Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2030 a lokalne polityki przestrzenne w Polsceprof. dr hab. Jacek Szlachta
jest profesorem w Katedrze Polityki Publicznej w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6719-348X
dr hab. Maciej J. Nowak, prof. ZUT
jest kierownikiem Katedry Nieruchomości na Wydziale Ekonomicznym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8149-8995
Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2030 a lokalne polityki przestrzenne w Polsce
Celem artykułu jest określenie konsekwencji realizacji zawartych w Agendzie Terytorialnej Unii Europejskiej 2030 postulatów dla kształtowania polityki przestrzennej Polski w różnych skalach terytorialnych, ze szczególnych uwzględnieniem skali lokalnej. Po charakterystyce Agendy oraz uwarunkowań jej wprowadzenia wyodrębniono te jej postulaty, które można szerzej odnieść do lokalnych polityk przestrzennych w Polsce. Następnie wskazano na zakres związku tych postulatów z naukową dyskusją o kierunkach zmian polskiego systemu gospodarki przestrzennej. Zauważono wiele punktów wspólnych, dotyczących między innymi spraw ochrony przyrody (postulaty związane z koncepcją „Zielonej Europy”), a także powstrzymywania niekontrolowanego rozwoju miast. Zaakcentowano, że postulaty Agendy Terytorialnej są skierowane nie tylko do władz szczebla centralnego, ale również władz na szczeblach samorządowych. Uznano, że wdrażanie wytycznych Agendy może stanowić jedną z podstaw do szerszej europeizacji polityk przestrzennych.
Słowa kluczowe: Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2030, system gospodarki przestrzennej, lokalna polityka przestrzenna, priorytety terytorialne
prof. dr hab. Jacek Szlachta
is a professor at the Chair of Public Policy of the Collegium of Socio-Economics at SGH Warsaw School of Economics, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6719-348X
dr hab. Maciej J. Nowak, prof. ZUT
is the head of the Chair of Real Property in the Faculty of Economics of the West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland).
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8149-8995
Territorial Agenda 2030 of the European Union and local spatial policies in Poland
The objective of the article is to define the consequences of implementing the postulates contained in the Territorial Agenda 2030 of the European Union for shaping of spatial policy in Poland on various territorial scales, with particular attention paid to the local scale. The postulates that can be applied more broadly to the local spatial policies in Poland were identified after the presentation of the features of the Agenda and the conditions of its introduction. The extent of the relationship between these postulates and the academic discussion on the directions of changes in the Polish spatial management system was then specified. Many common points regarding such issues as nature conservation (postulates related to the concept of a ‘Green Europe’), and stopping urban sprawl were noticed. It was emphasized that the demands of the Territorial Agenda are addressed not only to the authorities at central level, but also to the authorities at self-government level. It was acknowledged that the implementation of the Agenda’s guidelines can constitute one of the bases for the more extensive Europeanization of spatial policies.
Keywords: Territorial Agenda 2030 of the European Union, spatial management system, local spatial policy, territorial priorities
Bibliografia / References
Alterman R., Takings International: A Cross-National [w:] Takings International. A Comparative Perspective on Land Use Regulations and Compensation Rights, red. R. Alterman, Chicago 2010
Barca F., An Agenda for a Regional Cohesion Policy. A Place Based Approach to Mediating European Union Challenges and Expectations. Independent Report prepared at the request of D. Huebner, Commissioner for Regional Policy, Brussels 2009
Castells M., Społeczeństwo sieci, Warszawa 2008
Davoudi S., EU Enlargement and the Challenges for Spatial Planning Systems in the New Members States [w:] U. Altrock, S. Guntner, S. Huning, D. Peters, Spatial Planning and Urban Development in the New EU Member States, London 2016
Fujita M., Krugman P., Venables A.J., The Spatial Economy. Cities, Regions and International Trade, Cambridge–London 2001
Geppert A., Spatial planning in the implementation of the Territorial Agenda of the European Union 2030, Keynote speach for the Conference Putting the Territorial Agenda 2030 into practice. Local and regional pilot activities and their supporting framework conditions, 6 May 2021, German Association for Housing, Urban & Spatial Development
German EU Presidency, European Spatial Development Perspective, Potsdam 1999
German EU Presidency, Territorial Agenda 2030. A Future for all places, Berlin 2020
Gnela M., Współzarządzanie a normy prawne [w:] Współzarządzanie publiczne, red. S. Mazur, Warszawa 2015
Kojder K., Kupiec M., Baranowska-Bosiacka I., Nowak M., Narzędzia polityki przestrzennej a ochrona zdrowia [w:] Funkcje narzędzi polityki przestrzennej, red. M. Nowak, Studia KPZK PAN 2020, t. 5/197
Korcelli P., Degórski M., Komornicki T., Markowski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zaleski J., Zaucha J., Drzazga D., Ekspercki Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033, Studia KPZK PAN 2010/128
Kowalewski A., Gospodarka przestrzenna – 25 lat samorządnej i samorządowej Polski, „Samorząd Terytorialny” 2015/1–2
Kowalewski A., Interes publiczny i przestrzeń – kilka uwag [w:] Zarządzanie rozwojem współczesnych miast, red. J. Danielewicz, D. Sikora-Fernandez, Łódź 2019
Larsson G., Spatial Planning Systems in Western Europe: An Overview, Amsterdam 2006
Markowski T., Funkcjonowanie gospodarki przestrzennej – założenia budowy modelu zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem [w:] System planowania przestrzennego i jego rola w strategicznym zarządzaniu rozwojem kraju, red. T. Markowski, P. Żuber, Studia KPZK PAN 2011/134
Muñoz-Gielen D., Salas I.M., Cuadrado J.B., International comparison of the changing dynamics of governance approaches to land development and their results for public value capture, „Cities” 2017/71
Muñoz-Gielen D., Tasan Kok T., Flexibility in planning and the consequences for public value capturing in UK, Spain and the Netherlands, „European Planning Studies” 2010/18
Nadin V., Stead D., Spatial planning in the United Kingdom 1990–2013 [w:] Spatial planning systems and practices in Europe. A comparative perspective on continuity and changes, red. M. Reimer, P. Getimis, H. Blotevogel, New York 2014
Newman P., Thornley A., Urban Planning in Europe. International Competition, National Systems and Planning Projects, London–New York 1996
Nowak M., Funkcje narzędzi wykorzystywanych w polityce przestrzennej, „Studia z Polityki Publicznej” 2019/3
Nowak M., Współzarządzanie publiczne a wybrane koncepcje dotyczące systemu gospodarki przestrzennej w Polsce, „Samorząd Terytorialny” 2018/4
Nowak M., Lorens P., Ochrona i kształtowanie ładu przestrzennego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego [w:] Ochrona ładu przestrzennego z perspektywy prawno-urbanistycznej, red. M. Nowak, Warszawa 2020
Parysek J.J., Asking about the future of spatial management in Poland (thirteen years on from the 2003 legal regulation), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016/2
Perger E., Planning and development activities in functional regions – the Hungarian case, „Europa XXI” 2018/35
Reimer M., Getimis P., Blotevogel H., Spatial planning systems and practices in Europe: a comparative perspective [w:] Spatial planning systems and practices in Europe. A comparative perspective on continuity and changes, red. M. Reimer, P. Getimis, H. Blotevogel, New York 2014
Santoro S., Stufano M., Melone M., Camarda D., Building strategic scenarios during Covid-19 lockdown, „Journal of Land Use, Mobility and Environment” 2020/13 (2)
Stein L., Comparative urban land use planning: Best practice; „Sydney University Press” Sydney 2017
Studia nad chaosem przestrzennym, t. I, red. A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński, Studia KPZK PAN 2018/182
Szlachta J., Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2030 jako podstawa kształtowania europejskiej polityki przestrzennej [w:] Polityka przestrzenna w czasie kryzysu, red. M. Nowak, Warszawa 2021
Szlachta J., Perspektywiczny wymiar rozwoju terytorialnego Unii Europejskiej [w:] Gospodarowanie przestrzenią miast i regionów – uwarunkowania i kierunki, red. T. Kudłacz, P. Lityński, „Studia KPZK PAN” 2015/161
Szlachta J., Wyzwania Agendy Terytorialnej Unii Europejskiej do roku 2030, „Biuletyn KPZK PAN” 2019/273–274
Szlachta J., Nowak M., Europeizacja polityki przestrzennej Polski w konsekwencji postanowień Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) 2021–2026, „Reflection Papers KPZK PAN” 2021/3
Zaucha J., Evolution, Essence and Measurement of Territorial Cohesion, Institute for Development, „Working Papers” 2014/001
Zaucha J., Brodzicki T., Ciołek D., Komornicki T., Mogiła Z., Szlachta J., Zaleski J., Terytorialny wymiar wzrostu i rozwoju, Warszawa 2015
dr hab. Andrzej Sztando, prof. UEW
jest profesorem w Katedrze Gospodarki Przestrzennej i Administracji Samorządowej na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6204-9884
Wyzwania systemowej integracji zarządzania przestrzenią z zarządzaniem strategicznym rozwojem w wymiarach lokalnym, subregionalnym i regionalnym
Samorządowe zarządzanie strategiczne rozwojem społeczno-gospodarczym i przestrzenno-środowiskowym w wymiarach lokalnym, subregionalnym oraz regionalnym upowszechnia się w Polsce już od trzech dekad. Wciąż jeszcze charakteryzuje je jednak wiele niedoskonałości, w tym niesatysfakcjonujące skuteczność i efektywność. Słaba integracja z nim zarządzania przestrzenią to jedna z głównych, trwających wiele lat przyczyn tej sytuacji. W 2020 r., w ramach pierwszego etapu reformy zarządzania rozwojem kraju, rozpoczęto jednak jej systemowe pogłębianie. Proces ten wyznaczył nowe potrzeby badawcze w zakresie identyfikacji wyzwań tej integracji, rozumianych jako jej główne problemy i zagrożenia, a także w zakresie konceptualizacji sposobów sprostania im. Artykuł prezentuje wyniki badań o takich celach. Zastosowano w nich strategię badawczą analizy systemowej i wykorzystano metody badawcze analizy aktów prawnych, przyczynowo-skutkowej oraz komparatywnej. Użyto także wyników wieloletnich obserwacjach uczestniczących. Wśród zidentyfikowanych wyzwań znalazły się wyzwania interpretacji i hierarchizacji dyspozycyjnych części relacji integracji, wyzwania oceny i redukcji tych relacji na poziomie regionalnym, a także wyzwania doboru siły integracji i podnoszenia kultury gminnego zarządzania strategicznego rozwojem, przy czym te ostatnie uznano za najważniejsze. Wobec każdego z tych wyzwań sformułowano rekomendacje działań adresowane do władz państwowych i samorządowych oraz do środowiska akademickiego. Artykuł kończą argumenty za kontynuacją badań także po zakończeniu omawianej integracji, zwłaszcza badań ewaluacyjnych.
Słowa kluczowe: zarządzanie publiczne, zarządzanie strategiczne, zarządzanie przestrzenią, strategia rozwoju gminy, strategia rozwoju ponadlokalnego, strategia rozwoju województwa
dr hab. Andrzej Sztando, prof. UEW
is a professor of the Chair of Spatial Management and Self-Government Administration at the Wrocław University of Economics and Business, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6204-9884
Challenges of systemic integration of spatial management with strategic development management in the local, subregional and regional dimensions
Self-government strategic management of socio-economic and spatial-environmental development in the local, subregional and regional dimensions has been becoming increasingly widespread in Poland for three decades. However, it still has numerous imperfections, including unsatisfactory effectiveness and efficiency. Poor integration of spatial management with it is one of the main reasons for this situation, which has lasted many years. However, it started to get deeper systemically in 2020 as part of the first stage of the reform of the country’s development management. This process set new research needs for the identification of the challenges of this integration, understood as its main problems and threats, as well as for conceptualizing the ways of satisfying them. This article presents the results of the research with such objectives. It applies the research strategy of system analysis and uses the research methods of analysis of legal acts, as well as a causal and comparative analysis. The results of long-term observation of the participants were also used. The challenges that were identified included the challenges of interpreting and prioritizing the instructional parts of the integration relationship, the challenges of assessing and reducing these relationships at regional level, and the challenges of selecting the strength of integration and raising the culture of municipal strategic development management, whereby the last of these was considered the most important. Recommendations for action are formulated in the light of each of these challenges, which were addressed to the state and territorial self-government authorities, as well as the academic community. The article ends with arguments in favour of continuing the research even after the integration in question ends, particularly evaluation studies.
Keywords: public management, strategic management, spatial management, municipal development strategy, supra-local development strategy, voivodship development strategy
Bibliografia / References
Albrechts L., Healey P., Kunzmann K.R., Strategic Spatial Planning and Regional Governance in Europe, „Journal of the American Planning Association” 2003/2
Hajduk S., Zarządzanie przestrzenią jako element zarządzania publicznego, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Organizacja i Zarządzanie” 2016/92
Knickel K., Almeida A., Bauchinger L., Casini M.P., Gassler B., Hausegger-Nestelberger K., Heley J., Henke R., Knickel M., Oostindie H., Ovaska U., Pina C., Rovai M., Vulto H., Wiskerke J.S.C., Towards More Balanced Territorial Relations – The Role (and Limitations) of Spatial Planning as a Governance Approach, „Sustainability” 2021/13
Markowski T., Funkcjonowanie gospodarki przestrzennej – założenia budowy modelu zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem, „Studia KPZK PAN” 2011/134
Markowski T., Polityka urbanistyczna państwa – koncepcja, zakres i struktura instytucjonalna w systemie zintegrowanego zarządzania rozwojem, „Studia KPZK PAN” 2018/183
Mickiewicz P., Zarządzanie przestrzenią w zarządzaniu publicznym, „Marketing i Rynek” 2015/10
Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Założenia reformy systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego, Warszawa 2021
Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Reforma systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego: Plan ogólny – prekonsultacje, Warszawa 2021
Nowak M., Bezpośrednie instrumenty zarządzania przestrzenią na szczeblu lokalnym a rozwój gospodarczy jako problem badawczy, „Zarządzanie Publiczne” 2012/3
Sołtys J., Problemy planowania strategii i zagospodarowania przestrzennego w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych, „Biuletyn KPZK PAN” 2015/259
Szaja M., Lokalna gospodarka przestrzenna w aspekcie planowania wieloletniego, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2016/6
Sztando A., Współczesne bariery zarządzania strategicznego rozwojem lokalnym w Polsce, „Nauki o Zarządzaniu” 2015/4
Sztando A., Does the Strategic Planning of Local Development Result from the Motives Indicated in Literature? Contemporary Motivation of Polish Small Towns’ Authorities for Strategic Planning of Local Development, „Transylvanian Review of Administrative Sciences” 2017/51E
Sztando A., Ponadlokalna perspektywa zarządzanie strategicznego rozwojem lokalnym na przykładzie małych miast, Wrocław 2017
Tölle A., Zintegrowane formy planowania i zarządzania rozwojem lokalnym a instrumentarium planistyczne. System polski na tle systemu niemieckiego, „Studia Regionalne i Lokalne” 2014/3
Herman Ciechanowiec
jest prawnikiem.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0568-534X
Społeczno-gospodarcze przeznaczenie własności nieruchomości a planowanie przestrzenne w gminie
Celem artykułu jest wyjaśnienie pojęcia społeczno-gospodarczego przeznaczenia własności nieruchomości jako determinanty treści i granic tego prawa w kontekście planowania przestrzennego w gminie. Aktualność problematyki jest podyktowana znaczącym rozpowszechnieniem w lokalnej praktyce urbanistyczno-prawnej liberalno-indywidualistycznej interpretacji własności oraz doktryny wolności budowlanej, uznającej prawo zabudowy za aprioryczne i immanentne uprawnienie właścicielskie. W artykule pokazano, że takie podejście nie odpowiada normatywnemu, liberalno-solidarystycznemu modelowi własności nieruchomości, wytyczonemu między innymi przez użyte w art. 140 i art. 143 Kodeksu cywilnego pojęcie jej przeznaczenia społeczno-gospodarczego. Wywiedziono w szczególności, że owo pojęcie dokonuje ustawowej socjalizacji własności nieruchomości, zobowiązuje do traktowania przestrzeni jako dobra wspólnego i sfery kompromisu między interesem prywatnym a interesem publicznym. Ponadto w artykule uzasadniono tezę, że inwestycje sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem własności nieruchomości nie znajdują podstawy w przysługującym właścicielowi tytule cywilnoprawnym do gruntu.
Słowa kluczowe: społeczno-gospodarcze przeznaczenie własności nieruchomości, własność, planowanie przestrzenne w gminie, polityka przestrzenna, dobro wspólne
Herman Ciechanowiec
is a lawyer, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0568-534X
Socio-economic purpose of the ownership of real property and spatial planning in the municipality
The objective of the article is to explain the concept of the socio-economic purpose of ownership of real property as a determinant of the content and limits of this right in the context of spatial planning in the municipality. The currency of the issue is dictated by the significant dissemination in local urban law practice of the liberal-individualistic interpretation of ownership and the doctrine of freedom of construction, which considers the right of development as an a priori and inherent ownership right. The article shows that such an approach does not correspond to the normative, liberal-solidarity model of ownership of real property specified, among others, by the concept of its socio-economic purpose used in Articles 140 and 143 of the Polish Civil Code. It is argued, in particular, that this concept socializes ownership of real property by statute and requires the treatment of space as a common good and a sphere of compromise between private and public interests. Furthermore, the article justifies the argument that investments which are in conflict with the socio-economic purpose of ownership of real property are not based on the owner’s civil law title to the land.
Keywords: socio-economic purpose of the ownership of real property, ownership, spatial planning in the municipality, spatial policy, the common good
Bibliografia / References
Aleksandrovskij S., Graždanskoe pravo R.S.F.S.R., Nowonikołajewsk 1923
Aleksandrovskij S., Očerki po graždanskomu pravu R.S.F.S.R., Moskwa 1924
Aleksandrovskij S., Volʹfson A., Graždanskij kodeks (v voprosah i otvetah), Moskwa 1929
Banaszkiewicz B., Konstytucyjne prawo do własności [w:] Konstytucyjne podstawy systemu prawa, red. M. Wyrzykowski, Warszawa 2001
Bielecki Cz., Chaos i zgiełk, „Plus Minus” 2012/2
Blackstone W., Commentaries on the Laws of England. In Four Books. In Two Volumes. Vol. I. – Books I & II, Filadelfia 1893
Brzeziński W., Plan zagospodarowania przestrzennego, Warszawa 1961
Brzeziński W., Plan zagospodarowania przestrzennego. Istota prawna i miejsce w systemie prawnym gospodarki planowej, Warszawa 1961
Burlamaqui J., The Principles of Natural and Politic Law, Indianapolis 2006
Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2011
Czachórski W., Własność osobista w świetle Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1956
Dadańska K., Prawo rzeczowe, Warszawa 2017
Dobrov A., Statʹâ pervaâ Graždanskogo Kodeksa, „Pravo i Žiznʹ” 1927/1
Doliwa A., Prawo rzeczowe, Warszawa 2012
Dûgi L., Kontitucionnoe pravo. Obŝaâ teoriâ gosudarstva, Moskwa 1908
Duguit L., Kierunki rozwoju prawa cywilnego od początku XIX wieku, Warszawa–Kraków 1938
Dybowski T., Ochrona własności w polskim prawie cywilnym (rei vindicatio – actio negatoria) [w:] T. Dybowski, Dzieła zebrane, Warszawa 2013
Dybowski T., Zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa a prawo własności [w:] T. Dybowski, Dzieła zebrane, Warszawa 2013
Franciszek, Encyklika Fratelli tutti, Kraków 2020
Franciszek, Encyklika Laudato si’, Poznań 2015
Ganin A., Zajcev S., Izvolenskij V., Lebedev V., Aleksandrovskij V., Brandenvurgskij Â., Graždanskij kodeks s postatejno-sistematizirovannymi materialami, Moskwa 1928
Gawlik Z., Prawo własności [w:] Podstawy prawa cywilnego. Prawo rzeczowe, red. S. Wójcik, Warszawa 2001
Gierke O., Deutsches Privatrecht. Zweiter Band, Lipsk 1905
Gierke O., The Social Role of Private Law, „German Law Journal” 2018/4
Gniewek E., Prawo rzeczowe, Warszawa 2016
Gojhbarg A., Doklad o rabote nad graždanskim kodeksom, „Bûlletenʹ IV sessii VCIK” 1922/3
Gojhbarg A., Hozâjstvennoe pravo R.S.F.S.R. T. I, Moskwa 1924
Górski W., Kitłowski E., Podstawy prawa cywilnego i rodzinnego, Szczecin 1980
Gribanov V., Predely osuŝestvleniâ i zaŝity graždanskih prav, Moskwa 1992
Grzybowski S. (ref. głów.), Czachórski W., Nowakowski Z., Radwański Z., Szpunar A., Własność osobista w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej [w:] Zagadnienia prawne Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, t. 3, red. J. Wasilkowski, Warszawa 1954
Grzybowski S., Prawo cywilne. Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1989
Habdas M., Publiczna własność nieruchomości, Warszawa 2012
Ignatowicz J., Prawo rzeczowe, Warszawa 1976
Ignatowicz J., Przemiany prawa własności w świetle przepisów Kodeksu cywilnego, „Studia Cywilistyczne” 1969/13–14
Izdebski H., Ideologia i zagospodarowanie przestrzeni. Doktrynalne prawno-polityczne uwarunkowania urbanistyki i architektury, Warszawa 2013
Izdebski H., Interes publiczny a interes prywatny. Uwagi na tle legalnej definicji interesu publicznego w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Interes publiczny a interes prywatny w prawie, red. T. Giaro, Warszawa 2012
Izdebski H., Nelicki A., Zachariasz I., Zagospodarowanie przestrzenne. Polskie prawo na tle standardów demokratycznego państwa prawnego, Warszawa 2007
Izdebski H., Prawo własności w planowaniu zagospodarowania przestrzeni [w:] Kierunki reformy planowania i zagospodarowania przestrzennego, red. I. Zachariasz, Warszawa 2012
Izdebski H., Zachariasz I., Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz LEX, Warszawa 2013
Jan Paweł II, Encyklika Sollicitudo rei socialis [w:] Encykliki społeczne Kościoła Katolickiego, red. J. Lipniak, Świdnica 2005
Jan XXIII, Encyklika Mater et magistra [w:] Encykliki społeczne Kościoła Katolickiego, red. J. Lipniak, Świdnica 2005
Jan XXIII, Encyklika Pacer im terris [w:] Encykliki społeczne Kościoła Katolickiego, red. J. Lipniak, Świdnica 2005
Jefferson T., To Rev. James Madison Fontainebleau, October 28, 1795[1985] [w:] T. Jefferson, Political writings, Cambridge 2004
Kantorovič Â., Pervaâ statʹâ graždanskogo kodeksa, „Pravo i Žiznʹ” 1925/2–3
Kawałko A., Witczak H., Prawo cywilne, Warszawa 2008
Kelʹman E., Spor o st. 1 graždanskogo kodeksa, „Vestnik Sovetskoj Ûsticii” 1927/18
Kent J., Commentaries on American Law. In Four Volumes. Volume II, Filadelfia 1889
Kent J., Dissertations: Being the Preliminary Part of a Course of Law Lectures, Nowy Jork 1795
Kocot W., Treść i wykonywanie własności [w:] A. Brzozowski, W. Kocot, W. Opalski, Prawo rzeczowe. Zarys wykładu, Warszawa 2012
Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015
Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2014
Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, przew. kom. red. Z. Resich, Warszawa 1972
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. K. Osajda, Warszawa 2013
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, Art. 30–86, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Kowalewski A., Nowak M., Studia nad chaosem przestrzennym, t. 1, Chaos przestrzenny i prawo. Uwarunkowania, procesy, skutki, rekomendacje, Warszawa 2018
Lenin W., List do Biura Politycznego KC RKP(b) w sprawie Kodeksu cywilnego RFSRR [w:] W. Lenin, Dzieła wszystkie, t. 44, Warszawa 1989
Lenin W., O zadaniach Ludowego Komisariatu Sprawiedliwości w warunkach nowej polityki ekonomicznej [w:] W. Lenin, Dzieła wszystkie, t. 44, Warszawa 1989
Léon Duguit and the Social Obligation Norm of Property. A Translation and Global Exploration, red. P. Babie, J. Viven-Wilksch, Singapur 2019
Łukasiewicz J., Własność [w:] Instytucje prawa rzeczowego. Repetytorium, red. J. Łukasiewicz, Warszawa 2016
Malickij A., Vvedenie [v:] Graždanskij kodeks Sovetskih Respublik, red. A. Malickij, Charków 1925
Mikosz R., „Ograniczenia” własności (na przykładzie prawa górniczego), „Problemy Prawne Górnictwa” 1982/5
Novickij I., Pravo sobstvennosti, Moskwa 1925
Nowakowski Z., Prawo rzeczowe. Zarys wykładu, Warszawa 1980
Pannert M., Granice własności [w:] A. Bieliński, M. Pannert, Prawo cywilne – część ogólna. Prawo rzeczowe, Warszawa 2018
Pańko W., Uwagi o przedmiocie prawa własności gruntowej, „Problemy Prawne Górnictwa” 1978/2
Pańko W., Własność gruntowa w planowej gospodarce przestrzennej. Studium prawne, Katowice 1978
Pierson C., Just Property. A History in the Latin West. Volume One: Wealth, Virtue, and the Law, Nowy Jork 2013
Praktičeskij kommentarij Graždanskogo kodeksa RSFSR, red. F. Nahimson, Moskwa 1931
Radwański Z., Czy klauzula generalna społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa powinna określać treść prawa własności [w:] Ars et usus. Księga pamiątkowa ku czci Sędziego Stanisława Rudnickiego, wstęp T. Ereciński, J. Gudowski, Warszawa 2005
Radwański Z., Zieliński M., Uwagi de lege ferenda o klauzulach generalnych w prawie prywatnym, „Przegląd Legislacyjny” 2001/2
Rubinštejn B., Princip socialʹno-èkonomičeskogo naznačeniâ prava v graždanskom kodekse RSFSR (Okončanie), „Sovetskoe Pravo” 1926/4
Safjan M., Klauzule generalne w prawie cywilnym (przyczynek do dyskusji), „Państwo i Prawo” 1990/11
Slivickij V., Kommentarij k st. 1 i 4 [v:] Graždanskij kodeks Sovetskih Respublik, red. A. Malickij, Charków 1925
Stelmachowski A., Klauzule generalne w kodeksie cywilnym (Zasady współżycia społecznego – społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa), „Państwo i Prawo” 1965/1
Stelmachowski A., Treść i wykonywanie prawa własności [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 3, Prawo rzeczowe, red. T. Dybowski, Warszawa 2003
Stelmachowski A., Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1984
Stučka P., Rečʹ na Plenume Verhsuda RSFSR [v:] P. Stučka, Izbrannye proizvedeniâ po marksistsko-leninskoj teorii prava, Ryga 1964
Stučka P., Revolûciâ i revolûcionnaâ zakonnostʹ, „Sovetskoe Gosudarstvo i Revolûciâ Prava” 1930/3
Thiers A., O własności, Berlin 1858
Trzcińska D., Prawo planowania i zagospodarowania przestrzennego z perspektywy środowiska i jego ochrony, Warszawa 2018
Tylbor S. (przekład i wstęp), Kodeks cywilny R.S.F.S.R. wraz z Kodeksem ustaw o małżeństwie, rodzinie i opiece, Warszawa 1930
Volʹfson F., Graždanskoe pravo, Moskwa 1927
Wasilewski A., Administracja wobec prawa własności nieruchomości gruntowych, Kraków 1972
Wasilkowski J., Formy własności [w:] System prawa cywilnego, red. W. Czachórski, t. 2, Prawo własności i inne prawa rzeczowe, red. J. Ignatowicz, Ossolineum 1977
Wasilkowski J., Madey M. (współudział w opracowaniu), Prawo własności w PRL. Zarys wykładu, Warszawa 1969
Wasilkowski J., Metoda opracowania i założenia kodeksu cywilnego, „Państwo i Prawo” 1964/5–6
Wasilkowski J., Pojęcie własności [w:] System prawa cywilnego, red. W. Czachórski, t. 2, Prawo własności i inne prawa rzeczowe, red. J. Ignatowicz, Ossolineum 1977
Wasilkowski J., Pojęcie własności we współczesnym prawie polskim, Warszawa 1972
Wasilkowski J., Prawo rzeczowe w zarysie, Warszawa 1957
Wasilkowski J., Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1963
Wieniediktow A., Państwowa własność socjalistyczna, Warszawa 1952
Wilson J., Lectures on Law [w:] J. Wilson, Collected Works of James Wilson, vol. 2, Indianapolis 2007
Wilson J., On the History of Property [w:] J. Wilson, Collected Works of James Wilson, vol. 1, Indianapolis 2007
Wisłocki J., Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa jako jedna z tzw. klauzul generalnych w k.c., „Palestra” 1972/2
Wiszniewski J., Zarys prawa cywilnego, Warszawa 1970
Władek Z., Klauzula generalna społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa w wykładni przepisów regulujących prawo własności, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2016/2, sectio G
Ziemianin B., Prawo rzeczowe, Kraków 2003
Znamierowski Cz., Szkoła prawa. Rozważania o państwie, Warszawa 1999
Zwolak S., Wolność budowlana a obowiązki utrzymania obiektów budowlanych, „Roczniki Nauk Prawnych” 2018/2
dr Anna Fogel
jest pracownikiem Instytutu Rozwoju Miast i Regionów w Warszawie.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8378-727X
Bilansowanie terenów pod zabudowę w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Przedmiotem artykułu jest analiza prawna obowiązku dokonania bilansu terenów pod zabudowę na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Wprowadzenie tego wymogu miało przeciwdziałać nadmiernemu, nieuzasadnionemu przeznaczaniu terenów pod zabudowę oraz równoważyć procesy przestrzenne w gminach. Jego stosowanie w praktyce przysparza jednak znacznych trudności władzom samorządowym z uwagi na nieprecyzyjne przepisy mogące budzić wątpliwości interpretacyjne. Liczne rozstrzygnięcia nadzorcze wojewodów, a także wyroki sądów administracyjnych potwierdzają, że prawidłowo sporządzony bilans terenów warunkuje zgodność studium uwarunkowań z prawem, a w konsekwencji – jego obowiązywanie. Dlatego przedmiotem artykułu jest omówienie wymagań dla bilansu określanych przepisami prawa, ze wskazaniem propozycji rozwiązania problemów interpretacyjnych.
Słowa kluczowe: studium uwarunkowań, bilans terenów, nowa zabudowa, planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
dr Anna Fogel
is an employee of the Institute of Urban and Regional Development in Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8378-727X
Balancing land for development in the municipality’s structure plan
The subject of the article is the analysis of the legal obligation to prepare a balance of land for development for the purposes of the municipality’s structure plan. The introduction of this requirement had the objective of preventing the excessive, unjustified assignment of land for development and balancing the spatial processes in municipalities. However, its application in practice causes significant difficulties for the local authorities because of the imprecise provisions that can give rise to doubts in interpretation. Numerous supervisory decisions of the voivods, as well as judgments of the administrative courts confirm that a correctly prepared balance of land conditions the legality of the structure plan with the law, and consequently its applicability. Therefore, the subject of this article is a discussion of what is required for preparing the balance specified by the provisions of the law, with an indication of the proposals for solving problems of interpretation.
Keywords: structure plan, balance of land, new developments, spatial planning and development
Bibliografia / References
Cienkosz E., Demograficzny aspekt kurczenia się polskich miast, „Urban Development Issues” 2020/67
Fogel A., Bilansowanie terenów pod zabudowę na potrzeby studium – aspekty prawne. Mikropodręcznik, Warszawa 2021
Fogel A., Prawne aspekty informacji przyrodniczej w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko [w:] Europeizacja prawa ochrony środowiska, red. M. Rudnicki, A. Haładyj, K. Sobieraj, Lublin 2011
Matuszko A., Zastawniak B., Obliczanie zapotrzebowania na nowe tereny rozwojowe w toku sporządzania bilansu terenów – propozycje i wskazania, „Urban Development Issues” 2020/66
Niewiadomski Z., Wartości w planowaniu przestrzennym w świetle orzecznictwa NSA [w:] Wartości w planowaniu przestrzennym, red. A. Fogel, Z. Cieślak, Warszawa 2010
Ochrona ładu przestrzennego z perspektywy prawno-urbanistycznej, red. M.J. Nowak, Warszawa 2020
Program szkoleniowy dla pracowników administracji samorządowej z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego. Skrypt, koord. A. Matuszko, Warszawa 2016
Studia nad chaosem przestrzennym, „Studia KPZK PAN” 2018/182, red. A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński
Szpura A., Bilansowanie terenów pod zabudowę – praktyka sporządzania, „Urban Development Issues” 2020/66
Zalasińska K., Prawna ochrona zabytków nieruchomych w Polsce, Warszawa 2010
dr Łukasz Bernatowicz
jest radcą prawnym.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8538-2586
Rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego przed terminem
Instytucja oddania gruntu w użytkowanie wieczyste oraz procedura rozwiązania umowy tego stosunku ma szerokie znaczenie prawne i ekonomiczne – zwłaszcza z punktu widzenia użytkownika wieczystego, który w przeważającej większości przypadków zamierza na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste zainwestować środki finansowe. Organy będące właścicielem nieruchomości niejednokrotnie nadużywają prerogatywy do domagania się rozwiązania umowy użytkowania wieczystego, powołując się na przesłankę niezagospodarowania nieruchomości niezależnie od winy użytkownika wieczystego. Artykuł dotyczy rozwiązania umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, w tym kwestii związanych z postępowaniem sądowym i skutkami prawnymi rozwiązania umowy, a także kluczowych zagadnień budzących wątpliwości w praktyce. Przedstawiono przegląd stanowisk doktryny oraz judykatury w przedmiocie wybranych problematycznych zagadnień. Celem artykułu jest przedstawienie procesu kształtowania się orzecznictwa sądowego w przypadku podjęcia przez właściwy organ inicjatywy w kierunku wypowiedzenia umowy oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, a także konieczności dokonywania wykładni i stosowania właściwych norm zgodnie z intencją ustawodawcy.
Słowa kluczowe: nieruchomości, użytkowanie wieczyste, cel użytkowania wieczystego, rozwiązanie umowy oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, nieruchomości, gospodarka nieruchomościami
dr Łukasz Bernatowicz
is a legal counsel, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8538-2586
Early termination of a perpetual usufruct agreement
The institution of handing over land for perpetual usufruct and the procedure for terminating the perpetual usufruct agreement have extensive legal and economic significance – especially from the point of view of the perpetual usufructuary, who, in the vast majority of cases, intends to invest money on the land handed over for perpetual usufruct. The authorities that own the real property often abuse their prerogative to demand the termination of the perpetual usufruct agreement, relying on the premise that the real property is not developed, regardless of whether or not this is through the perpetual usufructuary’s fault. The article addresses the termination of an agreement on handing over land for perpetual usufruct, including issues related to court proceedings and the legal consequences of terminating the agreement, as well as the key issues that give rise to doubts in practice. A review of the positions of the legal doctrine and the judicature on selected problematic issues has been presented. The objective of the article is to present the process of shaping the court jurisdiction if the competent authority takes the initiative to terminate the agreement on handing over land for perpetual usufruct, as well as the need to interpret and apply the appropriate norms in accordance with the legislator’s intention.
Keywords: real property, perpetual usufruct, purpose of the perpetual usufruct, termination of an agreement on handing over land for perpetual usufruct, real property, real property management
Bibliografia / References
Bieniek G., Rudnicki S., Nieruchomości, problematyka prawna, Warszawa 2007
Czarnik Z., Glosa do wyroku NSA z 31.05.1994 r., SA/Lu 1650/93, „Samorząd Terytorialny” 1994/7–8
Dudzik S., Pisuliński J., Określenie sposobu korzystania z gruntu w umowie o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste – konsekwencje dla procesu inwestycyjnego, „Samorząd Terytorialny” 2006/5
Gniewek E., Glosa do uchwały SN z 22.09.1995 r., III CZP 119/95, OSP 1996/3, poz. 56
Gniewek E. Obrót nieruchomościami skarbowymi i samorządowymi, Kraków 1999
Gniewek E., Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, LEX 2001
Kalus S., Marmaj Z., Mzyk E., Bieniek G., Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, LEX 2010
Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX 2019
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe, red. A. Kidyba, LEX 2012
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe, red. J. Gudowski, LEX 2016
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126–352), red. M. Fras, M. Habdas, LEX 2018
Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do art. 1–449, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2008
Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX 2021
Pessel R., Nieruchomości Skarbu Państwa, Warszawa 2010
Pyrzyńska A., Rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego, „Rejent” 1998/10
Rozwadowski W., O nabyciu użytkowania wieczystego w drodze zasiedzenia. Uwagi krytyczne, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/4
Rudnicki S., Glosa do uchwały SN z 22.09.1995 r., III CZP 119/95, PS 1996/2, poz. 60
Rudnicki S., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, LEX 2007
Szpunar A., Glosa do uchwały SN z 22.09.1995 r., III CZP 119/95, OSP 1996/7–8, poz. 137
dr hab. Stefan Płażek
jest adiunktem w Katedrze Prawa Samorządu Terytorialnego na Wydziale Prawa I Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i adwokatem.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6791-5940
Refleksje po ukazaniu się „Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0.”
Upadek czytelnictwa w ostatnim ćwierćwieczu i jego dalsze postępowanie jest faktem. Stwarza to terminalne zagrożenie dla kondycji intelektualnej społeczeństwa i państwa. Mimo powszechności tego zjawiska i jego przyczyn (głównie ze względu na rozwój mediów elektronicznych, w tym zwłaszcza społecznościowych), nie jest ono nieodwracalne, czego dowodem może być duże jego zróżnicowanie w zależności od przeciwdziałań podjętych przez poszczególne kraje. Zdaniem autora dobrze, że zostało ono dostrzeżone przez polski rząd i że od 2016 r. podejmowane są starania dla jego powściągnięcia. Są one jednak niewystarczające, albowiem nakierowane głównie na poprawę kondycji bibliotek, które jedynie w niewielkim stopniu są rezerwuarem pozyskiwania książek i których klientami są osoby czytelniczo aktywne. Musi zaś nastąpić aktywizacja obrotu księgarskiego (także obejmującego pozycje nienowe) oraz – przede wszystkim – pozyskiwanie dla czytelnictwa osób w tej mierze biernych. Wymaga to programu kompleksowego, o randze ustawowej. Jedynie w fazie wykonawczej i konkretnie określonej celowa jest aktywność administracji samorządowej.
Słowa kluczowe: czytelnictwo, księgarstwo, oświata, analfabetyzm
dr hab. Stefan Płażek
is an assistant professor at the Chair of Territorial Self-Government Law at the Faculty of Law and Administration of the Jagiellonian University in Krakow and an attorney-at-law, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6791-5940
Reflections after the appearance of the ‘National Readership Development Programme 2.0.’
it is a fact that readership has declined in the last quarter of a century and is continuing. This poses a terminal threat to the intellectual condition of the population and the state. Despite the prevalence of this phenomenon and its causes (mainly because of the development of electronic media, especially social media), it is not irreversible, as evidenced by its significant differentiation, depending on the countermeasures taken by individual countries. According to the author, it is good that it has been noticed by the Polish government and that efforts have been made since 2016 to curb it. However, they are insufficient, because their objective is mainly to improve the condition of libraries, which are only a reservoir for obtaining books to a small extent and whose customers are active readers. However, the activation of the book trade (including non-new titles) is needed, as primarily is the acquisition of passive readers. This requires a comprehensive programme of statutory importance. The activity of self-government administration is only advisable at the executive and a specifically defined stage.
Keywords: reading, book selling, education, illiteracy
Izabela Koryś
jest kierownikiem Pracowni Bibliotekoznawstwa w Instytucie Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej.
Refleksje po ukazaniu się „Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0.”
Tekst omawia główne założenia Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa w latach 2016–2020 oraz prezentuje zmiany wprowadzone w jego drugiej edycji na lata 2021–2025 uchwalonej 21.05.2021 r. W ramach NPRCz 2.0. realizowane są cztery priorytety zarządzane przez odrębnych operatorów: poprawa oferty bibliotek publicznych, w tym zakup i zdalny dostęp do nowości wydawniczych (Biblioteka Narodowa), inwestycje w infrastrukturę bibliotek publicznych (Instytut Książki), zakup nowości wydawniczych do placówek wychowania przedszkolnego, bibliotek szkolnych i pedagogicznych (Ministerstwo Edukacji i Nauki) oraz program dotacyjny dla bibliotek i promocja czytelnictwa (Narodowe Centrum Kultury). Autorka dyskutuje z potocznym sposobem postrzeganiem bibliotek, w którym zawęża się ich misję i funkcje do wypożyczania książek, pomijając rolę bibliotek w wyrównywaniu szans i niwelowaniu nierówności edukacyjnych, tworzeniu kapitału społecznego, animowaniu kultury czytelniczej oraz wspieraniu wydawców i księgarzy.
Słowa kluczowe: biblioteki publiczne, Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa, czytelnictwo, kapitał społeczny, wyrównywanie szans
Izabela Koryś
is the head of the Librarianship Laboratory at the Book and Reading Institute of the National Library, Warsaw, Poland.
Reflections after the appearance of the ‘National Readership Development Programme 2.0.’
The article discusses the main assumptions of the National Readership Development Programme in 2016–2020 and presents the changes introduced in its second edition for 2021–2025, which were adopted on 21 May 2021. Four priorities managed by separate operators are being pursued under NRDP 2.0, namely the improvement of the offering of public libraries, including purchase and remote access to newly published books (National Library), investments in the infrastructure of public libraries (Book Institute), purchase of new publications for nursery school, school and educational libraries (Ministry of Education and Science) and the grant programme for libraries and promotion of readership (National Centre for Culture). The author discusses the common way of perceiving libraries, which narrows down their mission and functions to lending books, ignoring the role of libraries in equalizing opportunities and eliminating educational inequalities, creating social capital, promoting a culture of reading and supporting publishers and booksellers.
Keywords: public libraries, National Readership Development Programme, reading, social capital, equal opportunities
Bibliografia / References
Billington J.H., The modern library and global democracy [w:] The meaning of the library: a cultural history, red. A. Crawford, Princeton–Oxford 2015
Klinenberg E., Palaces for the People: How social infrastructure can fight inequality, polarisation and the decline of civic life, New York 2019
Koryś I., Kopeć J., Zasacka Z., Chymkowski R., Stan czytelnictwa w Polsce w 2016 roku, Warszawa 2017
Palfrey J., BiblioTECH. Why libraries matter more than ever in the age of Google, New York 2015
Trávniček J., A nation of Bookworms? The Czech as Readers: Reading in Times of Civilizational Fatigue, Prague 2021
Vårheim A., Public Libraries, community resilience and social capital, „Information Research” 2017/22, nr 1
Vårheim A., Steinmo S., Ide E., Do libraries matter? Public libraries and the creation of social capital, „Journal of Documentation” 2008/64, nr 6
dr Justyna Przedańska
jest adiunktem w Zakładzie Ustroju Administracji Publicznej w Instytucie Nauk Administracyjnych na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3558-3969
Charakter prawny przepisu § 36 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego – glosa częściowo krytyczna do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2017 r. (I OSK 823/15)
Przedmiotem glosy jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9.02.2017 r. (I OSK 823/15), który ma istotne znaczenie dla stosowania tzw. zasady korzyści przy wywłaszczaniu nieruchomości gruntowych, która wynika z art. 134 ust. 3 i 4 ustawy 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Zasada ta pozwala na uwzględnienie korygującego czynnika sposobu użytkowania wywłaszczonej nieruchomości w celu zapewnienia podmiotowi uprawnionemu do odszkodowania możliwości odniesienia korzyści w sytuacji, gdy aktualny sposób użytkowania niezgodny z celem wywłaszczenia albo sposób użytkowania wynikający z przeznaczenia nieruchomości zgodnego z celem wywłaszczenia okazują się w danym stanie faktycznym bardziej korzystne z punktu widzenia wartości nieruchomości. Zdaniem autorki – wbrew poglądowi wyrażonemu przez sąd – § 36 rozporządzenia Rady Ministrów z 21.09.2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego nie może być przepisem szczególnym wobec regulacji ogólnej ustawowej co do sposobu wyceny wywłaszczanych nieruchomości, ponieważ godzi to zarówno w zasadę wyłączności ustawy w zakresie możliwości wprowadzania ograniczeń co do korzystania z prawa własności, jak i w zasadę hierarchiczności aktów prawnych.
Słowa kluczowe: wycena nieruchomości i sporządzanie operatu szacunkowego, wywłaszczanie nieruchomości, zasada korzyści, gospodarka nieruchomościami, lex specialis
dr Justyna Przedańska
is an assistant professor at the Public Administration System Department of the Institute of Administrative Studies, Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3558-3969
The legal nature of the provision of § 36 of the Regulation of the Council of Ministers of 21 September 2004 on the valuation of real property and the preparation of valuation reports – partially critical commentary on the judgment of the Supreme Administrative Court of 9 February 2017 (I OSK 823/15)
The subject of the commentary is the judgment of the Supreme Administrative Court of 9 February 2017 (I OSK 823/15), which is of particular importance to the application of the so-called principle of benefits when expropriating land, which arises from Article 134, para. 3 and 4 of the Act on Real Property Management of 21 August 1997. This principle enables a corrective factor of the method of use of the expropriated real property to be taken into account to give the entity entitled to compensation the opportunity to benefit in a situation where the current method of use, which is inconsistent with the purpose of the expropriation or the method of use arising from the intended purpose of the real property in accordance with the objective of the expropriation, turns out to be better from the point of view of the value of the real property in the given situation. According to the author, contrary to the view expressed by the court, § 36 of the Regulation of the Council of Ministers of 21 September 2004 on property valuation and the preparation of valuation reports cannot be a special provision with respect to the general statutory regulation regarding the method of valuing expropriated real property, because it breaches both the principle of exclusiveness of the Act with regard to the possibility of introducing restrictions on the use of the ownership right and the principle of hierarchy of acts of law.
Keywords: real property valuation and preparation of a valuation report, expropriation of real property, principle of benefits, real property management, lex specialis
Bibliografia / References
Bończak-Kucharczyk E., Komentarz do art. 134 [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz aktualizowany, LEX 2021
Czarnik Z., Sprawiedliwe odszkodowanie za przymusowe przejęcie własności nieruchomości, „Administracja. Teoria–Dydaktyka–Praktyka” 2013/1
Dauter B., Wykładnia systemowa [w:] Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego, Warszawa 2018
Dydenko J., Telega T., Komentarz do § 36 [w:] J. Dydenko, T. Telega, Komentarz do rozporządzenia w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego. Wycena nieruchomości. Komentarz, Warszawa 2018
Garlicki L., Uwagi do art. 31 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, red. L. Garlicki, Warszawa 2003
Strzępek M., Instytucja wywłaszczenia z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP z 1997 r. w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2012/4
jest profesorem w Katedrze Polityki Publicznej w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6719-348X
dr hab. Maciej J. Nowak, prof. ZUT
jest kierownikiem Katedry Nieruchomości na Wydziale Ekonomicznym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8149-8995
Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2030 a lokalne polityki przestrzenne w Polsce
Celem artykułu jest określenie konsekwencji realizacji zawartych w Agendzie Terytorialnej Unii Europejskiej 2030 postulatów dla kształtowania polityki przestrzennej Polski w różnych skalach terytorialnych, ze szczególnych uwzględnieniem skali lokalnej. Po charakterystyce Agendy oraz uwarunkowań jej wprowadzenia wyodrębniono te jej postulaty, które można szerzej odnieść do lokalnych polityk przestrzennych w Polsce. Następnie wskazano na zakres związku tych postulatów z naukową dyskusją o kierunkach zmian polskiego systemu gospodarki przestrzennej. Zauważono wiele punktów wspólnych, dotyczących między innymi spraw ochrony przyrody (postulaty związane z koncepcją „Zielonej Europy”), a także powstrzymywania niekontrolowanego rozwoju miast. Zaakcentowano, że postulaty Agendy Terytorialnej są skierowane nie tylko do władz szczebla centralnego, ale również władz na szczeblach samorządowych. Uznano, że wdrażanie wytycznych Agendy może stanowić jedną z podstaw do szerszej europeizacji polityk przestrzennych.
Słowa kluczowe: Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2030, system gospodarki przestrzennej, lokalna polityka przestrzenna, priorytety terytorialne
prof. dr hab. Jacek Szlachta
is a professor at the Chair of Public Policy of the Collegium of Socio-Economics at SGH Warsaw School of Economics, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6719-348X
dr hab. Maciej J. Nowak, prof. ZUT
is the head of the Chair of Real Property in the Faculty of Economics of the West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland).
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8149-8995
Territorial Agenda 2030 of the European Union and local spatial policies in Poland
The objective of the article is to define the consequences of implementing the postulates contained in the Territorial Agenda 2030 of the European Union for shaping of spatial policy in Poland on various territorial scales, with particular attention paid to the local scale. The postulates that can be applied more broadly to the local spatial policies in Poland were identified after the presentation of the features of the Agenda and the conditions of its introduction. The extent of the relationship between these postulates and the academic discussion on the directions of changes in the Polish spatial management system was then specified. Many common points regarding such issues as nature conservation (postulates related to the concept of a ‘Green Europe’), and stopping urban sprawl were noticed. It was emphasized that the demands of the Territorial Agenda are addressed not only to the authorities at central level, but also to the authorities at self-government level. It was acknowledged that the implementation of the Agenda’s guidelines can constitute one of the bases for the more extensive Europeanization of spatial policies.
Keywords: Territorial Agenda 2030 of the European Union, spatial management system, local spatial policy, territorial priorities
Bibliografia / References
Alterman R., Takings International: A Cross-National [w:] Takings International. A Comparative Perspective on Land Use Regulations and Compensation Rights, red. R. Alterman, Chicago 2010
Barca F., An Agenda for a Regional Cohesion Policy. A Place Based Approach to Mediating European Union Challenges and Expectations. Independent Report prepared at the request of D. Huebner, Commissioner for Regional Policy, Brussels 2009
Castells M., Społeczeństwo sieci, Warszawa 2008
Davoudi S., EU Enlargement and the Challenges for Spatial Planning Systems in the New Members States [w:] U. Altrock, S. Guntner, S. Huning, D. Peters, Spatial Planning and Urban Development in the New EU Member States, London 2016
Fujita M., Krugman P., Venables A.J., The Spatial Economy. Cities, Regions and International Trade, Cambridge–London 2001
Geppert A., Spatial planning in the implementation of the Territorial Agenda of the European Union 2030, Keynote speach for the Conference Putting the Territorial Agenda 2030 into practice. Local and regional pilot activities and their supporting framework conditions, 6 May 2021, German Association for Housing, Urban & Spatial Development
German EU Presidency, European Spatial Development Perspective, Potsdam 1999
German EU Presidency, Territorial Agenda 2030. A Future for all places, Berlin 2020
Gnela M., Współzarządzanie a normy prawne [w:] Współzarządzanie publiczne, red. S. Mazur, Warszawa 2015
Kojder K., Kupiec M., Baranowska-Bosiacka I., Nowak M., Narzędzia polityki przestrzennej a ochrona zdrowia [w:] Funkcje narzędzi polityki przestrzennej, red. M. Nowak, Studia KPZK PAN 2020, t. 5/197
Korcelli P., Degórski M., Komornicki T., Markowski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zaleski J., Zaucha J., Drzazga D., Ekspercki Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033, Studia KPZK PAN 2010/128
Kowalewski A., Gospodarka przestrzenna – 25 lat samorządnej i samorządowej Polski, „Samorząd Terytorialny” 2015/1–2
Kowalewski A., Interes publiczny i przestrzeń – kilka uwag [w:] Zarządzanie rozwojem współczesnych miast, red. J. Danielewicz, D. Sikora-Fernandez, Łódź 2019
Larsson G., Spatial Planning Systems in Western Europe: An Overview, Amsterdam 2006
Markowski T., Funkcjonowanie gospodarki przestrzennej – założenia budowy modelu zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem [w:] System planowania przestrzennego i jego rola w strategicznym zarządzaniu rozwojem kraju, red. T. Markowski, P. Żuber, Studia KPZK PAN 2011/134
Muñoz-Gielen D., Salas I.M., Cuadrado J.B., International comparison of the changing dynamics of governance approaches to land development and their results for public value capture, „Cities” 2017/71
Muñoz-Gielen D., Tasan Kok T., Flexibility in planning and the consequences for public value capturing in UK, Spain and the Netherlands, „European Planning Studies” 2010/18
Nadin V., Stead D., Spatial planning in the United Kingdom 1990–2013 [w:] Spatial planning systems and practices in Europe. A comparative perspective on continuity and changes, red. M. Reimer, P. Getimis, H. Blotevogel, New York 2014
Newman P., Thornley A., Urban Planning in Europe. International Competition, National Systems and Planning Projects, London–New York 1996
Nowak M., Funkcje narzędzi wykorzystywanych w polityce przestrzennej, „Studia z Polityki Publicznej” 2019/3
Nowak M., Współzarządzanie publiczne a wybrane koncepcje dotyczące systemu gospodarki przestrzennej w Polsce, „Samorząd Terytorialny” 2018/4
Nowak M., Lorens P., Ochrona i kształtowanie ładu przestrzennego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego [w:] Ochrona ładu przestrzennego z perspektywy prawno-urbanistycznej, red. M. Nowak, Warszawa 2020
Parysek J.J., Asking about the future of spatial management in Poland (thirteen years on from the 2003 legal regulation), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016/2
Perger E., Planning and development activities in functional regions – the Hungarian case, „Europa XXI” 2018/35
Reimer M., Getimis P., Blotevogel H., Spatial planning systems and practices in Europe: a comparative perspective [w:] Spatial planning systems and practices in Europe. A comparative perspective on continuity and changes, red. M. Reimer, P. Getimis, H. Blotevogel, New York 2014
Santoro S., Stufano M., Melone M., Camarda D., Building strategic scenarios during Covid-19 lockdown, „Journal of Land Use, Mobility and Environment” 2020/13 (2)
Stein L., Comparative urban land use planning: Best practice; „Sydney University Press” Sydney 2017
Studia nad chaosem przestrzennym, t. I, red. A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński, Studia KPZK PAN 2018/182
Szlachta J., Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2030 jako podstawa kształtowania europejskiej polityki przestrzennej [w:] Polityka przestrzenna w czasie kryzysu, red. M. Nowak, Warszawa 2021
Szlachta J., Perspektywiczny wymiar rozwoju terytorialnego Unii Europejskiej [w:] Gospodarowanie przestrzenią miast i regionów – uwarunkowania i kierunki, red. T. Kudłacz, P. Lityński, „Studia KPZK PAN” 2015/161
Szlachta J., Wyzwania Agendy Terytorialnej Unii Europejskiej do roku 2030, „Biuletyn KPZK PAN” 2019/273–274
Szlachta J., Nowak M., Europeizacja polityki przestrzennej Polski w konsekwencji postanowień Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) 2021–2026, „Reflection Papers KPZK PAN” 2021/3
Zaucha J., Evolution, Essence and Measurement of Territorial Cohesion, Institute for Development, „Working Papers” 2014/001
Zaucha J., Brodzicki T., Ciołek D., Komornicki T., Mogiła Z., Szlachta J., Zaleski J., Terytorialny wymiar wzrostu i rozwoju, Warszawa 2015
dr hab. Andrzej Sztando, prof. UEW
jest profesorem w Katedrze Gospodarki Przestrzennej i Administracji Samorządowej na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6204-9884
Wyzwania systemowej integracji zarządzania przestrzenią z zarządzaniem strategicznym rozwojem w wymiarach lokalnym, subregionalnym i regionalnym
Samorządowe zarządzanie strategiczne rozwojem społeczno-gospodarczym i przestrzenno-środowiskowym w wymiarach lokalnym, subregionalnym oraz regionalnym upowszechnia się w Polsce już od trzech dekad. Wciąż jeszcze charakteryzuje je jednak wiele niedoskonałości, w tym niesatysfakcjonujące skuteczność i efektywność. Słaba integracja z nim zarządzania przestrzenią to jedna z głównych, trwających wiele lat przyczyn tej sytuacji. W 2020 r., w ramach pierwszego etapu reformy zarządzania rozwojem kraju, rozpoczęto jednak jej systemowe pogłębianie. Proces ten wyznaczył nowe potrzeby badawcze w zakresie identyfikacji wyzwań tej integracji, rozumianych jako jej główne problemy i zagrożenia, a także w zakresie konceptualizacji sposobów sprostania im. Artykuł prezentuje wyniki badań o takich celach. Zastosowano w nich strategię badawczą analizy systemowej i wykorzystano metody badawcze analizy aktów prawnych, przyczynowo-skutkowej oraz komparatywnej. Użyto także wyników wieloletnich obserwacjach uczestniczących. Wśród zidentyfikowanych wyzwań znalazły się wyzwania interpretacji i hierarchizacji dyspozycyjnych części relacji integracji, wyzwania oceny i redukcji tych relacji na poziomie regionalnym, a także wyzwania doboru siły integracji i podnoszenia kultury gminnego zarządzania strategicznego rozwojem, przy czym te ostatnie uznano za najważniejsze. Wobec każdego z tych wyzwań sformułowano rekomendacje działań adresowane do władz państwowych i samorządowych oraz do środowiska akademickiego. Artykuł kończą argumenty za kontynuacją badań także po zakończeniu omawianej integracji, zwłaszcza badań ewaluacyjnych.
Słowa kluczowe: zarządzanie publiczne, zarządzanie strategiczne, zarządzanie przestrzenią, strategia rozwoju gminy, strategia rozwoju ponadlokalnego, strategia rozwoju województwa
dr hab. Andrzej Sztando, prof. UEW
is a professor of the Chair of Spatial Management and Self-Government Administration at the Wrocław University of Economics and Business, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6204-9884
Challenges of systemic integration of spatial management with strategic development management in the local, subregional and regional dimensions
Self-government strategic management of socio-economic and spatial-environmental development in the local, subregional and regional dimensions has been becoming increasingly widespread in Poland for three decades. However, it still has numerous imperfections, including unsatisfactory effectiveness and efficiency. Poor integration of spatial management with it is one of the main reasons for this situation, which has lasted many years. However, it started to get deeper systemically in 2020 as part of the first stage of the reform of the country’s development management. This process set new research needs for the identification of the challenges of this integration, understood as its main problems and threats, as well as for conceptualizing the ways of satisfying them. This article presents the results of the research with such objectives. It applies the research strategy of system analysis and uses the research methods of analysis of legal acts, as well as a causal and comparative analysis. The results of long-term observation of the participants were also used. The challenges that were identified included the challenges of interpreting and prioritizing the instructional parts of the integration relationship, the challenges of assessing and reducing these relationships at regional level, and the challenges of selecting the strength of integration and raising the culture of municipal strategic development management, whereby the last of these was considered the most important. Recommendations for action are formulated in the light of each of these challenges, which were addressed to the state and territorial self-government authorities, as well as the academic community. The article ends with arguments in favour of continuing the research even after the integration in question ends, particularly evaluation studies.
Keywords: public management, strategic management, spatial management, municipal development strategy, supra-local development strategy, voivodship development strategy
Bibliografia / References
Albrechts L., Healey P., Kunzmann K.R., Strategic Spatial Planning and Regional Governance in Europe, „Journal of the American Planning Association” 2003/2
Hajduk S., Zarządzanie przestrzenią jako element zarządzania publicznego, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Organizacja i Zarządzanie” 2016/92
Knickel K., Almeida A., Bauchinger L., Casini M.P., Gassler B., Hausegger-Nestelberger K., Heley J., Henke R., Knickel M., Oostindie H., Ovaska U., Pina C., Rovai M., Vulto H., Wiskerke J.S.C., Towards More Balanced Territorial Relations – The Role (and Limitations) of Spatial Planning as a Governance Approach, „Sustainability” 2021/13
Markowski T., Funkcjonowanie gospodarki przestrzennej – założenia budowy modelu zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem, „Studia KPZK PAN” 2011/134
Markowski T., Polityka urbanistyczna państwa – koncepcja, zakres i struktura instytucjonalna w systemie zintegrowanego zarządzania rozwojem, „Studia KPZK PAN” 2018/183
Mickiewicz P., Zarządzanie przestrzenią w zarządzaniu publicznym, „Marketing i Rynek” 2015/10
Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Założenia reformy systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego, Warszawa 2021
Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Reforma systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego: Plan ogólny – prekonsultacje, Warszawa 2021
Nowak M., Bezpośrednie instrumenty zarządzania przestrzenią na szczeblu lokalnym a rozwój gospodarczy jako problem badawczy, „Zarządzanie Publiczne” 2012/3
Sołtys J., Problemy planowania strategii i zagospodarowania przestrzennego w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych, „Biuletyn KPZK PAN” 2015/259
Szaja M., Lokalna gospodarka przestrzenna w aspekcie planowania wieloletniego, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2016/6
Sztando A., Współczesne bariery zarządzania strategicznego rozwojem lokalnym w Polsce, „Nauki o Zarządzaniu” 2015/4
Sztando A., Does the Strategic Planning of Local Development Result from the Motives Indicated in Literature? Contemporary Motivation of Polish Small Towns’ Authorities for Strategic Planning of Local Development, „Transylvanian Review of Administrative Sciences” 2017/51E
Sztando A., Ponadlokalna perspektywa zarządzanie strategicznego rozwojem lokalnym na przykładzie małych miast, Wrocław 2017
Tölle A., Zintegrowane formy planowania i zarządzania rozwojem lokalnym a instrumentarium planistyczne. System polski na tle systemu niemieckiego, „Studia Regionalne i Lokalne” 2014/3
Herman Ciechanowiec
jest prawnikiem.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0568-534X
Społeczno-gospodarcze przeznaczenie własności nieruchomości a planowanie przestrzenne w gminie
Celem artykułu jest wyjaśnienie pojęcia społeczno-gospodarczego przeznaczenia własności nieruchomości jako determinanty treści i granic tego prawa w kontekście planowania przestrzennego w gminie. Aktualność problematyki jest podyktowana znaczącym rozpowszechnieniem w lokalnej praktyce urbanistyczno-prawnej liberalno-indywidualistycznej interpretacji własności oraz doktryny wolności budowlanej, uznającej prawo zabudowy za aprioryczne i immanentne uprawnienie właścicielskie. W artykule pokazano, że takie podejście nie odpowiada normatywnemu, liberalno-solidarystycznemu modelowi własności nieruchomości, wytyczonemu między innymi przez użyte w art. 140 i art. 143 Kodeksu cywilnego pojęcie jej przeznaczenia społeczno-gospodarczego. Wywiedziono w szczególności, że owo pojęcie dokonuje ustawowej socjalizacji własności nieruchomości, zobowiązuje do traktowania przestrzeni jako dobra wspólnego i sfery kompromisu między interesem prywatnym a interesem publicznym. Ponadto w artykule uzasadniono tezę, że inwestycje sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem własności nieruchomości nie znajdują podstawy w przysługującym właścicielowi tytule cywilnoprawnym do gruntu.
Słowa kluczowe: społeczno-gospodarcze przeznaczenie własności nieruchomości, własność, planowanie przestrzenne w gminie, polityka przestrzenna, dobro wspólne
Herman Ciechanowiec
is a lawyer, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0568-534X
Socio-economic purpose of the ownership of real property and spatial planning in the municipality
The objective of the article is to explain the concept of the socio-economic purpose of ownership of real property as a determinant of the content and limits of this right in the context of spatial planning in the municipality. The currency of the issue is dictated by the significant dissemination in local urban law practice of the liberal-individualistic interpretation of ownership and the doctrine of freedom of construction, which considers the right of development as an a priori and inherent ownership right. The article shows that such an approach does not correspond to the normative, liberal-solidarity model of ownership of real property specified, among others, by the concept of its socio-economic purpose used in Articles 140 and 143 of the Polish Civil Code. It is argued, in particular, that this concept socializes ownership of real property by statute and requires the treatment of space as a common good and a sphere of compromise between private and public interests. Furthermore, the article justifies the argument that investments which are in conflict with the socio-economic purpose of ownership of real property are not based on the owner’s civil law title to the land.
Keywords: socio-economic purpose of the ownership of real property, ownership, spatial planning in the municipality, spatial policy, the common good
Bibliografia / References
Aleksandrovskij S., Graždanskoe pravo R.S.F.S.R., Nowonikołajewsk 1923
Aleksandrovskij S., Očerki po graždanskomu pravu R.S.F.S.R., Moskwa 1924
Aleksandrovskij S., Volʹfson A., Graždanskij kodeks (v voprosah i otvetah), Moskwa 1929
Banaszkiewicz B., Konstytucyjne prawo do własności [w:] Konstytucyjne podstawy systemu prawa, red. M. Wyrzykowski, Warszawa 2001
Bielecki Cz., Chaos i zgiełk, „Plus Minus” 2012/2
Blackstone W., Commentaries on the Laws of England. In Four Books. In Two Volumes. Vol. I. – Books I & II, Filadelfia 1893
Brzeziński W., Plan zagospodarowania przestrzennego, Warszawa 1961
Brzeziński W., Plan zagospodarowania przestrzennego. Istota prawna i miejsce w systemie prawnym gospodarki planowej, Warszawa 1961
Burlamaqui J., The Principles of Natural and Politic Law, Indianapolis 2006
Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2011
Czachórski W., Własność osobista w świetle Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1956
Dadańska K., Prawo rzeczowe, Warszawa 2017
Dobrov A., Statʹâ pervaâ Graždanskogo Kodeksa, „Pravo i Žiznʹ” 1927/1
Doliwa A., Prawo rzeczowe, Warszawa 2012
Dûgi L., Kontitucionnoe pravo. Obŝaâ teoriâ gosudarstva, Moskwa 1908
Duguit L., Kierunki rozwoju prawa cywilnego od początku XIX wieku, Warszawa–Kraków 1938
Dybowski T., Ochrona własności w polskim prawie cywilnym (rei vindicatio – actio negatoria) [w:] T. Dybowski, Dzieła zebrane, Warszawa 2013
Dybowski T., Zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa a prawo własności [w:] T. Dybowski, Dzieła zebrane, Warszawa 2013
Franciszek, Encyklika Fratelli tutti, Kraków 2020
Franciszek, Encyklika Laudato si’, Poznań 2015
Ganin A., Zajcev S., Izvolenskij V., Lebedev V., Aleksandrovskij V., Brandenvurgskij Â., Graždanskij kodeks s postatejno-sistematizirovannymi materialami, Moskwa 1928
Gawlik Z., Prawo własności [w:] Podstawy prawa cywilnego. Prawo rzeczowe, red. S. Wójcik, Warszawa 2001
Gierke O., Deutsches Privatrecht. Zweiter Band, Lipsk 1905
Gierke O., The Social Role of Private Law, „German Law Journal” 2018/4
Gniewek E., Prawo rzeczowe, Warszawa 2016
Gojhbarg A., Doklad o rabote nad graždanskim kodeksom, „Bûlletenʹ IV sessii VCIK” 1922/3
Gojhbarg A., Hozâjstvennoe pravo R.S.F.S.R. T. I, Moskwa 1924
Górski W., Kitłowski E., Podstawy prawa cywilnego i rodzinnego, Szczecin 1980
Gribanov V., Predely osuŝestvleniâ i zaŝity graždanskih prav, Moskwa 1992
Grzybowski S. (ref. głów.), Czachórski W., Nowakowski Z., Radwański Z., Szpunar A., Własność osobista w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej [w:] Zagadnienia prawne Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, t. 3, red. J. Wasilkowski, Warszawa 1954
Grzybowski S., Prawo cywilne. Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1989
Habdas M., Publiczna własność nieruchomości, Warszawa 2012
Ignatowicz J., Prawo rzeczowe, Warszawa 1976
Ignatowicz J., Przemiany prawa własności w świetle przepisów Kodeksu cywilnego, „Studia Cywilistyczne” 1969/13–14
Izdebski H., Ideologia i zagospodarowanie przestrzeni. Doktrynalne prawno-polityczne uwarunkowania urbanistyki i architektury, Warszawa 2013
Izdebski H., Interes publiczny a interes prywatny. Uwagi na tle legalnej definicji interesu publicznego w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Interes publiczny a interes prywatny w prawie, red. T. Giaro, Warszawa 2012
Izdebski H., Nelicki A., Zachariasz I., Zagospodarowanie przestrzenne. Polskie prawo na tle standardów demokratycznego państwa prawnego, Warszawa 2007
Izdebski H., Prawo własności w planowaniu zagospodarowania przestrzeni [w:] Kierunki reformy planowania i zagospodarowania przestrzennego, red. I. Zachariasz, Warszawa 2012
Izdebski H., Zachariasz I., Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz LEX, Warszawa 2013
Jan Paweł II, Encyklika Sollicitudo rei socialis [w:] Encykliki społeczne Kościoła Katolickiego, red. J. Lipniak, Świdnica 2005
Jan XXIII, Encyklika Mater et magistra [w:] Encykliki społeczne Kościoła Katolickiego, red. J. Lipniak, Świdnica 2005
Jan XXIII, Encyklika Pacer im terris [w:] Encykliki społeczne Kościoła Katolickiego, red. J. Lipniak, Świdnica 2005
Jefferson T., To Rev. James Madison Fontainebleau, October 28, 1795[1985] [w:] T. Jefferson, Political writings, Cambridge 2004
Kantorovič Â., Pervaâ statʹâ graždanskogo kodeksa, „Pravo i Žiznʹ” 1925/2–3
Kawałko A., Witczak H., Prawo cywilne, Warszawa 2008
Kelʹman E., Spor o st. 1 graždanskogo kodeksa, „Vestnik Sovetskoj Ûsticii” 1927/18
Kent J., Commentaries on American Law. In Four Volumes. Volume II, Filadelfia 1889
Kent J., Dissertations: Being the Preliminary Part of a Course of Law Lectures, Nowy Jork 1795
Kocot W., Treść i wykonywanie własności [w:] A. Brzozowski, W. Kocot, W. Opalski, Prawo rzeczowe. Zarys wykładu, Warszawa 2012
Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015
Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2014
Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, przew. kom. red. Z. Resich, Warszawa 1972
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. K. Osajda, Warszawa 2013
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, Art. 30–86, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Kowalewski A., Nowak M., Studia nad chaosem przestrzennym, t. 1, Chaos przestrzenny i prawo. Uwarunkowania, procesy, skutki, rekomendacje, Warszawa 2018
Lenin W., List do Biura Politycznego KC RKP(b) w sprawie Kodeksu cywilnego RFSRR [w:] W. Lenin, Dzieła wszystkie, t. 44, Warszawa 1989
Lenin W., O zadaniach Ludowego Komisariatu Sprawiedliwości w warunkach nowej polityki ekonomicznej [w:] W. Lenin, Dzieła wszystkie, t. 44, Warszawa 1989
Léon Duguit and the Social Obligation Norm of Property. A Translation and Global Exploration, red. P. Babie, J. Viven-Wilksch, Singapur 2019
Łukasiewicz J., Własność [w:] Instytucje prawa rzeczowego. Repetytorium, red. J. Łukasiewicz, Warszawa 2016
Malickij A., Vvedenie [v:] Graždanskij kodeks Sovetskih Respublik, red. A. Malickij, Charków 1925
Mikosz R., „Ograniczenia” własności (na przykładzie prawa górniczego), „Problemy Prawne Górnictwa” 1982/5
Novickij I., Pravo sobstvennosti, Moskwa 1925
Nowakowski Z., Prawo rzeczowe. Zarys wykładu, Warszawa 1980
Pannert M., Granice własności [w:] A. Bieliński, M. Pannert, Prawo cywilne – część ogólna. Prawo rzeczowe, Warszawa 2018
Pańko W., Uwagi o przedmiocie prawa własności gruntowej, „Problemy Prawne Górnictwa” 1978/2
Pańko W., Własność gruntowa w planowej gospodarce przestrzennej. Studium prawne, Katowice 1978
Pierson C., Just Property. A History in the Latin West. Volume One: Wealth, Virtue, and the Law, Nowy Jork 2013
Praktičeskij kommentarij Graždanskogo kodeksa RSFSR, red. F. Nahimson, Moskwa 1931
Radwański Z., Czy klauzula generalna społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa powinna określać treść prawa własności [w:] Ars et usus. Księga pamiątkowa ku czci Sędziego Stanisława Rudnickiego, wstęp T. Ereciński, J. Gudowski, Warszawa 2005
Radwański Z., Zieliński M., Uwagi de lege ferenda o klauzulach generalnych w prawie prywatnym, „Przegląd Legislacyjny” 2001/2
Rubinštejn B., Princip socialʹno-èkonomičeskogo naznačeniâ prava v graždanskom kodekse RSFSR (Okončanie), „Sovetskoe Pravo” 1926/4
Safjan M., Klauzule generalne w prawie cywilnym (przyczynek do dyskusji), „Państwo i Prawo” 1990/11
Slivickij V., Kommentarij k st. 1 i 4 [v:] Graždanskij kodeks Sovetskih Respublik, red. A. Malickij, Charków 1925
Stelmachowski A., Klauzule generalne w kodeksie cywilnym (Zasady współżycia społecznego – społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa), „Państwo i Prawo” 1965/1
Stelmachowski A., Treść i wykonywanie prawa własności [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 3, Prawo rzeczowe, red. T. Dybowski, Warszawa 2003
Stelmachowski A., Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1984
Stučka P., Rečʹ na Plenume Verhsuda RSFSR [v:] P. Stučka, Izbrannye proizvedeniâ po marksistsko-leninskoj teorii prava, Ryga 1964
Stučka P., Revolûciâ i revolûcionnaâ zakonnostʹ, „Sovetskoe Gosudarstvo i Revolûciâ Prava” 1930/3
Thiers A., O własności, Berlin 1858
Trzcińska D., Prawo planowania i zagospodarowania przestrzennego z perspektywy środowiska i jego ochrony, Warszawa 2018
Tylbor S. (przekład i wstęp), Kodeks cywilny R.S.F.S.R. wraz z Kodeksem ustaw o małżeństwie, rodzinie i opiece, Warszawa 1930
Volʹfson F., Graždanskoe pravo, Moskwa 1927
Wasilewski A., Administracja wobec prawa własności nieruchomości gruntowych, Kraków 1972
Wasilkowski J., Formy własności [w:] System prawa cywilnego, red. W. Czachórski, t. 2, Prawo własności i inne prawa rzeczowe, red. J. Ignatowicz, Ossolineum 1977
Wasilkowski J., Madey M. (współudział w opracowaniu), Prawo własności w PRL. Zarys wykładu, Warszawa 1969
Wasilkowski J., Metoda opracowania i założenia kodeksu cywilnego, „Państwo i Prawo” 1964/5–6
Wasilkowski J., Pojęcie własności [w:] System prawa cywilnego, red. W. Czachórski, t. 2, Prawo własności i inne prawa rzeczowe, red. J. Ignatowicz, Ossolineum 1977
Wasilkowski J., Pojęcie własności we współczesnym prawie polskim, Warszawa 1972
Wasilkowski J., Prawo rzeczowe w zarysie, Warszawa 1957
Wasilkowski J., Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1963
Wieniediktow A., Państwowa własność socjalistyczna, Warszawa 1952
Wilson J., Lectures on Law [w:] J. Wilson, Collected Works of James Wilson, vol. 2, Indianapolis 2007
Wilson J., On the History of Property [w:] J. Wilson, Collected Works of James Wilson, vol. 1, Indianapolis 2007
Wisłocki J., Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa jako jedna z tzw. klauzul generalnych w k.c., „Palestra” 1972/2
Wiszniewski J., Zarys prawa cywilnego, Warszawa 1970
Władek Z., Klauzula generalna społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa w wykładni przepisów regulujących prawo własności, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2016/2, sectio G
Ziemianin B., Prawo rzeczowe, Kraków 2003
Znamierowski Cz., Szkoła prawa. Rozważania o państwie, Warszawa 1999
Zwolak S., Wolność budowlana a obowiązki utrzymania obiektów budowlanych, „Roczniki Nauk Prawnych” 2018/2
dr Anna Fogel
jest pracownikiem Instytutu Rozwoju Miast i Regionów w Warszawie.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8378-727X
Bilansowanie terenów pod zabudowę w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Przedmiotem artykułu jest analiza prawna obowiązku dokonania bilansu terenów pod zabudowę na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Wprowadzenie tego wymogu miało przeciwdziałać nadmiernemu, nieuzasadnionemu przeznaczaniu terenów pod zabudowę oraz równoważyć procesy przestrzenne w gminach. Jego stosowanie w praktyce przysparza jednak znacznych trudności władzom samorządowym z uwagi na nieprecyzyjne przepisy mogące budzić wątpliwości interpretacyjne. Liczne rozstrzygnięcia nadzorcze wojewodów, a także wyroki sądów administracyjnych potwierdzają, że prawidłowo sporządzony bilans terenów warunkuje zgodność studium uwarunkowań z prawem, a w konsekwencji – jego obowiązywanie. Dlatego przedmiotem artykułu jest omówienie wymagań dla bilansu określanych przepisami prawa, ze wskazaniem propozycji rozwiązania problemów interpretacyjnych.
Słowa kluczowe: studium uwarunkowań, bilans terenów, nowa zabudowa, planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
dr Anna Fogel
is an employee of the Institute of Urban and Regional Development in Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8378-727X
Balancing land for development in the municipality’s structure plan
The subject of the article is the analysis of the legal obligation to prepare a balance of land for development for the purposes of the municipality’s structure plan. The introduction of this requirement had the objective of preventing the excessive, unjustified assignment of land for development and balancing the spatial processes in municipalities. However, its application in practice causes significant difficulties for the local authorities because of the imprecise provisions that can give rise to doubts in interpretation. Numerous supervisory decisions of the voivods, as well as judgments of the administrative courts confirm that a correctly prepared balance of land conditions the legality of the structure plan with the law, and consequently its applicability. Therefore, the subject of this article is a discussion of what is required for preparing the balance specified by the provisions of the law, with an indication of the proposals for solving problems of interpretation.
Keywords: structure plan, balance of land, new developments, spatial planning and development
Bibliografia / References
Cienkosz E., Demograficzny aspekt kurczenia się polskich miast, „Urban Development Issues” 2020/67
Fogel A., Bilansowanie terenów pod zabudowę na potrzeby studium – aspekty prawne. Mikropodręcznik, Warszawa 2021
Fogel A., Prawne aspekty informacji przyrodniczej w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko [w:] Europeizacja prawa ochrony środowiska, red. M. Rudnicki, A. Haładyj, K. Sobieraj, Lublin 2011
Matuszko A., Zastawniak B., Obliczanie zapotrzebowania na nowe tereny rozwojowe w toku sporządzania bilansu terenów – propozycje i wskazania, „Urban Development Issues” 2020/66
Niewiadomski Z., Wartości w planowaniu przestrzennym w świetle orzecznictwa NSA [w:] Wartości w planowaniu przestrzennym, red. A. Fogel, Z. Cieślak, Warszawa 2010
Ochrona ładu przestrzennego z perspektywy prawno-urbanistycznej, red. M.J. Nowak, Warszawa 2020
Program szkoleniowy dla pracowników administracji samorządowej z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego. Skrypt, koord. A. Matuszko, Warszawa 2016
Studia nad chaosem przestrzennym, „Studia KPZK PAN” 2018/182, red. A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński
Szpura A., Bilansowanie terenów pod zabudowę – praktyka sporządzania, „Urban Development Issues” 2020/66
Zalasińska K., Prawna ochrona zabytków nieruchomych w Polsce, Warszawa 2010
dr Łukasz Bernatowicz
jest radcą prawnym.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8538-2586
Rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego przed terminem
Instytucja oddania gruntu w użytkowanie wieczyste oraz procedura rozwiązania umowy tego stosunku ma szerokie znaczenie prawne i ekonomiczne – zwłaszcza z punktu widzenia użytkownika wieczystego, który w przeważającej większości przypadków zamierza na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste zainwestować środki finansowe. Organy będące właścicielem nieruchomości niejednokrotnie nadużywają prerogatywy do domagania się rozwiązania umowy użytkowania wieczystego, powołując się na przesłankę niezagospodarowania nieruchomości niezależnie od winy użytkownika wieczystego. Artykuł dotyczy rozwiązania umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, w tym kwestii związanych z postępowaniem sądowym i skutkami prawnymi rozwiązania umowy, a także kluczowych zagadnień budzących wątpliwości w praktyce. Przedstawiono przegląd stanowisk doktryny oraz judykatury w przedmiocie wybranych problematycznych zagadnień. Celem artykułu jest przedstawienie procesu kształtowania się orzecznictwa sądowego w przypadku podjęcia przez właściwy organ inicjatywy w kierunku wypowiedzenia umowy oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, a także konieczności dokonywania wykładni i stosowania właściwych norm zgodnie z intencją ustawodawcy.
Słowa kluczowe: nieruchomości, użytkowanie wieczyste, cel użytkowania wieczystego, rozwiązanie umowy oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, nieruchomości, gospodarka nieruchomościami
dr Łukasz Bernatowicz
is a legal counsel, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8538-2586
Early termination of a perpetual usufruct agreement
The institution of handing over land for perpetual usufruct and the procedure for terminating the perpetual usufruct agreement have extensive legal and economic significance – especially from the point of view of the perpetual usufructuary, who, in the vast majority of cases, intends to invest money on the land handed over for perpetual usufruct. The authorities that own the real property often abuse their prerogative to demand the termination of the perpetual usufruct agreement, relying on the premise that the real property is not developed, regardless of whether or not this is through the perpetual usufructuary’s fault. The article addresses the termination of an agreement on handing over land for perpetual usufruct, including issues related to court proceedings and the legal consequences of terminating the agreement, as well as the key issues that give rise to doubts in practice. A review of the positions of the legal doctrine and the judicature on selected problematic issues has been presented. The objective of the article is to present the process of shaping the court jurisdiction if the competent authority takes the initiative to terminate the agreement on handing over land for perpetual usufruct, as well as the need to interpret and apply the appropriate norms in accordance with the legislator’s intention.
Keywords: real property, perpetual usufruct, purpose of the perpetual usufruct, termination of an agreement on handing over land for perpetual usufruct, real property, real property management
Bibliografia / References
Bieniek G., Rudnicki S., Nieruchomości, problematyka prawna, Warszawa 2007
Czarnik Z., Glosa do wyroku NSA z 31.05.1994 r., SA/Lu 1650/93, „Samorząd Terytorialny” 1994/7–8
Dudzik S., Pisuliński J., Określenie sposobu korzystania z gruntu w umowie o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste – konsekwencje dla procesu inwestycyjnego, „Samorząd Terytorialny” 2006/5
Gniewek E., Glosa do uchwały SN z 22.09.1995 r., III CZP 119/95, OSP 1996/3, poz. 56
Gniewek E. Obrót nieruchomościami skarbowymi i samorządowymi, Kraków 1999
Gniewek E., Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, LEX 2001
Kalus S., Marmaj Z., Mzyk E., Bieniek G., Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, LEX 2010
Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX 2019
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe, red. A. Kidyba, LEX 2012
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe, red. J. Gudowski, LEX 2016
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126–352), red. M. Fras, M. Habdas, LEX 2018
Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do art. 1–449, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2008
Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX 2021
Pessel R., Nieruchomości Skarbu Państwa, Warszawa 2010
Pyrzyńska A., Rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego, „Rejent” 1998/10
Rozwadowski W., O nabyciu użytkowania wieczystego w drodze zasiedzenia. Uwagi krytyczne, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/4
Rudnicki S., Glosa do uchwały SN z 22.09.1995 r., III CZP 119/95, PS 1996/2, poz. 60
Rudnicki S., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, LEX 2007
Szpunar A., Glosa do uchwały SN z 22.09.1995 r., III CZP 119/95, OSP 1996/7–8, poz. 137
dr hab. Stefan Płażek
jest adiunktem w Katedrze Prawa Samorządu Terytorialnego na Wydziale Prawa I Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i adwokatem.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6791-5940
Refleksje po ukazaniu się „Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0.”
Upadek czytelnictwa w ostatnim ćwierćwieczu i jego dalsze postępowanie jest faktem. Stwarza to terminalne zagrożenie dla kondycji intelektualnej społeczeństwa i państwa. Mimo powszechności tego zjawiska i jego przyczyn (głównie ze względu na rozwój mediów elektronicznych, w tym zwłaszcza społecznościowych), nie jest ono nieodwracalne, czego dowodem może być duże jego zróżnicowanie w zależności od przeciwdziałań podjętych przez poszczególne kraje. Zdaniem autora dobrze, że zostało ono dostrzeżone przez polski rząd i że od 2016 r. podejmowane są starania dla jego powściągnięcia. Są one jednak niewystarczające, albowiem nakierowane głównie na poprawę kondycji bibliotek, które jedynie w niewielkim stopniu są rezerwuarem pozyskiwania książek i których klientami są osoby czytelniczo aktywne. Musi zaś nastąpić aktywizacja obrotu księgarskiego (także obejmującego pozycje nienowe) oraz – przede wszystkim – pozyskiwanie dla czytelnictwa osób w tej mierze biernych. Wymaga to programu kompleksowego, o randze ustawowej. Jedynie w fazie wykonawczej i konkretnie określonej celowa jest aktywność administracji samorządowej.
Słowa kluczowe: czytelnictwo, księgarstwo, oświata, analfabetyzm
dr hab. Stefan Płażek
is an assistant professor at the Chair of Territorial Self-Government Law at the Faculty of Law and Administration of the Jagiellonian University in Krakow and an attorney-at-law, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6791-5940
Reflections after the appearance of the ‘National Readership Development Programme 2.0.’
it is a fact that readership has declined in the last quarter of a century and is continuing. This poses a terminal threat to the intellectual condition of the population and the state. Despite the prevalence of this phenomenon and its causes (mainly because of the development of electronic media, especially social media), it is not irreversible, as evidenced by its significant differentiation, depending on the countermeasures taken by individual countries. According to the author, it is good that it has been noticed by the Polish government and that efforts have been made since 2016 to curb it. However, they are insufficient, because their objective is mainly to improve the condition of libraries, which are only a reservoir for obtaining books to a small extent and whose customers are active readers. However, the activation of the book trade (including non-new titles) is needed, as primarily is the acquisition of passive readers. This requires a comprehensive programme of statutory importance. The activity of self-government administration is only advisable at the executive and a specifically defined stage.
Keywords: reading, book selling, education, illiteracy
Izabela Koryś
jest kierownikiem Pracowni Bibliotekoznawstwa w Instytucie Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej.
Refleksje po ukazaniu się „Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0.”
Tekst omawia główne założenia Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa w latach 2016–2020 oraz prezentuje zmiany wprowadzone w jego drugiej edycji na lata 2021–2025 uchwalonej 21.05.2021 r. W ramach NPRCz 2.0. realizowane są cztery priorytety zarządzane przez odrębnych operatorów: poprawa oferty bibliotek publicznych, w tym zakup i zdalny dostęp do nowości wydawniczych (Biblioteka Narodowa), inwestycje w infrastrukturę bibliotek publicznych (Instytut Książki), zakup nowości wydawniczych do placówek wychowania przedszkolnego, bibliotek szkolnych i pedagogicznych (Ministerstwo Edukacji i Nauki) oraz program dotacyjny dla bibliotek i promocja czytelnictwa (Narodowe Centrum Kultury). Autorka dyskutuje z potocznym sposobem postrzeganiem bibliotek, w którym zawęża się ich misję i funkcje do wypożyczania książek, pomijając rolę bibliotek w wyrównywaniu szans i niwelowaniu nierówności edukacyjnych, tworzeniu kapitału społecznego, animowaniu kultury czytelniczej oraz wspieraniu wydawców i księgarzy.
Słowa kluczowe: biblioteki publiczne, Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa, czytelnictwo, kapitał społeczny, wyrównywanie szans
Izabela Koryś
is the head of the Librarianship Laboratory at the Book and Reading Institute of the National Library, Warsaw, Poland.
Reflections after the appearance of the ‘National Readership Development Programme 2.0.’
The article discusses the main assumptions of the National Readership Development Programme in 2016–2020 and presents the changes introduced in its second edition for 2021–2025, which were adopted on 21 May 2021. Four priorities managed by separate operators are being pursued under NRDP 2.0, namely the improvement of the offering of public libraries, including purchase and remote access to newly published books (National Library), investments in the infrastructure of public libraries (Book Institute), purchase of new publications for nursery school, school and educational libraries (Ministry of Education and Science) and the grant programme for libraries and promotion of readership (National Centre for Culture). The author discusses the common way of perceiving libraries, which narrows down their mission and functions to lending books, ignoring the role of libraries in equalizing opportunities and eliminating educational inequalities, creating social capital, promoting a culture of reading and supporting publishers and booksellers.
Keywords: public libraries, National Readership Development Programme, reading, social capital, equal opportunities
Bibliografia / References
Billington J.H., The modern library and global democracy [w:] The meaning of the library: a cultural history, red. A. Crawford, Princeton–Oxford 2015
Klinenberg E., Palaces for the People: How social infrastructure can fight inequality, polarisation and the decline of civic life, New York 2019
Koryś I., Kopeć J., Zasacka Z., Chymkowski R., Stan czytelnictwa w Polsce w 2016 roku, Warszawa 2017
Palfrey J., BiblioTECH. Why libraries matter more than ever in the age of Google, New York 2015
Trávniček J., A nation of Bookworms? The Czech as Readers: Reading in Times of Civilizational Fatigue, Prague 2021
Vårheim A., Public Libraries, community resilience and social capital, „Information Research” 2017/22, nr 1
Vårheim A., Steinmo S., Ide E., Do libraries matter? Public libraries and the creation of social capital, „Journal of Documentation” 2008/64, nr 6
dr Justyna Przedańska
jest adiunktem w Zakładzie Ustroju Administracji Publicznej w Instytucie Nauk Administracyjnych na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3558-3969
Charakter prawny przepisu § 36 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego – glosa częściowo krytyczna do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2017 r. (I OSK 823/15)
Przedmiotem glosy jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9.02.2017 r. (I OSK 823/15), który ma istotne znaczenie dla stosowania tzw. zasady korzyści przy wywłaszczaniu nieruchomości gruntowych, która wynika z art. 134 ust. 3 i 4 ustawy 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Zasada ta pozwala na uwzględnienie korygującego czynnika sposobu użytkowania wywłaszczonej nieruchomości w celu zapewnienia podmiotowi uprawnionemu do odszkodowania możliwości odniesienia korzyści w sytuacji, gdy aktualny sposób użytkowania niezgodny z celem wywłaszczenia albo sposób użytkowania wynikający z przeznaczenia nieruchomości zgodnego z celem wywłaszczenia okazują się w danym stanie faktycznym bardziej korzystne z punktu widzenia wartości nieruchomości. Zdaniem autorki – wbrew poglądowi wyrażonemu przez sąd – § 36 rozporządzenia Rady Ministrów z 21.09.2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego nie może być przepisem szczególnym wobec regulacji ogólnej ustawowej co do sposobu wyceny wywłaszczanych nieruchomości, ponieważ godzi to zarówno w zasadę wyłączności ustawy w zakresie możliwości wprowadzania ograniczeń co do korzystania z prawa własności, jak i w zasadę hierarchiczności aktów prawnych.
Słowa kluczowe: wycena nieruchomości i sporządzanie operatu szacunkowego, wywłaszczanie nieruchomości, zasada korzyści, gospodarka nieruchomościami, lex specialis
dr Justyna Przedańska
is an assistant professor at the Public Administration System Department of the Institute of Administrative Studies, Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3558-3969
The legal nature of the provision of § 36 of the Regulation of the Council of Ministers of 21 September 2004 on the valuation of real property and the preparation of valuation reports – partially critical commentary on the judgment of the Supreme Administrative Court of 9 February 2017 (I OSK 823/15)
The subject of the commentary is the judgment of the Supreme Administrative Court of 9 February 2017 (I OSK 823/15), which is of particular importance to the application of the so-called principle of benefits when expropriating land, which arises from Article 134, para. 3 and 4 of the Act on Real Property Management of 21 August 1997. This principle enables a corrective factor of the method of use of the expropriated real property to be taken into account to give the entity entitled to compensation the opportunity to benefit in a situation where the current method of use, which is inconsistent with the purpose of the expropriation or the method of use arising from the intended purpose of the real property in accordance with the objective of the expropriation, turns out to be better from the point of view of the value of the real property in the given situation. According to the author, contrary to the view expressed by the court, § 36 of the Regulation of the Council of Ministers of 21 September 2004 on property valuation and the preparation of valuation reports cannot be a special provision with respect to the general statutory regulation regarding the method of valuing expropriated real property, because it breaches both the principle of exclusiveness of the Act with regard to the possibility of introducing restrictions on the use of the ownership right and the principle of hierarchy of acts of law.
Keywords: real property valuation and preparation of a valuation report, expropriation of real property, principle of benefits, real property management, lex specialis
Bibliografia / References
Bończak-Kucharczyk E., Komentarz do art. 134 [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz aktualizowany, LEX 2021
Czarnik Z., Sprawiedliwe odszkodowanie za przymusowe przejęcie własności nieruchomości, „Administracja. Teoria–Dydaktyka–Praktyka” 2013/1
Dauter B., Wykładnia systemowa [w:] Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego, Warszawa 2018
Dydenko J., Telega T., Komentarz do § 36 [w:] J. Dydenko, T. Telega, Komentarz do rozporządzenia w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego. Wycena nieruchomości. Komentarz, Warszawa 2018
Garlicki L., Uwagi do art. 31 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, red. L. Garlicki, Warszawa 2003
Strzępek M., Instytucja wywłaszczenia z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP z 1997 r. w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2012/4
