Jedność ludu jako warunek praw podmiotowych – (stracona) szansa populizmu i liberalnej demokracji. Polski przypadekdr hab. Arkadiusz Barut
Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych, Akademia Humanitas w Sosnowcu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9347-7072
Jedność ludu jako warunek praw podmiotowych – (stracona) szansa populizmu i liberalnej demokracji. Polski przypadek
Przedmiotem artykułu jest związek między ideą jedności podmiotu władzy demokratycznej a ideą praw podmiotowych. Idea jedności narodu (ludu) identyfikowana jest obecnie z populizmem. Celem artykułu jest wykazanie, że jedność podmiotu władzy demokratycznej może być uznana za czynnik sprzyjający ochronie praw podmiotowych przed ingerencją polityczną, jeżeli ideę tej jedności będzie się rozumieć jako ukonstytuowaną przez idealny i realny aspekt ludu. Autor sięga do metafory „dwóch ciał króla”. Idealny aspekt ludu stanowią wartości uznawane za konstytutywne dla danej wspólnoty politycznej, ich uznanie uniemożliwia utożsamienie jego woli z wolą przypadkowej większości. Realny aspekt ludu – wyrażany np. w wyborach powszechnych – wyłącza natomiast projekty ideologiczne niemające społecznego poparcia. Takie ujęcie suwerenności ludu uzasadnia zarazem wyznaczenie granic sfery publicznej i prywatnej, a przez to ochronę praw podmiotowych. Wnioski płynące z analizy są odniesione do sporu ideowego w Polsce po 2015 r. między władzą, określaną przez przeciwników jako populistyczna, a opozycją samoidentyfikującą się jako liberalno-demokratyczna.
Słowa kluczowe: populizm, suwerenność, dwa ciała króla, rządy prawa
dr hab. Arkadiusz Barut
Faculty of Social Sciences and Humanities, Humanitas University in Sosnowiec. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9347-7072
The unity of people as a condition of rights protection – the (lost) chance of populism and liberal democracy. Polish example
The matter of the article is the relationship between the idea of unity of the subject of democratic power and the idea of subjective rights. The idea of the unity of the nation (people) is currently identified with populism. The aim of the article is to show that the unity of the subject of democratic power can be considered as a factor conducive to the protection of subjective rights against political interference, as long as the idea of this unity is properly understood – as constituted by the dialectic between the ideal and the empirical aspect of the people (of ‘two bodies’), the author draws on the metaphor of ‘the king’s two bodies’. The ideal aspect of the people, i.e. the values considered constitutive for a given political community, make it impossible to identify its will with the will of a random majority. The real aspect of the people – expressed, for example, in general elections, excludes ideological projects that do not have social support. Such an approach to the sovereignty of the people justifies the determination of boundaries of the public and private spheres, and thus the protection of subjective rights.
Keywords: populism, sovereignty, king’s two bodies, rule of law
Bibliografia / References
Abts K., Rummens S., Populism versus democracy, “Political Studies” 2007/55 (2).
Autorytarny populizm w XXI wieku. Krytyczna rekonstrukcja (Authoritarian Populism in the 21st Century. Critical Reconstruction), eds. F. Pierzchalski, B. Rydliński, Warsaw 2017.
Bartyzel J., Śmiertelny bóg Demos (Demos the Mortal God), Warsaw 2009.
Barut A., Departure from the rule of law as the consolidation of biopower. Example of Polish legislation justified by fighting the COVID-19 pandemic, “Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” (“The Archive of the Philosophy of Law and the Social Philosophy”) 2021/3 (28).
Barut A., Prawa człowieka jako dekonstrukcja symboliki prawno-politycznej społeczeństwa liberalnego (Human Rights as a Deconstruction of the Legal and Political Symbolism of the Postmodern Society), Warsaw 2018.
Barut A., Prawo karne jako redukcja do ‘nagiego życia’. Instytucja zatrzymania prawa jazdy ze względu na przekroczenie w terenie zabudowanym dozwolonej prędkości w świetle koncepcji Pierre’a Legendre’a i Giorgio Agambena (Criminal law as a reduction to ‘bare life’. The confiscation of driving license due to exceed of speed) [in:] Istota, faktyczność i legitymizacja prawa karnego (The Essence, Facticity and Legitimation of Criminal Law), ed. J. Piskorski, Warsaw 2019.
Barut A., Stosowanie przepisów o służebności przesyłu jako przykład prawa „stanu wyjątkowego” (Application of the transmission easement rgulations as an example of the ‘state of exception’ law), “Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” (“The Archive of the Philosophy of Law and the Social Philosophy”) 2019/1 (19).
Barut A., The autonomy of the democratic and liberal aspect in Carls Schmitt’s unwritten constitutional concept [in:] Uncodified Constitutions and the Question of Political Legitimacy, ed. Ł. Perlkowski, Toruń 2022.
Berlin I., To Define Populism, “The Isaiah Berlin Virtual Library” 1968/6, http://berlin.wolf.ox.ac.uk/lists/bibliography/bib111bLSE.pdf (accessed on: 11.3.2021).
Brubaker R., Populism and nationalism, “Nations and Nationalism” 2020/26 (1).
Bulgaric B., The Populists at the Gates: Constitutional Democracy Under Siege?, draft paper submitted for the Public Law and the New Populism workshop, New York University School of Law / Jean Monnet Center for International and Regional Economic “Law & Justice”, September 2017.
Canovan M., Trust the people! Populism and the two faces of democracy, “Political Studies” 1999/47 (1).
De Cleen B., Populism and nationalism [in:] Oxford Handbook of Populism, eds. C. Rovira Kaltwasser et al., Oxford and New York 2017.
De Cleen B., Stavrakakis Y., Distinctions and articulations: a discourse theoretical framework for the study of populism and nationalism, “Javnost – The Public” 2017/24 (4).
Duguit L., Manuel de droit constitutionnel: théorie générale de l'Etat, organisation politique (Handbook on Constitutional Law: General Theory of the State, Political Organisation), Paris 1907.
Flynn B.B., The Philosophy of Claude Lefort, Evanston 2005.
Halmai G., Populism, authoritarianism and constitutionalism, “German Law Journal” 2019/20 (3).
JZ, Agata Młynarska nad Bałtykiem. Ostro o wczasowiczach: Państwo Kiepscy. Lista narzekań jest dłuższa, Plotek, 12.07.2016, https://www.plotek.pl/plotek/7,78649,20388383,agata-mlynarska-nad-baltykiem-ostro-o-wczasowiczach-panstwo.html (accessed on: 3.02.2021).
Kant I., Metafizyczne podstawy nauki prawa, transl. W. Galewicz, Kęty 2006.
Kramer L.D., Popular constitutionalism circa 2004, “California Law Review” 2004/92 (4).
Krygier M., The Rule of Law: Legality, Teleology, Sociology, 31.10.2008, http://ssrn.com/abstract=1218982 (accessed on: 7.01.2023).
Laclau E., Emancypacje, Wrocław 2004.
Laclau E., Mouffe Ch., Hegemonia i strategia socjalistyczna (Hegemony and Socialist Strategy), transl. S. Królak, Wrocław 2007.
Laclau E., Post-Marxism, Populism and Critique, ed. D. Howarth, London, New York 2015.
Laclau E., On Populist Reason, London, New York 2018.
Lefort C., Essai sur le politique (Essay on the Polity), Lonrai 1988.
Marczewska-Rytko M., Populizm jako reakcja na neoliberalizm. O społecznym podłożu kryzysu demokracji liberalnej (Populism as a reaction to neoliberalism. Social background of liberal democracy crisis), “Krakowskie Studia Międzynarodowe” (“Cracow International Studies”) 2011/4.
Mény Y., Surel Y., Par le peuple, pour le peuple: le populisme et les démocraties (By the People, for the People: Populism and Democracies), Paris 2000.
Mény Y., Surel Y., The constitutive ambiguity of populism [in:] Democracies and the Populist Challenge, eds. Y. Mény, Y. Surel, New York 2002.
Morawski L., A Critical Response [in:] The Polish Constitutional Crisis and Institutional Self-Defense, debate, 3.06.2017, https://verfassungsblog.de/a-critical-response/ (accessed on: 21.02.2021).
Mudde C., Kaltwasser C.R., Exclusionary vs. inclusionary populism: Comparing contemporary Europe and Latin America, “Government and Opposition” 2013/48 (2).
Norris P., Is Western democracy backsliding? Diagnosing the risks, “Harvard Kennedy School Working Paper” No. RWP17-012, March 2017.
Papadopoulos Y., Populism, the democratic question, and contemporary governance [in:] Democracies and the Populist Challenge, eds. Y. Mény, Y. Surel, New York 2002.
Radiukiewicz A., “Twardogłowi fanatycy” i “beneficjenci dobrej zmiany” – o innych Komitetu Obrony Demokracji (“The diehard fanatics” and “the beneficieries of the good change” – about the others of the Committee for the Defence of Democracy”), “Kultura i Społeczeństwo” 2018/62 (1).
Rousseau J.-J., The Social Contract and the First and the Second Discourses, transl. S. Dunn, Yale 2002.
Sadurski W., How democracy dies (in Poland). A case study of anti-constitutional populist backsliding, 17.01.2018, https://ruleoflaw.pl/how-democracy-dies-in-poland-a-case-study-of-anticonstitutional-populist-backsliding/ (accessed on: 27.02.2021).
Schmitt C., Dyktatura (Dictatorship), transl. K. Wudarska, Warsaw 2016.
Schmitt C., Nauka o konstytucji (Constitutional Theory), transl. M. Kurkowska R. Marszałek, Warsaw 2013.
Stavrakakis Y., Anti-populism may be the real threat to democracy, blog post: http://blogp.lse.ac.uk/europpblog/2017/07/24/is-populism-really-a-threat-to-democracy/#Three (accessed on: 28.01.2022).
Stewart A., The social roots [in:] Populism: Its Meanings and National Characteristics, eds. G. Ionescu, E. Gellner, London 1969.
Tushnet M., Bugaric B., Power to the People. Constitutionalism in the Age of Populism, Oxford 2021.
Urbinati N., Political theory of populism, “Annual Review of Political Science” 2019/22.
Wiatr J., New and old authoritarianism in a comparative perspective, “Studia Socjologiczno-Polityczne. Seria Nowa” (“Sociological and Political Studies. New Series”) 2017/2.
Zmierzch demokracji liberalnej? (The Fall of Liberal Democracy?), eds. K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz, J. Wiśniewska-Grzelak, Warsaw 2018.
dr Dobrochna Minich
Katedra Teorii Prawa i Materialnych Źródeł Prawa, Wydział Prawa i Administracji, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9987-7835
Antropocen w świetle filozofii bytu społecznego oraz prawa
Przedmiotem artykułu jest problem współczesnego rozumienia antropocenu. Jeszcze do niedawna utożsamiano to pojęcie z ekologią. Współcześnie poszukujemy jego głębszego znaczenia poprzez odwołanie do filozofii ewolucji oraz ontologicznego rozumienia bytu społecznego i człowieka. Społeczeństwo to nie tylko swoiście rozumiana zbiorowość ludzka. Poza nią składa się nań podłoże materialne (świat przyrody ożywionej i nieożywionej) oraz świat kultury wraz z nauką i jej wytworami cywilizacyjnymi. Człowiek stanowi „element” przyrody – z niej wyewoluował, wykorzystując warunki chemiczno-biologiczne. Jego działania doprowadziły jednak do degradacji podłoża, w którym funkcjonował, i dziś ludzkość znalazła się w katastroficznej sytuacji. Uświadomiliśmy sobie, że nie jesteśmy „panami świata” i że stanowimy jedność z naturą. Przyjmujemy postawę antyatropocentryczną, w której prawo odgrywa szczególną rolę.
Słowa kluczowe: antropocen, człowiek jako istota społeczna, biologiczne prawa natury, postawa antropocentryczna, postawa anty-antropocentryczna, ewolucyjna koncepcja prawa
dr Dobrochna Minich
Department of Theory of Law and Material Sources of Law, Faculty of Law and Administration, Lazarski University, Warsaw. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9987-7835
The Anthropocene in the light of social philosophy and law
The subject of this article is the problem of contemporary understanding of the Anthropocene. Until recently, this concept was identified with ecology. Nowadays, we seek its deeper meaning by referring to the philosophy of evolution and the ontological understanding of the social being. Society is not only a specifically understood human collective. Apart from it, it consists of the material foundation (world of animate and inanimate nature) and the world of culture together with science and its civilisational products. Man is an "element" of nature – he has evolved from it using chemical and biological conditions. Human activities have led to the degradation of the ground in which they functioned, and today mankind has found itself in a catastrophic situation. We have realised that we are not "masters of the world" and that we are one with nature. We adopt an anti-anthropocentric attitude in which law plays a special role.
Keywords: Anthropocene, man as a social being, biological laws of nature, anthropocentric attitude, anti-anthropocentric attitude, evolutionary theory of law
Bibliografia / References
Antropocene e bene comune: tra nuove tecnologie, nuove epistemologie e nuovi virus, red. S. Langella, M. Damonte, A. Massaro, Genova 2022.
Antropoceno, derechos humanos y naturaleza: Enfoques iusfilosóficos, red. D. Sánchez Rubio, Á. Sánchez Bravo, Madrid 2023.
Brożek B., Normatywność prawa, Warszawa 2012.
Darwin K., O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt, Warszawa 2020.
Denton M., Władcy ognia. Jak człowiek zrealizował projekt ujarzmienia ognia i przekształcenia naszej planety, Warszawa 2023.
Denton M.J., Przeznaczenie natury. Co prawa biologii mówią o naszym miejscu we wszechświecie, Warszawa 2022.
Dunn R., Historia naturalna przyszłości. Co prawa przyrody mówią o losie człowieka, Kraków 2023.
Ellis E.C., Anthropocene: A Very Short Introduction, Oxford 2018.
Ganowicz-Bączyk A., Wpływ nowożytnego antropocentryzmu na relację człowieka do przyrody. Część pierwsza, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2011/9 (1).
Ganowicz-Bączyk A., Wpływ nowożytnego antropocentryzmu na relację człowieka do przyrody. Część druga, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2011/9 (2).
Gurczyńska-Sady K., Sady W., Antropocen. Szanse i zagrożenia, Warszawa 2023.
Lamentowicz W., Interpretacja prawnicza. Omnia sunt interpretanda, Warszawa 2020.
Lamentowicz W., Status prawny i dynamika porządku prawnego, Łódź 2017.
Lipiec J., Drogi życia. Studia z filozofii człowieka, Kraków 2020.
Lipiec J., My – ludzie. Studia z filozofii społecznej, Kraków 2022.
Lipiec J., Podstawy ontologii społeczeństwa, Warszawa 1972.
McKibben B., The End of Nature, New York 2006.
Minich D., Prawo dnia jutrzejszego z perspektywy antropologii filozoficznej oraz ewolucyjnej teorii prawa – preliminaria [w:] Prawo jako projekt przyszłości, red. P. Chmielnicki, D. Minich, Warszawa 2022.
Na świecie jest nas już 8 miliardów. Jak poradzi sobie z tym planeta?, „Rzeczpospolita” z 15.11.2022 r., https://klimat.rp.pl/klimat-i-ludzie/art37417361-na-swiecie-jest-nas-juz-8-miliardow-jak-poradzi-sobie-z-tym-planeta (dostęp: 20.04.2023 r.).
Oreskes N., Conway E.M., Upadek cywilizacji zachodniej. Spojrzenie z przyszłości, Warszawa 2018.
Pietrzykowski T., Ludzkie, niezbyt ludzkie. Esej o podmiotowości prawnej i wyzwaniach XXI wieku, Katowice 2016.
Sadowski R.F., Ekologia integralna [w:] Filozofia społeczna, cz. 2: Problemy i dyskusje, red. S. Janeczek, A. Starościc, Lublin 2022.
Załuski W., Ewolucyjna filozofia prawa, Warszawa 2009.
Załuski W., Ewolucyjna filozofia prawa [w:] Filozofia prawa. Normy i fakty, red. J. Hołówka, B. Dziobkowski, Warszawa 2020.
Załuski W., Law and Evil: The Evolutionary Perspective, Cheltenham 2018.
Zirk-Sadowski M., Wprowadzenie [w:] Prawo jako projekt przyszłości, red. P. Chmielnicki, D. Minich, Warszawa 2022.
dr Svetoslav D. Naoumov
Instytut Nauk Prawnych, Bułgarska Akademia Nauk, Sofia, Bułgaria
Sprawiedliwość i władza dyskrecjonalna w wymiarze sprawiedliwości
W artykule został podjęty problem poczucia sprawiedliwości u obywateli w kontekście dyskrecjonalnej władzy państwa sprawowanej przez działające w jego imieniu organy. Autor analizuje, w jaki sposób dyskrecjonalne wykonywanie władztwa państwowego wpływa na poczucie sprawiedliwości u obywateli. Dyskrecjonalność była tradycyjnie postrzegana jako prawo do podejmowania decyzji na podstawie osobistego uznania przewidzianego przez prawo. Jest ona zwykle omawiana z perspektywy wymiaru sprawiedliwości. Z filozoficznego punktu widzenia problematyka ma jednak znacznie szerszy wymiar. Wyzwania, przed którymi stoi współczesny wymiar sprawiedliwości w kontekście dyskursu słusznej sprawiedliwości, przechodzą długą i skomplikowaną ścieżkę, naznaczoną sprzecznościami, kryzysami i ostatecznymi osiągnięciami samostanowienia i ochrony praw obywatelskich.
Słowa kluczowe: sprawiedliwość, filozofia prawa, świadomość prawna, prawodawstwo, prawa obywatelskie, praworządność, dyskrecja, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zasady prawne
Ph.D. Svetoslav D. Naoumov
Institute of Legal Studies, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, Bulgaria
Fairness and discretionary power in the administration of justice
The article is dedicated to the connection between justice and discretionary power. The problem of the functional relationship between justice and discretionary power is based on an analysis of the principle of separation of powers in the modern rule of law, on the one hand, and philosophical discourse on the right to a fair trial in that same rule of law, on the other. Discretionary power has traditionally been seen as the right to make decisions based on personal discretion provided by law. Discretionary power is usually discussed from the perspective of the judiciary. From a philosophical point of view, however, the issue has a much broader dimension. The challenges that contemporary justice faces in the context of the right-justice discourse go a long and complicated way, marked by contradictions, downturns, and the ultimate achievements of self-assertion and protection of civil rights.
Keywords: justice, philosophy of law, legal consciousness, legislation, civil rights, rule of law, discretionary power, EU Court, legal principles
Bibliografia / References
Belova G., Some notes after Opinion 2/13 of December 18, 2014 of the Court of the European Union, “Society and Law” 2015/3.
Coleman J.L., [Review of Taking Rights Seriously, by R.M. Dworkin], “California Law Review” 1978/66 (4).
Drumeva E., Constitutional Law, fifth amended and revised edition, Sofia 2018.
Drumeva E., Primacy of EU law over national law (in the practice of the Constitutional Court), “Legal World” 2009/1.
Duée P.-H., Pour une charte de déontologie des métiers de la recherché. On an ethical charter of the research professions, Science and Conscience, Bulgaria 2015.
Dworkin R., Hard Cases [in:] An Anthology Philosophy of Law and Legal Theory, ed. D. Patterson, Wiley-Blackwell 2003.
Dworkin R., Taking Rights Seriously, Cambridge 1977.
Fast H., The Passion of Sacco and Vanzetti: A New England Legend, New York 1953.
Habermas J., Morality, Law and Democracy, Sofia 1999.
Hart's Postscript: Commentaries on Hart's Postscript to the Concept of Law, ed. J. Kolman, transl. from English, ed. St. Yotov, Sofia 2006.
Kelsen H., Die Illusion der Gerechtigkeit. Eine kritische Untersuchung der Sozialphilosophie Platons, Wien 1985.
Kolev T., Discretionary Power and Inner Conviction of the Judge, Sofia 2013.
Kornezov A., The Court of Justice and the national courts. Collection of scientific works of the Institute of Legal Sciences, vol. III (2006), BAS 2007.
Lozano M., The Big Legal Systems. Introduction to European and Non-European Law, Sofia 2018.
Marinova G., The Agreement in the Bulgarian Criminal Process, Sofia 2017.
Popova Zh., Kornezov A.. The accession of the EU to the ECHR – sober legal analyses, “Society and Law Magazine” 2015/8.
Radev D., Philosophical Normativism in Law, Sofia 2017.
Radev D., Theory of Justice, Sofia 2006.
Semov S., Principle of respect for the national identity of an EU Member State [in:] S. Semov, The Role and Importance of International and National Law in the Modern World, Publishing complex UNSS, 2018.
Semov S., The paradoxes of the non-accession of the EU to the ECHR [in:] Right and rights. Collection in memory of Prof. R. Tashev, S.: UI “St. Kliment Ohridski” Publishing House, 2016.
Slavova M., Limits of discretionary power, “Scientific Works of the IDP”, vol. XVI, Sofia 2017.
Stoilov Y., State Power: Legal-Political Distinctions and Relations, Sofia 2001.
Valchev D., Lectures on General Theory of the State, Sofia 2013.
dr Magdalena Taraszkiewicz
asystent w Zakładzie Prawa, Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych, Akademia Łomżyńska; radca prawny, stały mediator sądowy.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1297-8279
Zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego a odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Artykuł 17 ust. 2 p.z.p. normuje jedną z podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych – zasadę legalności. Zgodnie z tą zasadą: „Zamówienia udziela się wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy”. Nie oznacza to jednak, że po podpisaniu umowy w sprawie zamówienia publicznego nie może dochodzić do jej zmian. Częstokroć wykonawca z przyczyn od siebie niezależnych nie jest w stanie wykonać przedmiotu zamówienia publicznego w terminie. Nadto może zajść konieczność wykonania dodatkowych czynności, a nawet zmiana wykonawcy. Ustawodawca dopuszcza możliwość dokonania zmian w treści umowy w sprawie zamówienia publicznego, jednakże zmiany te nie mogą naruszać w szczególności art. 454 i 455 p.z.p. W przypadku niezgodnej z przepisami Prawa zamówień publicznych zmiany umowy zamawiający określony w art. 4 pkt 1, 2 i 4 oraz art. 5 ust. 1 pkt 1 p.z.p. może ponieść odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Celem artykułu jest analiza przepisów prawa, stanowisk doktryny oraz orzecznictwa w zakresie dopuszczalności dokonywania zmian w umowie w sprawie realizacji zamówienia publicznego oraz odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w przypadku niezgodnej z przepisami o zamówieniach publicznych zmianie umowy. Artykuł opracowano z wykorzystaniem niereaktywnych metod badawczych – dogmatyczno-prawnej oraz prawno-porównawczej.
Słowa kluczowe: zamówienia publiczne, umowa, zmiana umowy, odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Ph.D. Magdalena Taraszkiewicz
assistant at the Department of Law, Faculty of Social Sciences and Humanities, University of Lomza; legal counsel, in-house court mediator.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1297-8279
Amendment of the public procurement contract and liability for violation of public finance discipline
Article 17 (2) of the Polish Public Procurement Law regulates one of the basic principles of public procurement – the principle of legality. Pursuant to this p: "The contract is awarded to the contractor selected in accordance with the provisions of the Act." This does not mean, however, that once a public procurement contract is signed, it cannot be amended. It is often the case that, for reasons beyond his control, the contractor is unable to perform the subject of the public procurement contract on time. In addition, it may be necessary to perform additional activities or even change the contractor. The legislator allows for the possibility to amend the content of the public procurement contract, however, such amendments may not violate, in particular, Articles 454 and 455 of the Polish Public Procurement Law. In the event of an amendment to the contract which is inconsistent with the provisions of the Polish Public Procurement Law, the ordering party, as defined in Article 4.1, 4.2, 4.4 and Article 5.1.1 of the Polish Public Procurement Law, may incur liability for violation of public finance discipline. The purpose of the article is to analyse the provisions of law, doctrine and jurisprudence regarding the admissibility of amendments to a public procurement contract, and liability for violation of public finance discipline in the event of an amendment to the contract that is inconsistent with the provisions on public procurement. The article was developed using non-reactive research methods – dogmatic-legal and legal-comparative.
Keywords: public procurement, contract, contract amendment, liability for violation of public finance discipline
Bibliografia / References
Artymowicz B. [w:] B. Artymowicz, A. Kościńska-Paszkowska, K. Subocz, K.M. Szmaj, M. Tomczak, Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, red. A. Kościńska-Paszkowska, LEX 2021.
Fermus-Bobowiec A., Umowa w sprawie zamówienia publicznego jako szczególna umowa cywilnoprawna, cz. 2, „Radca Prawny” 2012/12.
Gawrońska-Baran A. [w:] A. Gawrońska-Baran, E. Wiktorowska, A. Wiktorowski, P. Wójcik, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021.
Granecki P., Granecka I., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021.
Lipiec-Warzecha L., Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, LEX 2012.
Merkwa W., Granice swobody umów w zamówieniach publicznych, „Zamówienia Publiczne Doradca” 2013/9.
Nowak H., Winiarz M., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021.
Nowicki J.E., Między Kodeksem cywilnym a Prawem zamówień publicznych, cz. 1, „Monitor Zamówień Publicznych” 2010/3.
Nowicki J.E. [w:] E.J. Nowicki, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LEX 2018.
Nowicki J.E. [w:] E.J. Nowicki, M. Kołecki, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LEX 2019.
Stachowiak M. [w:] W. Dzierżanowski, Ł. Jaźwiński, J. Jerzykowski, M. Kittel, M. Stachowiak, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LEX 2021.
prof. dr hab. Aleksander Lipiński
Wydział Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Jana Długosza, Częstochowa. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9947-0007
Wygaśnięcie koncesji w Prawie geologicznym i górniczym
Koncesja na działalność regulowaną przepisami Prawa geologicznego i górniczego wygasa: 1) z upływem czasu, na jaki została udzielona, 2) jeżeli stała się bezprzedmiotowa, 3) w razie śmierci przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, która nie doprowadziła do powstania tzw. zarządu sukcesyjnego, 4) w razie likwidacji przedsiębiorcy, 5) w przypadku jej zrzeczenia się. Dodatkowe wymagania dotyczą wygaśnięcia koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie oraz wydobywanie węglowodorów, a także wynikają z przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (wygaśnięcie decyzji z powodu niespełnienia określonego nią warunku). Stwierdzenie wygaśnięcia koncesji następuje w drodze decyzji organu koncesyjnego. Ma ona charakter związany; w razie zaistnienia którejkolwiek z określonych wyżej przesłanek musi dojść do jej podjęcia. Postępowanie w tej sprawie może zostać wszczęte zarówno z urzędu, jak i na wniosek strony.
Słowa kluczowe: koncesja w Prawie geologicznym i górniczym, przesłanki i tryb wygaśnięcia koncesji w Prawie geologicznym i górniczym
prof. dr hab. Aleksander Lipiński
Faculty of Law and Economics, Jan Długosz University in Czestochowa. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9947-0007
Expiry of licenses in the Geological and Mining Act
A license for activities regulated by the Geological and Mining Act expires: 1) upon expiry of the time for which it was granted; 2) if it has become purposeless; 3) in case of the death of an entrepreneur who was a natural person, that has not led to the creation of the so-called succession management; 4) in case of the entrepreneur's liquidation; 5) in the event of its renouncement. Additional requirements apply to the expiry of a license for hydrocarbon exploration, prospecting and extraction, and also arise from the provisions of the Polish Code of Administrative Procedure (expiry of a decision due to failure to fulfil a condition specified therein). The expiry of a license is established by a decision of the concession authority. It is not discretionary in nature; in the event of the occurrence of any of the premises specified above, such decision must be taken. Proceedings in this matter may be initiated both ex officio and at the request of a party.
Keywords: licenses in the Geological and Mining Act, premises for and procedure of license expiry in the Geological and Mining Act
Bibliografia / References
Klimek G. [w:] Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz, red. B. Rakoczy, Warszawa 2015.
Klonowski K. [w:] Ogólne postępowanie administracyjne jurysdykcyjne, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2022.
Lipiński A., Czesko-polski spór przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej – komentarz w związku ze stanowiskiem Rzecznika Generalnego (sprawa C-121/21) (w druku).
Lipiński A., Czy koncesja na wydobywanie kopaliny ze złoża podlega dziedziczeniu, „Casus” 2017/85.
Lipiński A., Glosa do postanowienia Wiceprezes Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21.05.2021 r. (Republika Czeska v. Rzeczpospolita Polska, C-121/21), „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2021/6.
Lipiński A., Nakaz natychmiastowego wstrzymania wydobycia węgla brunatnego ze złoża „Turów” oraz dzienna kara pieniężna (rozważania na tle postanowień TSUE z 21 maja 2021 r. oraz z 20.09.2021 r., C-121/21 R) [w:] Z prawem ustrojowym porównawczym przez ponad półwiecze. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Marianowi Grzybowskiemu z okazji 55-lecia pracy naukowej, red. B. Przywora, A. Rogacka-Łukasik, K. Skotnicki, Częstochowa 2022.
Lipiński A., Prawne podstawy geologii i górnictwa, Warszawa 2019.
Matan A., Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji administracyjnej, Warszawa 2020.
Przybysz P.M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, LEX 2022.
Schwarz H., Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz, t. I, Wrocław 2013.
Świerk P., Glosa do wyroku NSA z 19.07.2017 r., II GSK 5301/16, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2019/4 (85).
Woś T., Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji administracyjnej jako bezprzedmiotowej (art. 162 k.p.a.), „Państwo i Prawo” 1992/7.
Wróbel A. [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX 2022.
dr Małgorzata Trybus
Kolegium Nauk Społecznych, Instytut Nauk Prawnych, Zakład Prawa Karnego, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3053-3145
Zagrożenie bezpieczeństwa ekologicznego w postaci nieodpowiedniego postępowania z odpadami – wybrane aspekty prawnokarne
Zagrożenie bezpieczeństwa ekologicznego wiąże się z występowaniem różnego rodzaju negatywnych zjawisk. Wśród nich wymienić można przypadki nieodpowiedniego postępowania z odpadami. Zachowania takie niewątpliwie niosą ze sobą daleko idące, a niekiedy nieodwracalne w skutkach ujemne następstwa nie tylko dla życia i zdrowia człowieka, ale także dla środowiska naturalnego. Celem opracowania jest analiza przepisów polskiego kodeksu karnego dotyczących przestępstw związanych z nieodpowiednim postępowaniem z odpadami (art. 183 k.k.). W pracy zwrócono przede wszystkim uwagę na rodzaje odpadów będących przedmiotem nielegalnego obrotu, znamiona określające czynności sprawcze tych przestępstw oraz prawnokarne konsekwencje ich popełniania. Ze względu na blankietowy charakter omawianych przepisów rozważania obejmują w pewnym zakresie również inne akty prawne.
Słowa kluczowe: przestępstwa środowiskowe, nieodpowiednie postępowanie z odpadami, środowisko, Kodeks karny, kara
dr Małgorzata Trybus
Committee of Social Sciences, Institute of Legal Sciences, Department of Criminal Law, University of Rzeszow, Rzeszow. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3053-3145
Threat to environmental safety in the form of inadequate waste handling – selected criminal law aspects
Threats to environmental safety are associated with the occurrence of various negative phenomena. Among them are cases of inappropriate waste handling. The repercussions of such behaviour have far-reaching and potentially irreversible effects not only on human life and health but also on the environment. The purpose of the study is to analyse the provisions of the Polish Criminal Code concerning crimes related to inappropriate handling of waste (Article 183 of the Polish Criminal Code). The paper focuses primarily on the types of waste that are the subject of illegal trade, the elements defining the causative actions of these crimes and the criminal law consequences of their commission. Given the comprehensive nature of the aforementioned provisions, the considerations carried out also include, to some extent, other legal acts.
Keywords: environmental crimes, inappropriate waste handling, environment, Polish Criminal Code, punishment
Bibliografia / References
Buchała K., Przestępstwa w komunikacji drogowej, Warszawa 1961.
Danecka D., O pojęciu odpadów w rozumieniu ustawy z 14.12.2012 r., „Ius Novum” 2016/4.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Roczne podsumowanie działalności Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej, Warszawa 2022.
Górski M., Usuwanie odpadów, Warszawa 2021.
Górski M. [w:] Prawo ochrony środowiska. Komentarz, M. Górski, M. Pchałek, W. Radecki, J. Jerzmański, M. Bar, S. Urban, J. Jendrośka, Warszawa 2014.
Gruszecka D. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021.
Juchacz W., Odpowiedzialność karna za nieodpowiednie postępowanie z odpadami zagrażającymi środowisku – aspekty wybrane [w:] Prawne aspekty ochrony środowiska, red. I. Zgoliński, B.J. Stefańska, J. Jamiołkowski, Inowrocław 2019.
Kamieniarz K., Ktoś przywiózł na działkę tysiące pojemników z „niebezpieczną substancją”. Są wyniki próbek, TVN Warszawa, 22.05.2022 r., https://bydgoszcz.tvp.pl/61076397/zajmowali-sie-nielegalnym-obrotem-odpadami-odpowiedza-przed-sadem (dostęp: 20.12.2022 r.).
Kulig M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2021.
Lachowski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2016.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Koniec z łagodnymi karami dla niszczących środowisko, 8.12.2021 r., https://www.gov.pl/web/klimat/koniec-z-lagodnymi-karami-dla-niszczacych-srodowisko (dostęp: 20.12.2022 r.).
Radecki W., Ochrona środowiska w nowym prawie karnym, cz. II, Prawnokarna ochrona przed zanieczyszczeniami, odpadami i promieniowaniem, „Monitor Prawniczy” 1998/1.
Radecki W., Przestępstwa narażenia życia i zdrowia człowieka na niebezpieczeństwo w kodeksie karnym PRL z 1969 r., Warszawa–Wrocław 1977.
Radecki W., Ustawa o odpadach. Komentarz, Warszawa 2008.
Radecki W. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 1, red. A. Wąsek, Warszawa 2006.
Radecki W. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016.
Radecki W. [w:] Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna, t. 1, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Warszawa 2010.
Roliński M., Ewolucja pojęcia prawnego „środowisko” oraz „ochrona środowiska”, „Studia Iuridica Lublinensia” 2005/6.
Sejm RP IX kadencji, Uzasadnienie rządowego projektu ustawy z 21.06.2022 r., druk sejm. nr 2371, https://www.sejm.gov.pl (dostęp: 23.01.2023 r.).
Sepioło-Jankowska I. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 1, Komentarz do art. 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017.
Słownik języka polskiego, t. 3, red. M. Szymczak, Warszawa 1981.
Sobczak J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2020.
Wielc M. (red.), Przestępczość środowiskowa – współczesne wyzwanie dla organów ścigania oraz Inspekcji Ochrony Środowiska, Warszawa 2022.
Zajmowali się nielegalnym obrotem odpadami. Odpowiedzą przed sądem, TVP 3, 2.07.2022 r., https://bydgoszcz.tvp.pl/61076397/zajmowali-sie-nielegalnym-obrotem-odpadami-odpowiedza-przed-sadem (dostęp: 20.12.2022 r.).
dr Agnieszka Serlikowska
Okręgowa Izba Radców Prawnych w Bydgoszczy. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1363-8906
Rola Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jako organu urzędowej kontroli żywności
Od 1 lipca 2020 r. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przejęła obowiązki Inspekcji Handlowej w zakresie nadzoru nad jakością handlową tych artykułów w obrocie detalicznym. Reorganizacja ta miała m.in. pozwolić skoncentrować się Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, będącemu również organem Inspekcji Handlowej, na zagadnieniach z obszaru ochrony konkurencji i konsumentów. W ramach tych ostatnich zagadnień Prezes Urzędu zajmuje się zapewnieniem uczciwych praktyk handlowych, ochroną interesów konsumentów i zapewnieniem im prawa do informacji. Jest również organem właściwym w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Celem artykułu jest wykazanie, że mimo odebrania Prezesowi UOKiK kompetencji w zakresie nadzoru nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych w obrocie detalicznym pozostał on urzędowym organem kontroli żywności na mocy zadań powiązanych bezpośrednio z jego głównymi zadaniami w relacji do żywności oraz pasz, a także zbadanie, czy działalność ta w praktyce nie przejawia się bardziej dotkliwymi sankcjami niż wymierzane wcześniej również przez Inspekcję Handlową, a obecnie wyłącznie przez organy Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
Słowa kluczowe: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, przewaga kontraktowa, urzędowa kontrola żywności, organy urzędowej kontroli żywności
dr Agnieszka Serlikowska
District Chamber of Legal Advisors in Bydgoszcz. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1363-8906
The role of the President of the Office of Competition and Consumer Protection as an official food control authority
As of 1 July 2020 the Polish Agricultural and Food Quality Inspection took over the responsibilities of the Trade Inspection in terms of supervision over the commercial quality of agri-food products in retail trade. This reorganisation was intended, among other things, to allow the President of the Office of Competition and Consumer Protection, who is also a body of the Trade Inspection, to focus on issues in the area of competition and consumer protection. As part of the latter issues, the President of the Office of Competition and Consumer Protection deals with ensuring fair commercial practices, protecting the interests of consumers and ensuring their right to information. He is also the competent authority in cases of practices that unfairly exploit contractual advantages. The aim of the article is to show that, despite the removal of the powers of the President of the OCCP to supervise the commercial quality of agri-food products in retail trade, this body has remained an official food control authority by virtue of functions directly related to its main tasks in relation to food and feed, and to examine whether this activity in practice does not manifest itself in more severe sanctions than those previously also imposed by the Trade Inspection, and now only by the authorities of the Agricultural and Food Quality Inspection.
Keywords: President of the Office of Competition and Consumer Protection, unfair trading practices in business-to-business relationships in the agricultural and food supply chain, official controls, competent authorities in the food and feed control system
Bibliografia / References
Herbert-Homenda W., Przeciwdziałanie nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Analiza głównych założeń ustawy z 17.11.2021 r., „Monitor Prawniczy” 2022/4.
Jóźwiak Z., Kary za fałszywe oznaczenie masła, „Rzeczpospolita” z 19.10.2011 r.
Kohutek K., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Komentarz, LEX 2022.
Kohutek K., Sieradzka M. [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, LEX 2014.
Krüger J., [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. A. Stawicki, E. Stawicki, LEX 2016.
Łaba S., Tyburcy A., Cacak-Pietrzak G., Poradnik dobrych praktyk i ograniczania strat i marnowania żywności w produkcji podstawowej i przetwórstwie zbóż konsumpcyjnych, Warszawa 2020.
Purnhagen K., Molitorisová A., Public and Private Enforcement in European Union Food Law, „European Journal of Risk Regulation” 2022/13 (3).
Sejm RP IX kadencji, Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej oraz niektórych innych ustaw, druk sejm. nr 2152, 31.03.2022 r.
Sejm RP IX kadencji, Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz niektórych innych ustaw, druk sejm. nr 65, 11.12.2019 r.
Serlikowska A., Pojęcie urzędowej kontroli – aspekty definicyjne i zakres przedmiotowy, „Kontrola Państwowa” 2018/2.
Serlikowska A., Decyzja zobowiązująca kontrolowanego do uiszczenia kwoty stanowiącej równowartość kosztów przeprowadzonych badań (art. 30 ust. 1 Ustawy o inspekcji handlowej) jako osobliwa sankcja w urzędowej kontroli żywności sprawowanej przez inspekcję handlową [w:] Urzędowa kontrola żywności. Teoria i praktyka, red. M. Korzycka, P. Wojciechowski, Warszawa 2019.
Serlikowska A., Wdrażanie unijnej reformy urzędowej kontroli żywności – rozproszenie kompetencji krajowych organów, „Kontrola Państwowa” 2019/6.
Stefańska E. [w:] System Postępowania Cywilnego, t. 6, Postępowanie odrębne, red. A. Machnikowska, LEX 2022.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Sprawozdanie z działalności Inspekcji Handlowej w 2019 r., Warszawa 2019.
Wędrychowska-Karpińska A., Wiercińska-Krużewska A. [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. A. Stawicki, E. Stawicki, LEX 2016.
Wojciechowski P., Polska regulacja urzędowych kontroli żywności [w:] P. Wojciechowski, M. Korzycka, System prawa żywnościowego, LEX 2017.
Wojciechowski P., Regulacje związane z analizą ryzyka oraz kontrolą i monitoringiem w łańcuchu żywnościowym [w:] P. Wojciechowski, M. Korzycka, System prawa żywnościowego, LEX 2017.
dr Marcin Czechowski
Instytut Prawa i Administracji, Uniwersytet Pomorski w Słupsku. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0895-3768
Realizacja prawa dostępu do służby publicznej na przykładzie postępowania kwalifikacyjnego do Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18.01.2023 r., III OSK 1793/21
W glosowanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny po raz pierwszy poddał kontroli procedurę naboru do służby w formacjach specjalnych. Dokonana w jej toku interpretacja przepisów prawa zasługuje na aprobatę. Jest dogłębna i wszechstronna, o czym świadczy przytoczona w uzasadnieniu argumentacja. Dzięki orzeczeniu w pojedynczej sprawie wyłączone zostało stosowanie przepisu rozporządzenia, który umożliwia arbitralne i nieweryfikowalne przerwanie postępowania kwalifikacyjnego do Centralnego Biura Antykorupcyjnego, pozbawiając kandydata prawa do poznania choćby ogólnej przyczyny posunięcia organu.
Słowa kluczowe: prawo dostępu do służby publicznej, postępowanie kwalifikacyjne, formacje umundurowane, służby specjalne
dr Marcin Czechowski
Institute of Law and Administration, Pomeranian University in Slupsk. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0895-3768
Implementing the right of access to public service based on the example the qualification procedure for the Central Anti-Corruption Bureau. Gloss to the judgement of the Supreme Administrative Court, 18.01.2023, III OSK 1793/21
In the commented judgement, the Supreme Administrative Court reviewed the recruitment procedure for service in special formations for the first time. The interpretation of the provisions of the law made in its course deserves approval. It is thorough and comprehensive, as evidenced by the reasoning provided in the justification. Thanks to the ruling in a single case, the application of a provision of the regulation, which allows arbitrary and unverifiable discontinuation of the qualification procedure for the Central Anti-Corruption Bureau, depriving the candidate of the right to learn even the general reason for the authority's move, was excluded.
Keywords: right of access to public service, qualification procedure, uniformed formations, special services
Bibliografia / References
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 59, 60, Warszawa 2022.
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016.
Opaliński B., Szustakiewicz P., Centralne Biuro Antykorupcyjne [w:] Stosunek służbowy w formacjach mundurowych, red. W. Maciejko, P. Szustakiewicz, Warszawa 2015.
Sejm RP VII kadencji, Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, druk sejm. nr 1633, 11.07.2013 r.
Sokolewicz W., Wojtyczek K. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, LEX 2016r
Wieczorek M., Charakter prawny stosunków służbowych funkcjonariuszy służb mundurowych, Toruń 2017.
Wieczorek M., Postępowanie kwalifikacyjne wobec kandydatów do służby w formacjach mundurowych, „Rocznik Administracji Publicznej” 2017/3.
Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych, Akademia Humanitas w Sosnowcu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9347-7072
Jedność ludu jako warunek praw podmiotowych – (stracona) szansa populizmu i liberalnej demokracji. Polski przypadek
Przedmiotem artykułu jest związek między ideą jedności podmiotu władzy demokratycznej a ideą praw podmiotowych. Idea jedności narodu (ludu) identyfikowana jest obecnie z populizmem. Celem artykułu jest wykazanie, że jedność podmiotu władzy demokratycznej może być uznana za czynnik sprzyjający ochronie praw podmiotowych przed ingerencją polityczną, jeżeli ideę tej jedności będzie się rozumieć jako ukonstytuowaną przez idealny i realny aspekt ludu. Autor sięga do metafory „dwóch ciał króla”. Idealny aspekt ludu stanowią wartości uznawane za konstytutywne dla danej wspólnoty politycznej, ich uznanie uniemożliwia utożsamienie jego woli z wolą przypadkowej większości. Realny aspekt ludu – wyrażany np. w wyborach powszechnych – wyłącza natomiast projekty ideologiczne niemające społecznego poparcia. Takie ujęcie suwerenności ludu uzasadnia zarazem wyznaczenie granic sfery publicznej i prywatnej, a przez to ochronę praw podmiotowych. Wnioski płynące z analizy są odniesione do sporu ideowego w Polsce po 2015 r. między władzą, określaną przez przeciwników jako populistyczna, a opozycją samoidentyfikującą się jako liberalno-demokratyczna.
Słowa kluczowe: populizm, suwerenność, dwa ciała króla, rządy prawa
dr hab. Arkadiusz Barut
Faculty of Social Sciences and Humanities, Humanitas University in Sosnowiec. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9347-7072
The unity of people as a condition of rights protection – the (lost) chance of populism and liberal democracy. Polish example
The matter of the article is the relationship between the idea of unity of the subject of democratic power and the idea of subjective rights. The idea of the unity of the nation (people) is currently identified with populism. The aim of the article is to show that the unity of the subject of democratic power can be considered as a factor conducive to the protection of subjective rights against political interference, as long as the idea of this unity is properly understood – as constituted by the dialectic between the ideal and the empirical aspect of the people (of ‘two bodies’), the author draws on the metaphor of ‘the king’s two bodies’. The ideal aspect of the people, i.e. the values considered constitutive for a given political community, make it impossible to identify its will with the will of a random majority. The real aspect of the people – expressed, for example, in general elections, excludes ideological projects that do not have social support. Such an approach to the sovereignty of the people justifies the determination of boundaries of the public and private spheres, and thus the protection of subjective rights.
Keywords: populism, sovereignty, king’s two bodies, rule of law
Bibliografia / References
Abts K., Rummens S., Populism versus democracy, “Political Studies” 2007/55 (2).
Autorytarny populizm w XXI wieku. Krytyczna rekonstrukcja (Authoritarian Populism in the 21st Century. Critical Reconstruction), eds. F. Pierzchalski, B. Rydliński, Warsaw 2017.
Bartyzel J., Śmiertelny bóg Demos (Demos the Mortal God), Warsaw 2009.
Barut A., Departure from the rule of law as the consolidation of biopower. Example of Polish legislation justified by fighting the COVID-19 pandemic, “Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” (“The Archive of the Philosophy of Law and the Social Philosophy”) 2021/3 (28).
Barut A., Prawa człowieka jako dekonstrukcja symboliki prawno-politycznej społeczeństwa liberalnego (Human Rights as a Deconstruction of the Legal and Political Symbolism of the Postmodern Society), Warsaw 2018.
Barut A., Prawo karne jako redukcja do ‘nagiego życia’. Instytucja zatrzymania prawa jazdy ze względu na przekroczenie w terenie zabudowanym dozwolonej prędkości w świetle koncepcji Pierre’a Legendre’a i Giorgio Agambena (Criminal law as a reduction to ‘bare life’. The confiscation of driving license due to exceed of speed) [in:] Istota, faktyczność i legitymizacja prawa karnego (The Essence, Facticity and Legitimation of Criminal Law), ed. J. Piskorski, Warsaw 2019.
Barut A., Stosowanie przepisów o służebności przesyłu jako przykład prawa „stanu wyjątkowego” (Application of the transmission easement rgulations as an example of the ‘state of exception’ law), “Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” (“The Archive of the Philosophy of Law and the Social Philosophy”) 2019/1 (19).
Barut A., The autonomy of the democratic and liberal aspect in Carls Schmitt’s unwritten constitutional concept [in:] Uncodified Constitutions and the Question of Political Legitimacy, ed. Ł. Perlkowski, Toruń 2022.
Berlin I., To Define Populism, “The Isaiah Berlin Virtual Library” 1968/6, http://berlin.wolf.ox.ac.uk/lists/bibliography/bib111bLSE.pdf (accessed on: 11.3.2021).
Brubaker R., Populism and nationalism, “Nations and Nationalism” 2020/26 (1).
Bulgaric B., The Populists at the Gates: Constitutional Democracy Under Siege?, draft paper submitted for the Public Law and the New Populism workshop, New York University School of Law / Jean Monnet Center for International and Regional Economic “Law & Justice”, September 2017.
Canovan M., Trust the people! Populism and the two faces of democracy, “Political Studies” 1999/47 (1).
De Cleen B., Populism and nationalism [in:] Oxford Handbook of Populism, eds. C. Rovira Kaltwasser et al., Oxford and New York 2017.
De Cleen B., Stavrakakis Y., Distinctions and articulations: a discourse theoretical framework for the study of populism and nationalism, “Javnost – The Public” 2017/24 (4).
Duguit L., Manuel de droit constitutionnel: théorie générale de l'Etat, organisation politique (Handbook on Constitutional Law: General Theory of the State, Political Organisation), Paris 1907.
Flynn B.B., The Philosophy of Claude Lefort, Evanston 2005.
Halmai G., Populism, authoritarianism and constitutionalism, “German Law Journal” 2019/20 (3).
JZ, Agata Młynarska nad Bałtykiem. Ostro o wczasowiczach: Państwo Kiepscy. Lista narzekań jest dłuższa, Plotek, 12.07.2016, https://www.plotek.pl/plotek/7,78649,20388383,agata-mlynarska-nad-baltykiem-ostro-o-wczasowiczach-panstwo.html (accessed on: 3.02.2021).
Kant I., Metafizyczne podstawy nauki prawa, transl. W. Galewicz, Kęty 2006.
Kramer L.D., Popular constitutionalism circa 2004, “California Law Review” 2004/92 (4).
Krygier M., The Rule of Law: Legality, Teleology, Sociology, 31.10.2008, http://ssrn.com/abstract=1218982 (accessed on: 7.01.2023).
Laclau E., Emancypacje, Wrocław 2004.
Laclau E., Mouffe Ch., Hegemonia i strategia socjalistyczna (Hegemony and Socialist Strategy), transl. S. Królak, Wrocław 2007.
Laclau E., Post-Marxism, Populism and Critique, ed. D. Howarth, London, New York 2015.
Laclau E., On Populist Reason, London, New York 2018.
Lefort C., Essai sur le politique (Essay on the Polity), Lonrai 1988.
Marczewska-Rytko M., Populizm jako reakcja na neoliberalizm. O społecznym podłożu kryzysu demokracji liberalnej (Populism as a reaction to neoliberalism. Social background of liberal democracy crisis), “Krakowskie Studia Międzynarodowe” (“Cracow International Studies”) 2011/4.
Mény Y., Surel Y., Par le peuple, pour le peuple: le populisme et les démocraties (By the People, for the People: Populism and Democracies), Paris 2000.
Mény Y., Surel Y., The constitutive ambiguity of populism [in:] Democracies and the Populist Challenge, eds. Y. Mény, Y. Surel, New York 2002.
Morawski L., A Critical Response [in:] The Polish Constitutional Crisis and Institutional Self-Defense, debate, 3.06.2017, https://verfassungsblog.de/a-critical-response/ (accessed on: 21.02.2021).
Mudde C., Kaltwasser C.R., Exclusionary vs. inclusionary populism: Comparing contemporary Europe and Latin America, “Government and Opposition” 2013/48 (2).
Norris P., Is Western democracy backsliding? Diagnosing the risks, “Harvard Kennedy School Working Paper” No. RWP17-012, March 2017.
Papadopoulos Y., Populism, the democratic question, and contemporary governance [in:] Democracies and the Populist Challenge, eds. Y. Mény, Y. Surel, New York 2002.
Radiukiewicz A., “Twardogłowi fanatycy” i “beneficjenci dobrej zmiany” – o innych Komitetu Obrony Demokracji (“The diehard fanatics” and “the beneficieries of the good change” – about the others of the Committee for the Defence of Democracy”), “Kultura i Społeczeństwo” 2018/62 (1).
Rousseau J.-J., The Social Contract and the First and the Second Discourses, transl. S. Dunn, Yale 2002.
Sadurski W., How democracy dies (in Poland). A case study of anti-constitutional populist backsliding, 17.01.2018, https://ruleoflaw.pl/how-democracy-dies-in-poland-a-case-study-of-anticonstitutional-populist-backsliding/ (accessed on: 27.02.2021).
Schmitt C., Dyktatura (Dictatorship), transl. K. Wudarska, Warsaw 2016.
Schmitt C., Nauka o konstytucji (Constitutional Theory), transl. M. Kurkowska R. Marszałek, Warsaw 2013.
Stavrakakis Y., Anti-populism may be the real threat to democracy, blog post: http://blogp.lse.ac.uk/europpblog/2017/07/24/is-populism-really-a-threat-to-democracy/#Three (accessed on: 28.01.2022).
Stewart A., The social roots [in:] Populism: Its Meanings and National Characteristics, eds. G. Ionescu, E. Gellner, London 1969.
Tushnet M., Bugaric B., Power to the People. Constitutionalism in the Age of Populism, Oxford 2021.
Urbinati N., Political theory of populism, “Annual Review of Political Science” 2019/22.
Wiatr J., New and old authoritarianism in a comparative perspective, “Studia Socjologiczno-Polityczne. Seria Nowa” (“Sociological and Political Studies. New Series”) 2017/2.
Zmierzch demokracji liberalnej? (The Fall of Liberal Democracy?), eds. K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz, J. Wiśniewska-Grzelak, Warsaw 2018.
dr Dobrochna Minich
Katedra Teorii Prawa i Materialnych Źródeł Prawa, Wydział Prawa i Administracji, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9987-7835
Antropocen w świetle filozofii bytu społecznego oraz prawa
Przedmiotem artykułu jest problem współczesnego rozumienia antropocenu. Jeszcze do niedawna utożsamiano to pojęcie z ekologią. Współcześnie poszukujemy jego głębszego znaczenia poprzez odwołanie do filozofii ewolucji oraz ontologicznego rozumienia bytu społecznego i człowieka. Społeczeństwo to nie tylko swoiście rozumiana zbiorowość ludzka. Poza nią składa się nań podłoże materialne (świat przyrody ożywionej i nieożywionej) oraz świat kultury wraz z nauką i jej wytworami cywilizacyjnymi. Człowiek stanowi „element” przyrody – z niej wyewoluował, wykorzystując warunki chemiczno-biologiczne. Jego działania doprowadziły jednak do degradacji podłoża, w którym funkcjonował, i dziś ludzkość znalazła się w katastroficznej sytuacji. Uświadomiliśmy sobie, że nie jesteśmy „panami świata” i że stanowimy jedność z naturą. Przyjmujemy postawę antyatropocentryczną, w której prawo odgrywa szczególną rolę.
Słowa kluczowe: antropocen, człowiek jako istota społeczna, biologiczne prawa natury, postawa antropocentryczna, postawa anty-antropocentryczna, ewolucyjna koncepcja prawa
dr Dobrochna Minich
Department of Theory of Law and Material Sources of Law, Faculty of Law and Administration, Lazarski University, Warsaw. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9987-7835
The Anthropocene in the light of social philosophy and law
The subject of this article is the problem of contemporary understanding of the Anthropocene. Until recently, this concept was identified with ecology. Nowadays, we seek its deeper meaning by referring to the philosophy of evolution and the ontological understanding of the social being. Society is not only a specifically understood human collective. Apart from it, it consists of the material foundation (world of animate and inanimate nature) and the world of culture together with science and its civilisational products. Man is an "element" of nature – he has evolved from it using chemical and biological conditions. Human activities have led to the degradation of the ground in which they functioned, and today mankind has found itself in a catastrophic situation. We have realised that we are not "masters of the world" and that we are one with nature. We adopt an anti-anthropocentric attitude in which law plays a special role.
Keywords: Anthropocene, man as a social being, biological laws of nature, anthropocentric attitude, anti-anthropocentric attitude, evolutionary theory of law
Bibliografia / References
Antropocene e bene comune: tra nuove tecnologie, nuove epistemologie e nuovi virus, red. S. Langella, M. Damonte, A. Massaro, Genova 2022.
Antropoceno, derechos humanos y naturaleza: Enfoques iusfilosóficos, red. D. Sánchez Rubio, Á. Sánchez Bravo, Madrid 2023.
Brożek B., Normatywność prawa, Warszawa 2012.
Darwin K., O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt, Warszawa 2020.
Denton M., Władcy ognia. Jak człowiek zrealizował projekt ujarzmienia ognia i przekształcenia naszej planety, Warszawa 2023.
Denton M.J., Przeznaczenie natury. Co prawa biologii mówią o naszym miejscu we wszechświecie, Warszawa 2022.
Dunn R., Historia naturalna przyszłości. Co prawa przyrody mówią o losie człowieka, Kraków 2023.
Ellis E.C., Anthropocene: A Very Short Introduction, Oxford 2018.
Ganowicz-Bączyk A., Wpływ nowożytnego antropocentryzmu na relację człowieka do przyrody. Część pierwsza, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2011/9 (1).
Ganowicz-Bączyk A., Wpływ nowożytnego antropocentryzmu na relację człowieka do przyrody. Część druga, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2011/9 (2).
Gurczyńska-Sady K., Sady W., Antropocen. Szanse i zagrożenia, Warszawa 2023.
Lamentowicz W., Interpretacja prawnicza. Omnia sunt interpretanda, Warszawa 2020.
Lamentowicz W., Status prawny i dynamika porządku prawnego, Łódź 2017.
Lipiec J., Drogi życia. Studia z filozofii człowieka, Kraków 2020.
Lipiec J., My – ludzie. Studia z filozofii społecznej, Kraków 2022.
Lipiec J., Podstawy ontologii społeczeństwa, Warszawa 1972.
McKibben B., The End of Nature, New York 2006.
Minich D., Prawo dnia jutrzejszego z perspektywy antropologii filozoficznej oraz ewolucyjnej teorii prawa – preliminaria [w:] Prawo jako projekt przyszłości, red. P. Chmielnicki, D. Minich, Warszawa 2022.
Na świecie jest nas już 8 miliardów. Jak poradzi sobie z tym planeta?, „Rzeczpospolita” z 15.11.2022 r., https://klimat.rp.pl/klimat-i-ludzie/art37417361-na-swiecie-jest-nas-juz-8-miliardow-jak-poradzi-sobie-z-tym-planeta (dostęp: 20.04.2023 r.).
Oreskes N., Conway E.M., Upadek cywilizacji zachodniej. Spojrzenie z przyszłości, Warszawa 2018.
Pietrzykowski T., Ludzkie, niezbyt ludzkie. Esej o podmiotowości prawnej i wyzwaniach XXI wieku, Katowice 2016.
Sadowski R.F., Ekologia integralna [w:] Filozofia społeczna, cz. 2: Problemy i dyskusje, red. S. Janeczek, A. Starościc, Lublin 2022.
Załuski W., Ewolucyjna filozofia prawa, Warszawa 2009.
Załuski W., Ewolucyjna filozofia prawa [w:] Filozofia prawa. Normy i fakty, red. J. Hołówka, B. Dziobkowski, Warszawa 2020.
Załuski W., Law and Evil: The Evolutionary Perspective, Cheltenham 2018.
Zirk-Sadowski M., Wprowadzenie [w:] Prawo jako projekt przyszłości, red. P. Chmielnicki, D. Minich, Warszawa 2022.
dr Svetoslav D. Naoumov
Instytut Nauk Prawnych, Bułgarska Akademia Nauk, Sofia, Bułgaria
Sprawiedliwość i władza dyskrecjonalna w wymiarze sprawiedliwości
W artykule został podjęty problem poczucia sprawiedliwości u obywateli w kontekście dyskrecjonalnej władzy państwa sprawowanej przez działające w jego imieniu organy. Autor analizuje, w jaki sposób dyskrecjonalne wykonywanie władztwa państwowego wpływa na poczucie sprawiedliwości u obywateli. Dyskrecjonalność była tradycyjnie postrzegana jako prawo do podejmowania decyzji na podstawie osobistego uznania przewidzianego przez prawo. Jest ona zwykle omawiana z perspektywy wymiaru sprawiedliwości. Z filozoficznego punktu widzenia problematyka ma jednak znacznie szerszy wymiar. Wyzwania, przed którymi stoi współczesny wymiar sprawiedliwości w kontekście dyskursu słusznej sprawiedliwości, przechodzą długą i skomplikowaną ścieżkę, naznaczoną sprzecznościami, kryzysami i ostatecznymi osiągnięciami samostanowienia i ochrony praw obywatelskich.
Słowa kluczowe: sprawiedliwość, filozofia prawa, świadomość prawna, prawodawstwo, prawa obywatelskie, praworządność, dyskrecja, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zasady prawne
Ph.D. Svetoslav D. Naoumov
Institute of Legal Studies, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, Bulgaria
Fairness and discretionary power in the administration of justice
The article is dedicated to the connection between justice and discretionary power. The problem of the functional relationship between justice and discretionary power is based on an analysis of the principle of separation of powers in the modern rule of law, on the one hand, and philosophical discourse on the right to a fair trial in that same rule of law, on the other. Discretionary power has traditionally been seen as the right to make decisions based on personal discretion provided by law. Discretionary power is usually discussed from the perspective of the judiciary. From a philosophical point of view, however, the issue has a much broader dimension. The challenges that contemporary justice faces in the context of the right-justice discourse go a long and complicated way, marked by contradictions, downturns, and the ultimate achievements of self-assertion and protection of civil rights.
Keywords: justice, philosophy of law, legal consciousness, legislation, civil rights, rule of law, discretionary power, EU Court, legal principles
Bibliografia / References
Belova G., Some notes after Opinion 2/13 of December 18, 2014 of the Court of the European Union, “Society and Law” 2015/3.
Coleman J.L., [Review of Taking Rights Seriously, by R.M. Dworkin], “California Law Review” 1978/66 (4).
Drumeva E., Constitutional Law, fifth amended and revised edition, Sofia 2018.
Drumeva E., Primacy of EU law over national law (in the practice of the Constitutional Court), “Legal World” 2009/1.
Duée P.-H., Pour une charte de déontologie des métiers de la recherché. On an ethical charter of the research professions, Science and Conscience, Bulgaria 2015.
Dworkin R., Hard Cases [in:] An Anthology Philosophy of Law and Legal Theory, ed. D. Patterson, Wiley-Blackwell 2003.
Dworkin R., Taking Rights Seriously, Cambridge 1977.
Fast H., The Passion of Sacco and Vanzetti: A New England Legend, New York 1953.
Habermas J., Morality, Law and Democracy, Sofia 1999.
Hart's Postscript: Commentaries on Hart's Postscript to the Concept of Law, ed. J. Kolman, transl. from English, ed. St. Yotov, Sofia 2006.
Kelsen H., Die Illusion der Gerechtigkeit. Eine kritische Untersuchung der Sozialphilosophie Platons, Wien 1985.
Kolev T., Discretionary Power and Inner Conviction of the Judge, Sofia 2013.
Kornezov A., The Court of Justice and the national courts. Collection of scientific works of the Institute of Legal Sciences, vol. III (2006), BAS 2007.
Lozano M., The Big Legal Systems. Introduction to European and Non-European Law, Sofia 2018.
Marinova G., The Agreement in the Bulgarian Criminal Process, Sofia 2017.
Popova Zh., Kornezov A.. The accession of the EU to the ECHR – sober legal analyses, “Society and Law Magazine” 2015/8.
Radev D., Philosophical Normativism in Law, Sofia 2017.
Radev D., Theory of Justice, Sofia 2006.
Semov S., Principle of respect for the national identity of an EU Member State [in:] S. Semov, The Role and Importance of International and National Law in the Modern World, Publishing complex UNSS, 2018.
Semov S., The paradoxes of the non-accession of the EU to the ECHR [in:] Right and rights. Collection in memory of Prof. R. Tashev, S.: UI “St. Kliment Ohridski” Publishing House, 2016.
Slavova M., Limits of discretionary power, “Scientific Works of the IDP”, vol. XVI, Sofia 2017.
Stoilov Y., State Power: Legal-Political Distinctions and Relations, Sofia 2001.
Valchev D., Lectures on General Theory of the State, Sofia 2013.
dr Magdalena Taraszkiewicz
asystent w Zakładzie Prawa, Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych, Akademia Łomżyńska; radca prawny, stały mediator sądowy.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1297-8279
Zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego a odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Artykuł 17 ust. 2 p.z.p. normuje jedną z podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych – zasadę legalności. Zgodnie z tą zasadą: „Zamówienia udziela się wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy”. Nie oznacza to jednak, że po podpisaniu umowy w sprawie zamówienia publicznego nie może dochodzić do jej zmian. Częstokroć wykonawca z przyczyn od siebie niezależnych nie jest w stanie wykonać przedmiotu zamówienia publicznego w terminie. Nadto może zajść konieczność wykonania dodatkowych czynności, a nawet zmiana wykonawcy. Ustawodawca dopuszcza możliwość dokonania zmian w treści umowy w sprawie zamówienia publicznego, jednakże zmiany te nie mogą naruszać w szczególności art. 454 i 455 p.z.p. W przypadku niezgodnej z przepisami Prawa zamówień publicznych zmiany umowy zamawiający określony w art. 4 pkt 1, 2 i 4 oraz art. 5 ust. 1 pkt 1 p.z.p. może ponieść odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Celem artykułu jest analiza przepisów prawa, stanowisk doktryny oraz orzecznictwa w zakresie dopuszczalności dokonywania zmian w umowie w sprawie realizacji zamówienia publicznego oraz odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w przypadku niezgodnej z przepisami o zamówieniach publicznych zmianie umowy. Artykuł opracowano z wykorzystaniem niereaktywnych metod badawczych – dogmatyczno-prawnej oraz prawno-porównawczej.
Słowa kluczowe: zamówienia publiczne, umowa, zmiana umowy, odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Ph.D. Magdalena Taraszkiewicz
assistant at the Department of Law, Faculty of Social Sciences and Humanities, University of Lomza; legal counsel, in-house court mediator.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1297-8279
Amendment of the public procurement contract and liability for violation of public finance discipline
Article 17 (2) of the Polish Public Procurement Law regulates one of the basic principles of public procurement – the principle of legality. Pursuant to this p: "The contract is awarded to the contractor selected in accordance with the provisions of the Act." This does not mean, however, that once a public procurement contract is signed, it cannot be amended. It is often the case that, for reasons beyond his control, the contractor is unable to perform the subject of the public procurement contract on time. In addition, it may be necessary to perform additional activities or even change the contractor. The legislator allows for the possibility to amend the content of the public procurement contract, however, such amendments may not violate, in particular, Articles 454 and 455 of the Polish Public Procurement Law. In the event of an amendment to the contract which is inconsistent with the provisions of the Polish Public Procurement Law, the ordering party, as defined in Article 4.1, 4.2, 4.4 and Article 5.1.1 of the Polish Public Procurement Law, may incur liability for violation of public finance discipline. The purpose of the article is to analyse the provisions of law, doctrine and jurisprudence regarding the admissibility of amendments to a public procurement contract, and liability for violation of public finance discipline in the event of an amendment to the contract that is inconsistent with the provisions on public procurement. The article was developed using non-reactive research methods – dogmatic-legal and legal-comparative.
Keywords: public procurement, contract, contract amendment, liability for violation of public finance discipline
Bibliografia / References
Artymowicz B. [w:] B. Artymowicz, A. Kościńska-Paszkowska, K. Subocz, K.M. Szmaj, M. Tomczak, Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, red. A. Kościńska-Paszkowska, LEX 2021.
Fermus-Bobowiec A., Umowa w sprawie zamówienia publicznego jako szczególna umowa cywilnoprawna, cz. 2, „Radca Prawny” 2012/12.
Gawrońska-Baran A. [w:] A. Gawrońska-Baran, E. Wiktorowska, A. Wiktorowski, P. Wójcik, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021.
Granecki P., Granecka I., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021.
Lipiec-Warzecha L., Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, LEX 2012.
Merkwa W., Granice swobody umów w zamówieniach publicznych, „Zamówienia Publiczne Doradca” 2013/9.
Nowak H., Winiarz M., Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021.
Nowicki J.E., Między Kodeksem cywilnym a Prawem zamówień publicznych, cz. 1, „Monitor Zamówień Publicznych” 2010/3.
Nowicki J.E. [w:] E.J. Nowicki, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LEX 2018.
Nowicki J.E. [w:] E.J. Nowicki, M. Kołecki, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LEX 2019.
Stachowiak M. [w:] W. Dzierżanowski, Ł. Jaźwiński, J. Jerzykowski, M. Kittel, M. Stachowiak, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LEX 2021.
prof. dr hab. Aleksander Lipiński
Wydział Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Jana Długosza, Częstochowa. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9947-0007
Wygaśnięcie koncesji w Prawie geologicznym i górniczym
Koncesja na działalność regulowaną przepisami Prawa geologicznego i górniczego wygasa: 1) z upływem czasu, na jaki została udzielona, 2) jeżeli stała się bezprzedmiotowa, 3) w razie śmierci przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, która nie doprowadziła do powstania tzw. zarządu sukcesyjnego, 4) w razie likwidacji przedsiębiorcy, 5) w przypadku jej zrzeczenia się. Dodatkowe wymagania dotyczą wygaśnięcia koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie oraz wydobywanie węglowodorów, a także wynikają z przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (wygaśnięcie decyzji z powodu niespełnienia określonego nią warunku). Stwierdzenie wygaśnięcia koncesji następuje w drodze decyzji organu koncesyjnego. Ma ona charakter związany; w razie zaistnienia którejkolwiek z określonych wyżej przesłanek musi dojść do jej podjęcia. Postępowanie w tej sprawie może zostać wszczęte zarówno z urzędu, jak i na wniosek strony.
Słowa kluczowe: koncesja w Prawie geologicznym i górniczym, przesłanki i tryb wygaśnięcia koncesji w Prawie geologicznym i górniczym
prof. dr hab. Aleksander Lipiński
Faculty of Law and Economics, Jan Długosz University in Czestochowa. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9947-0007
Expiry of licenses in the Geological and Mining Act
A license for activities regulated by the Geological and Mining Act expires: 1) upon expiry of the time for which it was granted; 2) if it has become purposeless; 3) in case of the death of an entrepreneur who was a natural person, that has not led to the creation of the so-called succession management; 4) in case of the entrepreneur's liquidation; 5) in the event of its renouncement. Additional requirements apply to the expiry of a license for hydrocarbon exploration, prospecting and extraction, and also arise from the provisions of the Polish Code of Administrative Procedure (expiry of a decision due to failure to fulfil a condition specified therein). The expiry of a license is established by a decision of the concession authority. It is not discretionary in nature; in the event of the occurrence of any of the premises specified above, such decision must be taken. Proceedings in this matter may be initiated both ex officio and at the request of a party.
Keywords: licenses in the Geological and Mining Act, premises for and procedure of license expiry in the Geological and Mining Act
Bibliografia / References
Klimek G. [w:] Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz, red. B. Rakoczy, Warszawa 2015.
Klonowski K. [w:] Ogólne postępowanie administracyjne jurysdykcyjne, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2022.
Lipiński A., Czesko-polski spór przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej – komentarz w związku ze stanowiskiem Rzecznika Generalnego (sprawa C-121/21) (w druku).
Lipiński A., Czy koncesja na wydobywanie kopaliny ze złoża podlega dziedziczeniu, „Casus” 2017/85.
Lipiński A., Glosa do postanowienia Wiceprezes Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21.05.2021 r. (Republika Czeska v. Rzeczpospolita Polska, C-121/21), „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2021/6.
Lipiński A., Nakaz natychmiastowego wstrzymania wydobycia węgla brunatnego ze złoża „Turów” oraz dzienna kara pieniężna (rozważania na tle postanowień TSUE z 21 maja 2021 r. oraz z 20.09.2021 r., C-121/21 R) [w:] Z prawem ustrojowym porównawczym przez ponad półwiecze. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Marianowi Grzybowskiemu z okazji 55-lecia pracy naukowej, red. B. Przywora, A. Rogacka-Łukasik, K. Skotnicki, Częstochowa 2022.
Lipiński A., Prawne podstawy geologii i górnictwa, Warszawa 2019.
Matan A., Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji administracyjnej, Warszawa 2020.
Przybysz P.M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, LEX 2022.
Schwarz H., Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz, t. I, Wrocław 2013.
Świerk P., Glosa do wyroku NSA z 19.07.2017 r., II GSK 5301/16, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2019/4 (85).
Woś T., Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji administracyjnej jako bezprzedmiotowej (art. 162 k.p.a.), „Państwo i Prawo” 1992/7.
Wróbel A. [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX 2022.
dr Małgorzata Trybus
Kolegium Nauk Społecznych, Instytut Nauk Prawnych, Zakład Prawa Karnego, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3053-3145
Zagrożenie bezpieczeństwa ekologicznego w postaci nieodpowiedniego postępowania z odpadami – wybrane aspekty prawnokarne
Zagrożenie bezpieczeństwa ekologicznego wiąże się z występowaniem różnego rodzaju negatywnych zjawisk. Wśród nich wymienić można przypadki nieodpowiedniego postępowania z odpadami. Zachowania takie niewątpliwie niosą ze sobą daleko idące, a niekiedy nieodwracalne w skutkach ujemne następstwa nie tylko dla życia i zdrowia człowieka, ale także dla środowiska naturalnego. Celem opracowania jest analiza przepisów polskiego kodeksu karnego dotyczących przestępstw związanych z nieodpowiednim postępowaniem z odpadami (art. 183 k.k.). W pracy zwrócono przede wszystkim uwagę na rodzaje odpadów będących przedmiotem nielegalnego obrotu, znamiona określające czynności sprawcze tych przestępstw oraz prawnokarne konsekwencje ich popełniania. Ze względu na blankietowy charakter omawianych przepisów rozważania obejmują w pewnym zakresie również inne akty prawne.
Słowa kluczowe: przestępstwa środowiskowe, nieodpowiednie postępowanie z odpadami, środowisko, Kodeks karny, kara
dr Małgorzata Trybus
Committee of Social Sciences, Institute of Legal Sciences, Department of Criminal Law, University of Rzeszow, Rzeszow. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3053-3145
Threat to environmental safety in the form of inadequate waste handling – selected criminal law aspects
Threats to environmental safety are associated with the occurrence of various negative phenomena. Among them are cases of inappropriate waste handling. The repercussions of such behaviour have far-reaching and potentially irreversible effects not only on human life and health but also on the environment. The purpose of the study is to analyse the provisions of the Polish Criminal Code concerning crimes related to inappropriate handling of waste (Article 183 of the Polish Criminal Code). The paper focuses primarily on the types of waste that are the subject of illegal trade, the elements defining the causative actions of these crimes and the criminal law consequences of their commission. Given the comprehensive nature of the aforementioned provisions, the considerations carried out also include, to some extent, other legal acts.
Keywords: environmental crimes, inappropriate waste handling, environment, Polish Criminal Code, punishment
Bibliografia / References
Buchała K., Przestępstwa w komunikacji drogowej, Warszawa 1961.
Danecka D., O pojęciu odpadów w rozumieniu ustawy z 14.12.2012 r., „Ius Novum” 2016/4.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Roczne podsumowanie działalności Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej, Warszawa 2022.
Górski M., Usuwanie odpadów, Warszawa 2021.
Górski M. [w:] Prawo ochrony środowiska. Komentarz, M. Górski, M. Pchałek, W. Radecki, J. Jerzmański, M. Bar, S. Urban, J. Jendrośka, Warszawa 2014.
Gruszecka D. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021.
Juchacz W., Odpowiedzialność karna za nieodpowiednie postępowanie z odpadami zagrażającymi środowisku – aspekty wybrane [w:] Prawne aspekty ochrony środowiska, red. I. Zgoliński, B.J. Stefańska, J. Jamiołkowski, Inowrocław 2019.
Kamieniarz K., Ktoś przywiózł na działkę tysiące pojemników z „niebezpieczną substancją”. Są wyniki próbek, TVN Warszawa, 22.05.2022 r., https://bydgoszcz.tvp.pl/61076397/zajmowali-sie-nielegalnym-obrotem-odpadami-odpowiedza-przed-sadem (dostęp: 20.12.2022 r.).
Kulig M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2021.
Lachowski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2016.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Koniec z łagodnymi karami dla niszczących środowisko, 8.12.2021 r., https://www.gov.pl/web/klimat/koniec-z-lagodnymi-karami-dla-niszczacych-srodowisko (dostęp: 20.12.2022 r.).
Radecki W., Ochrona środowiska w nowym prawie karnym, cz. II, Prawnokarna ochrona przed zanieczyszczeniami, odpadami i promieniowaniem, „Monitor Prawniczy” 1998/1.
Radecki W., Przestępstwa narażenia życia i zdrowia człowieka na niebezpieczeństwo w kodeksie karnym PRL z 1969 r., Warszawa–Wrocław 1977.
Radecki W., Ustawa o odpadach. Komentarz, Warszawa 2008.
Radecki W. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 1, red. A. Wąsek, Warszawa 2006.
Radecki W. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016.
Radecki W. [w:] Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna, t. 1, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Warszawa 2010.
Roliński M., Ewolucja pojęcia prawnego „środowisko” oraz „ochrona środowiska”, „Studia Iuridica Lublinensia” 2005/6.
Sejm RP IX kadencji, Uzasadnienie rządowego projektu ustawy z 21.06.2022 r., druk sejm. nr 2371, https://www.sejm.gov.pl (dostęp: 23.01.2023 r.).
Sepioło-Jankowska I. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 1, Komentarz do art. 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017.
Słownik języka polskiego, t. 3, red. M. Szymczak, Warszawa 1981.
Sobczak J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2020.
Wielc M. (red.), Przestępczość środowiskowa – współczesne wyzwanie dla organów ścigania oraz Inspekcji Ochrony Środowiska, Warszawa 2022.
Zajmowali się nielegalnym obrotem odpadami. Odpowiedzą przed sądem, TVP 3, 2.07.2022 r., https://bydgoszcz.tvp.pl/61076397/zajmowali-sie-nielegalnym-obrotem-odpadami-odpowiedza-przed-sadem (dostęp: 20.12.2022 r.).
dr Agnieszka Serlikowska
Okręgowa Izba Radców Prawnych w Bydgoszczy. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1363-8906
Rola Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jako organu urzędowej kontroli żywności
Od 1 lipca 2020 r. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przejęła obowiązki Inspekcji Handlowej w zakresie nadzoru nad jakością handlową tych artykułów w obrocie detalicznym. Reorganizacja ta miała m.in. pozwolić skoncentrować się Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, będącemu również organem Inspekcji Handlowej, na zagadnieniach z obszaru ochrony konkurencji i konsumentów. W ramach tych ostatnich zagadnień Prezes Urzędu zajmuje się zapewnieniem uczciwych praktyk handlowych, ochroną interesów konsumentów i zapewnieniem im prawa do informacji. Jest również organem właściwym w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Celem artykułu jest wykazanie, że mimo odebrania Prezesowi UOKiK kompetencji w zakresie nadzoru nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych w obrocie detalicznym pozostał on urzędowym organem kontroli żywności na mocy zadań powiązanych bezpośrednio z jego głównymi zadaniami w relacji do żywności oraz pasz, a także zbadanie, czy działalność ta w praktyce nie przejawia się bardziej dotkliwymi sankcjami niż wymierzane wcześniej również przez Inspekcję Handlową, a obecnie wyłącznie przez organy Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
Słowa kluczowe: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, przewaga kontraktowa, urzędowa kontrola żywności, organy urzędowej kontroli żywności
dr Agnieszka Serlikowska
District Chamber of Legal Advisors in Bydgoszcz. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1363-8906
The role of the President of the Office of Competition and Consumer Protection as an official food control authority
As of 1 July 2020 the Polish Agricultural and Food Quality Inspection took over the responsibilities of the Trade Inspection in terms of supervision over the commercial quality of agri-food products in retail trade. This reorganisation was intended, among other things, to allow the President of the Office of Competition and Consumer Protection, who is also a body of the Trade Inspection, to focus on issues in the area of competition and consumer protection. As part of the latter issues, the President of the Office of Competition and Consumer Protection deals with ensuring fair commercial practices, protecting the interests of consumers and ensuring their right to information. He is also the competent authority in cases of practices that unfairly exploit contractual advantages. The aim of the article is to show that, despite the removal of the powers of the President of the OCCP to supervise the commercial quality of agri-food products in retail trade, this body has remained an official food control authority by virtue of functions directly related to its main tasks in relation to food and feed, and to examine whether this activity in practice does not manifest itself in more severe sanctions than those previously also imposed by the Trade Inspection, and now only by the authorities of the Agricultural and Food Quality Inspection.
Keywords: President of the Office of Competition and Consumer Protection, unfair trading practices in business-to-business relationships in the agricultural and food supply chain, official controls, competent authorities in the food and feed control system
Bibliografia / References
Herbert-Homenda W., Przeciwdziałanie nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Analiza głównych założeń ustawy z 17.11.2021 r., „Monitor Prawniczy” 2022/4.
Jóźwiak Z., Kary za fałszywe oznaczenie masła, „Rzeczpospolita” z 19.10.2011 r.
Kohutek K., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Komentarz, LEX 2022.
Kohutek K., Sieradzka M. [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, LEX 2014.
Krüger J., [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. A. Stawicki, E. Stawicki, LEX 2016.
Łaba S., Tyburcy A., Cacak-Pietrzak G., Poradnik dobrych praktyk i ograniczania strat i marnowania żywności w produkcji podstawowej i przetwórstwie zbóż konsumpcyjnych, Warszawa 2020.
Purnhagen K., Molitorisová A., Public and Private Enforcement in European Union Food Law, „European Journal of Risk Regulation” 2022/13 (3).
Sejm RP IX kadencji, Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej oraz niektórych innych ustaw, druk sejm. nr 2152, 31.03.2022 r.
Sejm RP IX kadencji, Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz niektórych innych ustaw, druk sejm. nr 65, 11.12.2019 r.
Serlikowska A., Pojęcie urzędowej kontroli – aspekty definicyjne i zakres przedmiotowy, „Kontrola Państwowa” 2018/2.
Serlikowska A., Decyzja zobowiązująca kontrolowanego do uiszczenia kwoty stanowiącej równowartość kosztów przeprowadzonych badań (art. 30 ust. 1 Ustawy o inspekcji handlowej) jako osobliwa sankcja w urzędowej kontroli żywności sprawowanej przez inspekcję handlową [w:] Urzędowa kontrola żywności. Teoria i praktyka, red. M. Korzycka, P. Wojciechowski, Warszawa 2019.
Serlikowska A., Wdrażanie unijnej reformy urzędowej kontroli żywności – rozproszenie kompetencji krajowych organów, „Kontrola Państwowa” 2019/6.
Stefańska E. [w:] System Postępowania Cywilnego, t. 6, Postępowanie odrębne, red. A. Machnikowska, LEX 2022.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Sprawozdanie z działalności Inspekcji Handlowej w 2019 r., Warszawa 2019.
Wędrychowska-Karpińska A., Wiercińska-Krużewska A. [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. A. Stawicki, E. Stawicki, LEX 2016.
Wojciechowski P., Polska regulacja urzędowych kontroli żywności [w:] P. Wojciechowski, M. Korzycka, System prawa żywnościowego, LEX 2017.
Wojciechowski P., Regulacje związane z analizą ryzyka oraz kontrolą i monitoringiem w łańcuchu żywnościowym [w:] P. Wojciechowski, M. Korzycka, System prawa żywnościowego, LEX 2017.
dr Marcin Czechowski
Instytut Prawa i Administracji, Uniwersytet Pomorski w Słupsku. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0895-3768
Realizacja prawa dostępu do służby publicznej na przykładzie postępowania kwalifikacyjnego do Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18.01.2023 r., III OSK 1793/21
W glosowanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny po raz pierwszy poddał kontroli procedurę naboru do służby w formacjach specjalnych. Dokonana w jej toku interpretacja przepisów prawa zasługuje na aprobatę. Jest dogłębna i wszechstronna, o czym świadczy przytoczona w uzasadnieniu argumentacja. Dzięki orzeczeniu w pojedynczej sprawie wyłączone zostało stosowanie przepisu rozporządzenia, który umożliwia arbitralne i nieweryfikowalne przerwanie postępowania kwalifikacyjnego do Centralnego Biura Antykorupcyjnego, pozbawiając kandydata prawa do poznania choćby ogólnej przyczyny posunięcia organu.
Słowa kluczowe: prawo dostępu do służby publicznej, postępowanie kwalifikacyjne, formacje umundurowane, służby specjalne
dr Marcin Czechowski
Institute of Law and Administration, Pomeranian University in Slupsk. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0895-3768
Implementing the right of access to public service based on the example the qualification procedure for the Central Anti-Corruption Bureau. Gloss to the judgement of the Supreme Administrative Court, 18.01.2023, III OSK 1793/21
In the commented judgement, the Supreme Administrative Court reviewed the recruitment procedure for service in special formations for the first time. The interpretation of the provisions of the law made in its course deserves approval. It is thorough and comprehensive, as evidenced by the reasoning provided in the justification. Thanks to the ruling in a single case, the application of a provision of the regulation, which allows arbitrary and unverifiable discontinuation of the qualification procedure for the Central Anti-Corruption Bureau, depriving the candidate of the right to learn even the general reason for the authority's move, was excluded.
Keywords: right of access to public service, qualification procedure, uniformed formations, special services
Bibliografia / References
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 59, 60, Warszawa 2022.
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016.
Opaliński B., Szustakiewicz P., Centralne Biuro Antykorupcyjne [w:] Stosunek służbowy w formacjach mundurowych, red. W. Maciejko, P. Szustakiewicz, Warszawa 2015.
Sejm RP VII kadencji, Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, druk sejm. nr 1633, 11.07.2013 r.
Sokolewicz W., Wojtyczek K. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, LEX 2016r
Wieczorek M., Charakter prawny stosunków służbowych funkcjonariuszy służb mundurowych, Toruń 2017.
Wieczorek M., Postępowanie kwalifikacyjne wobec kandydatów do służby w formacjach mundurowych, „Rocznik Administracji Publicznej” 2017/3.
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma