Przegląd Sądowy 5/2023

Test niezawisłości i bezstronności sędziego sądu administracyjnego – aspekt procesowyJakub Grzegorz Firlus 
doktor nauk prawnych, Katedra Postępowania Administracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5360-1833

Test niezawisłości i bezstronności sędziego sądu administracyjnego – aspekt procesowy

W artykule poddano analizie procesowy wymiar funkcjonowania tzw. testu niezawisłości i bezstronności sędziego sądu administracyjnego, o którym mowa w art. 5a ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Ustalono charakter uprawnienia jednostki oraz prima facie nowego typu kompetencji sądowoadministracyjnej. Analiza ukazała, że tytułowa instytucja, w założeniu ustawodawcy, ma mieć wyłączny charakter względem zastanych instytucji gwarantujących standard niezawisłego i bezstronnego sądu. Zbadano także przesłanki dopuszczalności wniosku, takie jak: legitymacja, termin wygaśnięcia prawa oraz wymogi treściowo-formalne. Analiza ukazała, że wniosek o przeprowadzenie testu niezawisłości i bezstronności sędziego sądu administracyjnego jest środkiem prawnym o bardzo wysokim stopniu formalizmu, co wręcz budzi wątpliwości natury konstytucyjnej. W artykule ustalono ponadto, jakie są maksymalne granice rozpoznania i orzekania sądu administracyjnego w sprawie z wniosku o przeprowadzenie testu. Wskazano także typy orzeczeń, jakie w tym trybie mogą zapaść, wraz z kwestią dopuszczalności ich zaskarżenia. Wynik analizy uzasadnia wniosek o tym, że wprowadzenie kompetencji orzeczniczej o podstawie z art. 5a § 1 p.u.s.a. jedynie pozornie służy przywracaniu praworządności w Polsce. Zarówno rozliczne bariery formalne, jak i obowiązywanie w systemie sprzecznych obowiązków sądu świadczą o tym, że instytucja ta ma jedynie fasadowy charakter. W analizie uwzględniono podstawowe założenia ustawy z 13.01.2023 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw skierowanej przez Prezydenta RP do prewencyjnej kontroli konstytucyjności.

Słowa kluczowe: bezstronność sędziego, sąd administracyjny, prawo do sądu, kontrola administracji publicznej

Jakub Grzegorz Firlus 
doctor of law, Department of Administrative Proceedings, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5360-1833

Test of independence and impartiality of an administrative court judge – procedural aspect

This article presents an analysis of the procedural dimension of the functioning of the so-called the test of independence and impartiality of an administrative court judge, as referred to in Article 5a of the Act on the Structure of Administrative Courts. The nature of the individual’s entitlement and, prima facie, a new type of competence of the administrative court was established. The analysis showed that the legislator assumed that the test of independence and impartiality would be of an exclusive nature with respect to existing institutions guaranteeing the standard of an independent and impartial court. The admissibility of the application, such as the legitimacy, the date of expiry of the right, as well as the content and formal requirements, was examined. The analysis showed that the application for conducting the test of independence and impartiality of an administrative court judge is a very highly formalized legal measure, which even gives rise to constitutional doubts. Furthermore, the article establishes the limits of an administrative court’s examination and adjudication in a case based on an application to conduct the test. The types of judgments that may be passed in this procedure, together with the question of the admissibility of appealing against them, have also been mentioned. The result of the analysis justifies the conclusion that the introduction of judicial competence based on Article 5a § 1 of the Act on the Structure of Administrative Courts only seemingly serves to restore the rule of law in Poland. Numerous formal barriers, as well as the existence of the court’s contradictory duties in the system, demonstrate that this institution is purely a façade. The analysis also takes into account the basic assumptions to the Act amending the Act on the Supreme Court and certain other acts of 13 January 2023, which the President of the Republic of Poland referred for preventive constitutional review.

Keywords: a judge’s impartiality, administrative court, the right to a court, control of the public administration

Bibliografia / References
Adamiak B., O podmiotowości organów administracji publicznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, „Państwo i Prawo” 2006/11.
Bińczyk A., Zakaz nadużycia praw procesowych w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, „Państwo i Prawo” 2019/1.
Borkowski G., Gajda-Roszczynialska K., Prawidłowość procesów nominacyjnych a prawo do sądu ustanowionego ustawą. Uwagi na tle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 19.12.2020 r., Ástráðsson przeciwko Islandii – cz. 2, „Przegląd Sądowy” 2021/7–8.
Celińska-Grzegorczyk K., Gravamen w polskim postępowaniu sądowoadministracyjnym, „Przegląd Sądowy” 2016/3.
Chlebny J., Sądownictwo administracyjne w Polsce z perspektywy art. 47 KPP, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/10.
Dauter B. [w:] A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, B. Dauter, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX 2021.
Dauter B., Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego, Warszawa 2018.
Dobrowolski M., Glosa do postanowienia NSA z dnia 27 stycznia 2020 r., I OSK 1917/18, „Przegląd Sejmowy” 2020/2.
Garlicki L., Trybunał Strasburski a kryzys polskiego sądownictwa. Uwagi na tle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 19.12.2020 r., Ástráđsson przeciwko Islandii, „Przegląd Sądowy” 2021/4.
Gudowski J., Iudex impurus. Wyłączenie z mocy samej ustawy sędziego objętego zarzutem wadliwego powołania lub przejścia na wyższe stanowisko sędziowskie, „Przegląd Sądowy” 2022/5.
Kamiński M., O istocie pojęcia sprawy sądowoadministracyjnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2009/10.
Kmieciak Z., Konsekwencje powołania do pełnienia urzędu sędziego sądu administracyjnego lub asesora w wojewódzkim sądzie administracyjnym po przeprowadzeniu postępowania, które mogło być dotknięte wadą prawną. Glosa do wyroku NSA z dnia 4 listopada 2021 r., III FSK 3626/21, „Państwo i Prawo” 2022/4.
Matan A. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. B. Dolnicki, Warszawa 2021.
Mączyński A., Sąd administracyjny jako sąd konstytucyjny, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2021/1–2.
Nawrot O., Vachev V., O standardach oceny kandydatów do pełnienia urzędu sędziego przez Krajową Radę Sądownictwa, „Przegląd Sejmowy” 2020/5.
Niezgódka-Medek M. [w:] R. Pęk, M. Niezgódka-Medek, Krajowa Rada Sądownictwa. Komentarz, Warszawa 2013.
Radajewski M., Wyłączenie sędziego NSA z uwagi na fakt powołania go na wniosek KRS ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o KRS oraz niektórych innych ustaw. Glosa do postanowienia NSA z dnia 5 lutego 2019 r., I OSK 1394/18, „Państwo i Prawo” 2021/9.
Romańska M., Cebera A., Firlus J.G., Kamienie nie są bliżej nawet o pół mili, „Dziennik Gazeta Prawna. Prawnik” z 27.12.2022 r.,
https://serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia/artykuly/8618400,kamienie-milowe-ustawa-o-sadzie-najwyzszym-nowelizacja-ustawy-o-sadzie-najwyzszym-kpo.html.
Roszkiewicz J., Indywidualny test niezawisłości sędziego powołanego z naruszeniem prawa – uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, „Przegląd Sądowy” 2022/11–12.  
Safjan M., Prawo do skutecznej ochrony sądowej – refleksje dotyczące wyroku TSUE z 19.11.2019 r. w sprawach połączonych C-585/18, C-624/18, C-625/18, „Palestra” 2020/5.
Sikorski A., Przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu sądowoadministracyjnym, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2017/2.
Skwarcow M., Status prawny Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego oraz test bezstronności sędziego – uwagi do ustawy z 9.06.2022 r., „Przegląd Sądowy” 2023/1.
Sokołowski K.P., Postępowanie sądowoadministracyjne – wyłączenie sędziego – prawo do sądu. Glosa do postanowienia NSA z dnia 15 marca 2016 r., I OZ 203/16, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/4.
Sokołowski K.P., Wyłączenie sędziego. Glosa do postanowienia WSA z dnia 18 listopada 2011 r., IV SA/Wr 353/11, „Przegląd Sądowy” 2015/2.
Sułkowski J., Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa w kontekście orzecznictwa Sądu Najwyższego, Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, „Przegląd Sejmowy” 2012/4.
Trociuk S., Powołanie (odmowa powołania) sędziego przez Prezydenta RP a Konstytucja [w:] Wokół kryzysu praworządności demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Warszawa 2020.
Tuleja P., Ustrojowe znaczenie uchwały SN z 23.01.2020 r., „Państwo i Prawo” 2020/10.
Wilczyński J., Autokontrola w trybie art. 179a p.p.s.a. – zagadnienia procesowe, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2016/6.
Woś T. [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. T. Woś, Warszawa 2016.
Wróbel W., Weryfikacji standardu niezależności i bezstronności sądu według uchwały połączonych Izb Sądu Najwyższego z 23.1.2020 r. – wybrane problemy [w:] Bezstronność sędziego w sprawach karnych w świetle zarzutu wadliwości jego powołania, red. P. Wiliński, R. Zawłocki, Warszawa 2022.
Wróblewski J. [w:] W. Lang, J. Wróblewski, S. Zawadzki, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1986.
Wrzołek-Romańczuk M., Status prawny osoby formalnie powołanej na urząd sędziego na skutek rekomendacji udzielonej przez Krajową Radę Sądownictwa w obecnym składzie – uwagi na tle wyroku TSUE z 19.11.2019 r. oraz orzeczeń Sądu Najwyższego będących konsekwencją tego rozstrzygnięcia, „Palestra” 2020/5.
Zimmermann J., Aksjomaty sądownictwa administracyjnego, Warszawa 2020.

Jarosław Kasiński 
doktor nauk prawnych, Katedra Postępowania Karnego i Kryminalistyki, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2953-1625

Wystąpienie o przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości – art. 37 Kodeksu postępowania karnego w nowym brzmieniu

Artykuł prezentuje zmiany w zakresie art. 37 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.) wprowadzone na mocy ustawy z 7.07.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacją tą nadano prokuratorowi uprawnienie do występowania do Sądu Najwyższego z wnioskiem o przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu z uwagi na dobro wymiaru sprawiedliwości. Autor artykułu analizuje nowe brzmienie art. 37 k.p.k. oraz ocenia przyjęte rozwiązanie i potrzebę jego wprowadzenia, w konkluzji dochodząc do przekonania, że z uwagi na możliwość złożenia przez prokuratora wniosku w trybie art. 9 § 2 k.p.k., sygnalizującego sądowi potrzebę przekazania sprawy, wprowadzone zmiany nie były konieczne.

Słowa kluczowe: Sąd Najwyższy, przekazanie sprawy do innego sądu równorzędnego, dobro wymiaru sprawiedliwości

Jarosław Kasiński 
doctor of law, Department of Criminal Proceedings and Forensic Science, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2953-1625

A motion to refer a case to another court of the same level in the interest of the administration of justice – Article 37 of the new version of the Criminal Procedures Code

The article presents the amendments to Article 37 of the Criminal Procedures Code introduced under the Act amending the Penal Code and certain other acts of 7 July 2022.  This amendment gave the prosecutor the right to apply to the Supreme Court to transfer the case to another court of the same level in the interest of the administration of justice. The author analyses the new version of Article 37 of the Criminal Procedures Code and assesses the solution adopted and the need to implement it, arriving at the conclusion that the changes introduced were unnecessary because of the prosecutor’s ability to file a motion in the procedure of Article 9 § 2 of the Criminal Procedures Code, indicating to the court that there is a need to refer the case.

Keywords: Supreme Court, referring a case to another court of the same level, the interest of the administration of justice

Bibliografia / References
Artymiuk T., Przekazanie sprawy z sądu miejscowo właściwego do innego sądu równorzędnego (art. 37 k.p.k.) w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Studia i Analizy Sądu Najwyższego, t. 1, red. K. Ślebzak, Warszawa 2007.
Dębska M.M., Zasady techniki prawodawczej. Komentarz, Warszawa 2013.
Eichstaedt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 2, Art. 425–673, red. D. Świecki, Warszawa 2020.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, t. 1, Artykuły 1–467. Komentarz, Warszawa 2014.
Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Warszawa 2014.
Jasiński W., Bezstronność sądu i jej gwarancje w polskim procesie karnym, Warszawa 2009.
Kaczorkiewicz D., Właściwość z przekazania sprawy karnej, „Przegląd Sądowy” 2014/3.
Kasiński J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Orzecznictwo, red. D. Świecki, Warszawa 2022.
Kwiatkowski Z., Właściwość sądów powszechnych w sprawach karnych [w:] System Prawa Karnego Procesowego, red. P. Hofmański, t. 5, Sądy i inne organy postępowania karnego, red. Z. Kwiatkowski, Warszawa 2015.
Latos M., Merytoryczne podstawy przekazania sprawy ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości, „Przegląd Sądowy” 2017/2.
Masznicz R.E., Przekazanie sprawy ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości (art. 37 k.p.k.), „Prokuratura i Prawo” 2007/7–8.
Paprzycki L.K., Dobro wymiaru sprawiedliwości – art. 37 k.p.k. [w:] Reforma prawa karnego. Propozycje i komentarze. Księga pamiątkowa Profesor Barbary Kunickiej-Michalskiej, red. J. Jakubowska-Hara, C. Nowak, J. Skupiński, Warszawa 2008.
Stefański R.A. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 3, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2004.
Świecki D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, Art. 1–424, red. D. Świecki, Warszawa 2020.
Wawrzyniak J., Normatywne regulacje inicjatywy ustawodawczej, „Przegląd Legislacyjny” 2004/1.
Wędrychowska E.L., Składy i właściwość sądu w nowym kodeksie postępowania karnego [w:] Nowe uregulowania prawne w Kodeksie postępowania karnego z 1997 r., red. P. Kruszyński, Warszawa 1999.
Wierczyński G., Komentarz do rozporządzenia w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” [w:] Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz, LEX 2016.
Zabłocki S., Przekazanie sprawy do rozpoznania sądowi równorzędnemu ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości (art. 27 k.p.k.), „Przegląd Sądowy” 1994/7–8.

Paweł Pratkowiecki 
sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9232-2784

Konstruowanie sentencji oraz zaskarżalność postanowienia sądu odwoławczego wydanego w przedmiocie tymczasowego aresztowania

Artykuł poświęcony jest analizie rodzajów orzeczeń wskazanych w art. 437 § 2 Kodeksu postępowania karnego, jakie może wydać sąd odwoławczy podczas rozpoznawania zażalenia na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania. W tekście starano się wykazać, że istnieje możliwość różnego formułowania sentencji takiego postanowienia, a jej treść zależy głównie od tego, w jakim trybie sprawę rozpoznawał sąd pierwszej instancji. Kluczowe znaczenie ma w tym zakresie ustalenie, czy o tymczasowym aresztowaniu sąd pierwszej instancji orzekał z urzędu czy też na wniosek osoby uprawnionej. Kilka uwag poświęcono także możliwości zaskarżenia postanowienia sądu odwoławczego, na mocy którego wobec oskarżonego zastosowano tymczasowe aresztowanie na skutek uwzględnienia zażalenia.

Słowa kluczowe: tymczasowe aresztowanie, zażalenie, zmiana postanowienia, uchylenie postanowienia, orzekanie z urzędu, orzekanie na wniosek, sąd odwoławczy

Paweł Pratkowiecki 
judge of the Regional Court in Legnica, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9232-2784

Structuring the operative part and appealability of a decision of the appellate court regarding detention on remand

The article presents an analysis of the types of judgments specified in Article 437 § 2 of the Criminal Procedures Code which an appellate court can issue when examining an appeal against a decision regarding detention on remand. The article attempts to demonstrate that the operative part of such a decision can be formulated in various ways, while its content mainly depends on the procedure in which the case was examined by the first instance court. In this respect, it is of key importance to establish whether the first instance court ruled on the detention on remand ex officio or at the request of an authorized person. A few comments have also been devoted to the possibility of appealing against a decision of the appellate court on the basis of which the accused was detained on remand as a result of the acceptance of the appeal.

Keywords: detention on remand, appeal, change of the decision, overturning the decision, adjudication ex officio, adjudication on request, appellate court

Bibliografia / References
Dąbkiewicz K., Postępowanie karne – uchylenie tymczasowego aresztowania pod warunkiem złożenia poręczenia majątkowego – środki odwoławcze. Glosa do postanowienia s.apel. z dnia 1 czerwca 2011 r., II AKz 214/11, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2012/11.
Eichstaedt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I, Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX 2022.
Grajewski J., Steinborn S. [w:] Komentarz aktualizowany do art. 425-673 Kodeksu postępowania karnego, red. L.K. Paprzycki, LEX 2015.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Tom I. Artykuły 1–467. Komentarz, LEX 2014.
Pratkowiecki P., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2001 r., sygn. I KZP 16/01, „Przegląd Sądowy” 2002/9.
Świecki D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX 2022.
Zabłocki S., Komentarz do Kodeksu postępowania karnego, t. 2, Warszawa 1998.

Marcin Czechowski 
doktor nauk prawnych, Instytut Prawa i Administracji, Akademia Pomorska w Słupsku, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0895-3768

Wyłączenie asystenta sędziego w postępowaniu sądowym 

Należyta realizacja prawa do rzetelnego procesu sądowego następuje wówczas, gdy sprawę rozpatruje sąd właściwy, bezstronny, niezależny i niezawisły. Z kryterium bezstronności sędziów wiąże się instytucja wyłączenia sędziego. Wymogowi zachowania bezstronności zostały poddane także inne – poza sędziami zawodowymi – osoby zaangażowane w wymiar sprawiedliwości, do których stosuje się przepisy o wyłączeniu sędziego. Artykuł porusza problematykę wyłączenie asystenta sędziego w postępowaniu sądowym, gdyż praca asystentów sędziego, sprowadzająca się w głównej mierze do sporządzania projektów zarządzeń orzeczeń i uchwał, rzutuje na treść rozstrzygnięć i ich merytoryczny kształt. Mimo tego w postępowaniu karnym i postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie ma podstawy prawnej, aby wyłączyć asystenta sędziego, a na gruncie Kodeksu postępowania cywilnego, gdzie zakres jego uprawnień jest nieco większy, nie zostało to jednoznacznie uregulowane. Autor zauważa, że u zewnętrznego obserwatora uzasadnione zastrzeżenia może budzić sytuacja, kiedy jego sprawą w sądzie zajmowałby się asystent sędziego, który nie byłby pozbawiony uprzedzeń, więc ustawodawca powinien takiemu zjawisku przeciwdziałać.

Słowa kluczowe: wyłączenie, asystent sędziego, sędzia, referendarz sądowy, pracownik sądu, postępowanie sądowe, bezstronność

Marcin Czechowski 
doctor of law, Institute of Law and Administration, Pomeranian University in Słupsk, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0895-3768

Removal of a judge’s assistant in court proceedings 

The right to a fair trial is properly exercised when the case is examined by a competent, impartial and independent court. The criterion of impartiality of judges is related to the institution of the removal of a judge. The requirement to maintain impartiality was also imposed on people other than professional judges, who are involved in the administration of justice, to whom the provisions on the removal of a judge apply. The article addresses the issue of removing a judge’s assistant in court proceedings because the work of a judge’s assistants, which mainly boils down to preparing draft orders, rulings and resolutions, affects the decisions and their substantive shape. Even so, there is no legal basis in criminal proceedings and proceedings before administrative courts for removing a judge’s assistant and this has not been clearly regulated in the Civil Procedures Code, where the scope of his powers is somewhat greater. The author points out that, for an external observer, justified objections can arise when his case in court is dealt with by a judge’s assistant who is not unbiased, so the legislator should counteract this.

Keywords: removal, judge’s assistant, judge, court referendary, court employee, court proceedings, impartiality

Bibliografia / References
Dalka S., Kołakowski K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do artykułów 1–366, red. K. Piasecki, Legalis 2010.
Derlatka M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. Z. Zembrzuski, LEX 2020.
Gibiec J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2011, Legalis 2012, Legalis 2021.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, LEX 2022.
Jagieła J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–205, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Jędrzejewska M. [w:] T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska, Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, LEX 2004.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Łazarska A., Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–5059. Tom I, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Łętowska E., Pawłowski K., O prawie i o mitach, Warszawa 2013.
Partyk A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O.M. Piaskowska, LEX 2022.
Reiwer R. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Legalis 2022.
Sadowski K., Piaskowska O.M., Kotłowski D., Metodyka pracy asystenta sędziego, Warszawa 2011.
Sobczak K., Referendarze i asystenci bez perspektyw, „Krajowa Rada Sądownictwa. Kwartalnik” 2011/2.
Stefańska E. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1–47716, red. M. Manowska, LEX 2022.
Uliasz M., Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do artykułów 1–50514, Legalis 2007.
Wójcik M.P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1–729, red. A. Jakubecki, LEX 2019.
Zalisko [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.7.2019 o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, S. Szostek, Legalis 2019.
Zieliński A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Legalis 2011, Legalis 2022.
Żyznowski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. H. Dolecki, LEX 2013.

Emilia Michałuszko 
doktorantka, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Katedra Prawa Cywilnego, Uniwersytet Warszawski, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2063-840X

Zasada podwójnego ograniczenia w reżimie bezpodstawnego wzbogacenia

W przypadku roszczeń wynikających z art. 405 i n. k.c. wzbogacenie jednej strony i zubożenie drugiej nie zawsze są wartościami tożsamymi. Wzbogacenie może reprezentować wartość wyższą albo niższą niż zubożenie w wyniku różnych zdarzeń dotyczących przesunięcia majątkowego, które nastąpiło między stronami. Przyjmuje się, że w przypadku, gdy zubożenie i wzbogacenie reprezentują odmienne wartości, kwota niższa określa wartość bezpodstawnego wzbogacenia. Tego rodzaju mechanizm określany jest zasadą podwójnego ograniczenia. Nie ma ona charakteru normatywnego, została wykreowana przez doktrynę, lecz część jej przedstawicieli jednak tej zasady nie uznaje. Celem artykułu jest zbadanie podstaw obowiązywania zasady podwójnego ograniczenia w reżimie bezpodstawnego wzbogacenia i rozstrzygnięcie na tym tle, czy powinno się jej przyznać moc obowiązującą.

Słowa kluczowe: bezpodstawne wzbogacenie, zubożenie, wzbogacenie, zasada podwójnego ograniczenia

Emilia Michałuszko 
doctoral student, Doctoral School of Social Sciences, Department of Civil Law, University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2063-840X

The principle of double limitation in the regime of unjust enrichment

In the case of claims under Article 405 et seq. of the Polish Civil Code, the enrichment of one party and the impoverishment of the other do not always have the same values. Enrichment can represent a greater or lesser value than impoverishment as a result of various events regarding the transfer of assets between the parties. It is accepted that, if the impoverishment and enrichment have different values, the lower amount represents the value of the unjust enrichment. This kind of mechanism is referred to as the principle of double limitation. It is not phrased in Civil Code, it was created by representatives of the legal doctrine, although some of its representatives do not accept this principle. The objective of the article is to examine the grounds for applying the principle of double limitation in the regime of unjust enrichment and to decide on this basis whether it should be granted binding force.

Keywords: groundless enrichment, impoverishment, enrichment, principle of double limitation

Bibliografia / References
Błeszyński J. [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, t. 13, red. J. Barta, Warszawa 2017.
Brol J., Odpowiedzialność odszkodowawcza za wypadki przy pracy i choroby zawodowe, Warszawa 1981.
Domański L., Instytucje Kodeksu zobowiązań. Cześć ogólna, t. 2, Warszawa 1936.
Dubis W. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2021.
Dybowski T. [w:] System Prawa Cywilnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, red. Z. Radwański, t. 3, Ossolineum 1981.
Jantowski L. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2021.
Karaszewski G. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019.
Kędzierska-Cieślak A., Zagadnienie funkcji prawa cywilnego w związku z unormowaniem odszkodowania w ustawodawstwie polskim [w:] Odpowiedzialność cywilna za wyrządzenie szkody, red. S. Grzybowski, Warszawa 1969.
Koch A., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1974 r. II CR 542/74, „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1976/6, poz. 115.
Korzonek J., Rosenblüth I., Kodeks zobowiązań. Komentarz, t. 1, Kraków 1936.
Księżak P. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego, Zobowiązania. Część ogólna, t. 3a, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Księżak P., Świadczenie niegodziwe, Warszawa 2007.
Lentz W. [w:] Encyklopedja Podręczna Prawa Prywatnego, red. H. Konic, t. 1, Agent Handlowy – Księgi Handlowe, Warszawa 1932.
Łętowska E., Bezpodstawne wzbogacenie, Warszawa 2000.
Moser R., Die Herausgabe des widerrechtlich erzielten Gewinnes, Aarau 1940.
Mostowik P. [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, t. 6, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.
Mularski K. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Art. 353–636, t. 2, red. M. Gutowski, Warszawa 2019.
Ohanowicz A., Niesłuszne wzbogacenie, Warszawa 1956.
Ohanowicz A. [w:] System Prawa Cywilnego, red. Z. Radwański, t. 3, cz. 1, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. W. Czachórski, Ossolineum 1981.
Pietrzykowski K. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. T. I. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Serda W., Nienależne świadczenie, Warszawa 1986.
Sokołowski T. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Zobowiązania. Część ogólna, t. 3, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.
Szpunar A., Uwagi o funkcjach odpowiedzialności odszkodowawczej, „Państwo i Prawo” 2003/1.
Trzaskowski R. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Zobowiązania. Część ogólna, t. 3, red. J. Gudowski, Warszawa 2018.

Marcin Makowski 
radca prawny, Okręgowa Izba Radców Prawnych w Warszawie, Polska. ORCID: https://orcid.org/0009-0007-0805-933X

Ochrona dóbr osobistych zmarłego żołnierza zawodowego w związku z odmową udziału wojskowej asysty honorowej w uroczystości pogrzebowej

W ostatnim czasie pojawiają się przypadki odmowy przyznania asysty honorowej w uroczystościach pogrzebowych byłych żołnierzy zawodowych, przy czym opinia publiczna nie jest informowana o przyczynach podjęcia takich decyzji przez Wojsko Polskie. Autor zauważa, że arbitralna odmowa przyznania wojskowej asysty honorowej narusza dobra osobiste zmarłego oraz jego osób najbliższych. W artykule przeprowadzono analizę pojęcia honoru żołnierskiego jako specyficznego dobra osobistego żołnierza zawodowego oraz omówiono cześć przysługującą mu po śmierci i w chwili pogrzebu, której ochrony mogą domagać się uprawnione osoby.

Słowa kluczowe: naruszenie dóbr osobistych osoby zmarłej, odmowa przyznania asysty honorowej zmarłemu żołnierzowi zawodowemu, niesprawiedliwość, godność, honor żołnierski, prawa i wolności człowieka

Marcin Makowski 
legal counsel, Warsaw Bar Association, Poland. ORCID: https://orcid.org/0009-0007-0805-933X

Protection of the personal rights of a deceased professional soldier because of the refusal to provide military honours at a funeral ceremony

There have been cases recently of a refusal to grant military honours in funeral ceremonies of former professional soldiers, whereby the public is not informed of the reasons for such a decision made by the Polish armed forces. The author notes that an arbitrary refusal to grant military honours breaches the personal rights of the deceased professional soldier and his relatives. The article analyses the concept of a soldier’s honour as a specific personal right of a professional soldier and the respect to which he is entitled after his death and during the funeral, the protection of which can be demanded by entitled people.

Keywords: breach of a deceased person’s personal rights, refusal to grant military honours to a deceased professional soldier, injustice, dignity, a soldier’s honour, human rights and freedoms

Bibliografia / References
Adamkiewicz M., Przemiany etosu zawodu wojskowego, Warszawa 1992.
Adamkiewicz M., Wybrane zagadnienia z historii etosu wojska, Warszawa 1997.
Andrzejuk A., Zagadnienie cnót wojskowych [w:] Wartości i postawy moralne w procesie wychowania wojskowego, red. M. Marcinkowski, J. Wieczorek, Koszalin 1995.
Bocheński J., Zarys etyki wojskowej, Warszawa 1993.
Borkowski J., Świat wartości oficerów, „Wojsko i Wychowanie” 1992/10.
Boziewicz W., Polski Kodeks honorowy, Warszawa 1919.
Budyn-Kulik M., Środek karny pozbawienia praw publicznych. Analiza dogmatyczna i praktyka orzecznicza, „Prawo w działaniu. Sprawy karne” 2015/23.
Chciałowska A., Ochrona prawna pogrzebu, „Kortowski Przegląd Prawniczy” 2017/2.
Cieśla Ł., Jurek M., Skandal na pogrzebie gen. Zdzisława Głuszczyka, „ Głos Wielkopolski” z 24.02.2017 r. 
Cylka T., Skandal na pogrzebie gen. Tytusa Krawczyca. Żołnierze oburzeni brakiem asysty wojskowej, „wyborcza.pl” z 1.02.2020 r.
Górski K., Historia jazdy polskiej, Kraków 1894.
Gręźlikowski J., Cmentarze i grzebanie zmarłych w przepisach prawa kanonicznego [w:] Prawo pogrzebowe. Artykuły problemowe i przepisy prawne, Kutno 2005.
Innes B., Granice śmierci, Warszawa 1999.
Kitowicz J., Pamiętniki czyli historia polska, Warszawa 1971.
Kutrzeba S., Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku, Kraków 1937.
Łowczowski G., Polak jako żołnierz, Londyn 1968.
Madej K., Od asysty do kompanii honorowej i reprezentacyjnej Wojska Polskiego [w:] Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego, red. L. Ratajczak, Warszawa 1980.
Markiewicz R., Granice dozwolonego przedstawiania osób rzeczywistych w dziele piśmienniczym. Zagadnienia cywilnoprawne, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej. Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej” 1987/44.
Matuszewski K., Pamięć i kult osób zmarłych jako autonomiczne dobro osobiste, „Monitor Prawniczy” 2012/20.
Mazurkiewicz J., Non omnis moriar: ochrona dóbr osobistych zmarłego w prawie polskim, Wrocław 2010.
Mogilnicki A., Kary dodatkowe, Warszawa 1907.
Morciniec P., Pietyzm wobec ludzkich zwłok. Tradycje kulturowe – przesłanki teologiczne i moralne [w:] Crux Christi – spes nostra, red. K. Dola, N. Widok, Opole 2007.
Ossowska M., Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 1986.
Piwnicki G., Kultura Polityczna Kadry Marynarki Wojennej w transformacji ustrojowej 1989–2004 przez pryzmat dychotomii wartości społeczno-politycznych i etosu wojska, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej” 2014/3.
Prus Ł., Ochrona uzasadnionych oczekiwań jednostki jako zasada ogólna europejskiego prawa administracyjnego, Wrocław 2018.
Sikorski J., Zasady ceremoniału żołnierskiego postępowania w historycznej tradycji [w:] Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego, red. L. Ratajczak, Warszawa 1980.
Szeleszczuk D., Środek karny pozbawienia praw publicznych w polskim prawie karnym, Warszawa 2013.
Szewczyk M. [w:] Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna, red. A. Zoll,  Warszawa 2007.
Tokarczuk R., Prawo narodzin, życia i śmierci, Warszawa 2012.
Tworkowska A., Implikacje prawne i społeczno-kulturowe śmierci człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki ochrony dóbr osobistych, Białystok 2013.
Wiśniowska J., Brak zgody na ceremoniał wojskowy na pogrzebie. „IPN niczym sąd ostateczny”, „wyborcza.pl” z 17.04.2019 r.
Wróbel A. [w:] Instytucje prawa administracyjnego, t. 1, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2010.

Tomasz Kozioł 
doktor nauk prawnych, sędzia Sądu Okręgowego w Tarnowie, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0701-8866

Zakres uprzedzenia o zmianie kwalifikacji prawnej czynu w postępowaniu karnym. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 27.07.2021 r., IV KK 337/21

Glosa poświęcona jest problematyce zakresu uprzedzenia o zmianie kwalifikacji prawnej czynu w postępowaniu karnym. Sąd Najwyższy uznał, że uzupełnienie kwalifikacji w oparciu o istniejący już opis czynu i o przepis niestanowiący podstawy wymiaru kary nie kreuje obowiązku uprzedzania stron o zmianie kwalifikacji czynu. Autor uważa, że stanowisko to nie zasługuje na aprobatę. W glosie wykazano, że jest ono sprzeczne z dyspozycją przepisu ustawy i uniemożliwia realizację przypisanych mu funkcji. Wykładnia językowa i funkcjonalna art. 399 § 1 Kodeksu postępowania karnego wskazuje, że obowiązkiem sądu jest uprzedzenie o możliwości każdej zmiany kwalifikacji prawnej czynu, bez względu na to, czy wiąże się ze zmianą opisu czynu czy też nie; czy polega na zastąpieniu jednego przepisu innym czy też poszerzeniu lub zawężeniu kwalifikacji o konkretne przepisy; czy jest korzystna, obojętna czy też niekorzystna z punktu widzenia zakresu odpowiedzialności oskarżonego. Dotyczy to zatem także zmiany polegającej na uzupełnieniu kwalifikacji czynu niezwiązanej ze zmianą opisu czynu o przepis niebędący podstawą wymiaru kary, zarówno w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym.

Słowa kluczowe: kwalifikacja prawna czynu, uprzedzenie o zmianie kwalifikacji prawnej czynu, postępowanie karne, postępowanie odwoławcze, naruszenie prawa procesowego

Tomasz Kozioł 
doctor of law, judge at the Regional Court in Tarnów, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0701-8866

The scope of advance warning of a change in the legal classification of an offence in criminal proceedings.  Commentary on the judgment of Supreme Court of 27 July 2021, IV KK 337/21

The commentary addresses the scope of advance warning of a change in the legal classification of an offence in criminal proceedings. The Supreme Court has held that supplementing the classification based on an existing description of the offence and on a provision that does not constitute the basis for the level of the sentence does not create an obligation to give the parties advance warning of a change in the classification of the offence.  This position does not deserve approval. The commentary demonstrates that such a position contradicts the statutory provision and prevents the fulfilment of the functions assigned to it. A linguistic and functional interpretation of Article 399, para. 1 of the Criminal Procedures Code indicates that it is the court’s obligation to give advance warning of any change in the legal classification of an offence, whether or not it involves a change in the description of the offence; whether or not it involves replacing one provision with another, or expanding or narrowing the classification by specific provisions; whether or not it is favourable, neutral or unfavourable from the point of view of the extent of the accused’s liability. Therefore, this also applies to a change that involves supplementing the classification of the offence that is not related to a change in the description of the offence with a provision that does not constitute the basis for the level of the sentence, both in proceedings before the first instance court and in appeal proceedings.

Keywords: legal classification of an offence, advance warning of a change in the legal classification of an offence, criminal proceedings, appeal proceedings, breach of procedural law

Bibliografia / References
Cioczek M., Zmiana kwalifikacji prawnej czynu na rozprawie (kwestie wybrane), „Studia Iuridica Lublesiana” 2010/14.
Doda Z., Gaberle A., Kontrola odwoławcza w procesie karnym, Warszawa 1997.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 1998.
Kozioł T., O stosowaniu art. 399 k.p.k., „Przegląd Sądowy” 2004/4.
Kulesza C. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2020.
Ponikowski R., Zagrodnik R. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2021.
Skwarcow M., Konieczność uprzedzenia o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej przez sąd w postępowaniu odwoławczym. Glosa do postanowienia SN z dnia 18 października 2017r., II KK 283/17, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa” 2018/3.
Skwarcow M., Wybrane zagadnienia zmiany kwalifikacji prawnej czynu na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych, „Przegląd Sądowy” 2005/4.
Stefański R. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom III. Komentarz do art. 297–424, red. R. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2021.
Świecki D., Postępowanie odwoławcze w sprawach karnych. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 2020.
Świecki D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, red. D. Świecki, Warszawa 2017.
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2009.