Obejmowanie akcji spółki akcyjnej przez jej spółkę zależną w postępowaniu restrukturyzacyjnymprof. dr hab. Tomasz Sójka
Katedra Prawa Cywilnego, Handlowego i Ubezpieczeniowego, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, adwokat (ORCID: 0000-0001-7555-6829).
dr Patryk Filipiak
Adiunkt w Zakładzie Postępowania Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny, adwokat (ORCID: 0000-0002-2361-0106).
Adrian Rycerski
Doktorant w Zakładzie Prawa Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (ORCID: 0000-0002-4673-0450).
Obejmowanie akcji spółki akcyjnej przez jej spółkę zależną w postępowaniu restrukturyzacyjnym
Niniejszy artykuł prezentuje problematykę stosowania art. 366 § 1 k.s.h., który zakazuje obejmowania akcji spółki akcyjnej przez jej spółkę zależną do konwersji wierzytelności na akcje przewidzianej w układzie zawartym w postępowaniu restrukturyzacyjnym. W ocenie autorów przepisy Prawa restrukturyzacyjnego mają charakter leges speciales wobec art. 366 § 1 k.s.h., a w konsekwencji spółka zależna będąca wierzycielem spółki akcyjnej może objąć wyemitowane przez nią akcje w zamian za przysługujące tej spółce zależnej wierzytelności w ramach układowej konwersji realizowanej w oparciu o przepisy Prawa restrukturyzacyjnego. Za przyjęciem takiego rozwiązania przemawiają argumenty systemowe i funkcjonalne.
Słowa kluczowe: postępowanie restrukturyzacyjne, układ, obejmowanie akcji własnych, konwersja wierzytelności na akcje, spółka akcyjna, spółka zależna
prof. dr hab. Tomasz Sójka
Chair of Civil, Commercial and Insurance Law, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznan, an advocate (ORCID: 0000-0001-7555-6829).
dr Patryk Filipiak
Assistant professor at the Department of Civil Procedure, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznan, licensed restructuring adviser, an advocate (ORCID: 0000-0002-2361-0106).
Adrian Rycerski
PhD student at the European Law Department, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznan (ORCID: 0000-0002-4673-0450).
A Subsidiary Taking up of Shares of a Joint-Stock Company in Restructuring Proceedings
This article discusses the scope of application of Article 366(1) of the Code of Commercial Partnerships and Companies [CCPC], which prohibits a subsidiary company from taking up shares of its parent being a joint-stock company. In the authors’ opinion, the provisions of the Restructuring Law are leges speciales in relation to Article 366(1) CCPC, and as a consequence, a subsidiary which is a creditor of a joint-stock company may acquire shares issued by that joint-stock company in exchange for the debts it owes to that subsidiary as part of an arrangement of debt-for-equity swap carried out pursuant to the provisions of the Restructuring Law. Such a solution is supported by systemic and functional arguments.
Keywords: restructuring proceedings, arrangement, taking up own shares, debt-for-equity swap, joint-stock company, subsidiary (company)
Bibliografia / References
Adamus R., Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2019, Legalis.
Adamus R., Upadłość a wybrane relacje między spółką handlową a jej wspólnikami, „Prawo Spółek” 2011/4.
Adamus R. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, A. Szumański, t. 6, Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, red. A. Hrycaj, A. Jakubecki, A. Witosz, Warszawa 2020.
Błaszczyk P., Pojęcie interesu spółki handlowej – glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 5.11.2009 r. (I CSK 158/09), „Glosa” 2012/2.
Dąbrowski D., Nabywanie akcji własnych przez spółkę akcyjną, LEX 2010.
Grzesiak T., Kaliński M., Ochrona praw wspólników w układzie konwersyjnym – wątpliwości natury konstytucyjnej, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2018/1.
Hrycaj A. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, A. Szumański, t. 6, Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, red. A. Hrycaj, A. Jakubecki, A. Witosz, Warszawa 2020.
Jakubecki A., Majątkowe prawa wspólników handlowych spółek kapitałowych po ogłoszeniu upadłości spółki [w:] Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej, red. A. Kidyba, R. Skubisz, Kraków 2007.
Michalski M. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3, Komentarz do art. 301–490, red. A. Kidyba, LEX 2020.
Napierała J., Zakaz nabywania i obejmowania własnych akcji przez spółkę akcyjną, „Rejent” 2003/6.
Opalski A., Kapitał zakładowy: skuteczny instrument ochrony wierzycieli czy przestarzała koncepcja prawna? Próba porównania modelu ochrony wierzycieli w prawie państw europejskich i Stanów Zjednoczonych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2004/2.
Opalski A., O pojęciu interesu spółki handlowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2008/11.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3a, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 301–392, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Opalski A. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 17b, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2016.
Pabis R. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2020.
Radwański Z., Uwagi o wykładni prawa cywilnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009/1.
Richter T. [w:] T. Richter, A. Thery, Claims, Classes, Voting, Confirmation and the Cross-Class Cram-Down, INSOL Europe 2020.
Romanowski M., Znaczenie sporu o metodę odczytywania pojęcia „interes spółki kapitałowej”, „Przegląd Prawa Handlowego” 2015/7.
Sołtysiński S. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 3, Spółka akcyjna. Komentarz do artykułów 301–490, Warszawa 2013, Legalis.
Szumański A., Spór wokół roli interesu grupy spółek i jego relacji w szczególności do interesu własnego spółki uczestniczącej w grupie, „Przegląd Prawa Handlowego” 2010/5.
Tollenaar N., Pre-Insolvency Proceedings. A Normative Foundation and Framework, Oxford 2019.
Trocki T., Skura P., Jednakowe traktowanie wierzycieli w układzie – art. 162 Prawa restrukturyzacyjnego, „Monitor Prawa Bankowego” 2017/9.
Witosz A., Konwersja wierzytelności na udziały lub akcje w upadłości z możliwością zawarcia układu a chwila podwyższenia kapitału zakładowego upadłej spółki, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007/5.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2010.
Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2020, Legalis.
dr Dominik Bierecki
Autor jest adwokatem (ORCID: 0000-0001-6993-3974).
Forfaiting w świetle Jednolitych zasad forfaitingu
Jednolite zasady forfaitingu (Uniform Rules for Forfaiting) zostały opracowane przez Międzynarodową Izbę Handlową w 2012 r. Zasady te stanowią jedyne na świecie modelowe regulacje zawarcia umowy forfaitingu, wykonania wynikających z niej zobowiązań oraz odpowiedzialności stron tej umowy. Przyjęcie tych zasad zależne jest od objęcia ich oświadczeniami woli strony umowy forfaitingu. Zasady te korespondują w swojej treści z konstrukcją prawną forfaitingu, regulując zarówno umowy zawierane na rynku pierwotnym (przez eksportera i pierwszą, krajową instytucję forfaitingową), jak i na rynku wtórnym (między forfaiterami).
Słowa kluczowe: forfaiting, Uniform Rules for forfaiting, przeniesienie wierzytelności, sprzedaż
dr Dominik Bierecki
The author is an advocate (ORCID: 0000-0001-6993-3974).
Forfaiting in the Light of the Uniform Rules for Forfaiting
The Uniform Rules for Forfaiting were developed by the International Chamber of Commerce in 2012. Worldwide these are the only model rules which regulate the forfaiting agreement, the performance of the obligations thereunder and liability of the parties to such agreement. The Uniform Rules for Forfaiting are applied to the forfaiting agreement where the parties to the agreement expressly so indicate. These rules correspond in their content with the legal structure of forfaiting, regulating both contracts concluded on the primary market (by an exporter and the primary forfaiter – the first domestic forfaiting institution) and on the secondary market (between forfaiters).
Keywords: forfaiting, Uniform Rules for Forfaiting, debt assignment, sale
Bibliografia / References
Bierecki D. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019.
Ciszewski J. [w:] Polskie prawo handlowe, red. J. Ciszewski, Warszawa 2009.
Dziwiński P., Forfaiting wierzytelności leasingowych, Bielsko-Biała 2009.
Gawlik B., Pojęcie umowy nienazwanej, „Studia Cywilistyczne” 1971/18.
Heropolitańska I., Kawaler P., Kozioł A., Skup i sprzedaż wierzytelności przez banki, Warszawa 2000.
Janiak A. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Część ogólna. Komentarz, red. A. Kidyba, Warszawa 2009.
Katner P. [w:] Prawo gospodarcze i handlowe, red. W.J. Katner, Warszawa 2016.
Katner W.J. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 9, Prawo zobowiązań – umowy nienazwane, red. W.J. Katner, Warszawa 2018.
Kidyba A., Prawo handlowe, Warszawa 2017.
Kozieł G. [w:] Pozakodeksowe umowy handlowe, red. A. Kidyba, Warszawa 2017.
Maćkowiak M., Factoring i forfaiting jako mechanizmy zarządzania należnościami, „Pieniądze i Więź” 2018/3.
Mojak J., Obrót wierzytelnościami, Warszawa 2012.
Olejniczak A., O koncepcji umów ramowych, „Państwo i Prawo” 1990/4.
Radwański Z., Uwagi o umowach mieszanych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1985/4.
Radwański Z. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 2008.
Safjan M. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2020.
Safjan M., Zaradkiewicz K. [w:] Prawo handlowe, red. J. Okolski, M. Modrzejewska, Warszawa 2016.
Sobolewski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2020.
Stecki L., Forfaiting, Toruń 1997.
Strzępka J.A., Umowy ramowe w typologii umów, „Studia Prawa Prywatnego” 2010/3.
Tokaj-Krzewska A., Forfaiting, Warszawa 1999.
dr Karolina Ochocińska
Autorka jest radcą prawnym (ORCID: 0000-0002-7003-7488).
Dopuszczalność zawarcia ugody sądowej w sprawie o uznanie czynności prawnej upadłego za bezskuteczną
Celem artykułu jest podjęcie próby odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność zawarcia ugody sądowej w sprawie o uznanie czynności prawnej upadłego za bezskuteczną. Zagadnienie to przysparza trudności ze względu na złożoną naturę ugody sądowej. Łączy ona w sobie cechy czynności materialnoprawnej oraz czynności procesowej. Dodatkowe utrudnienie stanowi rozbieżność poglądów na temat konstrukcji skargi pauliańskiej, zwłaszcza kwestia istnienia stosunku zobowiązaniowego między wierzycielem pauliańskim oraz osobą trzecią. Uzupełnienie rozważań stanowi odniesienie się do regulacji przewidzianej w Prawie upadłościowym. W tym zakresie omówienia wymaga ocena bezwzględnie wiążącego charakteru norm przewidujących skutki uwzględnienia powództwa pauliańskiego w postępowaniu upadłościowym.
Słowa kluczowe: ugoda sądowa, skarga pauliańska, wierzyciel, postępowanie upadłościowe, bezskuteczność czynności prawnej
dr Karolina Ochocińska
The author is an attorney at law (ORCID: 0000-0002-7003-7488).
Admissibility of a Court Settlement in an Action to Have a Juridical Act of the Bankrupt Declared Ineffective
The aim of the article is address the issue of the admissibility of concluding a court settlement in an action to have a juridical act of the bankrupt declared ineffective. This issue is difficult due to the complex nature of the court settlement. It combines the features of a substantive and procedural act. An additional difficulty results from the divergent views on the structure of actio Pauliana, in particular, the question of existence of an obligation relationship between the creditor and the third party. The considerations are supplemented by a reference to the norms contained in the Bankruptcy Law. In this respect, the assessment of the absolutely binding nature of the norms providing for the effects of upholding actio Pauliana claim in bankruptcy proceedings should be discussed.
Keywords: court settlement, actio Pauliana claim, creditor, bankruptcy proceedings, ineffectiveness of a juridical act
Bibliografia / References
Allerhand M., Kilka uwag o wyrokach konstytutywnych, „Polski Proces Cywilny” 1936/10.
Antoszek T. [w:] Kodeks cywilny, t. 3, Komentarz. Art. 627–1088, red. M. Gutowski, Warszawa 2019.
Bączyk M., Glosa do wyroku SN z dnia 3 czerwca 1982 r., III CRN 105/82, „Nowe Prawo” 1983/9–10.
Bieliński A., Ugoda, ugoda sądowa, ugoda zawarta przed mediatorem – zagadnienia wybrane [w:] Arbitraż i mediacja. Praktyczne aspekty stosowania przepisów, red. J. Olszewski, Rzeszów 2007.
Buczkowski P., Ugoda w prawie cywilnym materialnym i procesowym – wady i zalety, „Przegląd Prawa Handlowego” 2010/5.
Chrapoński D. [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, red. A. J. Witosz, Warszawa 2017.
Cieślak S. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1a, Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020.
Czerwińska H., Problematyka prawna ugody, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2009, t. 21.
Dulęba D., Ugoda w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2012.
Franusz A., Charakter prawny ugody sądowej oraz skutki prawne jej zawarcia, „Studia Prawnoustrojowe” 2014/24.
Góra-Błaszczykowska A., Orzeczenia w procesie cywilnym. Komentarz do art. 316–366 KPC, Warszawa 2020.
Górowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz. Art. 1–366, red. A. Marciniak, A. Piasecki, Warszawa 2014.
Górowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 2051–42412, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Gurgul S., Względna bezskuteczność czynności prawnej nie rodzi obowiązku powrotnego przeniesienia własności przedmiotu tej czynności – glosa – V CSK 454/12, „Monitor Prawniczy” 2015/7.
Jezioro J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019.
Lapierre J., Ugoda sądowa w polskim procesie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 1996/2.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019.
Marcewicz O., Dopuszczalność zawarcia przed sądem ugody w postępowaniu cywilnym [w:] Jus et remedium. Księga jubileuszowa profesora Mieczysława Sawczuka, red. A. Jakubecki, J. Strzępka, Warszawa 2010.
Morek R. [w:] Kodeks cywilny, t. 3b, Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa. Ustawa o terminach zapłaty, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz do art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
Pyziak-Szafnicka M. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011.
Pyziak-Szafnicka M., Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, Warszawa 1995.
Pyziak-Szafnicka M., Wilejczyk M. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.
Rzewuski M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019.
Skowrońska-Bocian E., Warciński M. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
Szpunar A., Z problematyki ugody w prawie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 1995/9.
Witosz A. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, A. Szumański, t. 6, Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, red. A. Hrycaj, A. Jakubecki, A. Witosz, Warszawa 2020.
Wolak G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019.
Zieliński A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. K. Flaga-Gieruszyńska, A. Zieliński, Warszawa 2019.
Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2018.
Marcin Opoka
Autor jest doktorantem wdrożeniowym na Uniwersytecie Wrocławskim i pracownikiem GPW w Warszawie S.A., wcześniej natomiast wieloletnim pracownikiem departamentu prawnego Europejskiego Banku Centralnego (ORCID: 0000-0002-4929-6952).
Fundusz ETF jako fundusz portfelowy – ocena polskich wymogów regulacyjnych z perspektywy przepisów europejskich i uwarunkowań rynkowych
Ostatnie lata to okres intensywnego rozwoju innowacyjnych instrumentów finansowych, a jednym z najpopularniejszych z nich są fundusze inwestycyjne typu ETF (w szczególności o charakterze indeksowym), których popularność na rynku europejskim znacząco się ostatnio zwiększa. W prawie europejskim fundusze tego rodzaju działają w sposób zharmonizowany w oparciu o dyrektywę UCITS oraz wytyczne europejskich organów nadzorczych. Podkreśla się, że to właśnie harmonizacja tych funduszy umożliwiła dynamiczny ich rozwój na rynku europejskim. W niniejszym artykule podjęto się analizy polskich regulacji, na podstawie których funkcjonują lokalne fundusze o podobnym charakterze. Zwrócono uwagę na fakt, że ze względu na sposób implementacji dyrektywy UCITS fundusze ETF działające w oparciu o polskie przepisy nie mogą mieć charakteru funduszy zharmonizowanych. Powoduje to szereg negatywnych konsekwencji zarówno dla emitentów, jak i inwestorów. Przede wszystkim w wyniku niedostosowania polskich przepisów do wymogów prawa europejskiego lokalne fundusze ETF są w swoisty sposób dyskryminowane w porównaniu do ich odpowiedników notowanych na innych rynkach europejskich, a także nawet do podobnych funduszy, które notowane są na rynku krajowym na zasadzie cross listing. Dyskryminacja taka wyraża się w szczególności w postaci różnych limitów inwestycyjnych dla podmiotów chcących budować ekspozycję w oparciu o fundusze tego typu. Obecne przepisy skutkują bowiem tym, że inwestorzy profesjonalni mogą w łatwiejszy i tańszy sposób wykorzystać zagraniczne fundusze ETF niż fundusze krajowe. Innym przejawem niedostosowania krajowych wymogów regulacyjnych do specyfiki działalności funduszy ETF i generowanych przez nie ryzyk są wymogi dotyczące niektórych kwestii administracyjnych czy też tajemnicy zawodowej. W artykule podjęto się analizy tych kwestii, formułując wnioski oraz postulaty legislacyjne.
Słowa kluczowe: ETF, fundusz portfelowy, Exchange-Traded Fund, Exchange-Traded Product, fundusz indeksowy, fundusz inwestycyjny zamknięty
Marcin Opoka
The author is an industrial PhD student at the University of Wroclaw, Poland, and an employee of the Warsaw Stock Exchange in Warsaw, Poland; previously he worked for many years in the legal department of the European Central Bank (ORCID: 0000-0002-4929-6952).
ETF as a ‘Portfolio Fund’. Assessment of Polish Regulatory Requirements from the Perspective of European Regulations and Market Conditions
The recent years have seen intensive development of innovative financial instruments, one of the most popular instruments of this kind being exchange-traded funds (‘ETFs’), whose popularity on the European market has recently been increasing significantly. ETFs operate in the European Union in a harmonized manner, based on the UCITS Directive and the guidelines of the European Supervisory Authorities. The relevant literature argues that it is the harmonization of these funds that has enabled their dynamic development on the European market. This article analyses Polish regulations under which local funds of a similar nature operate and draws attention to the fact that due to the way in which the UCITS Directive is implemented, ETFs operating on the basis of Polish regulations cannot be considered UCITS-harmonized funds. This has a number of negative consequences for both issuers and investors. First of all, as a result of the non-compliance of Polish regulations with the requirements of European law, local ETFs are discriminated against in a certain way, both in comparison to their counterparts listed on other European markets, and even to similar funds that are listed on the domestic market on a cross-listing basis. This discrimination manifests itself, in particular, in the various investment limits for entities willing to build market exposure on the basis of these funds. The current regulations result in a situation where professional investors can use foreign ETFs more easily and cheaply than domestic funds. Another instance of the failure to adapt national regulatory requirements to the specific nature of ETFs’ activities and the risks generated by these funds are the requirements pertaining to certain administrative matters or professional secrecy. The article analyses these issues and formulates conclusions and suggestions of legislative solutions.
Keywords: ETF, portfolio fund, exchange-traded find, exchange-traded product, index fund (tracker fund), closed-end investment fund
Bibliografia / References
Antoniewicz R., Heinrichs J., Understanding Exchange-Traded Funds: How ETFs Work, „ICI Research Perspective” 2014/5, https://www.ici.org/system/files/attachments/per20-05.pdf (dostęp: 30.09.2021 r.).
Bioy H. i in., A Guided Tour of the European ETF Marketplace, https://www.morningstar.com/lp/guided-tour-european-etf-marketplace (dostęp: 25.06.2021 r.).
Boyde E., What are active non-transparent ETFs?, https://www.ft.com/content/e919ac5e-3b4b-4015-b93b-48961d78a487 (dostęp: 30.09.2021 r.).
Deville L., Exchange Traded Funds: History, Trading, and Research [w:] Handbook of Financial Engineering, red. C. Zopounidis, M. Doumpos, P.M. Pardalos, Boston 2008.
Gordon J., European ETFs shatter annual flows record with four months to spare, https://www.etfstream.com/news/european-etfs-shatter-annual-flows-record-with-four-months-to-spare/ (dostęp: 12.10.2021 r.).
Grund S., Exchange-Traded Funds (ETFs) and Systemic Risk (April 2020), https://papers.ssrn.com/abstract=3583028 (dostęp: 28.06.2021 r.).
Kropiwnicki J., Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Komentarz, Warszawa 2013, LEX.
Krupa D., Zamknięte fundusze inwestycyjne, Warszawa 2009.
Marszk A., Lechman E., Exchange-traded funds in Europe, London 2019.
Michalski M., Tajemnice: giełdowa, funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych, giełdy towarowej, ubezpieczeniowa, cz. 3, „Monitor Prawniczy” 2015/10.
Miziołek T., Europejski rynek indeksowych funduszy inwestycyjnych i determinanty jego rozwoju, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio H. Oeconomia 2016/4.
Miziołek T., Pasywne zarządzanie portfelem inwestycyjnym – indeksowe fundusze inwestycyjne i fundusze ETF, Łódź 2013.
Miziołek T., Feder-Sempach E., Zaremba A., International Equity Exchange-Traded Funds: Navigating Global ETF Market Opportunities and Risks, Cham 2020.
Rogala M., Otwarte fundusze inwestycyjne. Zasady są proste, Gliwice 2006.
Stanisławiszyn P. [w:] Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Komentarz, red. R. Mroczkowski, Warszawa 2014, LEX.
Trackinsight, Global ETF Survey 2021, https://www.trackinsight.com/global-etf-survey-2021/ (dostęp: 12.10.2021 r.)
prof. dr hab. Wojciech J. Katner
Uniwersytet Łódzki, sędzia Sądu Najwyższego w st. spocz. (ORCID: 0000-0001-8736-0436).
Wybrane orzecznictwo sądowe dotyczące zachowania lojalności (uczciwości) w stosunkach wewnętrznych kapitałowych spółek handlowych
Artykuł stanowi mający postać dodatkowego referatu głos w dyskusji podczas X Forum Prawa Spółek. Dotyczy on orzecznictwa sądowego, zwłaszcza Sądu Najwyższego, w sprawach, w których przedmiotem było naruszenie lojalności (uczciwości) wspólników (akcjonariuszy) w handlowych spółkach kapitałowych. Przedstawione w nim zostały sprawy sądowe odnoszące się do realizacji uprawnienia wspólników do udziału w zysku (dywidenda) oraz obowiązku dopłat i podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o. W orzeczeniach w szczególności podjęto się wykładni przepisów Kodeksu spółek handlowych, pozwalających na zaskarżenie uchwał wspólników (organów spółki) ze względu na naruszenie dobrych obyczajów i pokrzywdzenie wspólnika (art. 249 § 1 i art. 422 § 1 k.s.h.).
Słowa kluczowe: spółka handlowa kapitałowa, lojalność wspólników, uczciwość, dobre obyczaje, słuszność, zasady współżycia społecznego, prawo do dywidendy, dopłaty, podwyższenie kapitału zakładowego
prof. dr hab. Wojciech J. Katner
University of Lodz (Poland), retired judge of the Supreme Court (ORCID: 0000-0001-8736-0436).
Selected Case Law on Maintaining Loyalty (Honesty) in Internal Relations of Commercial Companies
The article is an additional conference address, a voice in the discussion during the X Company Law Forum. It concerns case law, especially Supreme Court judgments, in cases which concerned infringements of shareholders’ duty of loyalty (honesty) in commercial companies. It presents court cases relating to exercise of shareholders’ right to a share in profit (dividend) and their duty to make additional payments and increase the share capital of a limited liability company. In particular, the judgments provide interpretations of provisions of the Code of Commercial Partnerships and Companies which enable challenging resolutions of shareholders (company governing bodies) that are inconsistent with good customs or detrimental to the shareholder (Article 249(1) and Article 422(1) of the Code of Commercial Partnerships and Companies).
Keywords: commercial company, loyalty of shareholders, honesty, good customs, equity, principles of community life, right to dividend, additional payments, increase in share capital
Bibliografia / References
Bączyk M., Prawny obowiązek lojalności członków spółdzielni i członków stowarzyszeń oraz skutki jego naruszenia, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/9.
Grabowski K., Glosa do wyroku SN z 27.03.2013 r., I CSK 407/12, LEX 2016.
Opalski A., Glosa do wyroku SN z 27.03.2013 r., I CSK 407/12, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2013/11.
Opalski A., Pabis R. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2b, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 227–300, red. A. Opalski, Warszawa 2018.
Stokłosa A., Zaskarżanie uchwał zgromadzeń udziałowców spółek kapitałowych. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 27 marca 2013 r. (I CSK 407/12), „Przegląd Sądowy” 2014/10.
Tracichleb N., Sakławski J., Sprzeczność uchwały walnego zgromadzenia spółki z dobrymi obyczajami, „Monitor Prawniczy” – dodatek 2014/1.
dr hab. Aleksander Jerzy Witosz, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach
Katedra Prawa i Ubezpieczeń Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach (ORCID: 0000-0001-5507-2616)
O zasadności uregulowania zasady lojalności w spółkach osobowych
Obowiązek dochowania lojalności leży u podstaw stosunku prawnego spółki i odnosi się zarówno do wspólników, jak i członków organów. Szczególne znaczenie zyskuje on w przypadku spółek osobowych, w których podstawą funkcjonowania jest substrat osobowy. Pomimo niewątpliwego znaczenia obowiązku lojalności przepisy prawa polskiego odnoszą się w sposób wyraźny jedynie do jednego z aspektów lojalności – zakazu działalności konkurencyjnej. Zasada lojalności jest przy tym wywodzona z samej istoty spółki osobowej, a autor stawia tezę, że jej uniwersalny charakter nie jest kwestionowany. W opracowaniu stawiane jest w tym kontekście pytanie o zasadność wprowadzenia w odniesieniu do spółek osobowych wyraźnej regulacji prawnej zasady lojalności. Analizując zagrożenia płynące z jej braku i dokonując porównania z dorobkiem państw systemu common Law, autor stawia wniosek de lege ferenda potwierdzający tę potrzebę.
Słowa kluczowe: spółka osobowa, obowiązek lojalności, równość, zakaz konkurencji, należyta staranność
dr hab. Aleksander Jerzy Witosz, professor of the University of Economics in Katowice
Poland, Department of Law and Insurance (ORCID: 0000-0001-5507-2616)
On the Legitimacy of Regulating the Principle of Loyalty in the Partnerships
The duty of loyalty lies at the heart of an organization and applies to both its partners, shareholders and members of its governing bodies. It is of particular importance in the case of partnerships where the basis of operations is the personal substrate. Despite the undoubted importance of the duty of loyalty, the provisions of Polish law refer explicitly to only one aspect of loyalty: the prohibition of engaging in competitive activity. The duty of loyalty is derived from the very essence of a partnership, while the author argues that its universal character cannot be questioned. In this context, the study poses a question about the need for explicit legal regulation of the duty of loyalty with regard to partnerships. Analysing the threats resulting from lack of such regulation and making a comparison with the achievements of common law countries, the author puts forward a lex ferenda conclusion confirming this need.
Keywords: partnership, duty of loyalty, equality, non-competition, duty of care
Bibliografia / References
Blackett-Ord M., Partnership Law, Haywards Heath 2007.
Błaszczyk P., Obowiązek lojalności wspólników i akcjonariuszy w grupach spółek, „Przegląd Prawa Handlowego” 2013/8.
Bochnia K. [w:] Klauzule generalne w prawie krajowym i obcym, red. L. Zacharko, Katowice 2016.
Bucior D. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 4, Zobowiązania. Część szczegółowa, red. M. Fras, M. Habdas, LEX 2018.
Dumkiewicz M., Zakaz konkurencji w spółkach osobowych, „Radca Prawny” 2020/3.
Havenga M., Locke N., Corporations and Partnerships in South Africa, Alphen aan den Rijn 2010.
Karaszewski G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX 2019.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Problem stosowania art. 210 § 1 k.s.h. odpowiednio lub per analogiam do wspólników uprawnionych do reprezentowania handlowych spółek osobowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2014/11.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Uwagi na tle uregulowania zakazu konkurencji w kodeksie spółek handlowych, „Rejent” 2003/6.
Kopaczyńska-Pieczniak K. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 1, Komentarz do art. 1–150, red. A. Kidyba, Warszawa 2017.
Krześniak E.J., Spółka partnerska w systemie prawa niemieckiego i prawa amerykańskiego, Kraków 2003.
Kulewicz W., Łyszyk K., Obowiązek lojalności w prostej spółce akcyjnej, „Dziennik Gazeta Prawna” z 6.08.2019 r., https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1424979,obowiazek-lojalnosci-w-prostej-spolce-akcyjnej.html (dostęp: 1.07.2021 r.).
Lewandowski R., Zasada obowiązywania zakazu konkurencji w spółce komandytowo-akcyjnej, „Prawo Spółek” 2004/6.
Olejniczak A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania – część ogólna, red. A. Kidyba, LEX 2014.
Opalska D., Obowiązek lojalności w spółkach kapitałowych, Warszawa 2015.
Pęczyk-Tofel A., Tofel M.S., Wewnętrzne stosunki majątkowe w handlowych spółkach osobowych, „Prawo Spółek” 2010/1.
Pyzioł W., Obowiązek lojalności w spółkach handlowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/9.
Rickert J.M., Ohio’s New Partnership Law, „Cleveland State Law Review” 2009/57.
Sawicz W., Zasada lojalności członka rady nadzorczej wobec spółki w warunkach wrogiego przejęcia, „Prawo Spółek” 2012/6.
Sołtysiński S. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 17b, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2010.
Stefanicki R., Należyta staranność zawodowa członka zarządu spółki kapitałowej, Warszawa 2020.
Surma-Buczek A. [w:] Spółki Skarbu Państwa na rynku kapitałowym, red. A. Kidyba, M. Michalski, Warszawa 2017.
Tarska M., Zakres swobody kontraktowej w spółce jawnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2012/9.
Tarska M., Zakres swobody umów w spółkach handlowych, Warszawa 2012.
Twomey M., Partnership Law, Haywards Heath 2000.
Vestal D.A.W., Rutledge T.E., The Uniform Limited Partnership Act (2001) Comes to Kentucky: An Owner’s Manual, „Northern Kentucky Law Review” 2007/34.
Witosz A.J., O równości, lojalności i uczciwości wspólników spółek osobowych [w:] Kodeks spółek handlowych po 15 latach obowiązywania, red. J. Frąckowiak, Warszawa 2018.
Witosz A.J., Prowadzenie spraw i reprezentacja spółek osobowych, Warszawa 2013.
Włodyka S. [w:] System Prawa Handlowego, t. 2a, Prawo spółek handlowych, red. S. Włodyka, Warszawa 2007.
dr Przemysław Katner
Autor jest adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, arbitrem Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie oraz radcą prawnym (ORCID: 0000-0003-4059-5216).
Nielojalność zamawiającego będącego jednostką sektora finansów publicznych a obowiązek zapłaty kary umownej przez wykonawcę będącego spółką z o.o.
W referacie prof. Andrzeja Kidyby podczas X Forum Prawa Spółek został poruszony ogólny problem obowiązku lojalności stron stosunków cywilnoprawnych. Referent skupił się w szczególności na jego istnieniu, źródle oraz zakresie. Nieco na uboczu rozważań pozostała natomiast kwestia konsekwencji naruszenia tego obowiązku. Tymczasem w praktyce obrotu jest to sprawa niezwykle istotna. Nie ulega oczywiście wątpliwości, że konsekwencje te mogą polegać na wskazanym przez referenta powstaniu u drugiej strony stosunku cywilnoprawnego roszczenia odszkodowawczego lub uprawnienia do odstąpienia od umowy. Nie wyczerpuje to jednak spektrum możliwości. Celem tego artykułu jest zatem rozważenie jednej z nich, związanej z nielojalnym żądaniem zapłaty kary umownej przez jednostkę sektora finansów publicznych.
Słowa kluczowe: kara umowna, nielojalność, nadużycie prawa podmiotowego, naruszenie dyscypliny finansów publicznych
dr Przemysław Katner
The author is an assistant professor at the Faculty of Law and Administration, University of Szczecin (Poland), an arbitrator at the Court of Arbitration at the Polish Chamber of Commerce in Warsaw, and an attorney at law (ORCID: 0000-0003-4059-5216).
Disloyalty of the Awarding Party Being a Public Finance Sector Entity in the Context of the Duty of a Contractor Being a Limited Liability Company to Pay Liquidated Damages
In the address delivered by prof. Andrzej Kidyba during the 10th Company Law Forum the general topic of the duty of loyalty of parties to civil law relations was mentioned. The speaker focused in particular on the existence, source and scope of this duty. What was left somewhat on the sidelines of those reflections was the issue of consequences of breaching this duty. Meanwhile in legal practice this is a very important issue. Naturally, there is no doubt that these consequences may consist – as the speaker indicated – in a claim for damages or right to withdraw from the contract arising for the other party to the civil law relationship. However, this does not exhaust all the options. This paper aims to consider one of these options, connected with a disloyal request for payment of liquidated damages, made by an entity from the public finance sector.
Keywords: liquidated damages, disloyalty, abuse of legal right, infringement of public finance discipline
Bibliografia / References
Borowska K., Kościńska-Paszkowska A., Bolek T., Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, LEX 2012.
Borysiak W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2021.
Drapała P., Olejniczak A. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2020.
Katner W.J. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, A. Szumański, t. 5a, Prawo umów handlowych, red. W. Stec, Warszawa 2020.
Kidyba A., Zasada lojalności stron stosunków cywilnoprawnych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/9.
Misiąg W. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, Warszawa 2019.
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2021.
Robaczyński W. [w:] Ustawa o finansach publicznych. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, red. W. Misiąg, Legalis 2019.
Safjan M. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2020.
Tanajewska R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX 2019.
dr Izabela Mycko-Katner
Autorka jest adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego (ORCID: 0000-0003-0241-0663).
Obowiązek lojalności stron w umowie agencyjnej (art. 760 k.c.)
Do czasu wejścia w życie nowelizacji Kodeksu cywilnego z 26.07.2000 r. problem lojalności nie był normowany w przepisach o umowie agencyjnej. W jej wyniku – na skutek implementowania do polskiego prawa dyrektywy Rady 86/653/EWG z 18.12.1986 r. – zmieniono treść art. 760 k.c., która wprowadziła obowiązek lojalności, nakładając go expressis verbis na obie strony umowy. Obowiązek lojalności stron umowy agencyjnej nie został jednak zdefiniowany przez ustawodawcę. Z tego też względu w niniejszym artykule podjęto próbę wskazania, czym jest lojalność, dlaczego taki obowiązek został uregulowany w Kodeksie cywilnym właśnie w odniesieniu do stron umowy agencyjnej oraz jak należy go postrzegać. Rozważania dotyczą w szczególności wykładni art. 760 k.c., uwzględniając poglądy doktryny i orzecznictwa.
Słowa kluczowe: lojalność, obowiązek lojalności stron umowy agencyjnej, art. 760 k.c., agent
dr Izabela Mycko-Katner
The author is an assistant professor at the Faculty of Law and Administration, University of Szczecin (ORCID: 0000-0003-0241-0663).
Duty of Loyalty of Parties in a Contract of Agency (Article 760 of the Civil Code)
Until the entry into force of the act amending the Civil Code [CC], passed on 26 July 2000, the problem of loyalty was not regulated in provisions governing contracts of agency. As a result of said act – due to implementation into the Polish law of Council Directive 86/653/EEC of 18 December 1986 – the contents of Article 760 CC changed, introducing the duty of loyalty and explicitly obliging both parties to the contract to respect it. However, the duty of loyalty of parties to a contract of agency was not defined in law. Therefore, this paper tries to identify what loyalty is, why such a duty was regulated in the Civil Code specifically with respect to parties to a contract of agency, and how it should be perceived. The reflections concern in particular the interpretation of Article 760 CC, taking into account the views expressed in legal literature and case law.
Keywords: loyalty, duty of loyalty of parties to a contract of agency, Article 760 of the Civil Code, agent
Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks handlowy. Komentarz. Księga druga. Czynności handlowe, Lwów 1935.
Bucior D. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 4, Zobowiązania. Część szczególna (art. 535–7649), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Cudowski B., Glosa do wyroku SN z 24.02.1998 r., I PKN 535/97, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1999/5, poz. 100.
Dubisz S. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 2003.
Grzybowski S. [w:] System prawa cywilnego, red. W. Czachórski, t. 3, cz. 2, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1976.
Jezioro J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2013.
Katner W.J. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, A. Szumański, t. 5a, Prawo umów handlowych, red. M. Stec, Warszawa 2020.
Konert A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2020, Legalis.
Kopaczyńska-Pieczniak K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania. Część szczególna, red. A. Kidyba, Warszawa 2010.
Mikłaszewicz P., Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008.
Mikłaszewicz P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Zobowiązania (art. 353–92116 k.c.), red. K. Osajda, Warszawa 2013.
Mycko-Katner I., Umowa agencyjna, Warszawa 2012.
Nazaruk P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019, LEX.
Ogiegło L. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
Opalska D., Lojalność i staranność jako kryteria określające sposób wykonywania zobowiązań, „Monitor Prawniczy” 2013/5.
Pokrzywniak J., Obowiązek lojalności jako element stosunku obligacyjnego, „Monitor Prawniczy” 2003/19.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2008.
Rott-Pietrzyk E. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, A. Szumański, t. 5b, Prawo umów handlowych, red. M. Stec, Warszawa 2020.
Rott-Pietrzyk E. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2018.
Topolewski K., Cywilnoprawne skutki niewykonania umowy agencyjnej, Lublin 2007.
Wiśniewski T., Umowa agencyjna według kodeksu cywilnego, Warszawa 2001.
Wiśniewski T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 5, Zobowiązania. Część szczegółowa, red. J. Gudowski, Warszawa 2017.
