Voorafgaande wilsverklaringen met betrekking tot het levenseinde

Christophe LEMMENS en Eline VANLUCHENE, “Voorafgaande wilsverklaringen over het levenseinde”, NjW 2022, afl. 471, 811-826.

De voorafgaande negatieve versus positieve wilsverklaring

Declaranten die een voorafgaande wilsverklaring opstellen, kunnen dit zowel doen onder de vorm van een negatieve of een positieve wilsverklaring.

Bij een voorafgaande negatieve wilsverklaring weigert de declarant alvast één of verschillende tussenkomsten voor het geval dat hij zelf niet meer in staat zou zijn om zijn wil te uiten. De declarant vraagt de arts al op voorhand om bepaalde handelingen niet te stellen of om deze te staken mocht de situatie zich voordoen, zoals reanimatie of de kunstmatige toediening van voeding en vocht.

Bij een positieve voorafgaande wilsverklaring verleent de declarant alvast toestemming om bepaalde handelingen te stellen voor het geval dat hij zelf niet meer in staat zou zijn om zijn wil te uiten. Hier vraagt de declarant aan de arts om juist een actieve houding aan te nemen. Voorbeelden zijn de euthanasieverklaring en de levenswensverklaring.

De wilsverklaringen kunnen opgenomen worden in een levenseindetestament. Dit is een allesomvattend document waarin elke soort wilsverklaring opgenomen kan worden en waarin het gehele levenseinde geregeld kan worden. Ook niet-medische aangelegenheden, zoals de begrafenis, kunnen erin opgenomen worden.

De voorafgaande euthanasieverklaring

Een soort voorafgaande positieve wilsverklaring is de euthanasieverklaring. In de euthanasieverklaring geeft de declarant, voor het geval hij zijn wil niet meer kan uiten, schriftelijk zijn wil te kennen dat een arts euthanasie uitvoert indien die zich ervan heeft verzekerd dat: de declarant lijdt aan een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening, hij niet meer bij bewustzijn is en deze toestand volgens de (huidige) stand van de wetenschap onomkeerbaar is.

De voorafgaande machtiging van een vertegenwoordiger

Indien de patiënt wilsonbekwaam is, dan kan hij zijn patiëntenrechten niet zelf uitoefenen. Dit neemt niet weg dat er nog steeds beslissingen zullen moeten worden genomen. Om de patiënt te beschermen, werd er in de Wet Patiëntenrechten een vertegenwoordigingsregeling uitgewerkt, die uitgaat van een rangregeling. De persoonlijk gemachtigde (dit is de persoon die voorafgaandelijk door de patiënt zelf in een schriftelijke wilsverklaring werd aangeduid) bekleedt de eerste rang indien en zolang de patiënt zelf wilsonbekwaam is. Voorafgaande zorgplanning en wilsverklaringen kunnen niet los gezien worden van die vertegenwoordigingsregeling.

In dit overzicht worden de verschillende mogelijkheden besproken die de patiënt heeft om zijn toekomstige medische zorgen te plannen. Het doel is om een duidelijker beeld te schetsen over de mogelijke voorafgaande wilsverklaringen.

Zie ook de topic pagina personen-en familierecht