Będąc nauczycielami, wciąż uczymy się, więc przez całe życie pozostajemy – w pewnym sensie – uczniami. Zastanówmy się teraz, jak typy uczniów przedstawione w artykule Uczeń w przyjaznej szkole („Dyrektor Szkoły” 2021/6) zmieniają się w typy nauczycieli i jak to wpływa na stosunki obu grup udziałowców edukacji. Niech szkolna wspólnota dydaktyczna zabarwi się dla nas kontrastami osobowości. To pomoże w kierowaniu nią.
Fragment artykułu z miesięcznika „Dyrektor Szkoły” 2021/7
Pani Rygorystka, którą poznaliśmy na wstępie cyklu analiz dydaktycznych (Od dydaktyki treści do dydaktyki ucznia, „Dyrektor Szkoły” 2021/5), skrupulatnie realizuje podstawę programową, stosując jednakowe wymagania wobec uczniów i wprowadzając ścisły ład organizacyjny. Jej uczniowie pilnie wykonują setki szczegółowych ćwiczeń i dopiero egzaminy zewnętrzne pokazują różnice między nimi. Ten typ nauczyciela, znamienny dla szkoły jednolitej, będzie nosił w naszych rozważaniach symbol alfa i kolor niebieski – pogodny i spokojny. Rygoryści prowadzą uczniów od solidnych wiadomości teoretycznych do niezbędnych umiejętności praktycznych, z czym jednak bywają kłopoty.
Model beta nauczyciela jest mocno odmienny. Pan Rzutki uważa, że pierwszeństwo w kształceniu mają jego własne pomysły i decyzje. Nie boi się ryzyka, więc przypiszemy mu gorącą czerwień. Z programów wybiera to, co go interesuje i co zwiększa jego władzę nad uczniami. Jest przekonany, że każdy uczeń „chce zaistnieć” w jego przedmiocie, więc stwarza mu ku temu okazję, dbając przy tym o wysoką dyscyplinę. Świetnie czuje się w pracowni i na wycieczkach, gdzie królują wiadomości praktyczne. Ceni swojski ton wypowiedzi i zapał do działania, a uczniom daje czas na dojście do umiejętności teoretycznych, trudnych pojęć i złożonych rozumowań.
Ale oto pojawia się w szkole pan Teoretyk. Interesują go systemy – nie tylko informatyczne, lecz wszelkie konstrukcje pojęciowe, których trafność można sprawdzić logicznie i eksperymentalnie. Edukacja jest dla niego polem do analiz: od oryginalnych przekonań pojedynczego ucznia, przez struktury organizacyjne oddziału i szkoły, do polityki oświatowej w kraju. Niektóre z jego wniosków przynoszą pożytek, inne jednak – gdy zawodzi informacja, sprzęt lub procedura – okazują się chybione. Ten typ nauczyciela, oznaczony jako gamma, najchętniej spędza czas samotnie lub z komputerem. Przyznajemy mu kolor zielony, bo żywi nadzieję na pełne rozwikłanie wszystkich spraw systemowych.