Projektowanie rozwiązań publicznych na ludzką miarę – behavioral insights
dr hab. Karol Olejniczak
jest profesorem w Instytucie Nauk Społecznych na SWPS Uniwersytecie Humanistycznospołecznym.
nr ORCID: 0000-0002-7079-2440
Paweł Śliwowski
jest asystentem naukowym w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych na Uniwersytecie Warszawskim.
nr ORCID: 0000-0003-2534-8487
dr Dominika Wojtowicz
jest adiunktem w Katedrze Ekonomii Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie.
nr ORCID: 0000-0002-8433-8935
Projektowanie rozwiązań publicznych na ludzką miarę – behavioral insights
Artykuł przybliża nowe podejście do projektowania rozwiązań publicznych – behavioral insights, które polega na wykorzystaniu wiedzy naukowej o ludzkich decyzjach. To podejście pozwala uwzględniać nowy wymiar – poziom obciążenia poznawczego obywateli. Takie ujęcie porządkuje instrumenty polityk publicznych ze względu na mechanizm, jaki stosują do wywołania zachowań mieszkańców. Umożliwia też poszerzenie skrzynki narzędziowej projektantów rozwiązań publicznych o dwa nowe typy instrumentów: „wzmocnij” (boost) i „naprowadź” (nudge). W artykule pokazano, jak te nowe strategie stosowane są w praktyce, w odniesieniu do konkretnych wyzwań stających przed samorządami. W konkluzjach Autorzy stwierdzają, że podejście behawioralne pozwala tworzyć precyzyjniejsze, tańsze i skuteczniejsze rozwiązania. Łącząc niskie koszty z wysoką skutecznością, behavioral insights jest więc obiecującą perspektywą dla polskich samorządów.
Słowa kluczowe: narzędzia polityk publicznych, zmiana zachowań, nauki behawioralne, behavioral insights, nudge, boost
dr hab. Karol Olejniczak
is a professor at the Institute of Social Sciences at the SWPS University of Social Sciences and Humanities.
Paweł Śliwowski
is a scientific assistant at the Centre for European Regional and Local Studies at the University of Warsaw.
dr Dominika Wojtowicz
is an assistant professor at the Chair of Economics of the Koźmiński University in Warsaw.
Designing public solutions on a human scale – behavioral insights
The article discusses behavioral insights – the new approach to designing public policies, that uses the latest scientific knowledge on human decisionmaking. The approach takes into account an additional dimension when developing a policy solution – the level of the cognitive burden of the citizens. This perspective reorganizes the toolbox of policy instruments according to the mechanism they use for inducing behavioral compliance among policy addresses. It also extends the spectrum of policy instruments by adding two new types: boosts and nudges. The article explains how these new strategies can be applied in practice to specific challenges facing self-governments. Authors conclude that behavioral insights allow us designing more accurate, cheaper, and more effective policy solutions. By combining low cost with high efficiency, behavioral insights is a promising approach for Polish self-governments.
Keywords: tools of public policy, change of behavior, behavioral sciences, behavioral insights, nudge, boost
Bibliografia:
Amadae S., Rational Choice Theory [w:] Encyclopedia of Governance, red. M. Bevir, Thousands Oaks 2007
Anderson J.E., Public Policymaking, Boston 2002
Andrzejewski R., Mamrot S., Nowak F., Zastosowanie analizy procesowej do upraszczania procedur realizowanych przez organy administracji samorządowej, „Samorząd Terytorialny” 2017/10
Astbury B., Leeuw F.L., Unpacking Black Boxes: Mechanisms and Theory Building in Evaluation, „American Journal of Evaluation” 2010/3
Bank Światowy, Mind, Society, and Behavior. World Development Report 2015, Washington 2015
Bellini-Leite S., Dual Process Theory: Systems, Types, Minds, Modes, Kinds or Metaphors? A Critical Review, „Review of Philosophy and Psychology” 2018/9
Benartzi S., Beshears J., Milkman K., Sunstein C.R., Thaler R.H., Shankar M., Galing S., Should Governments Invest More in Nudging?, „Psychological Science” 2017/8
Chrisidu-Budnik A., Przedańska J., Smart city projects – mechanizmy implementacji idei inteligentnego miasta, „Samorząd Terytorialny” 2018/11
Evans J., Thinking and Reasoning. A Very Short Introduction, Oxford 2017
Evans J., Stanovich K.E., Dual-Process Theories of Higher Cognition, „Perspectives on Psychological Science” 2013/3
Florek M., Hereźniak M., Augustyn A., Obszary pomiaru skuteczności strategii marek miejskich – wnioski z analizy dokumentów strategicznych, „Samorząd Terytorialny” 2017/10
Gigerenzer G., The Adaptive Toolbox [w:] Bounded rationality. The Adaptive Toolbox, red. G. Gigerenzer, R. Selten, Cambridge 2002
Hood C., Tools of Government, Chatham 1986
Howlett M., Designing Public Policies. Principles and instruments, London–New York 2011
Kahneman D., Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Poznań 2013
Keen S., Ekonomia neoklasczna. Fałszywy paradygmat, Poznań 2017
Kożuch A.J., Luty L., Proobywatelskie modelowanie procesów świadczenia usług publicznych w jednostkach podsektora samorządowego, „Samorząd Terytorialny” 2017/4
Kupiec T., Ewaluacja regionalnych programów operacyjnych w warunkach prawa zamówień publicznych i finansów publicznych, „Samorząd Terytorialny” 2015/10
Loewenstein G., Emotions in Economic Theory and Economic Behavior, „The American Economic Review” 2000
Low D., Cognition, Choice and Policy Design [w:] Behavioural Economics and Policy Design: Examples from Singapore, red. D. Low, Singapore 2011
Mullainathan S., Psychology and Development Economics [w:] Behavioral Economics and Its Applications, red. P. Diamond, H. Vartiainen, Princeton 2007
Olejniczak K., Borkowska-Waszak S., Domaradzka-Widła A., Park, Y., Policy labs – the next frontier of policy design and evaluation?, „Policy & Politics” 2019/4
Pawson R., The Science of Evaluation: A Realist Manifesto, London 2013
Peters B.G., Policy Problems and Policy Design (New Horizons in Public Policy series), Cheltenham 2018
Podgórska-Rykała J., Rola samorządów w kreowaniu i wdrażaniu polityki senioralnej – przykład miasta Sosnowca, „Samorząd Terytorialny” 2018/1–2
Schneider A., Ingram H., Behavioral Assumptions of Policy Tools, „The Journal of Politics” 1990/2
Simon H.A., Invariants of human behavior, „Annual Review Psychology” 1990/41
Simon H.A., Rational Choice and the Structure of the Environment, „Psychological Review” 1956/2
Simon H.A., The sciences of the artificial, Mit Press 1996
Sokołowska J., Dualizm poznania a procesy decyzyjne [w:] Psychologia poznawcza w praktyce, red. A. Falkowski, T. Zaleśkiewicz, Warszawa 2011
Soman D., The Last Mile. Creating Social and Economic Value from Behavioral Insights, Toronto 2017
Sunstein C.R., Human Agency and Behavioral Economics. Nudging Fast and Slow, New York 2017
Thaler R.H., From Homo Economicus to Homo Sapiens, „Journal of Economic Perspectives” 2000/1
Thaler R.H., Misbehaving: The Making of Behavioral Economics, New York–London 2017
Thaler R.H., Sunstein C.R., Nudge: Improving Decisions About Health, Wealth, and Happiness, London 2009
Vedung E., Policy instruments: Typologies and theories [w:] Carrots, Sticks & Sermons. Policy Instruments and Their Evaluation, red. M.-L. Bemelmans-Videc, R. Rist, E. Vedung, New Brunswick 1998
Weaver K., Getting people to behave. Research Lessons for Policy Makers, „Public Administration Review” 2015/6
Yanoff T.G., Hertwig R., Nudge Versus Boost: How Coherent are Policy and Theory?, „Minds & Machines” 2016/1–2
Martyna Kopcińska
jest doktorantką w Katedrze Rozwoju i Polityki Lokalnej na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego.
nr ORCID: 0000-0001-9837-4323
Konflikt czy konsensus polityczny? – relacje panujące w gminach w opiniach ich liderów
Celem artykułu jest określenie, czy relacje w europejskich jednostkach samorządu lokalnego opierają się na konsensusie lub konflikcie oraz wskazanie czynników wpływających na oceny liderów zarówno w ujęciu międzypaństwowym, jak i na poziomie międzygminnym. Autorka rozpoczyna rozważania od przywołania teorii konfliktu, pokazuje także, wokół jakich tematów tworzą się konflikty w społecznościach lokalnych. Następnie przeprowadza analizy ilościowe bazujące na wynikach badania ankietowego zrealizowanego w 2015 r. w ramach programu badawczego Liderzy polityczni w samorządach europejskich (POLLEADER), by zweryfikować postawione tezy. Artykuł wykazuje, że na tle innych, ponad dwudziestu krajów Europy relacje w polskich gminach nie opierają się na konflikcie. Autorka pokazuje, że różnice w postrzeganiu relacji w europejskich jednostkach są pokłosiem odmiennych modeli horyzontalnych relacji władzy w krajowych samorządach. Są one związane także z siłą wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wyznaczoną m.in. przez uwarunkowania prawne. Natomiast na poziomie międzygminnym na obecność konfliktu wpływ ma sytuacja finansowa gminy oraz stopień upartyjnienia samorządu. Niewystarczający poziom zasobów, słaba sytuacja finansowa jednostki – wpływają na konfliktowość relacji w gminie; podobnie jak obecność partyjnych włodarzy i radnych w lokalnej polityce.
Słowa kluczowe: władza, konflikt, konsensus, polityka lokalna, gmina
Martyna Kopcińska
is a doctoral student at the Development and Local Policy Chair of the Faculty of Geography and Regional Studies of the University of Warsaw.
Conflict or political consensus? – relationships prevailing in municipalities in the opinions of their leaders
The objective of the article is to determine whether relationships in European local government units are based on consensus or conflict and to identify factors affecting the assessment of the leaders, both at inter-state and inter-municipal level. The author starts her considerations by recalling the theory of conflict, as well as showing around which topics conflicts form in local communities. She then conducts quantitative analyses based on the results of a survey conducted in 2015 as part of the Political Leaders in European Self-Governments (POLLEADER) research programme to verify the set theses. The article indicates that, compared to more than twenty other European countries, the relationships in Polish municipalities are not based on conflict. The author demonstrates that differences in the perception of relations in European units are a result of different models of horizontal relations of authority in national self-governments. They are also related to the strength of the mayor designated, among other things, by the legal conditions. However, at the inter-municipal level, the presence of the conflict is affected by the municipality’s financial situation and the extent to which the self-government is dominated by a political party. An insufficient level of resources and the unit’s poor financial standing affect the level of conflicts in the municipality; just like the presence of party leaders and councillors in local politics.
Keywords: authority, conflict, consensus, local policy, municipality
Bibliografia:
Dmochowska-Dudek K., Konflikty społeczno-przestrzenne związane z rozwojem infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich w ujęciu funkcjonalnym i społecznym [w:] Regionalny wymiar przemian polskiej wsi – aspekty społeczne i środowiskowe, red. W. Wójcik, Warszawa 2014
Dmochowska-Dudek K., Obiekty NIMBY jako przykład konfliktowych inwestycji na terenach mieszkaniowych – teoretyczny zarys problemu [w:] Współczesne przemiany środowiska mieszkaniowego – wybrane problemy, red. J. Dzieciuchowicz, Łódź 2011
Dudek-Mańkowska S., Lackowska-Mudrowicz M., Konflikty społeczne na Mazowszu-identyfikacja oraz próba oceny ich wpływu na rozwój lokalny, „Mazowsze Studia Regionalne” 2012/10
Gendźwiłł A., Bezpartyjni prezydenci miast i ich znaczenie dla lokalnej polityki, „Studia Regionalne i Lokalne” 2010/2
Gendźwiłł A., Żółtak T., Bezpartyjność w powolnym odwrocie. Analiza rozpowszechnienia bezpartyjności w wyborach lokalnych w Polsce w latach 2002–2010, „Studia Regionalne i Lokalne” 2012/1
Gendźwiłł A., Żółtak T., Rutkowski J., Niekonkurencyjne wybory, brakujący kandydaci. Dlaczego niektóre komitety wyborcze nie wystawiają kandydatów na burmistrzów?, „Studia Regionalne i Lokalne” 2015/4
Kotarba B., Problemy współdziałania organów polskich gmin, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2016/1
Kowalczyk-Anioł J., Włodarczyk B., Przestrzeń turystyczna przestrzenią konfliktu, „Prace i Studia Geograficzne” 2017/2
Kuć-Czajkowska K.A., Sidor M., Wasil J., Konfliktowe współistnienie organów przedstawicielskich na poziomie lokalnym: przykład gminy Wydminy, „Samorząd Terytorialny” 2017/10
Lijphart A., Typologies of democratic systems, „Comparative Political Studies” 1968/1
Mantey D., Potencjalne konflikty przestrzenne w strefie podmiejskiej z perspektywy potrzeb mieszkańców na przykładzie podwarszawskiej gminy Lesznowola, „Studia Regionalne i Lokalne” 2016/17
Moon D., Bratberg Ø., Conceptualising the multi-level party: Two complementary approaches, „Politics” 2010/1
Mouritzen P.E., Svara J.H., Leadership at the apex: politicians and administrators in Western local governments, Pittsburgh 2002
Newton K., Is small really so beautiful? Is big really so ugly? Size, effectiveness, and democracy in local government, „Political Studies” 1982/2
Nowak M., Inwestycje infrastrukturalne jako źródło konfliktu przestrzennego na przykładzie projektu PHARE. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 713 Łódź–Tomaszów Mazowiecki, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu” 2006/1124
Podgórska-Rykała J., Bezpośrednie wybory wójta, burmistrza i prezydenta miasta, jako potencjalne źródło konfliktu na lokalnej scenie politycznej, „Vademecum Śląsk” 2014/2
Political Leaders and Changing Local Democracy: The European Mayor, red. H. Heinelt, A. Magnier, M. Cabria, H. Reynaert, London 2018
Regulski J., Samorządna Polska, Warszawa 2005
Sagan I., Miasto-scena konfliktów i współpracy: rozwój miast świetle koncepcji reżimu miejskiego, Gdańsk 2000
Sidor M., Kuć-Czajkowska K.A., Wasil J., Wpływ rozwiązań przyjętych w Kodeksie wyborczym na zjawisko koabitacji w gminach, „Polityka i Społeczeństwo” 2015/3
Simmel G., The conflict in modern culture and other essays, New York 1968
Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2006
Stone C.N., Urban regimes and the capacity to govern: A political economy approach, „Journal of Urban Affairs” 1993/1
Swianiewicz P., Gendźwiłł A., Łukomska J., Kurniewicz A., Wielkość gmin i powiatów a sprawność ich funkcjonowania: hipotezy wielkoludów i liliputów, Warszawa 2016
Swianiewicz P., Krukowska J., Czy polski burmistrz jest (zbyt) silny? Pozycja burmistrza w poziomych relacjach władzy – perspektywa europejska, „Studia Regionalne i Lokalne” 2018/4
Śliz A., Szczepański M., Konflikt społeczny i jego funkcje. Między destrukcją a kreacją, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio I” 2011/2
Tajfel H., Turner J.C., An integrative theory of inter-group conflict [w:] The social psychology of inter-group relations, red. W.G. Austin, S. Worchel, Monterey 1979
Wollmann H., Territorial local level reforms in the East German regional states (Länder): Phases, patterns, and dynamics, „Local Government Studies” 2010/2
Zatorska-Sadurska J., Łagodzenie konfliktów między zagospodarowaniem infrastrukturalnym a ochroną środowiska, „Biuletyn PAN. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju” 2004/210
Żyromski M., Socjologiczna teoria elity, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1984/3
dr Jan Ciechorski
jest wykładowcą Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu, członkiem Zespołu Ekspertów do Spraw Zdrowia Psychicznego przy Rzeczniku Praw Obywatelskich.
Konkursy na stanowiska kierownicze w podmiotach leczniczych
Ustawodawca w publicznej opiece zdrowotnej wprowadził konkursową obsadę głównych stanowisk kierowniczych w podmiotach leczniczych. Taki tryb wyłaniania kandydatów na te stanowiska ma zapewnić transparentność zatrudniania kadry kierowniczej. Niewątpliwie procedura konkursowa ogranicza swobodę pracodawcy w zatrudnieniu, zgodnie bowiem z konsekwentną i jednolitą linią orzeczniczą Sądu Najwyższego wybór dokonany przez komisję konkursową prowadzi do powstania roszczenia o nawiązanie stosunku prawnego (umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej lub powołania) po stronie kandydata, który wygrał postępowanie konkursowe. W postępowaniu tym można wyróżnić dwa etapy: administracyjny i cywilnoprawny. Pierwszy z nich prowadzi do wyłonienia kandydata na dane stanowisko, drugi zaś – do nawiązania określonego stosunku prawnego. W pierwszym zakresie ewentualne spory rozpatrywane są przez sądy administracyjne, drugie natomiast przez sądy cywilne, sądy pracy. Jak zauważa autor, praktyka działalności podmiotów uprawnionych do przeprowadzenia konkursu wytworzyła jednak kilka sposobów na omijanie przymusu konkursowego, które w judykaturze zakwalifikowano jako obchodzenie prawa. Z drugiej jednak strony autor rozważa, czy przez rygorystyczne przepisy o konkursach publiczna opieka zdrowotna nie traci niepotrzebnie specjalistów z wielu zakresów.
Słowa kluczowe: postępowanie konkursowe, stanowiska kierownicze w podmiocie leczniczym, wybór kandydata, obowiązek zatrudnienia wybranego kandydata
dr Jan Ciechorski
is a lecturer at the Humanitas University in Sosnowiec, a member of the Team of Experts on Mental Health under the Polish Ombudsman.
Selection for managerial positions in medical entities
The lawmakers have introduced a selection procedure in public healthcare to fill the main managerial positions in healthcare entities. Such a procedure of selecting candidates for these positions has the objective of ensuring transparency of employment of managerial staff. Undoubtedly, the selection procedure limits the employer’s freedom in employment, because, in accordance with the consistent and uniform line of judgments of the Supreme Court, the choice made by the selection board leads to a claim for the establishment of a legal relationship (employment contract, civil law contract or appointment) for the candidate who wins the selection procedure. Two stages can be distinguished in these proceedings, namely the administrative and civil law stages. The first of these leads to the selection of a candidate for a given position, while the second leads to the establishment of a legal relationship. In the first scope, disputes are considered by the administrative courts, while in the second, they are considered by civil courts, labour courts. However, the author notes that the practice of the activities of entities authorized to conduct the selection procedure has created several ways of bypassing the need to conduct the selection procedure, which has been qualified in the jurisprudence as circumventing the law. However, on the other hand, the author considers whether the stringent regulations on the selection procedure results in healthcare unnecessarily losing specialists in many areas.
Keywords: selection procedure, managerial positions in medical entities, choice of candidate, obligation to employ a selected candidate
Bibliografia:
Ciechorski J., Jednostka samorządu terytorialnego jako podmiot zakładu opieki zdrowotnej [w:] Modele administracji samorządowej w wybranych państwach europejskich, red. J. Podgórska-Rykała, M. Borski, Sosnowiec 2017
Ciechorski J., Treść statutu samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (z uwzględnieniem orzecznictwa administracyjnego i sądowoadministracyjnego), „Nowe Zeszyty Samorządowe” 2013/1
Ciechorski J., Zakaz powierzania stanowiska obsadzanego w drodze postępowania konkursowego. Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 17 maja 2017 r., II SA/Bd 1502/16, „Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych” 2019/1
Łokaj M., Problematyka obsadzania stanowisk kierowniczych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami, LEX nr 469919106
dr Justyna Bazylińska-Nagler
jest adiunktem w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Europejskiego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
nr ORCID: 0000-0002-0190-7566
Udział organizacji konsumenckich w realizacji polityki konsumenckiej na poziomie krajowym i unijnym
Organizacje konsumenckie swoją aktywnością wspierają i uzupełniają działania organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego. Stanowią niezbędny i niezastąpiony element polityki konsumenckiej państwa w Unii Europejskiej. Przyczyniają się do realizacji wszystkich interesów i praw konsumentów zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych. Punktem wyjścia tego artykułu jest zwięzła prezentacja ewolucji światowego, europejskiego i polskiego konsumeryzmu, aby stworzyć kontekst dla ukazania roli i zadań organizacji konsumenckich współpracujących z samorządem terytorialnym w służbie ochrony konsumentów. W dalszej części tekst traktuje o uprawnieniach organizacji konsumenckich wynikających z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Ostatni wątek dotyczy Europejskiej Grupy Konsultacyjnej ds. Konsumentów jako forum współpracy europejskich organizacji konsumenckich. Konkluzja potwierdza tezę początkową o istotnej i wzrastającej roli organizacji pozarządowych w realizacji polityki konsumenckiej zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym.
Słowa kluczowe: organizacja konsumencka, konsumeryzm, zadania zlecone, edukacja konsumencka, unijne sieci współpracy, Europejska Grupa Konsultacyjna ds. Konsumentów
dr Justyna Bazylińska-Nagler
is an assistant professor at the Chair of International and European Law at the Faculty of Law, Administration and Economics of the University of Wrocław.
Participation of consumer organizations in the implementation of consumer policy at national and EU level
Consumer organizations support and complement the activities of the bodies of government administration and the bodies of territorial self-government units through their activities. They constitute a necessary and irreplaceable element of the state’s consumer policy in the European Union. They contribute to the pursuit of all interests and rights of consumers, both individual and collective. The starting point of this article is a succinct presentation of the evolution of global, European and Polish consumerism to lay down the context for demonstrating the role and tasks of consumer organizations cooperating with territorial self-government in the service of consumer protection. The article then addresses the rights of consumer organizations arising from the Act on Competition and Consumer Protection. The final topic addresses the European Consumer Consultative Group as a forum for cooperation between European consumer organizations. The conclusion confirms the initial thesis about the important and increasing role of non-governmental organizations in the pursuit of consumer policy at both national and EU level.
Keywords: consumer organization, consumerism, commissioned tasks, consumer education, EU cooperation networks, European Consumer Consultative Group
Bibliografia:
Akerlof G., The Market for Lemons: Qualitative Uncertainty and the Market Mechanizm, „Quarterly Journal of Economics” 1970
Bazylińska J., Ochrona zbiorowych interesów konsumentów w prawie Unii Europejskiej i w wybranych porządkach prawnych państw członkowskich, Toruń 2012
Bazylińska-Nagler J., Wpływ standardów międzynarodowych na kształtowanie się konsumenckiego prawa do reprezentacji w Unii Europejskiej i w państwach członkowskich [w:] Wpływ standardów międzynarodowych na rozwój demokracji i ochronę praw człowieka, red. J. Jaskiernia, Warszawa 2013
Bergh R. van den, Should consumer protection law be publicly enforced? An economic perspective on EC Regulation 2006/2004 and its implementation in the consumer protection laws of the Member States [w:] Collective enforcement of consumer law: securing compliance in Europe through private group action and public authority intervention, red. W. van Boom, M. Loos, Groningen 2007
Dąbrowska A., Janoś-Kresło M., Ozimek I., Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, Warszawa 2005
Jabłońska-Bońca J., Wieczorek E., Ochrona konsumenta w ustawodawstwie polskim i prawie Unii Europejskiej [w:] Polska w Unii Europejskiej. Perspektywy, warunki, szanse i zagrożenia, red. C. Mik, Toruń 1997
Jawłowska A., Ruch konsumentów, Warszawa 1981
Kłosowska-Lasek K., Działania informacyjno-edukacyjne powiatowych (miejskich) rzeczników konsumentów, „Samorząd Terytorialny” 2014/3
Kohutek K., Sieradzka M., Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014
Koopman J., New developments in government consumer policy: a challenge for consumer organizations, „Journal of Consumer Policy” 1986/3
Koźmiński A., Consumers in transition from the centrally planned economy to market economy, „Journal of Consumer Policy” 1991/14
Nowy Leksykon PWN, Warszawa 1998
Ochrona interesów konsumentów w orzecznictwie antymonopolowym, red. G. Rokicka, Warszawa 1995
Offe C., Nowe ruchy społeczne: przekraczanie granic polityki instytucjonalnej [w:] Władza i społeczeństwo: Antologia tekstów z socjologii polityki, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995
Podgórski K., Właściwość miejscowa rzecznika konsumentów, „Biuletyn Rzeczników Konsumentów” 2012/2
Prawo administracyjne, red. J. Boć, Wrocław 2000
Standardy wspólnotowe w polskim prawie ochrony konsumenta, red. C. Banasiński, Warszawa 2004
Stefanicki R., Miejsce kodeksów postępowania w nowej regulacji dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych, „Rejent” 2008/4
Stefanicki R., Nieuczciwe praktyki handlowe w świetle prawodawstwa Unii Europejskiej: dyrektywa 2005/29/WE, Warszawa 2007
Supernat J., Informacyjne instrumenty działania administracji publicznej [w:] Nauka administracji wobec wyzwań współczesnego państwa prawa, red. J. Łukasiewicz, Rzeszów 2002
Sychowicz M., Art. 61 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, T. 1, red. K. Piasecki, A. Marciniak, Warszawa 2014
The EU and the Proliferation of Integration Principles under the Lisbon Treaty, red. F. Ippolito, M.E. Bartoloni, M. Condinanzi, Routledge 2018
UOKiK, Polityka konsumencka na lata 2014–2018, Warszawa 2014
UOKiK, Sprawozdanie z działalności powiatowych (miejskich) rzeczników konsumentów w 2016 roku, Warszawa 2017
Ustaborowicz-Jakimowicz L., Pozarządowe organizacje konsumenckie [w:] Model prawnej ochrony konsumenta. Harmonizacja polskiego prawa konsumenckiego z regułami Unii Europejskiej, red. G. Rokicka, Warszawa 1996
Woicka-Beka E. s, Prawodawstwo europejskie dotyczące polityki konsumenckiej, Olsztyn 2001
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Kraków 2006, s. 121.
Żuławska C., Rezolucja Nr 76/47, Rekomendacja Nr R (81) 2 w sprawie ochrony prawnej interesów wspólnych konsumentów przez organizacje konsumenckie a prawo polskie [w:] Standardy prawne Rady Europy: teksty i komentarze. T. 2, Prawo cywilne, red. M. Safjan, Warszawa 1995
Krzysztof Zygrzak
jest radcą prawnym w Kancelarii Prawnej Filipek & Kamiński SP. K.
nr ORCID: 0000-0002-5783-7448
Ochrona dobrego imienia (renomy) jednostek samorządu terytorialnego na gruncie dóbr osobistych – uwagi na kanwie orzecznictwa
Jednostki samorządu terytorialnego jako osoby prawne jednoznacznie posiadają dobra osobiste, w tym szczególnie doniosłe ze względu na specyfikę działalności – dobre imię (renomę). Tym samym na gruncie odpowiednich regulacji Kodeksu cywilnego istnieje rozbudowany wachlarz możliwości uzyskania przez instytucje samorządowe lub szerzej, przez lokalne społeczności, adekwatnej ochrony prawnej. Autor wyróżnia wśród przysługujących roszczeń potencjalnie: zaprzestanie istniejących naruszeń, usunięcie skutków uszczerbków już zaistniałych czy wreszcie zadośćuczynienie dla samej jednostki samorządu terytorialnego lub na wskazany cel społeczny. Narzędzia te nabierają szczególnego znaczenia w dobie szerzącego się „hejtu” oraz nierzetelnych przekazów w przestrzeni medialnej. Zwraca przy tym uwagę na szeroki zakres objęty taką ochroną wobec mnogości podmiotów mieszczących się w ramach osobowości prawnej gmin, powiatów czy województw. Przekłada się to wprost na możliwość wystąpienia ze stosownymi roszczeniami wobec naruszycieli, godzących nie tylko wprost w same jednostki samorządu terytorialnego, ale także ich organy, pracowników samorządowych czy wreszcie podległe im podmioty (szkoły, instytucje pomocy społecznej, ośrodki sportu itp.).
Słowa kluczowe: dobra osobiste, dobre imię, renoma, formy ochrony prawnej
Krzysztof Zygrzak
is a legal counsel at Kancelaria Prawna Filipek & Kamiński SP.K.
Protection of the good name (reputation) of territorial self-government units on the basis of personal interests – comments based on jurisprudence
Territorial self-government units, as legal persons, clearly have personal interests, including those of particular importance because of the specific nature of their activity – their good name (reputation). Therefore, based on the appropriate regulations of the Polish Civil Code, there is an extensive range of possibilities for self-government institutions or, more broadly, local communities to obtain adequate legal protection. Among the claims, the author distinguishes, potentially, the stoppage of existing breaches, the remedy of the effects of damage that have already taken place and, finally, compensation for the territorial self-government unit itself or for a specified public purpose. These tools take on special significance in the era of widespread “smears” and unreliable information in the media. He simultaneously draws attention to the extensive scope of such protection against the multitude of entities falling within the legal personality of municipalities, counties and voivodships. This translates directly into the ability to submit appropriate claims against infringers, not only directly on the self-government units themselves, but also their governing bodies, self-government employees and finally their subordinate entities (schools, social welfare institutions, sports centres, etc.).
Keywords: personal interests, good name, reputation, forms of legal protection
Bibliografia:
Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. I–II, red. G. Bieniek, LexisNexis 2011
Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, LEX 2014
Dziurda M. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz do wybranych przepisów, red. J. Gudowski, LEX 2018
Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. M. Fras, M. Habdas, LEX 2018
Kodeks cywilny. Komentarz. Księga pierwsza. Część ogólna, red. J. Gudowski, LEX 2014
Jagoda J., Dobra osobiste jednostki samorządu terytorialnego i ich ochrona, „Administracja. Teoria-Dydaktyka-Praktyka” 2015/3
Jagoda J., Sądowa ochrona samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, LEX 2011
Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, Część ogólna, red. A. Kidyba, LEX 2012
Księżak P., Kodeks cywilny. Wybór orzecznictwa. Komentarz orzeczniczy, LEX 2015
Piasecki K., Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Kraków 2003
Rzetecka-Gil A., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2011
Michał Borowiak
jest naczelnikiem Wydziału ds. Szkód w Środowisku i Ochrony Przyrody w Departamencie Orzecznictwa Administracyjnego Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.
Odmowa zastosowania przepisu prawa miejscowego zgodnego z ustawowym wzorcem przez sąd administracyjny – Glosa krytyczna do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 maja 2018 r. (II OSK 2926/17)
Sąd administracyjny posiada kompetencję do kontroli aktów prawa miejscowego w zakresie zgodności z prawem (art. 184 Konstytucji RP), natomiast sędziowie podlegają jedynie ustawom i Konstytucji RP (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP). Wbrew zatem stanowisku NSA w glosowanym wyroku, sąd może odmówić zastosowania przepisu prawa miejscowego także w przypadku, gdy treść takiego przepisu (§ 3 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia) jest identyczna z treścią ustawowego wzorca (art. 45 ust. 1 pkt 7 ustawy o ochronie przyrody). Może jednak skorzystać z tych kompetencji tylko w sytuacji, gdy wprowadzenie takiego przepisu w akcie prawa miejscowego nastąpiło z istotnym naruszeniem warunków określonych w upoważnieniu ustawowym do wydania takiego aktu (art. 44 ust. 2 i art. 43 ustawy o ochronie przyrody).
Słowa kluczowe: odmowa zastosowania przepisu prawa miejscowego przez sąd, wzorzec ustawowy, zmiana sposobu użytkowania ziemi, ochrona przyrody
Michał Borowiak
is the head of the Environmental Damage and Nature Conservation Section of the Administrative Decisions Department of the General Directorate for Environmental Protection.
Refusal to apply a provision of local law in accordance with the statutory model by the administrative court – Critical commentary on the ruling of the Supreme Administrative Court of 16 May 2018 (II OSK 2926/17)
The administrative court has the powers to review acts of local law regarding compliance with the law (Article 184 of the Polish Constitution), whereas judges are only subject to the statutes and Constitution of the Republic of Poland (Article 178, para. 1 of the Polish Constitution). Therefore, despite the position of the Supreme Administrative Court in the judgment under consideration, the court may also refuse to apply a provision of local law if the wording of such a provision (§ 3, para. 1, item 7 of the regulation) is identical to the wording of the statutory model (Article 45, para. 1, item 7 of the Act on Nature Protection). However, it may only exercise these powers if the introduction of such a provision into the act of local law took place in gross breach of the conditions specified in the statutory authorization to issue such an act (Article 44, para. 2 and Article 43 of the Act on Nature Protection).
Keywords: refusal to apply a provision of local law by a court, statutory model, change in land use, nature protection
Bibliografia:
Borowiak M., A System of Special Ecological Areas in Poland. The Proportionality Principle Outlined [w:] European Environmental Law in the EU Member States. An overview of Implementation Effectiveness, red. M. Rudnicki, I. Wereśniak-Masri, A. Kozińska, Warszawa 2011
Borowiak M., Charakter terminów na uzgodnienie projektów decyzji lokalizacyjnych, a możliwość wykonywania kompetencji przez organy ochrony przyrody [w:] Prawne aspekty gospodarowania zasobami środowiska. Oddziaływanie na zasoby środowiska, red. B. Rakoczy, M. Szalewska, K. Karpus, Toruń 2014
Borowiak M., Zakaz zmiany sposobu użytkowania ziemi w orzecznictwie sądów administracyjnych [w:] Prace studialne Warszawskiego Seminarium Aksjologii Administracji. Ochrona środowiska a działalność inwestycyjna. Aspekty prawne, t. V, red. Z. Cieślak, A. Kosieradzka-Federczyk, Warszawa 2016
Borowiak M., Znaczenie dyrektywy języka specjalistycznego w odkodowywaniu normy prawnej (na przykładzie ograniczeń obowiązujących na obszarach specjalnych o charakterze ekologicznym) [w:] Działalność gospodarcza na obszarach chronionych, red. R. Biskup, M. Pyter, M. Rudnicki, J. Trzewik, Lublin 2014
Chmielewski T.J., Systemy krajobrazowe. Struktura-funkcjonowanie-planowanie, Warszawa 2012
Czeszejko-Sochacki Z., Sądownictwo konstytucyjne w Polsce na tle porównawczym, Warszawa 2003
Izdebski H., Zasada proporcjonalności a władza dyskrecjonalna administracji publicznej w świetle polskiego orzecznictwa sądowego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2010/1
Korzeniowski P., Ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości wynikające z ustanowienia użytku ekologicznego, „Prawo i Środowisko” 2013/1
Królczyk A., Glosa do wyroku NSA z 30.07.2010 r. (II OSK 1053/10), LEX 2011
Łętowska E., Glosa do wyroku NSA z 1.07.1999 r. (SA/Bk 208/99), OSP 2000/1
Płowiec W., Gwarancje zasady nadrzędności Konstytucji, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjalny” 2018/1
Radecki W., Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2018
Rakoczy B., Stanowienie aktów prawa miejscowego w zakresie form ochrony przyrody [w:] Problemy pogranicza prawa administracyjnego i prawa ochrony środowiska, red. M. Stahl, P. Korzeniowski, A. Kaźmierska-Patrzyczna, Warszawa 2017
Rotko J., Komentarz do art. 34 [w:] Prawo ochrony przyrody. Komentarz, red. J. Sommer, Wrocław 2001
Trzcińska D., Glosa do wyroku NSA z 30.07.2010 r. (II OSK 1053/10), LEX 2011
Wejchert K., Elementy kompozycji urbanistycznej, Warszawa 2008
Zakolska J., Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008
