Nadzór nie tylko urojony na kanwie referatów i dyskusji w ramach XII Forum Prawa Spółek „Nadzór i kontrola w spółkach handlowych”dr Jakub Janeta
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Gospodarczego i Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego oraz radcą prawnym (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6707-2576).
Adrian Zbrojewski
Autor jest asystentem w Katedrze Prawa Gospodarczego i Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego oraz radcą prawnym (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1127-8676).
Udział w autorstwie tekstu:
Jakub Janeta – 50%
Adrian Zbrojewski – 50%
Nadzór nie tylko urojony na kanwie referatów i dyskusji w ramach XII Forum Prawa Spółek „Nadzór i kontrola w spółkach handlowych”
Zmiany dokonane wraz z wejściem w życie ustawy z 9.02.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw w zakresie szeroko rozumianej kontroli i nadzoru w spółkach handlowych skłaniają do poświęcenia im szerszej uwagi. Tym bardziej że – jak starano się przekonać w uzasadnieniu projektu ustawy – zaproponowane rozwiązania mają nieść ze sobą istotną zmianę jakościową, lepiej odpowiadać potrzebom wynikającym z dynamicznego rozwoju gospodarczego kraju oraz pozwolić na „wyeliminowanie wątpliwości podnoszonych przez przedsiębiorców i przedstawicieli doktryny”. To, czy ustawodawcy udało się zrealizować tak ambitne cele, było jednym z wielu zagadnień rozważanych przez uczestników XII Forum Prawa Spółek – „Nadzór i kontrola w spółkach handlowych” (Łódź, 19.05.2023 r.), tradycyjnie już zorganizowanego przez Katedrę Prawa Gospodarczego i Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Warto dodać, że tegoroczną edycję Forum swoim patronatem objęły Krajowa Izba Radców Prawnych i Okręgowa Izba Radców Prawnych w Łodzi, a patronatu medialnego udzielił „Przegląd Prawa Handlowego”.
Słowa kluczowe: kontrola, nadzór, spółki handlowe, rada nadzorcza, nadzór właścicielski, corporate governance, business judgement rule
dr Jakub Janeta
The author is an assistant professor at the Department of Economic and Commercial Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland, and an attorney at law (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6707-2576).
Adrian Zbrojewski
The author is an assistant lecturer at the Department of Economic and Commercial Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland, and an attorney at law (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1127-8676).
Authors’ contributions:
Jakub Janeta – 50%
Adrian Zbrojewski – 50%
Not Only Imagined Supervision, on the Basis of Papers and Discussions at the 12th Company Law Forum ‘Supervision and Control in Commercial Partnerships and Companies’
The amendments introduced with the entry into force of the Act of 9 February 2022 on Amendment of the Act - Code of Commercial Partnerships and Companies and Certain Other Acts in the field of – broadly understood – control and supervision in commercial partnerships and companies prompts us to devote more attention to them. This is all the more so because, as the bill’s explanatory memorandum sought to convince, the proposed solutions were intended to bring about a significant qualitative change, to better address the needs arising from the country’s dynamic economic development, and to enable ‘elimination of doubts raised by entrepreneurs and legal scholars’. Whether the legislator has succeeded in achieving such ambitious goals was one of the many issues considered by the participants of the 12th Company Law Forum ‘Supervision and Control in Commercial Partnerships and Companies’ (Łódź, 19 May 2023), which was, already traditionally, organized by the Department of Economic and Commercial Law at the Faculty of Law and Administration of the University of Lodz. It is worth mentioning that this year’s edition of the Forum was held under the auspices of the National Bar Council of Attorneys at Law and the Łódź Bar Association of Attorneys at Law, while Przegląd Prawa Handlowego was the media sponsor.
Keywords: control, supervision, commercial partnerships and companies, owners’ supervision, corporate governance, business judgement rule
Bibliografia /References
Baszczyk M., Funkcjonowanie rady nadzorczej spółki z o.o. w kontekście najnowszych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych – zagadnienia wybrane, „Monitor Prawa Handlowego” 2022/3.
Baszczyk M., Zasady funkcjonowania komitetów rady nadzorczej spółki akcyjnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/6.
Czura-Kalinowska D. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2022.
Dumkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2022.
Janeta J., Ulański J., Sprawozdanie z konferencji VIII Forum Prawa Spółek 18.05.2018 r. – „Reforma Kodeksu spółek handlowych – systemowa zmiana czy autorskie projekty”, „Przegląd Prawa Handlowego” 2018/9.
Kidyba A., Kilka uwag o potrzebie zmian przepisów regulujących spółki osobowe, „Przegląd Prawa Handlowego” 2012/9.
Kidyba A., O potrzebie reformy prawa spółek handlowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2011/9.
Kidyba A. [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, LEX 2023.
Matraszek J., Asymetria a symetria informacyjna w dualistycznym modelu kontroli i nadzoru korporacyjnego spółki akcyjnej, „Monitor Prawa Handlowego” 2022/2.
Modrzejewska M., Tajemnica przedsiębiorstwa jako czyn nieuczciwej konkurencji i jako nakaz lojalnego zachowania członków organów spółek kapitałowych [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. nauk. S. Byczko, A. Kappes, B. Kucharski, U. Promińska, Warszawa 2022.
Popiołek W., Obowiązek lojalności członków organów kolegialnych spółek handlowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/9.
Pyzioł W., Obowiązek lojalności w spółkach handlowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/9.
Siemiątkowski T., Komitet audytu: wciąż jeden czy już dwa – konkurencyjne – systemy nadzoru w polskiej spółce publicznej? O nieporozumieniu, które stało się prawem [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. nauk. S. Byczko, A. Kappes, B. Kucharski, U. Promińska, Warszawa 2022.
Skorupa B. [w:] Prosta spółka akcyjna. Komentarz, red. R. Adamus, P. Malinowski, Warszawa 2021.
Stokłosa A., Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. – glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 9.02.2018 r., I CSK 246/17, „Glosa” 2019/3.
Szczurowski T. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2022.
Szymański K.M., Ośka J., Nowelizacja KSH – przyczyny zmian oraz najważniejsze wprowadzone rozwiązania, „Edukacja Prawnicza” 2023/1.
Tobolska-Grela K., Janeta J., Spółka komandytowo-akcyjna, Warszawa 2013.
dr hab. Aleksander Kappes, prof. UŁ
Autor jest kierownikiem Zakładu Prawa Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego oraz adwokatem (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2261-093X).
dr hab. Tomasz Siemiątkowski, prof. SGH
Autor jest kierownikiem Katedry Prawa Gospodarczego w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie oraz adwokatem (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5431-5612).
Udział w autorstwie tekstu:
Aleksander Kappes – 50%
Tomasz Siemiątkowski – 50%
Nadzór i kontrola w spółkach handlowych
Pojęcia takie jak „nadzór”, „kontrola” i „prawo do informacji” są na ogół zamiennie używane w języku doktryny prawa spółek i orzecznictwa. Także ustawodawca podchodzi do ich użycia dość swobodnie, skoro prawo kontroli wspólnika w spółce z o.o. (art. 212 k.s.h.) zawarł w oddziale 2 rozdziału 3 działu I tytułu III Kodeksu spółek handlowych zatytułowanym „Nadzór”. Pojęcia te jednak z całą pewnością nie stanowią synonimów. Kontrola oznacza ocenę ustalonego stanu faktycznego na podstawie przyjętego wzorca. Nadzór to kontrola oraz możliwość władczego ingerowania w funkcjonowanie podmiotu lub organu odpowiedzialnego za stan oceniany. Natomiast treści normatywne prawa do kontroli i prawa do informacji pokrywają się. Autorzy przedstawiają kilka rodzajów nadzoru. Wskazują także na nieprawidłowości w funkcjonowaniu rad nadzorczych w spółkach z udziałem Skarbu Państwa i sprzeczności obowiązków nakładanych na mianowanych przez Skarb Państwa członków rad z Kodeksem spółek handlowych. W artykule oceniono też zmiany w nadzorze korporacyjnym wynikające z nowelizacji Kodeksu spółek handlowych z 2022 r., w szczególności na gruncie prawa grup spółek i zjawiska patologiczne nadzoru korporacyjnego w spółkach z udziałem Skarbu Państwa.
Słowa kluczowe: nadzór korporacyjny, kontrola, prawo do informacji, nadzór właścicielski, Skarb Państwa
dr Aleksander Kappes, professor of the University of Lodz
The author is head of the Sub-department of Commercial Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2261-093X).
dr hab. Tomasz Siemiątkowski, professor of the Warsaw School of Economics
The author is Head of the Department of Commercial Law, Warsaw School of Economics, Poland, and an advocate (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5431-5612).
Authors’ contributions:
Alexander Kappes – 50%
Tomasz Siemiątkowski – 50%
Supervision and Control in Commercial Partnerships and Companies
Notions such as ‘supervision’, ‘inspection’, and ‘right to information’ are frequently used interchangeably in the language of company law literature and case law. The legislator uses them rather loosely, too, once the shareholder’s right to inspect a limited liability company (Article 212 of the Code of Commercial Partnerships and Companies) is regulated in Section 2 of Chapter 3 of Division I of Title III of the Code, titled ‘Supervision’. Yet, these terms are definitely not synonyms. Inspection means an assessment of an established state of affairs against a chosen benchmark. Supervision means inspection plus the ability to authoritatively interfere in the operation of the entity or body responsible for the assessed state of affairs. Meanwhile, the legal meaning of the ‘right to inspect’ and the ‘right to information’ overlap. The authors present a few types of supervision. They also identify the irregularities in the operation of supervisory boards in companies in which the State Treasury holds shares and the contradiction between the obligations imposed on the board members by the State Treasury with the Code of Commercial Partnerships and Companies. Moreover, the article assesses changes within corporate supervision resulting from the amendments to the Code in 2022, especially within the field of the of group of companies. Lastly, the authors present pathological situations in the field of corporate supervision in companies in which the State Treasury holds shares.
Keywords: corporate supervision, inspection, right to information, owners’ supervision, State Treasury
Bibliografia / References
Keler G. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz do nowelizacji. Prawo holdingowe. Zmiany w funkcjonowaniu organów spółek kapitałowych, red. R. Adamus, Warszawa 2022.
Kopaczyńska-Pieczniak K. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16b, Prawo spółek osobowych, red. M. Romanowski, Warszawa 2023.
Oplustil K., Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Ostrowski F. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz do zmian (tzw. prawo holdingowe), red. R.L. Kwaśnicki, F. Ostrowski, A. Szumański, Warszawa 2022.
Pinior P., Nadzór wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2013.
Popiołek W. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. J.A. Strzępka, Warszawa 2009.
Promińska U., Nadzór i kontrola w handlowych spółkach osobowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/9.
Romanowski M., Siemiątkowski T., Nowe prawo holdingowe licencją na „zabicie” grup kapitałowych (II), „Rzeczpospolita” z 29.09.2022 r.
Sołtysiński S. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16, Prawo spółek osobowych, red. A. Szajkowski, Warszawa 2016.
Sołtysiński S. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17b, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2010.
Spyra M. [w:] System Prawa Handlowego, t. 2b, Prawo spółek handlowych, red. S. Włodyka, Warszawa 2007.
Szajkowski A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16, Prawo spółek osobowych, red. A. Szajkowski, Warszawa 2016.
Szumański A. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 2, Komentarz do art. 151–300, Warszawa 2005.
Szumański A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16, Prawo spółek osobowych, red. A. Szajkowski, Warszawa 2016.
Szwaja J. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 3, Komentarz do artykułów 301–458, Warszawa 2008.
Wawer M. [w:] J. Bieniak, M. Bieniak i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2022, Legalis.
prof. dr hab. Urszula Promińska
Autorka jest zatrudniona w Katedrze Prawa Gospodarczego i Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3876-2484).
Nadzór i kontrola w handlowych spółkach osobowych
Sytuację prawną wspólników wyznacza przynależność do wspólnoty realizującej we wspólnym interesie wspólny cel. Jednym z uprawnień korporacyjnych wspólników spółek osobowych kształtującym ich pozycję prawną jest prawo kontroli spółki. Jest ono wpisane w konstrukcję jurydyczną spółki osobowej, która jest oparta na osobistym zaangażowaniu wspólników i ich współdziałaniu w osiąganiu wspólnego celu. Prawo i obowiązek każdego wspólnika prowadzenia spraw spółki i prawo do jej reprezentacji zapewniają wspólnikom bezpośredni wpływ na funkcjonowanie spółki. Nieograniczona, osobista, choć solidarna ze spółką i subsydiarna względem niej odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest oczywistym uzasadnieniem dla osobistej dbałości wspólników o stan, w jakim znajduje się spółka. Wskazane cechy spółki osobowej uzasadniają wniosek o braku potrzeby przyznania wspólnikom tych spółek uprawnień nadzorczych, przy jednoczesnym przyznaniu im bezwzględnego prawa kontroli spółki. Istotą tego prawa jest zapewnienie dostępu do wiedzy o spółce. Nie mieści się w nim natomiast kompetencja władcza, a więc władcza ingerencja. Artykuł 38 § 2 k.s.h. stanowi ustawową gwarancję dla osobistego zasięgania przez wspólnika informacji o majątku i interesach spółki oraz przeglądania ksiąg i dokumentów. Wykonywanie wskazanych uprawnień daje pełny obraz stosunków wewnętrznych spółki i jej relacji zewnętrznych. Treść prawa kontroli oraz jego charakter, jako prawa służącego ex lege, którego nie można wyłączyć ani ograniczyć, nie budzą wątpliwości. Kontrowersje dotyczą dwóch kwestii. Po pierwsze, czy termin „osobistego” wykonywania uprawnień kontrolnych należy odnosić do charakteru prawa, czy do sposobu jego wykonywania? Po drugie, czy jest dopuszczalna umowna modyfikacja tego prawa przez dopuszczenie możliwości jego wykonywania także przez osobę trzecią albo z jej udziałem.
Słowa kluczowe: prawo handlowe, spółki osobowe, spółka jawna, nadzór, kontrola
prof. dr hab. Urszula Promińska
The author is employed at the Department of Economic and Commercial Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3876-2484).
Supervision and Control in Commercial Partnerships
The legal position of partners is determined by their membership of a community pursuing a common goal for common benefit. One of the corporate rights of partners in partnerships shaping their legal position is the right to control the partnership. It is inherent in the juridical construction of a partnership, which is based on the personal commitment of the partners and their cooperation in achieving a common goal. The right and duty of each partner to manage the partnership’s affairs and the right to represent the partnership give partners direct influence on the functioning of the partnership. The unlimited personal liability of the partners for the partnership’s obligations, albeit joint and several, and subsidiary vis-à-vis that of the partnership, is an obvious justification for the partners’ personal care for the state of the partnership. The above characteristics of a partnership justify the conclusion that there is no need to grant supervisory powers to the partners, while granting them an absolute right to inspect the partnership. The essence of this right is to ensure access to knowledge about the partnership. It does not, however, include governance competence and therefore interference in governance. Article 38(2) of the Code of Commercial Partnerships and Companies provides a statutory guarantee that a partner can personally inquire about the partnership’s assets and affairs and review its books and documents. By exercising these powers, they obtain a complete picture of the partnership’s internal and external relations. There are no doubts as to the substance and character of the right of inspection as an ex lege right that cannot be excluded or limited. There are two controversial issues. First, should the ‘personal’ exercise of the right of inspection be referred to the nature of the right or to the manner in which it is exercised? Secondly, is it permissible to contractually modify this right by allowing it to be exercised also by or with a third party?
Keywords: commercial law, partnerships, general partnership, supervision, control
Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks handlowy, t. 1, reprint Bielsko-Biała 1991.
Fenichel Z. [w:] T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, Łódź 1992.
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych, t. 1, Komentarz do art. 1–300, Warszawa 2015.
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, Kraków 2007.
Kopaczyńska-Pieczniak M., Pozycja prawna wspólnika spółki jawnej, Warszawa 2013.
Kopaczyńska-Pieczniak K. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 1, Komentarz do art. 1–150, red. A. Kidyba, Warszawa 2017.
Litwińska-Werner M. [w:] System Prawa Handlowego, t. 2, Prawo spółek handlowych, red. S. Włodyka, Warszawa 2012.
Pyzioł W. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. W. Pyzioł, Warszawa 2008.
Siemiątkowski T. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Warszawa 2011.
prof. dr hab. Piotr Pinior
Autor jest dyrektorem Instytutu Nauk Prawnych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2084-0325).
Nadzór i kontrola w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Nadzór i kontrola w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością mogą być sprawowane w zróżnicowany sposób w zależności od stosowanej regulacji ustawowej i postanowień umownych. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie systematyki nadzoru i kontroli w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, wskazanie nowych kompetencji przysługujących radzie nadzorczej i zmian przepisów odnoszących się do funkcjonowania rady, które w założeniu mogą się przyczynić do polepszenia sposobu wykonywania nadzoru w spółkach. Ponadto przedstawione zostaną kwestie szczegółowe odnoszące się do prawa indywidualnej kontroli wywołujące rozbieżne interpretacje w doktrynie.
Słowa kluczowe: nadzór, kontrola, rada nadzorcza, kontrola wspólników
prof. dr hab. Piotr Pinior
The author is head of the Institute of Law, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2084-0325).
Supervision and Control in a Limited Liability Company
Supervision and control in a limited liability company may be exercised in various ways, depending on the applicable statutory regulations and provisions of the articles of association. The article aims to present the systematics of supervision and control in a limited liability company and to indicate new powers vested in the supervisory board and amendments to the provisions relating to the functioning of the supervisory board, which may contribute to improving the supervision exercised in companies. In addition, detailed issues relating to the right of individual supervision, which give rise to divergent interpretations among legal scholars, are also presented.
Keywords: supervision, control, supervisory board, supervision by shareholders
Bibliografia / References
Bielecki M., Uprawnienia kontrolno-nadzorcze wspólników w spółce z o.o., „Prawo Spółek” 2005/7–8.
Bilewska K., Prawo wspólnika do informacji – fundament statusu prawnego wspólników (akcjonariuszy) spółki kapitałowej, „Czasopismo Kwartalne Całego Prawa Handlowego, Upadłościowego oraz Rynku Kapitałowego” 2008/4.
Chomiuk M. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2023, Legalis.
Gerner-Beuerle C., Schillig M., Comparative Company Law, Oxford 2019.
Gierat A., Korporacyjne uprawnienia kontrolne wspólników spółek kapitałowych, Toruń 2010.
Herbet A. [w:] System Prawa Prywatnego, red. nacz. Z. Radwański, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2010.
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych, t. 1, Komentarz do art. 1–300, Warszawa 2017.
Kidyba A. [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, LEX 2023.
Kopaczyńska-Pieczniak K. [w:] Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. A. Kidyba, Warszawa 2007.
Kwaśnicki R.L. [w:] Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. R.L. Kwaśnicki, Warszawa 2005.
Kwaśnicki R.L., Szymański K. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz do zmian (tzw. prawo holdingowe), red. R.L. Kwaśnicki, F. Ostrowski, A. Szumański, Warszawa 2022.
Litwińska-Werner M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2007.
Mazur P., Granice obowiązku poufności ciążącego na członkach organów spółek kapitałowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/5.
Michalski M., Pozycja prawna komitetu audytu w spółkach akcyjnych zaliczanych do jednostek zainteresowania publicznego, „Monitor Prawa Handlowego” 2012/1.
Mizerski D., Doradca rady nadzorczej – zagadnienia wybrane, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2023/8.
Naworski J.P., Ustawowe prawo kontroli wspólnika spółki z o.o. i sposób jego wykonania. Wykładnia art. 212 § 1 i 2 k.s.h., „Przegląd Prawa Handlowego” 2022/2.
Nowacki A., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, t. 1, Komentarz do art. 151–226 KSH, Warszawa 2018.
Opalska D., Obowiązek lojalności w spółkach kapitałowych, Warszawa 2015.
Opalski A., Rada nadzorcza w spółce akcyjnej, Warszawa 2006.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2A, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz do art. 151–226, red. A. Opalski, Warszawa 2018.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3A, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 301–392, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Oplustil K., Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Oplustil K., Komitet audytu w radzie nadzorczej spółki akcyjnej w świetle nowych regulacji [w:] Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, Warszawa 2010.
Pabis R. [w:] J. Bieniak, M. Bieniak i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2011.
Pinior P., Komitet audytu w radach nadzorczych polskich spółek [w:] Wpływ europeizacji prawa na instytucje prawa handlowego, red. J. Kruczalak-Jankowska, Warszawa 2013.
Pinior P., Nadzór wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2013.
Pinior P., New provisions on supervisory board under Polish Commercial Companies Code, „Právny Obzor” 2022/105, special issue.
Pinior P., Nomination and Remuneration Committee, „Právo, obchod, ekonomika” 2021, t. X.
Pinior P. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz do zmian (tzw. prawo holdingowe), red. R.L. Kwaśnicki, F. Ostrowski, A. Szumański, Warszawa 2022.
Popiołek W. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. W. Pyzioł, Warszawa 2008.
Relidzyński P., Obowiązek lojalności wspólników i członków organów spółek kapitałowych, ze szczególnym uwzględnieniem monistycznych modeli organów, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/1.
Sołtysiński S. [w:] System Prawa Prywatnego, red. nacz. Z. Radwański, t. 17 B, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2010.
Spyra M. [w:] System Prawa Handlowego, red. nacz. S. Włodyka, A. Szumański, t. 2B, Prawo spółek handlowych, red. S. Włodyka, Warszawa 2007.
Strzelczyk K. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 2, Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Warszawa 2011.
Szczurowski T. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2023, Legalis.
Szumański A. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 2, Komentarz do artykułów 151–300, Warszawa 2005.
Zamojski J., Uprawnienia kontrolno-informacyjne akcjonariuszy w prostej spółce akcyjnej – zagadnienia wybrane, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2022/4.
prof. dr hab. Marek Michalski
Autor jest kierownikiem Katedry Prawa Gospodarczego i Gospodarki Cyfrowej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1972-0505).
O nowelizacji Kodeksu spółek handlowych z 9.02.2022 r. z perspektywy teorii Ulricha Becka oraz Jürgena Habermasa (cz. 1)
Współczesne prawo polskie znajduje się bez wątpienia w stanie głębokiej zmiany – zwłaszcza jeżeli chodzi o jego moc legitymacyjną, ale również zakres oraz sposób oddziaływania – przechodząc do pozytywistycznego modelu, poprzez wciąż głęboko osadzony model technologiczny, w kierunku nowych paradygmatów, które chociaż – jak zauważa L. Morawski – nie osiągnęły jeszcze masy krytycznej, wieszczą zdecydowany odwrót od pozytywistycznego sposobu pojmowania prawa. Dają tym samym asumpt do sięgnięcia po takie narzędzia do jego analizy jak filozofia społeczna J. Habermasa w postaci jego teorii komunikacji społecznej. Nową perspektywę poznawczą – także prawa handlowego – wymusza nie tylko narastający proces przeobrażeń prawa, ale i konkretyzacja modelu społeczeństwa globalnego ryzyka, opisywanego przez Ulricha Becka. Odpowiedzią bowiem na nasilające się dyferencjacje społeczne jest coraz bardziej intensywny interwencjonizm prawny, który wobec jego stechnicyzowania nie jest w stanie przeciwdziałać fragmentacji regulacji, a co więcej – prowadzi do dezaktualizacji wypracowanych dotąd i utrwalonych modeli instytucjonalnych, jak np. w odniesieniu do klasycznego modelu nadzoru w spółce akcyjnej.
Słowa kluczowe: model nadzoru, rada nadzorcza, interwencjonizm, instrumentalizacja rozumu, instrumentalizacja prawa, formalizm, multicentryczność, globalizacja
prof. dr hab. Marek Michalski
The author is head of the Department of Economic Law and Digital Economy, Faculty of Law and Administration, Cardinal Stefan Wyszynski University in Warsaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1972-0505).
On Amendments to the Code of Commercial Partnerships and Companies Adopted on 9 February 2022 from the Perspective of Ulrich Beck’s and Jürgen Habermas’ Theories (Part 1)
Contemporary Polish law is undoubtedly undergoing profound change - especially in terms of its legitimizing power, but also in terms of the scope and manner of its influence - moving from the positivist model, through the technological model, which is still deeply entrenched, towards new paradigms which have not yet reached critical mass, though - as L. Morawski notes - already herald a decisive turn away from the positivist understanding of law. In doing so, they provide a stimulus to reach for such tools for analysing law as J. Habermas’ social philosophy in the form of his theory of social communication. A new cognitive perspective - also in commercial law - is not only necessitated by the intensifying process of transforming laws, but also by the concretization of the model of world risk society described by Ulrich Beck. This is because the response to increasing social differentiation is increasingly intensive legal interventionism which, due to its technicization, is unable to counteract the fragmentation of regulation and, moreover, leads to the obsolescence of the hitherto developed and established institutional models, for example, with regard to the classical model of supervision in joint-stock companies.
Keywords: model of supervision, supervisory board, interventionism, instrumentalization of reason, instrumentalization of law, formalism, multicentricity, globalization
Bibliografia / References
Adorno T.W., Minima moralia. Refleksje z poharatanego życia, tł. M. Łukasiewicz, Kraków 2007.
Akerlof G., Shiller R., Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa, przeł. Z. Matkowski, Warszawa 2021.
Altberger L. [w:] Prawo o spółkach akcyjnych. Komentarz, red. W. Kon, Warszawa 1933.
Bauman Z., Etyka ponowoczesna, Warszawa 2012.
Bauman Z., Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, Warszawa 2000.
Beck U., Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa, przeł. B. Baran, Warszawa 2012.
Białas-Zielińska K., Koncepcje pozytywizmu prawniczego i iusnaturalizmu w ujęciu Gustava Radbrucha [w:] Pozytywizm prawniczy i szkoła prawa natury. Tradycje sporu i jego współczesne implikacje, red. P. Kaczmarek, Ł. Machaj, Wrocław 2010.
Boistel A., Wykład prawa handlowego, Warszawa 1877.
Braudel F., Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm. XV–XVIII wiek, t. 2, Gry wymiany, Warszawa 1992.
Brożek B., Umysł prawniczy, Kraków 2018.
Douglas-Scott S., Law after Modernity. Legal theory today, Oxford–Portland–Oregon 2013.
Ducouloux-Favard C., L’histoire des grandes sociétiés en Allemagne, en France et en Italie, „Revue international de droit comparé” 1992/4.
Dunin K., Zasady prawa handlowego, Warszawa 1911.
Durkheim É., O podziale pracy społecznej, przeł. K. Wakar, red. nauk. E. Tarkowska, Warszawa 2012.
Dziurzyński T., Fenichel Z., Honzatko M., Kodeks handlowy. Komentarz, Łódź 1993.
Filipowicz S., Narodziny przemysłu poznawczego i pauperyzacja rozumu naukowego, „Nauka” 2022/1.
Fisher M., W trybach chaosu. Jak media społecznościowe przeprogramowały nasze umysły i nasz świat, Kraków 2023.
Fuller L.L., Moralność prawa, tł. S. Amsterdamski, Warszawa 2004.
Gardner J.A., The Sociological Jurisprudence of Roscoe Pound (Part I), „Villanova Law Review” 1961/1, http://digitalcommons.law.villanova.edu/vlr/vol7/iss1/1 (dostęp: 21.08.2023 r.).
Grand Thronton, Barometr prawa. Analiza stabilności otoczenia prawnego w polskiej gospodarce, Edycja IX, 2023, https://grantthornton.pl/wp-content/uploads/2023/03/Barometr-prawa-2023-RAPORT-Grant-Thornton-23–03–2023–1.pdf (dostęp: 21.08.2023 r.).
Grzybowski S., Dzieje prawa, Ossolineum 1981.
Guzik A., Eksperci naszych czasów. Socjologiczna analiza instytucji eksperta w opiniotwórczych serwisach informacyjnych, Warszawa 2021.
H.G., Zmiana przepisów o towarzystwach akcyjnych, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1902/1.
Habermas J., Technika i nauka jako „ideologia” [w:] Czy kryzys socjologii?, red. J. Szacki, Warszawa 1977.
Habermas J., Teoria działania komunikacyjnego, t. 1, Racjonalność działania a racjonalność społeczna, przeł. A.M. Kaniowski, przekł. przejrzał M.J. Siemek, Warszawa 1999.
Habermas J., Teoria i praktyka, Warszawa 1983.
Haferkamp H.P., On the German History of Method in Civil Law in Five Systems, „German Law Journal” 2016/4.
Halpérin J.L., Five Legal Revolutions Since the 17th Century: An Analysis of a Global Legal History, New York–London 2014.
Hobsbawm E., Wiek kapitału, Warszawa 2014.
Hodgson G.M., Conceptualizing Capitalism, Institutions, Evolution, Future, Chicago 2015.
Hodgson G.M., Ekonomia instytucjonalna [w:] E. Stockhammer i in., Przemyśleć ekonomię od nowa. Przewodnik po głównych nurtach ekonomii heterodoksyjnej, Poznań 2018.
Hodgson G.M., The Approach of Institutional Economics, „Journal of Economic” 1998/36.
Horkheimer M., Autorytet i rodzina w czasach współczesnych [w:] Społeczna funkcja filozofii, Warszawa 1987.
Horkheimer M., Krytyka instrumentalnego rozumu, przeł. H. Walentynowicz, Warszawa 2007.
Horkheimer M., O pojęciu człowieka, „Nowa Krytyka” 2012/28.
Horkheimer M., Adorno T.W., Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, tł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1994.
Jabłońska-Bonca J., Problemy ze spójnością prawa i regulacjami pozaprawnymi a siła sprawcza państwa – zarys tematu, „Krytyka Prawa” 2015/7.
Kaczkowski J., Polskie prawo o spółkach akcyjnych. Ustawa i komentarz, Poznań 1929.
Kaczkowski J., Zagadnienie kontroli w spółkach akcyjnych, „Przegląd Prawa Handlowego” 1926/7.
Kaczkowski J., Zasady prawa aukcyjnego, Warszawa 1918.
Kidyba A., Prawnicy władzy, „Dziennik Gazeta Prawna” 2022/80.
Kojder A. [w:] Socjologia prawa. Główne problemy i postacie, red. A. Kojder, Z. Cywiński, Warszawa 2014.
Kotowski A., Instrumentalizacja prawa i instrumentalne użycie prawa a jego wykładnia, „Studia Prawnicze” 2016/4.
Kotowski A., Zjawisko multicentryczności systemu prawa z perspektywy koncepcji integracyjnej, „Studia Prawnicze” 2015/4.
Ledent D., Émile Durkheim – L’invention du social, „Les Grands Dossiers des Sciences Humaines” 2013/3.
Łętowska E., Multicentryczność współczesnego systemu prawa i jej konsekwencje, „Państwo i Prawo” 2005/4.
Łętowska E., Prawo – miecz czy tarcza? [w:] Filozofia prawa. Normy i fakty, red. J. Hołówka, B. Dziobkowski, Warszawa 2020.
Michalski M., Geneza spółki akcyjnej w obrocie prawnym w Polsce oraz w prawie polskim do 1918 r., „Monitor Prawa Handlowego” 2017/2.
Michalski M., Kilka refleksji na temat koncepcji spółki akcyjnej z perspektywy instytucjonalnej [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. S. Byczko, A. Kappes, B. Kucharski, U. Promińska, Łódź–Warszawa 2022.
Michalski M., Kształtowanie się organów w spółkach kapitałowych oraz jego wpływ na kształt regulacji w obszarze prawa polskiego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/6.
Michalski M., O wprowadzeniu Kodeksu handlowego Napoleona do systemu prawa polskiego, czyli o początkach uregulowanej spółki akcyjnej w Polsce [w:] Kształtowanie się spółki akcyjnej a doświadczenia polskie, red. M. Michalski, Warszawa 2020.
Michalski M., O zakotwiczeniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w prawie polskim, „Monitor Prawa Handlowego” 2018/2.
Michalski M., Od I do IV rewolucji przemysłowej, „Człowiek w Cyberprzestrzeni” 2017/1.
Michalski M., Spółka akcyjna, Warszawa 2014.
Michalski M., Spółka akcyjna w obrocie prawnym w Polsce oraz w prawie polskim od 1918 r. do 1939 r., „Monitor Prawa Handlowego” 2017/3.
Michalski M. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3, Komentarz do art. 301–490, red. A. Kidyba, Warszawa 2020.
Micklethwait J., Wooldrige A., The Company. A Short History of a Revolutionary Idea, London 2005.
Morawski L., Argumentacje, racjonalność prawa, postępowanie dowodowe, Toruń 1998.
Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 2005.
North D.C., Institutions, Institutional Change and Economic Performance, New York 2009.
Opalski A., Rada nadzorcza w spółce akcyjnej, Warszawa 2006.
Opałek K., Wróblewski J., Współczesna teoria i socjologia prawa w Stanach Zjednoczonych, Warszawa 1963.
Picciotto S., Private or Public?, „Social and Legal Studies” 2020/2(30).
Pichlak M., Pozytywizm praktyczny, pozytywizm teoretyczny, pozytywizm żywy, „Państwo i Prawo” 2017/5.Piechowiak M. [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, t. 8, red. A. Maryniarczyk, Lublin 2008.
Pistor K., The Code of Capital. How the Law Creates Wealth and Inequality, Princeton 2019.
Pound R., Jurisprudence, t. I, St. Paul 1959.
Power M., The Audit Explosion, London 1996.
Power M., The Audit Society [w:] Accounting as Social and Institutional Practice, red. A.G. Hopwood, P. Miller, Cambridge 1994.
Radbruch G., Filozofia prawa, tłum. E. Nowak, Warszawa 2012.
Reimann M., Nineteenth Century German Legal Science, „Boston College Law Review” 1990/4.
Rosenberg N., Birdzell L.E. jr., Historia kapitalizmu, Kraków 1994.
Siemiątkowski T., Komitet audytu: wciąż jeden czy już dwa – konkurencyjne – systemy nadzoru w polskiej spółce publicznej? O nieporozumieniu, które stało się prawem [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. S. Byczko, A. Kappes, B. Kucharski, U. Promińska, Łódź–Warszawa 2022.
Skąpska G., Prawo w ponowoczesnym społeczeństwie, „Zarządzanie Publiczne” 2008/4(6).
Sokalska E., Biurokracja jako metoda funkcjonowania nowoczesnej administracji w ujęciu Maxa Webera, „Studia Prawnoustrojowe” 2003/2.
Szramkiewicz R., Descamps O., Histoire du droit des affaires, Issy-les-Moulineaux 2019.
Szul R., Światowy system polityczny. Struktury i idee, „Studia Społeczne” 2010/2–3.
Szumański A., Normy instruktażowe w kodeksie spółek handlowych (wykładnia art. 219 § 2, art. 382 § 2 i art. 336 § 3 k.s.h.), „Przegląd Prawa Handlowego” 2002/10.
Szymanowski J., Wykład kodexu handlowego, Warszawa 1866.
Teubner G., Sprawiedliwość alienująca. O dodatkowej wartości dwunastego wielbłąda, „Ius et Lex” 2022/1.
Titiriga R., The ‘Jurisprudence of Interests’ (Interessenjurisprudenz) from Germany: History, Accomplishments, Evaluation, „International Journal of Law, Language and Discourse” 2013/3(1).
Toffler A., Trzecia fala, Warszawa 1985.
Tokarczyk R., Historia filozofii prawa w retrospektywie prawa natury, Białystok 1999.
Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa 2002.
Willke H., Tragedia państwa. Prolegomena do teorii państwa i policentrycznego społeczeństwa, „Zarządzanie Publiczne” 2007/1.
Woleński J., Theory or philosophy of law?, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2023/2.
Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001.
Zirk-Sadowski M., Pozytywizm prawniczy a filozoficzna opozycja podmiotu i przedmiotu poznania, „Studia z Filozofii Prawa” 2001/1.
Żardecka M., Rola etosu mieszczańskiego w badaniach naukowych. Krótki esej o rzetelności i uczciwości, „Logos i Ethos” 2019/1(49).
dr hab. Krzysztof Oplustil, prof. UJ
Autor jest profesorem w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego i Polityki Gospodarczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8010-1781).
Zarządzanie i nadzór w systemie monistycznym w prostej spółce akcyjnej
Przepisy dotyczące rady dyrektorów w prostej spółce akcyjnej (PSA) stanowią pierwszą pełną (wyczerpującą) regulację modelu monistycznego (unitarnego, jednoszczeblowego) spółki kapitałowej w prawie polskim. Monistyczny model organizacyjny PSA charakteryzuje się występowaniem w strukturze organizacyjnej, obok walnego zgromadzenia, jednego tylko organu, w którym koncentrują się kompetencje w zakresie: strategicznego kierowania spółką, bieżącego prowadzenia jej spraw (day-to-day management) oraz sprawowania nadzoru, a także reprezentowania spółki w obrocie (art. 30073 § 1 k.s.h.). Koncentracja ta pozwala wszystkim dyrektorom na uczestniczenie co najmniej w strategicznym zarządzaniu spółką i uzyskanie bezpośredniego dostępu do informacji o biegu jej spraw. Poniższe opracowanie ma na celu omówienie węzłowych zagadnień zarządzania i nadzoru w „monistycznej” PSA.
Słowa kluczowe: prosta spółka akcyjna, rada dyrektorów, system monistyczny, komitety rady, dyrektorzy wykonawczy, dyrektorzy niewykonawczy
dr hab. Krzysztof Oplustil, professor of the Jagiellonian University in Krakow
The author is an associate professor at the Department of Economic Policy, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8010-1781).
Management and Supervision in a Monistic System in a Simple Joint-Stock Company
The provisions concerning the board of directors in a simple joint-stock company (PSA) constitute the first full (exhaustive) regulation of the monistic (unitary, single-tier) model of a company in Polish law. The monistic organizational model of the PSA is characterized by the presence in the organizational structure, apart from the general meeting, of only one governing body in which the competences are concentrated in the following areas: strategic management of the company, day-to-day management and supervision over the company, as well as representing the company in transactions (Article 30073(1) of the Code of the Code of Commercial Partnerships and Companies). This concentration allows all directors to participate at least in the strategic management of the company and to have direct access to information about its affairs. This study discusses the crucial issues of management and supervision in a ‘monistic’ PSA.
Keywords: simple joint-stock company, board of directors, monistic system, board committees, executive directors, non-executive directors
Bibliografia / References
Accountancy Europe, Comparing European corporate governance models. Survey results, 2022, https://www.accountancyeurope.eu/publications/comparing-european-corporate-governance-models/ (dostęp: 29.08.2023 r.).
Bainbridge S.M., Corporate Law, New York 2009.
Bebchuk L.A., Roe M.J., A Theory of Path Dependence in Corporate Ownership and Governance, „Stanford Law Review” 1999/1(52).
Bieniak M. [w:] J. Bieniak, M. Bieniak i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2022.
Havel B., Lasák J., Pihera V., Štenglová I., Czech Corporate Governance in the Light of its History and the Influence of the G20/OECD Corporate Governance Principles, „European Business Organization Law Review” 2023/24.
Kozieł G., Prosta spółka akcyjna. Komentarz do art. 3001 –300134 KSH, Warszawa 2020.
Opalski A., Europejskie prawo spółek, Warszawa 2010.
Opalski A., Prosta spółka akcyjna – nowy typ spółki handlowej, cz. 2, „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/12.
Opalski A., Rada nadzorcza w spółce akcyjnej, Warszawa 2006.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3A, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 301–392, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Oplustil K., Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Oplustil K. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 5, Pozakodeksowe prawo handlowe, Warszawa 2015.
Pinior P., Monistic system in the simple joint-stock company, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2020/2.
Reszczyk K., Problematyka podziału kompetencji zarządczych w spółce akcyjnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2014/1.
Reszczyk-Król K. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2022.
Skorupa B. [w:] Prosta spółka akcyjna. Komentarz, red. R. Adamus, P. Malinowski, Warszawa 2021, LEX.
Tracz P. [w:] Prosta spółka akcyjna. Komentarz ze wzorami, red. M. Kożuchowski, M. Macieszczak, B. Woźniak, LEX 2021.
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma