Dokąd zmierza demokracja? Rozważania na kanwie polskiej praktyki legislacyjnejdr Dobrochna Minich
Katedra Teorii Prawa i Materialnych Źródeł Prawa, Wydział Prawa i Administracji, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9987-7835
Dokąd zmierza demokracja? Rozważania na kanwie polskiej praktyki legislacyjnej
Artykuł stanowi kontynuację rozważań podjętych na kanwie badań prowadzonych przez Centrum Badań Procesu Legislacyjnego Uczelni Łazarskiego. Analizie zostało poddane zagadnienie wzmocnienia kompetencji organów władzy publicznej na przykładzie polskich rozwiązań legislacyjnych. Koncentracja i dominacja władzy w rękach większości parlamentarnej prowadzi do osłabienia i wynaturzenia koncepcji podziału władz, która jest nierozerwalnie związana chociażby z zasadą demokratycznego państwa prawa czy prawami człowieka i obywatela. Jej monopolizacja oznacza powrót do konstrukcji jedności władzy właściwej dla systemów autorytarnych i tzw. partiokracji. Demokracja liberalna wymaga modyfikacji, ale droga przemian, która została obrana przez panującą formację polityczną, prowadzi do autokracji i dyktatury.
Słowa kluczowe: demokracja, liberalizm, władza publiczna, polityka legislacyjna
dr Dobrochna Minich
Department of Theory of Law and Material Sources of Law, Faculty of Law and Administration, Lazarski University, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9987-7835
Where is Democracy headed? Reflections on the basis of Polish legislative practice
The article is a continuation of the considerations undertaken on the basis of research conducted by the Legislative Process Research Centre of the Lazarski University. It analyses the issue of strengthening the competences of public authorities based on the example of Polish legislative solutions. The concentration and dominance of power in the hands of the parliamentary majority leads to the weakening and degeneration of the concept of separation of powers, which is inextricably linked to the principle of a democratic state of law or human and civil rights. The monopolization of power means a return to the construct of unity of power inherent in authoritarian systems and so-called partiocracy. Liberal democracy requires modification, but the path of transformation that has been chosen by the ruling political formation leads to autocracy and dictatorship.
Keywords: democracy, liberalism, public authority, legislative policy
Bibliografia / References
Gopnik A., Manifest nosorożca. Rozprawa z liberalizmem, Łódź 2022.
Gosálbez Pequeño H., Quo Vadis democracia?, Pamplona 2020.
Grygieńć J., Demokracja na rozdrożu. Deliberacja czy partycypacja polityczna?, Kraków 2017.
Held D., Modele demokracji, Kraków 2010.
Kołakowski L., Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania, Kraków 2009.
Levitsky S., Ziblatt D., Tak umierają demokracje, Łódź 2018.
Lipiec J., Władza. Źródła, cele, żądze, Kraków 2019.
López Cambronero M., Salvemos la democracia, Madrid 2023.
Ławniczak A., Jedność i podział władzy, Wrocław 2021.
Minich D., Konstytucjonalizm – autorytaryzm. Tak daleko, a tak blisko, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/9.
Minich D., Dylematy współczesnej władzy – kryzys demokracji liberalnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/7–8.
Minich D., Veto players jako koncepcja rywalizacji o władzę pomiędzy organami władzy państwowej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2018/7–8.
Minich D., Władza państwowa w koncepcjach Grzegorza Leopolda Seidlera, Rzeszów 2013.
Mounk Y., Lud kontra demokracja. Dlaczego nasza wolność jest w niebezpieczeństwie i jak ją ocalić, Warszawa 2019.
Nowak L., Kruche podstawy liberalnej demokracji [w:] Zmierzch demokracji, red. K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz, J. Wiśniewska-Grzelak, Warszawa 2018.
Olczyk A., Filozofia Leszka Kołakowskiego. Marksizm, chrześcijaństwo i prawa człowieka, Kraków 2022.
Pałecki K., Teoria władzy, Kraków 2021.
Pałecki K., Prawo – Polityka – Władza, Warszawa 1988.
Rosanvallon P., Kontrdemokracja. Polityka w dobie nieufności, Wrocław 2011.
Rousseau J.J., Umowa społeczna, przełożył oraz wstępem i przypisami opatrzył A. Pieretiakowicz, Kęty 2002.
Runciman D., Jak kończy się demokracja, Warszawa 2019.
Sancho Rocher L., El nacimiento de la democracia: El experimento político ateniense, Barcelona 2021.
Społeczne, ekonomiczne i polityczne motywy ustaw uchwalanych w trakcie VIII i IX kadencji Sejmu RP, Warszawa 2023.
Szlachta B., Demokracja liberalna. Źródła, ustanowienie (?) i kres (?), Warszawa 2022.
Zakaria F., Przyszłość wolności. Demokracja nieliberalna w Stanach Zjednoczonych i na świecie, Warszawa 2018.
Bartosz Kotowicz
asystent w Katedrze Prawa Gospodarczego Publicznego na Wydziale Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego; doktorant Uczelni Łazarskiego, członek Centrum Badań Procesu Legislacyjnego Uczelni Łazarskiego, Warszawa; kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny, Warszawa, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1560-9938
Czy w Polsce nastąpiła „inflacja” funkcji redystrybucyjnej państwa? Wnioski z badań polskiego ustawodawstwa
W artykule dokonano analizy wysiłku legislacyjnego podjętego przez polskiego ustawodawcę w latach 1990–2022 z wykorzystaniem nowatorskiej metody badawczej, uwzględniającej liczbę i znaczenie aktów prawnych realizujących redystrybucyjną funkcję państwa. Szczególną uwagę poświęcono badaniu ustawodawstwa w latach 2020–2022, którego celem było przeciwdziałanie skutkom kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią COVD-19 oraz ograniczenie wzrostu inflacji. Proces ewaluowania dotyczył odpowiedzi na pytanie, czy powodem uchwalenia ustawy była konieczność redystrybucji dóbr na zasadzie gratyfikacji za przynależność do jakiejś zbiorowości, a nie na zasadzie bezpośredniego ekwiwalentu za wykonaną pracę. Pytania badawcze dotyczyły więc celu ustawy, a nie jej rzeczywistych skutków.
Słowa kluczowe: polityka socjalna, transfery społeczne, redystrybucja dóbr, państwo opiekuńcze, proces legislacyjny, pandemia COVID-19, inflacja, kryzys gospodarczy
Bartosz Kotowicz
Assistant at the Department of Public Economic Law, Faculty of Law and Administration, Lazarski University; PhD student at the Lazarski University; member of the Legislative Process Research Centre of the Lazarski University, Warsaw; qualified restructuring consultant, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1560-9938
Has the redistributive function of the state “inflated” in Poland? Conclusions from studies of Polish legislation
This article analyses the legislative effort undertaken by the Polish legislator in the years 1990–2022, based on an innovative research method, taking into account the number and importance of statutory acts implementing the redistributive function of the state. Particular attention was given to the study of the 2020–2022 legislation, which aimed to counter the effects of the economic crisis caused by the COVID-19 pandemic and to contain the rise in inflation. The evaluation process concerned the answer to the question whether the reason for the adoption of the act was the need to redistribute goods on the basis of gratification for belonging to a community, and not on the basis of a direct equivalent for the work performed. The research questions were therefore concerned with the purpose of the act, rather than its actual effects.
Keywords: social policy, social transfers, redistribution of wealth, welfare state, legislative process, COVID-19 pandemic, inflation, economic crisis
Bibliografia / References
25 lat realizacji norm Konstytucji za pomocą ustaw. Raport z badań, https://www.lazarski.pl/pl/nauka-i-badania/instytuty/wydzial-prawa-i-administracji/centrum-badan-procesu-legislacyjnego/ (dostęp: 30.06.2023 r.).
Chmielnicki P., Stachura M., Metoda badań nad długookresowymi tendencjami w polityce legislacyjnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2020/12.
Eurostat, Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey, 29.092023, https://data.europa.eu/data/datasets/dvrrgg5nu7galdtl3xsyq?locale=en (dostęp: 30.06.2023 r.).
Polakowski M., Szelewa D., Polityka społeczna koalicji PO-PSL, Friedrich-Ebert-Stiftung, Przedstawicielstwo w Polsce wspólnie z Fundacją Międzynarodowe Centrum Badań i Analiz (ICRA), Warszawa 2015.
prof. dr hab. Paweł Chmielnicki
Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii, Uniwersytet Warszawski, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3161-9397
Przeciwdziałanie nadużywaniu wsparcia ze strony państwa w trakcie VIII i IX kadencji Sejmu RP
W ekonomicznej teorii dóbr publicznych istnieje zjawisko definiowane jako tzw. efekt wolnego jeźdźca, powiązane z pokrewnym zjawiskiem efektu Ringelmanna. W przypadku świadczeń publicznych oba efekty manifestują się w zachowaniu osób, które korzystają z tych świadczeń (np. usług medycznych), choć nie ma do tego uzasadnionej podstawy, a świadczenia te powinny trafić do innych członków społeczeństwa. Badania polskiego ustawodawstwa z lat 2015–2023 ujawniają, że w tym okresie uchwalono również ustawy, których skutki odnosiły się do generowania efektu gapowicza, a nie do jego redukcji. Na podstawie badań procesu legislacyjnego można stwierdzić, że działania polskiego ustawodawcy w zakresie niwelowania efektu gapowicza w obszarze publicznych usług medycznych w latach 2015–2023 okazały się niekonsekwentne.
Słowa kluczowe: efekt gapowicza, efekt Ringelmanna, proces legislacyjny
prof. dr hab. Paweł Chmielnicki
Faculty of Journalism, Information and Bibliology, University of Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3161-9397
Counteracting the abuse of state support during the VIII and IX terms of office of the Sejm of the Republic of Poland
In the economic theory of public goods, there is a phenomenon defined as the so-called “free-rider effect”, which is associated with the related phenomenon of the Ringelmann effect. Both effects manifest in public services through the behaviour of persons who use these benefits (including medical services) without having a justified basis for doing so, and while these benefits should reach other members of society. Studies on Polish legislation from 2015–2023 reveal that during that period statutes were enacted that generated the “free-rider effect” instead of reducing it. Based on studies of the legislative process, it can be concluded that the activities of the Polish legislator in the field of reducing the “free-rider effect” in the area of public medical services in 2015–2023 proved to be inconsistent.
Keywords: free-rider effect, Ringelmann effect, legislative process
Bibliografia / References
Baumol W.J., Welfare Economics and the Theory of the State, Cambridge 1952.
Gaughan J., Kasteridis P., Mason A., Street A., Why are there long waits at English emergency departments?, „The European Journal of Health Economics” 2020/21 (12).
Groves T., Ledyard J., Optimal allocation of public goods: A solution to the „free-rider” problem, „Econometrica” 1977/45 (4).
Hendriks C.M., When the forum meets interest politics: Strategic uses of public deliberation, „Politics & Society” 2006/34 (4).
Kerr N.L., Bruun S.E., The dispensability of member effort and group motivation losses: Free-rider effects, „Journal of Educational Computing Research” 1983/5.
Olson M., The Logic of Collective Action, Cambridge 1965.
Ringelmann M., Recherches sur les moteurs animés: Travail de l'homme, „Annales de l'Institut National Agronomique”, 2nd series, 1913/12.
Społeczne, ekonomiczne i polityczne motywy ustaw uchwalanych w trakcie VIII i IX kadencji Sejmu RP. Raport z badań lexometrycznych, Centrum Badań Procesu Legislacyjnego Uczelni Łazarskiego w Warszawie, Warszawa 2023.
Karol Strzała
MBA, LL.M., Katedra Finansów i Bankowości, Wydział Ekonomii i Zarządzania, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7883-0771
Konflikt i kryzysy oraz ich wpływ na tendencje legislacyjne obciążające budżet państw
Artykuł przedstawia analizę oddziaływania globalnych kryzysów, takich jak pandemia COVID-19 oraz konflikt zbrojny na Ukrainie, na politykę fiskalną Polski w latach 2016–2022. Autor omawia konsekwencje tych zdarzeń dla finansów publicznych i gospodarki, ukazując, jak decyzje ustawodawcze wpłynęły na wydatki publiczne. Zauważa, że interwencje mające na celu złagodzenie skutków kryzysów prowadziły do zwiększenia obciążeń budżetowych. Zwraca też uwagę na brak długofalowej strategii zarządzania wydatkami publicznymi, co może wpłynąć na deficyt budżetowy i dług publiczny. W artykule została podkreślona konieczność opracowania przez ustawodawcę długoterminowych strategii, monitorowania ich realizacji i wprowadzania korekt w celu osiągnięcia trwałego rozwoju, wzrostu gospodarczego i poprawy jakości życia obywateli.
Słowa kluczowe: wydatki publiczne, budżet, polityka fiskalna, COVID-19, wojna, Ukraina, legislacja, deficyt
Karol Strzała
MBA, LL.M., Department of Finance and Banking, Faculty of Economics and Management, Lazarski University, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7883-0771
Conflict and crises and their impact on legislative trends burdening state budgets
The article presents an analysis of the impact of global crises, such as the COVID-19 pandemic and the armed conflict in Ukraine, on Poland's fiscal policy during the years 2016–2022. The consequences of these events for public finances and the economy are discussed, illustrating how legislative decisions have influenced public expenditure. It is noted that interventions aimed at mitigating the effects of the crises led to increased budgetary burdens. Attention is drawn to the lack of a long-term strategy for managing public expenditure, which may affect the budget deficit and public debt. The article emphasises the need for the legislator to develop long-term strategies, monitor their implementation and make adjustments in order to achieve sustainable development, economic growth and improve the quality of life of citizens.
Keywords: public expenditure, budget, fiscal policy, COVID-19, war, Ukraine, legislation, deficit
Bibliografia / References
Alińska A., Antykryzysowa polityka fiskalna – cele, uwarunkowania i instrumenty, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H – Oeconomia” 2016/50 (1).
Borodo A., Finanse publiczne. Zagadnienia ustrojowe i prawne, Warszawa 2019.
Eurostat, General government deficit (-) and surplus (+) – annual data, https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/-/teina200 (dostęp: 22.04.2023 r.).
Fajferek A., Polityka ekonomiczna, Kraków 1999.
Mały Rocznik Statystyczny 2010, Warszawa 2010.
Pustoła M., Instrumenty zarządzania finansami publicznymi, Warszawa 2015.
Raczkowski K., Bezpieczeństwo finansowe [w:] Ekonomika bezpieczeństwa państwa w zarysie, red. J. Płaczek, Warszawa 2014.
Roczniki Statystyczne GUS – za lata 1993–2008, Warszawa 1993–2008.
System Prawa Unii Europejskiej, t. 7, Prawo rynku wewnętrznego, red. D. Kornobis-Romanowska, Warszawa 2020.
Żyżyński J., Budżet i polityka podatkowa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2009.
Adam Płusa
Wydział Prawa i Administracji, Centrum Badań Procesu Legislacyjnego, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa, Polska. ORCID: https://orcid.org/0009-0003-1870-1681
Zagadnienie dominacji ekonomicznej podmiotów o dużym potencjale ekonomicznym w perspektywie ustawodawstwa w latach 2016–2022
Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania: czy, jak często oraz jak intensywnie polski ustawodawca wpływa na konkurencyjność rynku, wprowadzając regulacje prawne sprzyjające podmiotom o dużym potencjale ekonomicznym lub a contrario wspierające mechanizmy wolnego rynku. Analiza problemów badawczych – oparta na ustawodawstwie z lat 1990–2022, a zwłaszcza 2016–2022 – wykazała, że ogólną tendencją ustawodawcy w długoletniej perspektywie jest dążenie do zapewnienia konkurencyjności rynku. Szczególne wydarzenia ostatnich lat pokazały jednak, że w okresie 2016–2022 ustawodawca podejmował również działania wspierające podmioty o dużym potencjale ekonomicznym.
Słowa kluczowe: dominacja ekonomiczna, podmioty o dużym potencjale ekonomicznym, konkurencyjność rynku, przewaga
Adam Płusa
Faculty of Law and Administration, Legislative Process Research Centre, Lazarski University, Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0009-0003-1870-1681
The issue of economic dominance of entities with high economic potential in the perspective of legislation in 2016–2022
The article is an attempt to answer the questions whether, how often and how intensively the Polish legislator influences market competitiveness by introducing legal regulations favouring entities with high economic potential or a contrario supporting free market mechanisms. The analysis of research problems was based on the legislation of the years 1990–2022, with particular focus on the years 2016–2022. The analysis showed that the general tendency of the legislator in the long term is to strive to ensure market competitiveness, while specific events in recent years have shown that in the years 2016–2022 the legislator also took actions to support entities with high economic potential.
Keywords: economic dominance, entities with high economic potential, market competitiveness, advantage
Bibliografia / References
Kieres L., Społeczna gospodarka rynkowa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014/372.
Kucharski O., Konstytucyjne podstawy prawa pracy [w:] Prawo jako projekt przyszłości, red. P. Chmielnicki, D. Minich, Warszawa 2022.
Opaliński B., Legalność decyzji Prezesa Rady Ministrów w sprawie polecenia Poczcie Polskiej S.A. przeprowadzenia wyborów Prezydenta RP w 2020 r. [w:] Transformacje prawa polskiego w dobie epidemii COVID-19, red. P. Szustakiewicz, M. Wieczorek, Warszawa–Radom 2020.
Tuleja P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX 2021, komentarz do art. 20.
prof. dr hab. Monika Florczak-Wątor
Katedra Prawa Konstytucyjnego, Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Konstytucyjnych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4324-5652
O potrzebie konstytucjonalizacji prawa obywateli do prawdy i konieczności poszerzenia ustawowego zakresu jego ochrony w czasach postprawdy
Prawo do prawdy ma silne umocowanie w wielu przepisach Konstytucji RP statuujących zasady konstytucyjne, jak również prawa i wolności jednostki. Nie jest ono jednak wprost wyrażone w Konstytucji RP, co zdaniem autorki powinno mieć miejsce. W artykule zaprezentowano możliwy sposób wyrażenia tego prawa oraz jego usytuowania w tekście ustawy zasadniczej. Omówiono też wybrane instrumenty ochrony prawa do prawdy w ramach różnych procedur. Analiza ta doprowadziła do wniosku, że obecnie istniejąca ochrona tego prawa nie jest wystarczająca i wyraźna jego konstytucjonalizacja byłaby wskazana.
Słowa kluczowe: prawo do prawdy, postprawda, konstytucjonalizacja praw, kolizja praw
prof. dr hab. Monika Florczak-Wątor
Department of Constitutional Law, Centre for Interdisciplinary Constitutional Studies, Jagiellonian University in Kraków, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4324-5652
On the need to constitutionalise citizens' right to truth and the need to extend the legal scope of its protection in the age of post-truth
The right to truth is strongly anchored in a number of provisions of the Polish Constitution, which enshrine constitutional principles as well as individual rights and freedoms. However, it is not directly expressed in the Polish Constitution, as the author believes it should be. The paper presents a possible way of expressing the right to truth and its place in the text of the Constitution. It also discusses selected legal instruments for the protection of the right to truth in different procedures. The analysis leads to the conclusion that the current protection of this right is inadequate and that its explicit constitutionalisation would be advisable.
Keywords: the right to truth, post-truth, the constitutionalisation of rights, the collision of rights
Bibliografia / References
Biłgorajski A., Prawda jako granica wolności wypowiedzi w toku kampanii wyborczej
(referendalnej), „Przegląd Sejmowy” 2009/6.
Bosek L., Konstytucyjna zasada prawdy, „Forum Prawnicze” 2022/3.
Brandhorst M., O prawie do kłamstwa z miłości do ludzi, „Studia z Historii Filozofii” 2011/2.
Czarny P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019, komentarz do art. 213.
Dobrzeniecki K., „Prawo do prawdy” w perspektywie filozoficznej. Przyczynek do dyskusji, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2020/3994.
Drożdżejko Z., Ochrona prawdziwości danych i informacji oraz dóbr osobistych w trakcie kampanii wyborczej i referendalnej. Wybrane zagadnienia, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014/12.
Florczak-Wątor M., Rozstrzyganie kolizji praw konstytucyjnych – teoria a praktyka [w:] Ustroje. Tradycje i porównania. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marianowi Grzybowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Mikuli, A. Kulig, J. Karp, G. Kuca, Warszawa 2015.
Jaskuła L.K., Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji dotyczących epidemii COVID-19 – czy prawo radzi sobie z rzeczywistością? (wybrane uwagi de lege lata, de lege ferenda i propozycja działań), „Państwo i Prawo” 2023/2.
Kant I., O domniemanym prawie do kłamstwa z pobudek miłości ludzkiej (tłum. A. Grzeliński, D. Pakalski), „Filo-Sofija” 2002/1 (2).
Kawka M., Język postprawdy – jak fikcja stała się rzeczywistością, „Rocznik Medioznawczy” 2019/1.
Lachowski T., Prawo do prawdy podstawowym prawem człowieka? Refleksje na temat sprawiedliwości okresu przejściowego, „Zeszyty Analityczne Instytutu Badań nad Stosunkami Międzynarodowymi” 2013/1.
Law and Memory. Towards Legal Governance of History, red. A. Gliszczyńska-Grabias, U. Belavusau, Cambridge 2017.
Maroń G., The Category of Truth in the Constitutions of Modern States, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022/2.
Obywatelskie prawo do informacji, red. T. Gardocka, Warszawa 2008.
Oddziaływanie sądu konstytucyjnego na porządek prawny Austrii, Niemiec i Polski, red. M. Florczak-Wątor, P. Czarny, Kraków 2019.
Prawo do informacji publicznej. Efektywność regulacji i perspektywy jej rozwoju, red. M. Maciejewski, Warszawa 2014.
Rakowska-Trela A., Prawa wyborców w kampanii wyborczej, „Studia Wyborcze” 2015/20.
Rymarz F., Zbieranek J. [w:] K. Czaplicki i in., Kodeks wyborczy. Komentarz, Warszawa 2018, komentarz do art. 111.
Skubisz-Kępka K., Roszczenia w trybie wyborczym (zagadnienia wybrane), „Państwo i Prawo” 2015/10.
Topa I., Prawo do prawdy o poważnych naruszeniach praw człowieka w prawie międzynarodowym, „Roczniki Administracji i Prawa” 2019/2.
Zajadło J., Prawda a prawo [w:] Wielka encyklopedia prawa, t. 7, Teoria i filozofia prawa, red. A. Bator, J. Zajadło, M. Zirk-Sadowski, Warszawa 2016.
dr hab. Ireneusz C. Kamiński
profesor Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, nauczyciel akademicki, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5033-5023
Fałszywe wiadomości (fake news) oraz dezinformacja a Europejska Konwencja Praw Człowieka
Zjawisko fake news, a więc celowej wypowiedzi nieodpowiadającej prawdzie, rodzi pomysły działań mających eliminować taki przekaz. Powstaje jednak pytanie o zgodność przedstawianych propozycji z dotychczasowymi standardami swobody wypowiedzi, traktującymi wolność słowa jako kluczową dla demokratycznego społeczeństwa i ustanawiającymi wysokie wymogi dla każdej ingerencji w wypowiedź dotyczącą zagadnień o publicznym znaczeniu. W artykule przedstawiono standardy prawne wypracowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w odniesieniu do dwóch kluczowych form wypowiedzi: twierdzeń oraz ocen. Skonfrontowano je następnie z programami walki z dezinformacją. Proponowane zmiany pozostawały z konflikcie ze standardami Trybunału w Strasburgu, prowadząc do zastępowania paradygmatu wolnego rynku idei paradygmatem „troskliwego opiekuna”, gdzie właściwe instytucje publiczne określałyby, jakiego przekazu jednostka nie powinna uzyskać.
Słowa kluczowe: fake news, dezinformacja, swoboda wypowiedzi, twierdzenia, oceny, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka
dr hab. Ireneusz C. Kamiński
Professor at the Institute of Legal Studies of the Polish Academy of Sciences, academic teacher, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5033-5023
Fake news, disinformation and the European Convention on Human Rights
The phenomenon of fake news, i.e. intentional expressions that do not correspond to the truth, gives rise to proposals for actions to eliminate such messages. The question arises, however, as to whether the proposals put forward are compatible with existing standards of freedom of expression, treating freedom of speech as essential to a democratic society and setting high requirements for any interference in speech on issues of public importance. The article presents the legal standards developed by the European Court of Human Rights in relation to two key forms of expression: factual statements and value judgments. Those standards are then confronted with anti-disinformation policies. The proposed changes were in conflict with the standards of the Strasbourg Court, leading to the replacement of the free market of ideas paradigm with a “caring guardian” paradigm, where the relevant public institutions would determine what message an individual should not receive.
Keywords: fake news, disinformation, freedom of expression, factual statements, value judgments, European Convention on Human Rights, European Court of Human Rights
Bibliografia / References
Bartoszcze R., Rada Europy a wolność wypowiedzi, Kraków 1999.
Bayer J., Bitiukova N., Bard P., Szakács J., Alemanno A., Uszkiewicz E., Disinformation and Propaganda – Impact on the Functioning of the Rule of Law in the EU and its Member States, European Parliament, LIBE Committee, HEC Paris Research Paper 2019/1341.
Cavaliere P., The truth in fake news: How disinformation laws are reframing the concepts of truth and accuracy on digital platforms, „European Convention on Human Rights Law Review” 2022/3.
Eifert M., Metzger A., Schweitzer H., Wagner G., Taming the giants: The DMA/DSA package, „Common Market Law Review” 2021/58 (4).
Garlicki L. [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. I, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Husovec M., Principles of the Digital Services Act, Oxford 2023.
Junod V., La liberté d’expression du whistleblower, „Revue trimestrielle des droits de l’homme“ 2009/77.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Kamiński I.C., Prawo do uzyskania informacji w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – cicha strasburska rewolucja, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2016/XIV.
Konarski X., Unijny Akt o Usługach Cyfrowych – cele uchwalenia, zakres stosowania oraz najważniejsze obowiązki dostawców usług pośrednich, „Prawo Nowych Technologii” 2022/3.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2021
Plasilova I., Hill J., Carlberg M., Goubet M., Procee R., Study for the Assessment of the Implementation of the Code of Practice on Disinformation, Brussels 2020.
Putting the Digital Services Act into Practice, red. J. van Hoboken, J.P. Quintais, N. Appelman, R. Fahy, I. Buri, M. Straub, Berlin 2023.
Schiffrin A., The hard work of implementing the Digital Services Act has begun, „Columbia Journalism Review”, 11.10.2022 r., https://www.cjr.org/analysis/digital-services-act-european-union.php (dostęp: 7.10.2023 r.).
Sobczak J. [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2019.
The Real Story of ‘Fake News’, Merriam-Webster Dictionary, https://www.merriam-webster.com/words-at-play/the-real-story-of-fake-news (dostęp: 20.04.2023 r.).
Unravelling the Digital Services Act Package, red. M. Cappello, Strasbourg 2021.
Wardle C., Derakhshan H., Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policy Making, Council of Europe Report, 27.09.2017, DGI(2017)09, https://edoc.coe.int/en/media/7495-information-disorder-toward-an-interdisciplinary-framework-for-research-and-policy-making.html (dostęp: 7.10.2023 r.).
Michał Ogrodnik
absolwent Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, aplikant adwokacki Okręgowej Rady Adwokackiej w Kielcach, Polska
Ewidencja prowadzona przez członków grupy podatku od towarów i usług
W artykule przedstawiono i poddano analizie zagadnienie związane z ewidencjonowaniem przez członków grupy VAT czynności, o których mowa w art. 8c ust. 1 ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług. Celem analizy jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy prowadzenie wewnątrzgrupowej ewidencji jest elementem koniecznym w kontekście funkcjonowania i rozwoju instytucji grupy VAT w polskim porządku prawnym. Autor przedstawia istotę łączenia się podmiotów w grupę w celu wspólnego rozliczania przedmiotowego podatku, dokonuje też charakterystyki ewidencji prowadzonej przez członków grupy VAT z uwzględnieniem zmian, które weszły w życie od 1.07.2023 r., oraz zestawia prowadzenie ewidencji przez członków grupy VAT wobec danych zamieszczanych w pliku JPK_VAT na potrzeby rozliczeń grupy VAT z tytułu podatku od towarów i usług. Ponadto rozpatruje zagadnienie utraty przez grupę VAT statusu podatnika w kontekście konieczności ewidencjonowania czynności przez jej członków. W podsumowaniu autor koncentruje się na przedstawieniu wniosków w zakresie zasadności wprowadzenia obligatoryjnego wymogu ewidencjonowania czynności dokonywanych między członkami grupy VAT. Wskazuje również postulaty de lege ferenda, które mogą się przyczynić do obrania właściwego kierunku legislacyjnego, popularyzującego instytucję grupy VAT wśród podatników podatku od towarów i usług. Analiza została przeprowadzona z wykorzystaniem formalno-dogmatycznej metody badawczej.
Słowa kluczowe: grupa VAT, ewidencja członków grupy VAT, JPK_VAT, klauzula nadużycia prawa, utrata statusu podatnika VAT
Michał Ogrodnik
graduate of the Jan Kochanowski University in Kielce, attorney trainee at the District Bar Council in Kielce, Poland
Records kept by members of the goods and services tax group
This article presents and analyses the issue related to the recording by members of a VAT group of the activities referred to in Article 8c(1) of the Act of 11 March 2004 on Goods and Services Tax. The aim of the analysis is an attempt to answer the question whether keeping intra-group records is a necessary element in the context of the functioning and development of the institution of a VAT group in the Polish legal order. The first part of the article presents the essence of merging entities into a group in order to jointly settle the tax on goods and services. In the following part, the characteristics of the records kept by the members of a VAT group are presented, taking into account the changes that came into force on 1 July 2023. Furthermore, the keeping of records by the members of a VAT group are compared to the data entered in the JPK_VAT file for the purposes of VAT group settlements for value added tax. Also, the issue of a VAT group's loss of taxable status in the context of the need for its members to keep records of their activities is discussed. The summary of the article focuses on the presentation of conclusions regarding the leading hypothesis on the legitimacy of introducing a mandatory requirement to keep records of transactions between the members of a VAT group. De lege ferenda postulates were also indicated, which, according to the author, may contribute to choosing the right legislative direction, popularising the institution of the VAT group among VAT payers. The analysis was carried out using the formal-dogmatic research method. First, a set of rules for analysing the approaches to recording activities related to a VAT group was established, and then in the process of interpretation, based on the logical and linguistic analysis of the study, their impact on a VAT group audit in the Polish order was assessed. A legal analysis was made, which may be useful in the context of recording intra-group activities.
Keywords: VAT group, VAT group member records, JPK_VAT, abuse of rights clause, loss of VAT payer status
Bibliografia / References
Adamczyk-Kaczmara S., Nadużycie prawa podatkowego [w:] S. Adamczyk-Kaczmara, Nadużycie prawa a zasada neutralności VAT, Warszawa 2022.
Gryziak B., Polska „grupa VAT” na tle pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej, „Monitor Podatkowy” 2022/3.
Jaworska M., Grupy VAT – szanse, ale i zagrożenia, „Przegląd Podatkowy” 2022/4.
Kieszkowski W., Grupa VAT a rozliczenia jej członków z biznesem i z fiskusem, Legalis 2022.
Laskowska A., Przydatek P., Grupa VAT – ocena wybranych aspektów polskiego rozwiązania z perspektywy orzecznictwa europejskiego i praktyki innych państw, „Przegląd Podatkowy” 2022/9.
Ministerstwo Finansów, Objaśnienia podatkowe w zakresie grup VAT, LEX 2022.
„Ocena skutków regulacji”, 22.12.2022 r., https://kidp.pl/files/aktyprawne/1430(3).pdf (dostęp: 24.05.2023 r.).
Od 1 lipca 2022 r. podatnicy będą mogli tworzyć grupy VAT i wspólnie rozliczać podatek, podatki.gov.pl, 13.07.2023 r., https://www.podatki.gov.pl/wyjasnienia/od-1-lipca-2022-r-podatnicy-beda-mogli-tworzyc-grupy-vat-i-wspolnie-rozliczac-podatek/ (dostęp: 25.05.2023 r.).
Sarnowski J., Selera P., Grupy VAT – tło europejskie a propozycje w ramach Polskiego Ładu, „Doradztwo Podatkowe – Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych” 2021/9.
dr hab. Anna Wierzbica
profesor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Zespół Prawa Samorządu Terytorialnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach; radca prawny, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2359-0333
Realizacja zadań przewodniczącego rady gminy przez wiceprzewodniczącego. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28.02.2023 r., III OSK 7036/21
Glosowany wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28.02.2023 r., III OSK 7036/21, w pełni zasługuje na aprobatę. Treść art. 19 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, jak słusznie zauważył NSA, jest niejednoznaczna. Zasadnicza wątpliwość, jaka pojawia się na kanwie tej normy prawnej, sprowadza się do ustalenia, co oznacza „organizowanie pracy rady” oraz czy tylko fizyczna nieobecność przewodniczącego rady daje podstawę do scedowania jego zadań na wiceprzewodniczącego. Kwestia dotycząca nieobecności przewodniczącego rady, która stanowi ustawową przesłankę realizacji zadań przewodniczącego rady przez wiceprzewodniczącego, stawia pytanie, czy obecność przewodniczącego wyłącza możliwość scedowania zadań na wiceprzewodniczącego. Literalne brzmienie art. 19 ust. 2 u.s.g. dopuszcza tę możliwość. W art. 15zzx ustawy z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, jest mowa o sesji w rozumieniu ustawy o samorządzie gminnym. Podejmowanie uchwał w trybie korespondencyjnym dopuszczalne na podstawie art. 15zzx ust. 1 zostało pozostawione uznaniu organu samorządu terytorialnego. W korespondencyjnym podjęciu uchwały może uczestniczyć przebywający na kwarantannie przewodniczący rady. Jego udział w procedowaniu uchwały organu stanowiącego w żaden sposób nie odbiega od udziału w tym procedowaniu przez radnego niepełniącego funkcji w radzie. Uczestnictwo przewodniczącego rady w procedurze głosowania jest zatem uczestnictwem radnego w podjęciu uchwały.
Słowa kluczowe: przewodniczący rady, wiceprzewodniczący rady, sesja, głosowanie korespondencyjne
dr hab. Anna Wierzbica
Professor at the University of Silesia in Katowice, Local Government Law Team, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice; legal advisor, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2359-0333
Execution of the tasks of the chairman of the municipal council by the vice-chairman. Gloss to the judgment of the Supreme Administrative Court of 28 February 2023, III OSK 7036/21
The reviewed judgment of the Supreme Administrative Court of 28.02.2023, III OSK 7036/21, deserves full approval. The content of Article 19 (2) of the Act on municipal local government, as the Supreme Administrative Court rightly pointed out, is ambiguous. The fundamental doubt that arises from this legal norm boils down to determining what is meant by “organising the work of the council” and whether only the physical absence of the council chairman gives grounds to cede his tasks to the vice-chairman. The issue concerning the absence of the council chairman, which is a statutory prerequisite for the vice-chairperson to carry out the tasks of the council chairman, raises the question of whether the presence of the chairman excludes the possibility of ceding tasks to the vice-chairman. The literal wording of Article 19 (2) of the Act on municipal local government allows for this possibility. In Article 15zzx of the Act of 2 March 2020 on special solutions related to the prevention, counteraction and combating of COVID-19, other infectious diseases and crisis situations caused by them (the so-called Covid Act), a session within the meaning of the Act on municipal local government is mentioned. The adoption of resolutions by correspondence permitted under Article 15zzx (1) has been left to the discretion of the local government authority. A quarantined chairman of the council may participate in the adoption of a resolution by correspondence. His participation in the procedure of a resolution of the decision-making authority does not differ in any way from the participation in this procedure by a councillor who is not in office in the council. The participation of the chairman of the council in the voting procedure is therefore the participation of a councillor in the adoption of the resolution.
Keywords: chairman of the council, vice-chairman of the council, session, voting by correspondence
Bibliografia / References
Czerw J. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, LEX 2022, komentarz do art. 20.
Gajewski S., Jakubowski A., Ustawa o samorządzie gminnym [w:] Ustawy samorządowe. Komentarz, red. S. Gajewski, A. Jakubowski, Legalis 2018, komentarz do art. 19 u.s.g.
Jagoda J., Podejmowanie uchwał przez radę gminy w trybie korespondencyjnym. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21.12.2021 r., III OSK 4189/21, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2023/1.
Złakowski Ł. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, Warszawa 2011.
Katedra Teorii Prawa i Materialnych Źródeł Prawa, Wydział Prawa i Administracji, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9987-7835
Dokąd zmierza demokracja? Rozważania na kanwie polskiej praktyki legislacyjnej
Artykuł stanowi kontynuację rozważań podjętych na kanwie badań prowadzonych przez Centrum Badań Procesu Legislacyjnego Uczelni Łazarskiego. Analizie zostało poddane zagadnienie wzmocnienia kompetencji organów władzy publicznej na przykładzie polskich rozwiązań legislacyjnych. Koncentracja i dominacja władzy w rękach większości parlamentarnej prowadzi do osłabienia i wynaturzenia koncepcji podziału władz, która jest nierozerwalnie związana chociażby z zasadą demokratycznego państwa prawa czy prawami człowieka i obywatela. Jej monopolizacja oznacza powrót do konstrukcji jedności władzy właściwej dla systemów autorytarnych i tzw. partiokracji. Demokracja liberalna wymaga modyfikacji, ale droga przemian, która została obrana przez panującą formację polityczną, prowadzi do autokracji i dyktatury.
Słowa kluczowe: demokracja, liberalizm, władza publiczna, polityka legislacyjna
dr Dobrochna Minich
Department of Theory of Law and Material Sources of Law, Faculty of Law and Administration, Lazarski University, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9987-7835
Where is Democracy headed? Reflections on the basis of Polish legislative practice
The article is a continuation of the considerations undertaken on the basis of research conducted by the Legislative Process Research Centre of the Lazarski University. It analyses the issue of strengthening the competences of public authorities based on the example of Polish legislative solutions. The concentration and dominance of power in the hands of the parliamentary majority leads to the weakening and degeneration of the concept of separation of powers, which is inextricably linked to the principle of a democratic state of law or human and civil rights. The monopolization of power means a return to the construct of unity of power inherent in authoritarian systems and so-called partiocracy. Liberal democracy requires modification, but the path of transformation that has been chosen by the ruling political formation leads to autocracy and dictatorship.
Keywords: democracy, liberalism, public authority, legislative policy
Bibliografia / References
Gopnik A., Manifest nosorożca. Rozprawa z liberalizmem, Łódź 2022.
Gosálbez Pequeño H., Quo Vadis democracia?, Pamplona 2020.
Grygieńć J., Demokracja na rozdrożu. Deliberacja czy partycypacja polityczna?, Kraków 2017.
Held D., Modele demokracji, Kraków 2010.
Kołakowski L., Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania, Kraków 2009.
Levitsky S., Ziblatt D., Tak umierają demokracje, Łódź 2018.
Lipiec J., Władza. Źródła, cele, żądze, Kraków 2019.
López Cambronero M., Salvemos la democracia, Madrid 2023.
Ławniczak A., Jedność i podział władzy, Wrocław 2021.
Minich D., Konstytucjonalizm – autorytaryzm. Tak daleko, a tak blisko, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/9.
Minich D., Dylematy współczesnej władzy – kryzys demokracji liberalnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/7–8.
Minich D., Veto players jako koncepcja rywalizacji o władzę pomiędzy organami władzy państwowej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2018/7–8.
Minich D., Władza państwowa w koncepcjach Grzegorza Leopolda Seidlera, Rzeszów 2013.
Mounk Y., Lud kontra demokracja. Dlaczego nasza wolność jest w niebezpieczeństwie i jak ją ocalić, Warszawa 2019.
Nowak L., Kruche podstawy liberalnej demokracji [w:] Zmierzch demokracji, red. K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz, J. Wiśniewska-Grzelak, Warszawa 2018.
Olczyk A., Filozofia Leszka Kołakowskiego. Marksizm, chrześcijaństwo i prawa człowieka, Kraków 2022.
Pałecki K., Teoria władzy, Kraków 2021.
Pałecki K., Prawo – Polityka – Władza, Warszawa 1988.
Rosanvallon P., Kontrdemokracja. Polityka w dobie nieufności, Wrocław 2011.
Rousseau J.J., Umowa społeczna, przełożył oraz wstępem i przypisami opatrzył A. Pieretiakowicz, Kęty 2002.
Runciman D., Jak kończy się demokracja, Warszawa 2019.
Sancho Rocher L., El nacimiento de la democracia: El experimento político ateniense, Barcelona 2021.
Społeczne, ekonomiczne i polityczne motywy ustaw uchwalanych w trakcie VIII i IX kadencji Sejmu RP, Warszawa 2023.
Szlachta B., Demokracja liberalna. Źródła, ustanowienie (?) i kres (?), Warszawa 2022.
Zakaria F., Przyszłość wolności. Demokracja nieliberalna w Stanach Zjednoczonych i na świecie, Warszawa 2018.
Bartosz Kotowicz
asystent w Katedrze Prawa Gospodarczego Publicznego na Wydziale Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego; doktorant Uczelni Łazarskiego, członek Centrum Badań Procesu Legislacyjnego Uczelni Łazarskiego, Warszawa; kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny, Warszawa, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1560-9938
Czy w Polsce nastąpiła „inflacja” funkcji redystrybucyjnej państwa? Wnioski z badań polskiego ustawodawstwa
W artykule dokonano analizy wysiłku legislacyjnego podjętego przez polskiego ustawodawcę w latach 1990–2022 z wykorzystaniem nowatorskiej metody badawczej, uwzględniającej liczbę i znaczenie aktów prawnych realizujących redystrybucyjną funkcję państwa. Szczególną uwagę poświęcono badaniu ustawodawstwa w latach 2020–2022, którego celem było przeciwdziałanie skutkom kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią COVD-19 oraz ograniczenie wzrostu inflacji. Proces ewaluowania dotyczył odpowiedzi na pytanie, czy powodem uchwalenia ustawy była konieczność redystrybucji dóbr na zasadzie gratyfikacji za przynależność do jakiejś zbiorowości, a nie na zasadzie bezpośredniego ekwiwalentu za wykonaną pracę. Pytania badawcze dotyczyły więc celu ustawy, a nie jej rzeczywistych skutków.
Słowa kluczowe: polityka socjalna, transfery społeczne, redystrybucja dóbr, państwo opiekuńcze, proces legislacyjny, pandemia COVID-19, inflacja, kryzys gospodarczy
Bartosz Kotowicz
Assistant at the Department of Public Economic Law, Faculty of Law and Administration, Lazarski University; PhD student at the Lazarski University; member of the Legislative Process Research Centre of the Lazarski University, Warsaw; qualified restructuring consultant, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1560-9938
Has the redistributive function of the state “inflated” in Poland? Conclusions from studies of Polish legislation
This article analyses the legislative effort undertaken by the Polish legislator in the years 1990–2022, based on an innovative research method, taking into account the number and importance of statutory acts implementing the redistributive function of the state. Particular attention was given to the study of the 2020–2022 legislation, which aimed to counter the effects of the economic crisis caused by the COVID-19 pandemic and to contain the rise in inflation. The evaluation process concerned the answer to the question whether the reason for the adoption of the act was the need to redistribute goods on the basis of gratification for belonging to a community, and not on the basis of a direct equivalent for the work performed. The research questions were therefore concerned with the purpose of the act, rather than its actual effects.
Keywords: social policy, social transfers, redistribution of wealth, welfare state, legislative process, COVID-19 pandemic, inflation, economic crisis
Bibliografia / References
25 lat realizacji norm Konstytucji za pomocą ustaw. Raport z badań, https://www.lazarski.pl/pl/nauka-i-badania/instytuty/wydzial-prawa-i-administracji/centrum-badan-procesu-legislacyjnego/ (dostęp: 30.06.2023 r.).
Chmielnicki P., Stachura M., Metoda badań nad długookresowymi tendencjami w polityce legislacyjnej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2020/12.
Eurostat, Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey, 29.092023, https://data.europa.eu/data/datasets/dvrrgg5nu7galdtl3xsyq?locale=en (dostęp: 30.06.2023 r.).
Polakowski M., Szelewa D., Polityka społeczna koalicji PO-PSL, Friedrich-Ebert-Stiftung, Przedstawicielstwo w Polsce wspólnie z Fundacją Międzynarodowe Centrum Badań i Analiz (ICRA), Warszawa 2015.
prof. dr hab. Paweł Chmielnicki
Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii, Uniwersytet Warszawski, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3161-9397
Przeciwdziałanie nadużywaniu wsparcia ze strony państwa w trakcie VIII i IX kadencji Sejmu RP
W ekonomicznej teorii dóbr publicznych istnieje zjawisko definiowane jako tzw. efekt wolnego jeźdźca, powiązane z pokrewnym zjawiskiem efektu Ringelmanna. W przypadku świadczeń publicznych oba efekty manifestują się w zachowaniu osób, które korzystają z tych świadczeń (np. usług medycznych), choć nie ma do tego uzasadnionej podstawy, a świadczenia te powinny trafić do innych członków społeczeństwa. Badania polskiego ustawodawstwa z lat 2015–2023 ujawniają, że w tym okresie uchwalono również ustawy, których skutki odnosiły się do generowania efektu gapowicza, a nie do jego redukcji. Na podstawie badań procesu legislacyjnego można stwierdzić, że działania polskiego ustawodawcy w zakresie niwelowania efektu gapowicza w obszarze publicznych usług medycznych w latach 2015–2023 okazały się niekonsekwentne.
Słowa kluczowe: efekt gapowicza, efekt Ringelmanna, proces legislacyjny
prof. dr hab. Paweł Chmielnicki
Faculty of Journalism, Information and Bibliology, University of Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3161-9397
Counteracting the abuse of state support during the VIII and IX terms of office of the Sejm of the Republic of Poland
In the economic theory of public goods, there is a phenomenon defined as the so-called “free-rider effect”, which is associated with the related phenomenon of the Ringelmann effect. Both effects manifest in public services through the behaviour of persons who use these benefits (including medical services) without having a justified basis for doing so, and while these benefits should reach other members of society. Studies on Polish legislation from 2015–2023 reveal that during that period statutes were enacted that generated the “free-rider effect” instead of reducing it. Based on studies of the legislative process, it can be concluded that the activities of the Polish legislator in the field of reducing the “free-rider effect” in the area of public medical services in 2015–2023 proved to be inconsistent.
Keywords: free-rider effect, Ringelmann effect, legislative process
Bibliografia / References
Baumol W.J., Welfare Economics and the Theory of the State, Cambridge 1952.
Gaughan J., Kasteridis P., Mason A., Street A., Why are there long waits at English emergency departments?, „The European Journal of Health Economics” 2020/21 (12).
Groves T., Ledyard J., Optimal allocation of public goods: A solution to the „free-rider” problem, „Econometrica” 1977/45 (4).
Hendriks C.M., When the forum meets interest politics: Strategic uses of public deliberation, „Politics & Society” 2006/34 (4).
Kerr N.L., Bruun S.E., The dispensability of member effort and group motivation losses: Free-rider effects, „Journal of Educational Computing Research” 1983/5.
Olson M., The Logic of Collective Action, Cambridge 1965.
Ringelmann M., Recherches sur les moteurs animés: Travail de l'homme, „Annales de l'Institut National Agronomique”, 2nd series, 1913/12.
Społeczne, ekonomiczne i polityczne motywy ustaw uchwalanych w trakcie VIII i IX kadencji Sejmu RP. Raport z badań lexometrycznych, Centrum Badań Procesu Legislacyjnego Uczelni Łazarskiego w Warszawie, Warszawa 2023.
Karol Strzała
MBA, LL.M., Katedra Finansów i Bankowości, Wydział Ekonomii i Zarządzania, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7883-0771
Konflikt i kryzysy oraz ich wpływ na tendencje legislacyjne obciążające budżet państw
Artykuł przedstawia analizę oddziaływania globalnych kryzysów, takich jak pandemia COVID-19 oraz konflikt zbrojny na Ukrainie, na politykę fiskalną Polski w latach 2016–2022. Autor omawia konsekwencje tych zdarzeń dla finansów publicznych i gospodarki, ukazując, jak decyzje ustawodawcze wpłynęły na wydatki publiczne. Zauważa, że interwencje mające na celu złagodzenie skutków kryzysów prowadziły do zwiększenia obciążeń budżetowych. Zwraca też uwagę na brak długofalowej strategii zarządzania wydatkami publicznymi, co może wpłynąć na deficyt budżetowy i dług publiczny. W artykule została podkreślona konieczność opracowania przez ustawodawcę długoterminowych strategii, monitorowania ich realizacji i wprowadzania korekt w celu osiągnięcia trwałego rozwoju, wzrostu gospodarczego i poprawy jakości życia obywateli.
Słowa kluczowe: wydatki publiczne, budżet, polityka fiskalna, COVID-19, wojna, Ukraina, legislacja, deficyt
Karol Strzała
MBA, LL.M., Department of Finance and Banking, Faculty of Economics and Management, Lazarski University, Warsaw, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7883-0771
Conflict and crises and their impact on legislative trends burdening state budgets
The article presents an analysis of the impact of global crises, such as the COVID-19 pandemic and the armed conflict in Ukraine, on Poland's fiscal policy during the years 2016–2022. The consequences of these events for public finances and the economy are discussed, illustrating how legislative decisions have influenced public expenditure. It is noted that interventions aimed at mitigating the effects of the crises led to increased budgetary burdens. Attention is drawn to the lack of a long-term strategy for managing public expenditure, which may affect the budget deficit and public debt. The article emphasises the need for the legislator to develop long-term strategies, monitor their implementation and make adjustments in order to achieve sustainable development, economic growth and improve the quality of life of citizens.
Keywords: public expenditure, budget, fiscal policy, COVID-19, war, Ukraine, legislation, deficit
Bibliografia / References
Alińska A., Antykryzysowa polityka fiskalna – cele, uwarunkowania i instrumenty, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H – Oeconomia” 2016/50 (1).
Borodo A., Finanse publiczne. Zagadnienia ustrojowe i prawne, Warszawa 2019.
Eurostat, General government deficit (-) and surplus (+) – annual data, https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/-/teina200 (dostęp: 22.04.2023 r.).
Fajferek A., Polityka ekonomiczna, Kraków 1999.
Mały Rocznik Statystyczny 2010, Warszawa 2010.
Pustoła M., Instrumenty zarządzania finansami publicznymi, Warszawa 2015.
Raczkowski K., Bezpieczeństwo finansowe [w:] Ekonomika bezpieczeństwa państwa w zarysie, red. J. Płaczek, Warszawa 2014.
Roczniki Statystyczne GUS – za lata 1993–2008, Warszawa 1993–2008.
System Prawa Unii Europejskiej, t. 7, Prawo rynku wewnętrznego, red. D. Kornobis-Romanowska, Warszawa 2020.
Żyżyński J., Budżet i polityka podatkowa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2009.
Adam Płusa
Wydział Prawa i Administracji, Centrum Badań Procesu Legislacyjnego, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa, Polska. ORCID: https://orcid.org/0009-0003-1870-1681
Zagadnienie dominacji ekonomicznej podmiotów o dużym potencjale ekonomicznym w perspektywie ustawodawstwa w latach 2016–2022
Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania: czy, jak często oraz jak intensywnie polski ustawodawca wpływa na konkurencyjność rynku, wprowadzając regulacje prawne sprzyjające podmiotom o dużym potencjale ekonomicznym lub a contrario wspierające mechanizmy wolnego rynku. Analiza problemów badawczych – oparta na ustawodawstwie z lat 1990–2022, a zwłaszcza 2016–2022 – wykazała, że ogólną tendencją ustawodawcy w długoletniej perspektywie jest dążenie do zapewnienia konkurencyjności rynku. Szczególne wydarzenia ostatnich lat pokazały jednak, że w okresie 2016–2022 ustawodawca podejmował również działania wspierające podmioty o dużym potencjale ekonomicznym.
Słowa kluczowe: dominacja ekonomiczna, podmioty o dużym potencjale ekonomicznym, konkurencyjność rynku, przewaga
Adam Płusa
Faculty of Law and Administration, Legislative Process Research Centre, Lazarski University, Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0009-0003-1870-1681
The issue of economic dominance of entities with high economic potential in the perspective of legislation in 2016–2022
The article is an attempt to answer the questions whether, how often and how intensively the Polish legislator influences market competitiveness by introducing legal regulations favouring entities with high economic potential or a contrario supporting free market mechanisms. The analysis of research problems was based on the legislation of the years 1990–2022, with particular focus on the years 2016–2022. The analysis showed that the general tendency of the legislator in the long term is to strive to ensure market competitiveness, while specific events in recent years have shown that in the years 2016–2022 the legislator also took actions to support entities with high economic potential.
Keywords: economic dominance, entities with high economic potential, market competitiveness, advantage
Bibliografia / References
Kieres L., Społeczna gospodarka rynkowa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014/372.
Kucharski O., Konstytucyjne podstawy prawa pracy [w:] Prawo jako projekt przyszłości, red. P. Chmielnicki, D. Minich, Warszawa 2022.
Opaliński B., Legalność decyzji Prezesa Rady Ministrów w sprawie polecenia Poczcie Polskiej S.A. przeprowadzenia wyborów Prezydenta RP w 2020 r. [w:] Transformacje prawa polskiego w dobie epidemii COVID-19, red. P. Szustakiewicz, M. Wieczorek, Warszawa–Radom 2020.
Tuleja P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX 2021, komentarz do art. 20.
prof. dr hab. Monika Florczak-Wątor
Katedra Prawa Konstytucyjnego, Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Konstytucyjnych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4324-5652
O potrzebie konstytucjonalizacji prawa obywateli do prawdy i konieczności poszerzenia ustawowego zakresu jego ochrony w czasach postprawdy
Prawo do prawdy ma silne umocowanie w wielu przepisach Konstytucji RP statuujących zasady konstytucyjne, jak również prawa i wolności jednostki. Nie jest ono jednak wprost wyrażone w Konstytucji RP, co zdaniem autorki powinno mieć miejsce. W artykule zaprezentowano możliwy sposób wyrażenia tego prawa oraz jego usytuowania w tekście ustawy zasadniczej. Omówiono też wybrane instrumenty ochrony prawa do prawdy w ramach różnych procedur. Analiza ta doprowadziła do wniosku, że obecnie istniejąca ochrona tego prawa nie jest wystarczająca i wyraźna jego konstytucjonalizacja byłaby wskazana.
Słowa kluczowe: prawo do prawdy, postprawda, konstytucjonalizacja praw, kolizja praw
prof. dr hab. Monika Florczak-Wątor
Department of Constitutional Law, Centre for Interdisciplinary Constitutional Studies, Jagiellonian University in Kraków, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4324-5652
On the need to constitutionalise citizens' right to truth and the need to extend the legal scope of its protection in the age of post-truth
The right to truth is strongly anchored in a number of provisions of the Polish Constitution, which enshrine constitutional principles as well as individual rights and freedoms. However, it is not directly expressed in the Polish Constitution, as the author believes it should be. The paper presents a possible way of expressing the right to truth and its place in the text of the Constitution. It also discusses selected legal instruments for the protection of the right to truth in different procedures. The analysis leads to the conclusion that the current protection of this right is inadequate and that its explicit constitutionalisation would be advisable.
Keywords: the right to truth, post-truth, the constitutionalisation of rights, the collision of rights
Bibliografia / References
Biłgorajski A., Prawda jako granica wolności wypowiedzi w toku kampanii wyborczej
(referendalnej), „Przegląd Sejmowy” 2009/6.
Bosek L., Konstytucyjna zasada prawdy, „Forum Prawnicze” 2022/3.
Brandhorst M., O prawie do kłamstwa z miłości do ludzi, „Studia z Historii Filozofii” 2011/2.
Czarny P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019, komentarz do art. 213.
Dobrzeniecki K., „Prawo do prawdy” w perspektywie filozoficznej. Przyczynek do dyskusji, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2020/3994.
Drożdżejko Z., Ochrona prawdziwości danych i informacji oraz dóbr osobistych w trakcie kampanii wyborczej i referendalnej. Wybrane zagadnienia, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014/12.
Florczak-Wątor M., Rozstrzyganie kolizji praw konstytucyjnych – teoria a praktyka [w:] Ustroje. Tradycje i porównania. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marianowi Grzybowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Mikuli, A. Kulig, J. Karp, G. Kuca, Warszawa 2015.
Jaskuła L.K., Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji dotyczących epidemii COVID-19 – czy prawo radzi sobie z rzeczywistością? (wybrane uwagi de lege lata, de lege ferenda i propozycja działań), „Państwo i Prawo” 2023/2.
Kant I., O domniemanym prawie do kłamstwa z pobudek miłości ludzkiej (tłum. A. Grzeliński, D. Pakalski), „Filo-Sofija” 2002/1 (2).
Kawka M., Język postprawdy – jak fikcja stała się rzeczywistością, „Rocznik Medioznawczy” 2019/1.
Lachowski T., Prawo do prawdy podstawowym prawem człowieka? Refleksje na temat sprawiedliwości okresu przejściowego, „Zeszyty Analityczne Instytutu Badań nad Stosunkami Międzynarodowymi” 2013/1.
Law and Memory. Towards Legal Governance of History, red. A. Gliszczyńska-Grabias, U. Belavusau, Cambridge 2017.
Maroń G., The Category of Truth in the Constitutions of Modern States, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022/2.
Obywatelskie prawo do informacji, red. T. Gardocka, Warszawa 2008.
Oddziaływanie sądu konstytucyjnego na porządek prawny Austrii, Niemiec i Polski, red. M. Florczak-Wątor, P. Czarny, Kraków 2019.
Prawo do informacji publicznej. Efektywność regulacji i perspektywy jej rozwoju, red. M. Maciejewski, Warszawa 2014.
Rakowska-Trela A., Prawa wyborców w kampanii wyborczej, „Studia Wyborcze” 2015/20.
Rymarz F., Zbieranek J. [w:] K. Czaplicki i in., Kodeks wyborczy. Komentarz, Warszawa 2018, komentarz do art. 111.
Skubisz-Kępka K., Roszczenia w trybie wyborczym (zagadnienia wybrane), „Państwo i Prawo” 2015/10.
Topa I., Prawo do prawdy o poważnych naruszeniach praw człowieka w prawie międzynarodowym, „Roczniki Administracji i Prawa” 2019/2.
Zajadło J., Prawda a prawo [w:] Wielka encyklopedia prawa, t. 7, Teoria i filozofia prawa, red. A. Bator, J. Zajadło, M. Zirk-Sadowski, Warszawa 2016.
dr hab. Ireneusz C. Kamiński
profesor Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, nauczyciel akademicki, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5033-5023
Fałszywe wiadomości (fake news) oraz dezinformacja a Europejska Konwencja Praw Człowieka
Zjawisko fake news, a więc celowej wypowiedzi nieodpowiadającej prawdzie, rodzi pomysły działań mających eliminować taki przekaz. Powstaje jednak pytanie o zgodność przedstawianych propozycji z dotychczasowymi standardami swobody wypowiedzi, traktującymi wolność słowa jako kluczową dla demokratycznego społeczeństwa i ustanawiającymi wysokie wymogi dla każdej ingerencji w wypowiedź dotyczącą zagadnień o publicznym znaczeniu. W artykule przedstawiono standardy prawne wypracowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w odniesieniu do dwóch kluczowych form wypowiedzi: twierdzeń oraz ocen. Skonfrontowano je następnie z programami walki z dezinformacją. Proponowane zmiany pozostawały z konflikcie ze standardami Trybunału w Strasburgu, prowadząc do zastępowania paradygmatu wolnego rynku idei paradygmatem „troskliwego opiekuna”, gdzie właściwe instytucje publiczne określałyby, jakiego przekazu jednostka nie powinna uzyskać.
Słowa kluczowe: fake news, dezinformacja, swoboda wypowiedzi, twierdzenia, oceny, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka
dr hab. Ireneusz C. Kamiński
Professor at the Institute of Legal Studies of the Polish Academy of Sciences, academic teacher, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5033-5023
Fake news, disinformation and the European Convention on Human Rights
The phenomenon of fake news, i.e. intentional expressions that do not correspond to the truth, gives rise to proposals for actions to eliminate such messages. The question arises, however, as to whether the proposals put forward are compatible with existing standards of freedom of expression, treating freedom of speech as essential to a democratic society and setting high requirements for any interference in speech on issues of public importance. The article presents the legal standards developed by the European Court of Human Rights in relation to two key forms of expression: factual statements and value judgments. Those standards are then confronted with anti-disinformation policies. The proposed changes were in conflict with the standards of the Strasbourg Court, leading to the replacement of the free market of ideas paradigm with a “caring guardian” paradigm, where the relevant public institutions would determine what message an individual should not receive.
Keywords: fake news, disinformation, freedom of expression, factual statements, value judgments, European Convention on Human Rights, European Court of Human Rights
Bibliografia / References
Bartoszcze R., Rada Europy a wolność wypowiedzi, Kraków 1999.
Bayer J., Bitiukova N., Bard P., Szakács J., Alemanno A., Uszkiewicz E., Disinformation and Propaganda – Impact on the Functioning of the Rule of Law in the EU and its Member States, European Parliament, LIBE Committee, HEC Paris Research Paper 2019/1341.
Cavaliere P., The truth in fake news: How disinformation laws are reframing the concepts of truth and accuracy on digital platforms, „European Convention on Human Rights Law Review” 2022/3.
Eifert M., Metzger A., Schweitzer H., Wagner G., Taming the giants: The DMA/DSA package, „Common Market Law Review” 2021/58 (4).
Garlicki L. [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. I, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Husovec M., Principles of the Digital Services Act, Oxford 2023.
Junod V., La liberté d’expression du whistleblower, „Revue trimestrielle des droits de l’homme“ 2009/77.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Kamiński I.C., Prawo do uzyskania informacji w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – cicha strasburska rewolucja, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2016/XIV.
Konarski X., Unijny Akt o Usługach Cyfrowych – cele uchwalenia, zakres stosowania oraz najważniejsze obowiązki dostawców usług pośrednich, „Prawo Nowych Technologii” 2022/3.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2021
Plasilova I., Hill J., Carlberg M., Goubet M., Procee R., Study for the Assessment of the Implementation of the Code of Practice on Disinformation, Brussels 2020.
Putting the Digital Services Act into Practice, red. J. van Hoboken, J.P. Quintais, N. Appelman, R. Fahy, I. Buri, M. Straub, Berlin 2023.
Schiffrin A., The hard work of implementing the Digital Services Act has begun, „Columbia Journalism Review”, 11.10.2022 r., https://www.cjr.org/analysis/digital-services-act-european-union.php (dostęp: 7.10.2023 r.).
Sobczak J. [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2019.
The Real Story of ‘Fake News’, Merriam-Webster Dictionary, https://www.merriam-webster.com/words-at-play/the-real-story-of-fake-news (dostęp: 20.04.2023 r.).
Unravelling the Digital Services Act Package, red. M. Cappello, Strasbourg 2021.
Wardle C., Derakhshan H., Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policy Making, Council of Europe Report, 27.09.2017, DGI(2017)09, https://edoc.coe.int/en/media/7495-information-disorder-toward-an-interdisciplinary-framework-for-research-and-policy-making.html (dostęp: 7.10.2023 r.).
Michał Ogrodnik
absolwent Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, aplikant adwokacki Okręgowej Rady Adwokackiej w Kielcach, Polska
Ewidencja prowadzona przez członków grupy podatku od towarów i usług
W artykule przedstawiono i poddano analizie zagadnienie związane z ewidencjonowaniem przez członków grupy VAT czynności, o których mowa w art. 8c ust. 1 ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług. Celem analizy jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy prowadzenie wewnątrzgrupowej ewidencji jest elementem koniecznym w kontekście funkcjonowania i rozwoju instytucji grupy VAT w polskim porządku prawnym. Autor przedstawia istotę łączenia się podmiotów w grupę w celu wspólnego rozliczania przedmiotowego podatku, dokonuje też charakterystyki ewidencji prowadzonej przez członków grupy VAT z uwzględnieniem zmian, które weszły w życie od 1.07.2023 r., oraz zestawia prowadzenie ewidencji przez członków grupy VAT wobec danych zamieszczanych w pliku JPK_VAT na potrzeby rozliczeń grupy VAT z tytułu podatku od towarów i usług. Ponadto rozpatruje zagadnienie utraty przez grupę VAT statusu podatnika w kontekście konieczności ewidencjonowania czynności przez jej członków. W podsumowaniu autor koncentruje się na przedstawieniu wniosków w zakresie zasadności wprowadzenia obligatoryjnego wymogu ewidencjonowania czynności dokonywanych między członkami grupy VAT. Wskazuje również postulaty de lege ferenda, które mogą się przyczynić do obrania właściwego kierunku legislacyjnego, popularyzującego instytucję grupy VAT wśród podatników podatku od towarów i usług. Analiza została przeprowadzona z wykorzystaniem formalno-dogmatycznej metody badawczej.
Słowa kluczowe: grupa VAT, ewidencja członków grupy VAT, JPK_VAT, klauzula nadużycia prawa, utrata statusu podatnika VAT
Michał Ogrodnik
graduate of the Jan Kochanowski University in Kielce, attorney trainee at the District Bar Council in Kielce, Poland
Records kept by members of the goods and services tax group
This article presents and analyses the issue related to the recording by members of a VAT group of the activities referred to in Article 8c(1) of the Act of 11 March 2004 on Goods and Services Tax. The aim of the analysis is an attempt to answer the question whether keeping intra-group records is a necessary element in the context of the functioning and development of the institution of a VAT group in the Polish legal order. The first part of the article presents the essence of merging entities into a group in order to jointly settle the tax on goods and services. In the following part, the characteristics of the records kept by the members of a VAT group are presented, taking into account the changes that came into force on 1 July 2023. Furthermore, the keeping of records by the members of a VAT group are compared to the data entered in the JPK_VAT file for the purposes of VAT group settlements for value added tax. Also, the issue of a VAT group's loss of taxable status in the context of the need for its members to keep records of their activities is discussed. The summary of the article focuses on the presentation of conclusions regarding the leading hypothesis on the legitimacy of introducing a mandatory requirement to keep records of transactions between the members of a VAT group. De lege ferenda postulates were also indicated, which, according to the author, may contribute to choosing the right legislative direction, popularising the institution of the VAT group among VAT payers. The analysis was carried out using the formal-dogmatic research method. First, a set of rules for analysing the approaches to recording activities related to a VAT group was established, and then in the process of interpretation, based on the logical and linguistic analysis of the study, their impact on a VAT group audit in the Polish order was assessed. A legal analysis was made, which may be useful in the context of recording intra-group activities.
Keywords: VAT group, VAT group member records, JPK_VAT, abuse of rights clause, loss of VAT payer status
Bibliografia / References
Adamczyk-Kaczmara S., Nadużycie prawa podatkowego [w:] S. Adamczyk-Kaczmara, Nadużycie prawa a zasada neutralności VAT, Warszawa 2022.
Gryziak B., Polska „grupa VAT” na tle pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej, „Monitor Podatkowy” 2022/3.
Jaworska M., Grupy VAT – szanse, ale i zagrożenia, „Przegląd Podatkowy” 2022/4.
Kieszkowski W., Grupa VAT a rozliczenia jej członków z biznesem i z fiskusem, Legalis 2022.
Laskowska A., Przydatek P., Grupa VAT – ocena wybranych aspektów polskiego rozwiązania z perspektywy orzecznictwa europejskiego i praktyki innych państw, „Przegląd Podatkowy” 2022/9.
Ministerstwo Finansów, Objaśnienia podatkowe w zakresie grup VAT, LEX 2022.
„Ocena skutków regulacji”, 22.12.2022 r., https://kidp.pl/files/aktyprawne/1430(3).pdf (dostęp: 24.05.2023 r.).
Od 1 lipca 2022 r. podatnicy będą mogli tworzyć grupy VAT i wspólnie rozliczać podatek, podatki.gov.pl, 13.07.2023 r., https://www.podatki.gov.pl/wyjasnienia/od-1-lipca-2022-r-podatnicy-beda-mogli-tworzyc-grupy-vat-i-wspolnie-rozliczac-podatek/ (dostęp: 25.05.2023 r.).
Sarnowski J., Selera P., Grupy VAT – tło europejskie a propozycje w ramach Polskiego Ładu, „Doradztwo Podatkowe – Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych” 2021/9.
dr hab. Anna Wierzbica
profesor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Zespół Prawa Samorządu Terytorialnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach; radca prawny, Polska.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2359-0333
Realizacja zadań przewodniczącego rady gminy przez wiceprzewodniczącego. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28.02.2023 r., III OSK 7036/21
Glosowany wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28.02.2023 r., III OSK 7036/21, w pełni zasługuje na aprobatę. Treść art. 19 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, jak słusznie zauważył NSA, jest niejednoznaczna. Zasadnicza wątpliwość, jaka pojawia się na kanwie tej normy prawnej, sprowadza się do ustalenia, co oznacza „organizowanie pracy rady” oraz czy tylko fizyczna nieobecność przewodniczącego rady daje podstawę do scedowania jego zadań na wiceprzewodniczącego. Kwestia dotycząca nieobecności przewodniczącego rady, która stanowi ustawową przesłankę realizacji zadań przewodniczącego rady przez wiceprzewodniczącego, stawia pytanie, czy obecność przewodniczącego wyłącza możliwość scedowania zadań na wiceprzewodniczącego. Literalne brzmienie art. 19 ust. 2 u.s.g. dopuszcza tę możliwość. W art. 15zzx ustawy z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, jest mowa o sesji w rozumieniu ustawy o samorządzie gminnym. Podejmowanie uchwał w trybie korespondencyjnym dopuszczalne na podstawie art. 15zzx ust. 1 zostało pozostawione uznaniu organu samorządu terytorialnego. W korespondencyjnym podjęciu uchwały może uczestniczyć przebywający na kwarantannie przewodniczący rady. Jego udział w procedowaniu uchwały organu stanowiącego w żaden sposób nie odbiega od udziału w tym procedowaniu przez radnego niepełniącego funkcji w radzie. Uczestnictwo przewodniczącego rady w procedurze głosowania jest zatem uczestnictwem radnego w podjęciu uchwały.
Słowa kluczowe: przewodniczący rady, wiceprzewodniczący rady, sesja, głosowanie korespondencyjne
dr hab. Anna Wierzbica
Professor at the University of Silesia in Katowice, Local Government Law Team, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice; legal advisor, Poland.
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2359-0333
Execution of the tasks of the chairman of the municipal council by the vice-chairman. Gloss to the judgment of the Supreme Administrative Court of 28 February 2023, III OSK 7036/21
The reviewed judgment of the Supreme Administrative Court of 28.02.2023, III OSK 7036/21, deserves full approval. The content of Article 19 (2) of the Act on municipal local government, as the Supreme Administrative Court rightly pointed out, is ambiguous. The fundamental doubt that arises from this legal norm boils down to determining what is meant by “organising the work of the council” and whether only the physical absence of the council chairman gives grounds to cede his tasks to the vice-chairman. The issue concerning the absence of the council chairman, which is a statutory prerequisite for the vice-chairperson to carry out the tasks of the council chairman, raises the question of whether the presence of the chairman excludes the possibility of ceding tasks to the vice-chairman. The literal wording of Article 19 (2) of the Act on municipal local government allows for this possibility. In Article 15zzx of the Act of 2 March 2020 on special solutions related to the prevention, counteraction and combating of COVID-19, other infectious diseases and crisis situations caused by them (the so-called Covid Act), a session within the meaning of the Act on municipal local government is mentioned. The adoption of resolutions by correspondence permitted under Article 15zzx (1) has been left to the discretion of the local government authority. A quarantined chairman of the council may participate in the adoption of a resolution by correspondence. His participation in the procedure of a resolution of the decision-making authority does not differ in any way from the participation in this procedure by a councillor who is not in office in the council. The participation of the chairman of the council in the voting procedure is therefore the participation of a councillor in the adoption of the resolution.
Keywords: chairman of the council, vice-chairman of the council, session, voting by correspondence
Bibliografia / References
Czerw J. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, LEX 2022, komentarz do art. 20.
Gajewski S., Jakubowski A., Ustawa o samorządzie gminnym [w:] Ustawy samorządowe. Komentarz, red. S. Gajewski, A. Jakubowski, Legalis 2018, komentarz do art. 19 u.s.g.
Jagoda J., Podejmowanie uchwał przez radę gminy w trybie korespondencyjnym. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21.12.2021 r., III OSK 4189/21, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2023/1.
Złakowski Ł. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, Warszawa 2011.
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma
