Nieusuwalność sędziów i granice kompetencji państwa członkowskiego do regulowania krajowego wymiaru sprawiedliwości – uwagi w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 24.06.2019 r., C-619/18, Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej
dr Paweł Filipek
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Międzynarodowego Publicznego i Europejskiego Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (ORCID: 0000-0001-6398-8798).
Nieusuwalność sędziów i granice kompetencji państwa członkowskiego do regulowania krajowego wymiaru sprawiedliwości – uwagi w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 24.06.2019 r., C-619/18, Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej
Trybunał Sprawiedliwości od pewnego czasu częściej zajmuje się zagadnieniami niezależności organów sądowych. W dużej mierze w związku ze zmianami ustrojowymi wprowadzanymi w niektórych państwach członkowskich, w tym w Polsce, przyjmuje rolę obrońcy wartości europejskich i chroni unijny porządek prawny przed dezintegracją. Wypracowawszy wcześniej rozumienie pojęcia sądu, w którym kryterium niezależności organu należy do elementów konstytutywnych definicji, w ostatnich latach TS badał szereg elementów niezależności i wydał kilka kluczowych orzeczeń o przełomowym znaczeniu. W sprawie sędziów portugalskich uznał, że gwarancje niezależności musi posiadać każdy sąd państwa członkowskiego, który choćby potencjalnie może orzekać o interpretacji lub stosowaniu prawa Unii. Niezależność sądowa jest zatem niepodzielna. W wyroku w sprawie LM Trybunał uznał niezależność sądów za istotę prawa do rzetelnego procesu sądowego, lecz także powiązał z ochroną rządów prawa. Wskazał też kryteria i tryb rozproszonej europejskiej kontroli poszanowania niezależności sądowej w kontekście wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych. Z kolei w wyroku w sprawie Sądu Najwyższego Trybunał Sprawiedliwości wskazał granice kompetencji państw członkowskich do kształtowania sądownictwa krajowego. W toku sprawy TS doprowadził do odwrócenia niezgodnej z prawem UE „reformy emerytalnej” w SN. Nie wiążąc oceny dopuszczalności zmian przeprowadzanych w Sądzie Najwyższym z innymi elementami unijnymi, potwierdził także samodzielność europejskiego standardu niezależności sądownictwa. Stanowi on autonomiczny test, którego dochowanie można badać. Obok szczegółowego odniesienia się do zasady nieusuwalności sędziów oraz mechanizmu przedłużania ich służby czynnej TS poszerzył dotychczasową perspektywą badawczą i objął nią intencje ustawodawcy i rzeczywiste cele wprowadzanych zmian.
Słowa kluczowe: niezależność sądów, nieusuwalność sędziów, swobodne uznanie, państwo prawa, skuteczna ochrona sądowa, prawo do rzetelnego procesu sądowego, skarga na uchybienie, Sąd Najwyższy
dr Paweł Filipek
The author is an assistant professor at the Chair of International Public and European Law of the Krakow University of Economics (ORCID: 0000-0001-6398-8798).
Irremovability of Judges and the Limits of a Member State’s Competence to Regulate Domestic Judiciary: Remarks in the Light of Court of Justice Judgment of 24 June 2019, C-619/18, European Commission v. Poland
The Court of Justice has for some time been dealing more often with the issue of independence of judicial authorities. To a large extent, it is related to systemic changes introduced in some Member States, including Poland. The Court takes on the role of a guardian of European values and protects the EU legal order against disintegration. Having previously developed an understanding of the concept of ‘court’, in which the criterion of independence of the body is a constitutional element of the definition, in recent years the Court has examined a number of aspects of independence and issued a number of landmark judgments. In the case of Portuguese judges, it recognized that any court in a Member State which may even potentially rule on the interpretation or application of Union law must enjoy a guarantee of independence. Judicial independence is therefore indivisible. In the LM ruling, the Court acknowledged judicial independence as the essence of the right to a fair trial but also linked it to the protection of the rule of law. It also indicated the criteria and procedure for a decentralized European review of compliance with judicial independence in the context of mutual recognition of judicial decisions. In the Supreme Court ruling, the Court of Justice indicated the limits of the Member States’ powers to shape their national judiciaries. In the course of the case, the Court managed to reverse a ‘pension reform’ in the Supreme Court which was contrary to EU law. By not linking the assessment of the legitimacy of changes introduced in the Supreme Court with other EU elements, it also confirmed the self-sufficiency of the European standard of judicial independence. It is an autonomous test whose observance can be examined. In addition to a detailed consideration of the principle of irremovability of judges and the mechanism for extending their active service, the Court has widened its examination perspective to include legislative intentions and the true aims of the changes made.
Keywords: judicial independence, irremovability of judges, discretion, rule of law, right to a fair trial, infringement action, Supreme Court
Bibliografia:
Avbelj M., Judges Depending on Judges, Verfassungsblog z 10.07.2019 r., https://verfassungsblog.de/judges-depending-on-judges (dostęp: 1.11.2019 r.).
Barcz J., Unia wobec niepraworządnego państwa członkowskiego, „Państwo i Prawo” 2019/1
Bárd P., Śledzińska-Simon A., The puissance of infringement procedures in tackling rule of law backsliding, Verfassungsblog z 3.06.2019 r., https://verfassungsblog.de/the-puissance-of-infringement-procedures-in-tackling-rule-of-law-backsliding (dostęp: 1.11.2019 r.).
Biernat S., Filipek P., The Assessment of Judicial Independence Following the ECJ Ruling in C-216/18 LM, w druku.
Bogdanowicz P., Three Steps Ahead, One Step Aside: The AG’s Opinion in the Commission v. Poland Case, Verfassungsblog z 11.04.2019 r., https://verfassungsblog.de/three-steps-ahead-one-step-aside-the-ags-opinion-in-the-commission-v-poland-case (dostęp: 1.11.2019 r.).
Bogdanowicz P., Taborowski M., Why the EU Commission and the Polish Supreme Court Should not Withdraw their Cases from Luxembourg, Verfassungsblog z 3.12.2019 r., https://verfassungsblog.de/why-the-eu-commission-and-the-polish-supreme-court-should-not-withdraw-their-cases-from-luxembourg (dostęp: 1.11.2019 r.).
Filipek P., Challenges to the Rule of Law in the European Union: the Distressing Case of Poland, „Revista do Instituto Brasileiro de Direitos Humanos” 2018/17–18.
Filipek P., Rozproszona europejska kontrola przestrzegania prawa do rzetelnego procesu sądowego w świetle zasady wzajemnego zaufania i wyroku C-216/18 PPU, LM, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/2.
Jaraczewski J., Age is the limit? Background of the CJEU case C-619/18 Commission v Poland, Verfassungsblog z 28.05.2019 r., https://verfassungsblog.de/age-is-the-limit-background-of-the-cjeu-case-c-619-18-commission-v-poland (dostęp: 1.11.2019 r.).
Kmieciak Z., Ochrona tymczasowa w sprawie ze skargi Komisji przeciwko Polsce dotyczącej przepisów ustawy obniżającej wiek przejścia w stan spoczynku sędziów SN. Glosa do postanowienia TSUE z 19.10.2018 r., C-619/18 R, „Państwo i Prawo” 2019/1.
Koncewicz T.T., „The Existential Jurisprudence” of the Court of Justice Moving Beyond the Boats, Embracing the Journey, https://reconnect-europe.eu/blog/existential-jurisprudence-koncewicz (dostęp: 1.11.2019 r.).
Mastracci M., The Rule of Law and the Judicial Retirement Age in Poland: Is the ECJ Judgment the End of the Story?, I·CONnect z 19.07.2019 r., http://www.iconnectblog.com/2019/07/the-rule-of-law-and-the-judicial-retirement-age-in-poland-is-the-ecj-judgment-the-end-of-the-story (dostęp: 1.11.2019 r.).
Pech L., Kochenov D., Strengthening the Rule of Law within the European Union: Diagnoses, Recommendations, and What to Avoid, Reconnect Reflection Paper No. 1 z 13.06.2019, https://ssrn.com/abstract=3403355 (dostęp: 1.11.2019 r.).
Podstawa K., Living on the edge – how the Poles hang in there whilst the Court deliberates, Verfassungsblog z 31.05.2019 r., https://verfassungsblog.de/living-on-the-edge-how-the-poles-hang-in-there-whilst-the-court-deliberates (dostęp: 1.11.2019 r.).
Taborowski M., Mechanizmy ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej. Studium przebudzenia systemu ponadnarodowego, Warszawa 2019.
Taborowski M., Trybunał luksemburski wyznaczy granice wpływu władzy na niezależność sądów, OKO.press z 4.11.2019 r., https://oko.press/dr-taborowski-trybunal-luksemburski-wyznaczy-granice-wplywu-wladzy-na-niezaleznosc-sadow (dostęp: 1.11.2019 r.).
Taborowski M., Marcisz P., The first judgment of the ECJ regarding a breach of the rule of law in Poland?, Verfassungsblog z 29.05.2019 r., https://verfassungsblog.de/the-first-judgment-of-the-ecj-regarding-a-breach-of-the-rule-of-law-in-poland (dostęp: 1.11.2019 r.).
dr hab. Piotr Bogdanowicz
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Europejskiego na wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego (ORCID: 0000-0002-4468-0090).
dr Maciej Taborowski
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz zastępcą Rzecznika Praw Obywatelskich (ORCID: 0000-0002-5917-3489).
Regulacje dotyczące stanu spoczynku jako narzędzie służące odsunięciu określonej grupy sędziów od pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego – uwagi na tle wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 24.06.2019 r., C-619/18, Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej
Blisko dwa lata temu na łamach „Europejskiego Przeglądu Sądowego” twierdziliśmy, że brak niezależności sądów krajowych może stanowić uchybienie zobowiązaniu w rozumieniu art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Słuszność tej tezy potwierdza wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 24.06.2019 r., C-619/18, Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, stanowiący pierwsze historyczne rozstrzygnięcie, w którym TS uznał, na skutek skargi Komisji Europejskiej, że państwo członkowskie naruszyło wynikającą z art. 19 ust. 1 ak. 2 Traktatu o Unii Europejskiej zasadę niezależności sądów, a w szczególności zasadę nieusuwalności sędziów. Trybunał powoli buduje „system obronny” wobec zagrożeń dla praworządności z art. 2 TUE.
Słowa kluczowe: Sąd Najwyższy, Trybunał Sprawiedliwości, skuteczna ochrona sądowa, praworządność
dr hab. Piotr Bogdanowicz
The author is an associate professor at the Chair of European Law, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw (ORCID: 0000-0002-4468-0090).
dr Maciej Taborowski
The author is an assistant professor at the Chair of European Law, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw and Deputy Ombudsman (ORCID: 0000-0002-5917-3489).
The Retirement Age Regulations as a Tool to Remove a Particular Group of the Supreme Court Judges: Some Remarks about Court of Justice Judgment of 24 June 2019, C-619/18, European Commission v. Poland
This case note analyses the judgement of 24 June 2019, issued by the Court of Justice of the European Union (Grand Chamber) in case C-619/18, Commission v. Poland (Independence of the Supreme Court). The judgment can be considered a landmark decision. For the very first time, the Court has found a Member State to have failed to fulfil its obligations under the second subparagraph of Article 19(1) TEU. The paper also touches upon such issues as the role of soft law instruments in protecting the rule of law in the European Union and the status of the National Council of the Judiciary in the light of the second subparagraph of Article 19(1) TEU.
Keywords: Supreme Court, Court of Justice, effective judicial protection, rule of law
Bibliografia:
Barcik J., Niezawisłość sędziowska jako wartość konstytucyjna Unii Europejskiej – glosa do wyroku TS z 27.02.2018 r., C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/5.
Barcz J., Unia Europejska wobec niepraworządnego państwa członkowskiego, „Państwo i Prawo” 2019/1.
Bogdandy A. von, Tyrania wartości? Problemy i drogi europejskiej ochrony praworządności krajowej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/4.
Bogdanowicz P., Jak Trybunał Sprawiedliwości „aktywował” art. 19 ust. 1 TUE w kontekście praworządności: uwagi na tle sprawy C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses [w:] Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2018.
Bogdanowicz P., Taborowski M., Brak niezależności sądów krajowych jako uchybienie zobowiązaniu w rozumieniu art. 258 TFUE, cz. 1, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/1, cz. 2, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/2.
Bonelli M., Claes M., Judicial serendipity: how Portuguese judges came to the rescue of the Polish judiciary: ECJ 27 February 2018, Case C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses, „European Constitutional Law Review” 2018/3.
Crabit E., Bel N., The EU Rule of Law Framework [w:] Strengthening the Rule of Law in Europe: From a Common Concept to Mechanisms of Implementation, red. W. Schroeder, Oxford–Portland 2016.
Dębowska A., Tuleja P., Dopuszczalność, charakter i skutki tzw. odżycia przepisów po wyroku Trybunału Konstytucyjnego [w:] Znaczenie wyroków Trybunału Konstytucyjnego dla tekstu jednolitego ustawy, red. M. Laskowska, Warszawa 2017.
Filipek P., Rozproszona europejska kontrola przestrzegania prawa do rzetelnego procesu sądowego w świetle zasady wzajemnego zaufania i wyroku C-216/18 PPU, LM, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/2.
Frąckowiak-Adamska A., Mutual trust and independence of the judiciary after the CJEU judgment in LM – new era or business as usual?, 15.08.2018, http://eulawanalysis.blogspot.com/2018/08/mutual-trust-and-independence-of.html (dostęp: 28.11.2019 r.).
Gontarski W., Błędnie przetłumaczony wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie sędziów portugalskich jako podstawa prawna wyroku w sprawie polskiego Sądu Najwyższego. Glosa do wyroku TS z 24.06.2019 r., C-619/18, LEX/el. 2019.
Grabowska-Moroz B., Co orzekł Trybunał Sprawiedliwości w sprawie Celmer? Analiza komentarzy po wyroku oraz stanowiska Rządu RP, https://archiwumosiatynskiego.pl/co-orzekl-trybunal-sprawiedliwosci-w-sprawie-celmer/ (dostęp: 28.11.2019 r.).
Grabowska-Moroz B., Szuleka M., „Od kadr się zaczęło”, czyli o skutkach nowelizacji z 12.07.2017 r. ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych [w:] Konstytucja. Praworządność. Władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski, K. Grajewski, J. Kremer, G. Ott, W. Żurek, Warszawa 2019.
Grzelak A., Odpowiedź Polski na czwarte zalecenie Komisji Europejskiej w sprawie praworządności [w:] Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. J. Barcz, A. Zawidzka-Łojek, Warszawa 2018.
Grzelak A., Wzajemne zaufanie jako podstawa współpracy sądów państw członkowskich UE w sprawach karnych (uwagi na marginesie odesłania prejudycjalnego w sprawie C-216/18 PPU, Celmer), „Państwo i Prawo” 2018/10.
Halmai G., The Early Retirement Age of Hungarian Judges [w:] EU Law Stories, red. F. Nicola, B. Davies, Cambridge 2017.
Kmieciak Z., Ochrona tymczasowa w sprawie ze skargi Komisji przeciwko Polsce dotyczącej przepisów ustawy obniżającej wiek przejścia w stan spoczynku sędziów SN. Glosa do postanowienia TS z 19.10.2018 r., C-619/18 R, „Państwo i Prawo” 2019/1.
Kochenov D., Bárd P., The Last Soldier Standing? Courts vs. Politicians and the Rule of Law Crisis in the New Member States of the EU, „University of Groningen Faculty of Law Research Paper” 2019/5.
Krajewski M., Who is Afraid of the European Council? The Court of Justice’s Cautious Approach to the Independence of Domestic Judges: ECJ 25 July 2018, Case C-216/18 PPU, The Minister for Justice and Equality v LM, „European Constitutional Law Review” 2018/4.
Lewandowski W., Pomiędzy Scyllą zawieszenia wzajemnego zaufania i Charybdą fragmentaryzacji standardu ochrony prawa podstawowego – dylematy Trybunału Sprawiedliwości w wyroku C-216/18 PPU, LM, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/2.
Pech L., Platon S., Judicial independence under threat: The Court of Justice to the rescue in the ASJP case, „Common Market Law Review” 2018/6.
Prete L., Infringement Proceedings in EU Law, Alphen aan den Rijn 2016.
Radziewicz P., Nieważność jako skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sferze stanowienia prawa, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2012/1.
Rulka M., Wpływ dorobku Komisji Weneckiej na prawodawstwo krajowe, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016/5.
Sikora A., Glosa do wyroku TSUE z 27.02.2018 r., C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses (art. 19 TUE jako autonomiczny i samodzielny wzorzec kontroli legalności), „Państwo i Prawo” 2018/11.
Taborowski M., Mechanizmy ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej. Studium przebudzenia systemu ponadnarodowego, Warszawa 2019.
dr Agnieszka Kastelik-Smaza
Autorka jest adwokatem w Bielsku-Białej.
Bezpośredni skutek dyrektyw w układzie horyzontalnym – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 7.08.2018 r., C-122/17, David Smith przeciwko Patrickowi Meade’owi i in.
Glosowany wyrok dotyczy ważnego i wciąż budzącego wątpliwości zagadnienia bezpośredniego skutku dyrektyw w układzie horyzontalnym. Sąd krajowy, który zainicjował postępowanie prejudycjalne, następnie rzecznik generalny w swojej opinii, a w końcu Trybunał Sprawiedliwości w glosowanym wyroku szeroko analizują, jakie obowiązki ciążą na sądzie krajowym w przypadku wadliwej implementacji dyrektywy przez państwo członkowskie. Problem ten jest szczególnie doniosły w sytuacji, gdy uzgodnienie treści prawa krajowego z dyrektywą nie jest możliwe w drodze prounijnej wykładni. Powstaje wówczas pytanie, czy sąd krajowy zobowiązany jest pominąć w procesie orzekania niezgodny z dyrektywą przepis prawa krajowego i zastosować w jego miejsce bezpośrednio skuteczny przepis dyrektywy. W niniejszej sprawie spór toczący się pomiędzy podmiotami prywatnymi staje się inspiracją do ponownego rozważenia pytań o granice prounijnej wykładni prawa krajowego, możliwość bezpośredniego stosowania dyrektyw w układzie horyzontalnym oraz o to, czy podmioty prywatne mogą ponosić odpowiedzialność za zaniechanie legislacyjne państwa członkowskiego.
Słowa kluczowe: obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, prounijna wykładnia prawa krajowego, odmowa stosowania prawa krajowego sprzecznego z dyrektywą, bezpośrednia skuteczność dyrektyw, bezpośredni skutek w układzie horyzontalnym
dr Agnieszka Kastelik-Smaza
The author is an advocate in Bielsko-Biała.
Horizontal Direct Effect of Directives. Commentary on Court of Justice Judgment of 7 August 2018, C-122/17, David Smith v. Patrick Meade and Others
The judgment concerns an important and still questionable issue of horizontal direct effect of directives. The national court that made the reference for a preliminary ruling, then the Advocate General in his opinion, and, finally, the Court of Justice in its judgment broadly analyse what obligations are imposed on the national court in the event of an incorrect implementation of a directive by a Member State. This problem is particularly significant in a situation where it is not possible to reconcile the contents of national laws with the directive by means of an EU-conforming interpretation. A question then arises whether a national court is required to decline to apply a national provision incompatible with the directive in the decision-making process and to apply the directly applicable provision of the directive in this place. In the present case, the dispute between private entities has been an inspiration for reconsidering questions about the limits of an EU-conforming interpretation of national law, the possibility of direct application of directives in horizontal relations, and whether private entities may be liable for legislative omissions of a Member State.
Keywords: compulsory civil liability insurance, EU-conforming interpretation of national law, refusal to apply national law contrary to a directive, direct effect of directives, horizontal direct effect
Bibliografia:
Biernat S., Wykładnia prawa krajowego zgodnie z prawem Wspólnot Europejskich [w:] Implementacja prawa integracji europejskiej w krajowych porządkach prawnych, red. C. Mik, Toruń 1998.
Biernat S., Zasada efektywności prawa wspólnotowego w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości [w:] Studia z prawa Unii Europejskiej, red. S. Biernat, Kraków 2000.
Biernat S., Zasada pierwszeństwa prawa unijnego po Traktacie z Lizbony, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2011/25.
Búrca G. de, Giving Effect to European Community Directives, „The Modern Law Review” 1992/2.
Búrca G. de, National Procedural Rules and Remedies: The Changing Approach of the Court of Justice [w:] Remedies for Breach of EC Law, red. J. Lonbay, A. Biondi, Chichester 1997.
Ehricke U., Die richtlinienkonforme Auslegung nationalen Rechts vor Ende der Umsetzungsfrist einer Richtlinie, „Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht” 1999/18.
Jacobs F., Enforcing Community Rights and Obligations in National Courts: Striking the Balance [w:] Remedies for Breach of EC Law, red. J. Lonbay, A. Biondi, Chichester 1997.
Kastelik-Smaza A., Pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej a ochrona praw jednostki, Warszawa 2010.
Kastelik-Smaza A., Spór o prymat prawa europejskiego po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, „Przegląd Sejmowy” 2010/4.
Nettesheim M., Der Grundsatz der einheitlichen Wirksamkeit des Gemeinschaftsrechts [w:] Gedächtnisschrift für Eberhard Grabitz, red. A. Randelzhofer, R. Scholz, D. Wilke, München 1995.
Piechocki M., Bezpośrednia i horyzontalna skuteczność dyrektyw w krajowym porządku prawnym [w:] Stosowanie prawa wspólnotowego w prawie wewnętrznym z uwzględnieniem prawa polskiego, red. D. Kornobis-Romanowska, Warszawa 2004.
Półtorak N., Ochrona uprawnień wynikających z prawa Unii Europejskiej w postępowaniach krajowych, Warszawa 2010.
Półtorak N., Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa w prawie Wspólnot Europejskich, Kraków 2002.
Scheuring K., Ochrona praw jednostek w postępowaniach przed sądami wspólnotowymi, Warszawa 2007.
Snyder F., The Effectiveness of European Community Law: Institutions, Processes, Tools and Techniques, „Modern Law Review” 1993/1.
Sołtys A., Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym jako instrument zapewniania efektywności prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2015.
Streinz R., Der „effet utile” in der Rechtsprechung des Gerichtshofs der Europäischen Gemeinschaften [w:] Festschrift für Ulrich Everling, red. O. Due, M. Lutter, J. Schwarze, t. 2, Baden-Baden 1995.
Szpunar M., Bezpośredni skutek dyrektywy w postępowaniu przed sądem krajowym, „Państwo i Prawo” 2004/9.
Timmermans Ch., Community Directives Revisited, „Yearbook of European Law” 1997/17.
dr Anna Wysocka-Bar
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Prywatnego Międzynarodowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (ORCID: 0000-0001-8893-9845).
Polski notariusz nie jest sądem, a akt poświadczenia dziedziczenia nie jest orzeczeniem – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 23.05.2019 r., C-658/17, WB
Artykuł stanowi komentarz do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 23.05.2019 r., WB, stwierdzającego, że polski notariusz, z uwagi na brak kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy potencjalnie spornej, nie jest sądem w rozumieniu unijnego rozporządzenia spadkowego. W rezultacie wydany przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia nie jest orzeczeniem, lecz dokumentem urzędowym podlegającym przyjęciu w innych państwach członkowskich. Autor zastanawia się, jakie znaczenia ma to stwierdzenie dla stosowania przez notariuszy państw członkowskich zasad dotyczących jurysdykcji krajowej zawartych w rozporządzeniu spadkowym oraz jaki będzie miało wpływ na jednolitość rozstrzygnięć. Artykuł sygnalizuje też kolejną sprawę zawisłą przed Trybunałem Sprawiedliwości, a dotyczącą notariuszy litewskich.
Słowa kluczowe: akt poświadczenia dziedziczenia, dokument urzędowy, orzeczenie
dr Anna Wysocka-Bar
The author is an assistant professor at the Department of Private International Law, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow (Poland) (ORCID: 0000-0001-8893-9845).
A Polish Notary Is Not a Court and a Deed of Certification of Succession Is Not a Decision. Commentary on Judgment of the Court of Justice of 23 May 2019, C-658/17, WB
The article is a commentary on judgment of the Court of Justice of 23 May 2019 in the WB case (C-658/17), in which the Court stated that a Polish notary, due to lack of competence to resolve possible points of contention between the parties, should not be perceived as a court within the meaning of the EU Succession Regulation. Consequently, a deed of certification of succession issued by a Polish notary is not a decision, but an authentic instrument subject to acceptance in other Member States. The author considers the impact of this judgment on the application by notaries of jurisdictional rules provided for in the Succession Regulation in the EU and on the risk of divergent results. The article mentions also another case pending before the ECJ (C-80/19) concerning Lithuanian notaries.
Keywords: deed of certification of succession, authentic instrument, decision
Bibliografia:
Bonomi A. [w:] Le droit européen des successions. Commentaire du Règlement n° 650/2012 du 4 juillet 2012, red. A. Bonomi, P. Wautelet, Bruxelles 2016.
Borzemska K., Europejskie poświadczenie spadkowe jako podstawa wpisu do polskiej księgi wieczystej, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie” 2016/10.
Dutta A., The European Certificate of Succession. A New European Instrument between Procedural and Substantive Law, „International Journal of Procedural Law” 2015/1.
Fitchen J., „Recognition”, Acceptance and Enforcement of Authentic Instruments in the Succession Regulation, „Journal of Private International Law” 2012/2.
Hertel Ch., European Certificate of Succession – content, issue and effects, „ERA Forum” 2014/3.
Kot T., Czy polski notariusz może być sądem na gruncie rozporządzenia spadkowego? Głos w dyskusji [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Warszawa 2015.
Kreße B. [w:] The EU Succession Regulation. A Commentary, red. A.-L. Calvo Caravaca, A. Davì, H.-P. Mansel, Cambridge 2016.
Margoński M., Ogólna charakterystyka europejskiego poświadczenia spadkowego, „Prawo w Działaniu” 2016/27.
Margoński M., Wyłączny charakter jurysdykcji wynikającej z art. 4 unijnego rozporządzenia spadkowego (analiza na kanwie pytania prejudycjalnego w sprawie C-20/17, Oberle), „Polski Proces Cywilny” 2017/3.
Panopoulos G., Limitation of Proceedings under Article 12 Succession Regulation (2012). An Impossible Codification of the Improbable, „ELTE Law Journal” 2015/2.
Tereszkiewicz P., A. Wysocka-Bar, Legacy by Vindication Under the EU Succession Regulation No. 650/2012 Following the Kubicka Judgment of the ECJ, „European Review of Private Law” 2019/4.
Walasik M., Pozycja prawna polskiego notariusza w sprawach międzynarodowych z zakresu prawa spadkowego [w:] Znad granicy ponad granicami. Księga dedykowana Profesorowi Dieterowi Martiny, red. M. Margoński, M. Krzymuski, Warszawa 2014.
Wautelet P. [w:] Le droit européen des successions. Commentaire du Règlement n° 650/2012 du 4 juillet 2012, red. A. Bonomi, P. Wautelet, Bruxelles 2016.
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych w świetle rozporządzenia spadkowego [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Warszawa 2015.
Wysocka-Bar A., Jurysdykcja krajowa sądów polskich a kolizyjna jednolitość spadku, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2016/14.
dr Adriana Kalicka-Mikołajczyk
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Europejskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego (ORCID: 0000-0002-1250-5052).
Pojęcie umowy międzynarodowej w prawie Unii Europejskiej – uwagi do postanowienia Sądu z 28.02.2017 r., T-192/16, NF przeciwko Radzie Europejskiej
Rada Europejska na swojej stronie internetowej 18.03.2016 r. opublikowała Oświadczenie Unia Europejska-Turcja, w którym w dziewięciu punktach przedstawiła opinii publicznej ustalenia szczytu Unia Europejska-Turcja poświęconego zwalczaniu nielegalnej migracji. Najważniejszym jego ustaleniem jest odsyłanie wszystkich nowych imigrantów o nieuregulowanym statusie przedostających się z Turcji na wyspy greckie z powrotem do Turcji. W dniu 22.04.2016 r. do Sądu wpłynęły trzy skargi od osób fizycznych, dwóch obywateli Afganistanu i obywatela Pakistanu, które w marcu 2016 r. w sposób nielegalny przedostały się na terytorium Grecji z Turcji. Wnieśli oni niezależnie od siebie skargi o stwierdzenie nieważności Oświadczenia Unia Europejska-Turcja, gdyż ich zdaniem jest to umowa międzynarodowa zawarta nie przez Radę Europejską z Turcją, ale przez Unię Europejską z Turcją, a więc z naruszeniem procedury określonej w art. 218 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy Oświadczenie Unia Europejska-Turcja jest umową międzynarodową. Pytanie jest zasadne, ponieważ w literaturze możemy spotkać różne opinie na ten temat.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, Turcja, kryzys migracyjny, umowa międzynarodowa, porozumienie niewiążące prawnie
dr Adriana Kalicka-Mikołajczyk
The author is an assistant professor at the Chair of International and European Law, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wroclaw (ORCID: 0000-0002-1250-5052).
The Concept of International Agreement in EU Law. Remarks on the Order of the General Court of 28 February 2017, T-192/16, NF v. European Council
On 18 March 2016, the European Council published on its website the EU-Turkey statement, in which, in nine points, it presented to the general public the decisions made at the EU-Turkey summit to stop illegal migration. The most important decision was to send any new immigrants with irregular status who managed to get from Turkey to the Greek islands back to Turkey. On 22 April 2016 the General Court received applications from three natural persons: two Afghan nationals and one Pakistani national, all of whom illegally arrived from Turkey to Greece in March 2016. The applicants brought independent actions for annulment to challenge the legality of the EU-Turkey statement. In their opinion this was a case of the EU, rather than the European Council, entering into an international agreement with Turkey, which meant it was an infringement of the procedure set out in Article 218 of the Treaty on the functioning of the European Union. The main objective of this paper is to answer the question whether the EU-Turkey statement is an international agreement. The question is a valid one as we an find various opinions about it in literature.
Keywords: European Union, Turkey, international agreement, (legally) non-binding agreement
Bibliografia:
Aust A., The Theory and Practice of Informal International Instruments, „International Common Law Quarterly” 1986/4.
Biernat S., Wykładnia prawa krajowego zgodnie z prawem Wspólnot Europejskich [w:] Implementacja prawa integracji europejskiej w krajowych porządkach prawnych, red. C. Mik, Toruń 1998.
Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2014.
Frankowska M., Prawo traktatów, Warszawa 1997.
Frankowska M., Umowa międzynarodowa. Wprowadzenie do prawa traktatów, Warszawa 1977.
Kabat-Rudnicka D., Soft law w Unii Europejskiej [w:] Ius cogens i soft law. Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, red. B. Kuźniak, M. Ingelevič-Citak, Kraków 2017.
Klabbers J., Informal Instruments before the European Court of Justice, „Common Market Law Review” 1994/5.
Menkes J., Soft law i ius cogens a prawo międzynarodowe [w:] Ius cogens i soft law. Dwa bieguny prawa międzynarodowego publicznego, red. B. Kuźniak, M. Ingelevič-Citak, Kraków 2017.
Mik C., Zasada wykonywania zobowiązań w dobrej wierze. Wprowadzenie do teorii zobowiązań międzynarodowych, referat wygłoszony na konferencji naukowej „Manfred Lachs – wybitny prawnik świata”, WPiA UW, 24–25.05.2010 r.
Nahlik S.E., Kodeks prawa traktatów, Warszawa 1975.
Schachter O., The Twilight Existence of Nonbinding International Agreements, „American Journal of International Law” 1977/2.
Sozański J., Rola nieformalnych instrumentów międzynarodowych (memorandów porozumienia) w prawie traktatów, „Wiek XXI – The 21st Century” 2002/4.
Sozański J., Umowy międzynarodowe Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony, Poznań 2011.
Sozański J., Współczesne prawo traktatów, Warszawa 2003.
Terpan F., Soft Law in the European Union – The Changing Nature of EU Law, „European Law Journal” 2015/1.
Virally M., La distinction entre textes internationaux de portée juridique et textes internationaux dépourvus de portée juridique, „Annuaire de l’Institut de Droit Internationale” 1983/60.
Wellens K.C., Borchardt G.M., Soft law in European Community Law, „European Law Review” 1989/14.
Wyrozumska A., Obiektywna czy subiektywna koncepcja umowy międzynarodowej [w:] Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, red. J. Menkes, Warszawa 2006.
Wyrozumska A., Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006.
dr Sylwia Żyrek
Autorka jest radcą prawnym.
Jurysdykcja krajowa w sprawach naruszeń dóbr osobistych w internecie – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 17.10.2017 r., C-194/16, Bolagsupplysningen OÜ i Ingrid Ilsjan przeciwko Svensk Handel AB
Nowe media i rozwój technologii komunikacyjnych, demokratyzując proces publikowania treści, ułatwiły rozpowszechnianie informacji również nieprawdziwych oraz obraźliwych, czym przyczyniły się do zwiększenia liczby transgranicznych sporów dotyczących naruszeń dóbr osobistych. W przypadku gdy do takiego naruszenia dochodzi na skutek informacji opublikowanych w internecie, podstawowym problemem staje się ustalenie sądów, które posiadają jurysdykcję w sprawie dotyczącej naprawienia szkody i krzywdy oraz wydania odpowiednich nakazów. W wyroku z 17.10.2017 r., C-194/16, Bolagsupplysningen OÜ i Ingrid Ilsjan przeciwko Svensk Handel AB, Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił kryteria, którymi należy się kierować, ustalając, w jakim państwie na skutek działań podejmowanych w internecie uprawnionemu wyrządzona została szkoda, oraz przed sądami których państw może on zażądać wydania nakazów koniecznych do usunięcia skutków naruszenia.
Słowa kluczowe: internet, dobra osobiste, jurysdykcja krajowa, delikty internetowe, reguła mozaiki, nakazy sądowe
dr Sylwia Żyrek
The author is an attorney at law.
National Jurisdiction in Cases Concerning Violations of Personal Rights on the Internet. Introduction and Judgment of the Court of Justice of the European Union in Case C-194/16, Bolagsupplysningen OÜ, Ingrid Ilsjan v. Svensk Handel AB
New media and the development of communication technologies democratized the process of publishing information and at the same time they facilitated disseminating fake news, online hate speech, and defamation. The above-mentioned resulted in a growing number of cross-border disputes concerning violations of personal rights. If the violation of personal rights takes place on the Internet, one may encounter certain difficulties in establishing the courts which have jurisdiction to hear the case and to issue the relevant injunction. In the judgment of 17 October 2017, C-194/16, Bolagsupplysningen OÜ and Ingrid Ilsjan v. Svensk Handel AB, the Court of Justice clarified the criteria as to what should be considered in determining the country in which the rightholder sustained harm because of measures taken on the Internet, as well as in which countries the claimant may apply for court injunctions with a view to removing the consequences of violations.
Keywords: Internet, personal rights, national jurisdiction, Internet torts, mosaic principle, court injunctions
Bibliografia:
Balcarczyk J., Odpowiedzialność za słowo liczona w milionach funtów – turystyka zniesławieniowa [w:] Dobra osobiste w XXI wieku. Nowe wartości, zasady, technologie, red. J. Balcarczyk, Warszawa 2012.
Bizer A., International jurisdiction for violations of personality rights on the internet: Bolagsupplysningen, „Common Market Law Review” 2018/6.
Brüggemeier G., Protection of personality rights in the law of delict/torts in Europe: mapping out paradigms [w:] „Personality Rights in European Tort Law”, red. G. Brüggemeier, A. Colombi Ciacchi, P. O’Callaghan, Cambridge 2010.
Feraci O., Digital Rights and Jurisdiction: The European Approach to Online Defamation and IPRs Infringments [w:] Use and Misuse of New Technologies, red. E. Carpanelli, L. Lazzerini, Cham 2019.
Kuipers J.-J., Joined Cases C-509/09 & 161/10, eDate Advertising v. X and Olivier Martinez and Robert Martinez v. MGN Limited, Judgment of the Court of Justice (Grand Chamber) of 25 October 2011, „Common Market Law Review” 2012/3.
Lundstedt L., Putting Right Holders in the Centre: Bolagsupplysningen and Ilsjan (C-194/16): What Does it Mean for International Jurisdiction over Transborder Intellectual Property Infringement Disputes?, „International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2018/9.
Márton E., Violations of Personality Rights through the Internet: Jurisdictional Issues under European Law, Baden-Baden 2016.
Namara L., Reputation and Defamantion, Oxford 2007.
Niezgódka P., Kontrowersyjny charakter łącznika centrum życiowych interesów domniemanej ofiary publikacji internetowej – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 25.10.2011 r. w sprawach połączonych C-509/09 i C-161/10 eDate Advertising i Martinez, „Europejski Przegląd Sądowy” 2017/4.
Oster J., Rethinking Shevill. Conceptualising the EU private international law of Internet torts against personality rights, „International Review of Law, Computers & Technology” 2012/2–3.
Panowicz-Lipska I., Majątkowa ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1975.
Pilich M., Orecki M., Jurysdykcja i prawo właściwe w sprawach o ochronę dóbr osobistych przed naruszeniami w Internecie, „Polski Proces Cywilny” 2015/1.
Pontier J.A., Burg E., EU Principles on Jurisdiction and Recognition and Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters according to the Case Law of the European Court of Justice, Haga 2004.
Svantesson D.J.B., Private International Law and the Internet, Alphen aan den Rijn 2012.
Szpunar M., Pazdan M., Cross-Border Litigation of Unfair Competition over the Internet [w:] International Litigation in Intellectual Property and Information Technology, red. A. Nuyts, Alphen aan den Rijn 2008.
Żyrek S., Anonimowość w internecie a prawo do skutecznego środka prawnego – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 18.10.2018 r., C-149/17, Bastei Lübbe GmbH & Co. KG przeciwko Michaelowi Strotzerowi, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/5.
Żyrek S., Forum shopping w międzynarodowym procesie cywilnym, „Prawo Europejskie w Praktyce” 2016/8.
Żyrek S., Jurysdykcja krajowa w sprawach zobowiązań elektronicznych w prawie Unii Europejskiej, Warszawa 2019.
Żyrek S., Lokalizowanie działalności prowadzonej za pośrednictwem stron internetowych – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 7.12.2010 r., sprawy połączone C-585/08 i C-144/09, Pammer i Hotel Alpenhof, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/1.
Żyrek S., Status usług over-the-top w prawie telekomunikacyjnym – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 5.06.2019 r., C-142/18, Skype Communications Sàrl przeciwko Institut belge des services postaux et des télécommunications, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/10.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Michalina Szpyrka (autorka jest doktorantką na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, ORCID: 0000-0001-7678-5287)
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest starszym referendarzem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu, ORCID: 0000-0002-5281-2188)
EU-Related Case Law of Polish Courts
Case law of the Supreme Court – Michalina Szpyrka (the author is a doctoral student at the Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw and a judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, ORCID: 0000-0001-7678-5287)
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is a senior court referendary at the Provincial Administrative Court in Poznań, ORCID: 0000-0002-5281-2188)
Bibliografia:
Wesołowska A., Wymagalność VAT od niewykorzystanych biletów lotniczych. Glosa do wyroku TS z 23.12.2015 r., C-250/14 i 289/14, LEX 2016.
