II OSK 1111/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/4.
Majchrzak B., Problematyka prawna administracyjnych kar pieniężnych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i sądów administracyjnych [w:] Administracyjne kary pieniężne w demokratycznym państwie prawa, red. M. Błachucki, Warszawa 2015.
Sajek E., Uprawnienia Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska do odstąpienia od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej (zagadnienia wybrane) [w:] „Administratywizacja” prawa karnego czy „kryminalizacja” prawa administracyjnego, Gdańsk 2021.
Staniszewska L., Administracyjne kary pieniężne. Studium z zakresu prawa i postępowania administracyjnego, Poznań 2017.
Staniszewska L., Kodyfikacja administracyjnej kary pieniężnej jako instrumentu prawnego na styku z odpowiedzialnością karną [w:]Prawo administracyjne dziś i jutro, red. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2018.
Stankiewicz R., Regulacja administracyjnych kar pieniężnych w Kodeksie postępowania administracyjnego po nowelizacji, „Radca Prawny. Zeszyty Naukowe” 2017/2.
Suwaj R., Zasady dotyczące miarkowania administracyjnych kar pieniężnych, Warszawa 2022.
Wegner J. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. W. Chróścielewski, Z. Kmieciak, Warszawa 2019.
Wegner J., Instytucja milczącego załatwienia sprawy przez administrację publiczną, Warszawa 2020.
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1972.
Zawłocki R., Pojęcie i istota deliktu administracyjnego, „Monitor Prawniczy” 2018/1.
