Tylnymi drzwiami ku uniwersalnej klauzuli sumienia? (uwagi na marginesie „sprawy drukarza” przed TK)Prof. dr hab. Ewa Łętowska
Polska Akademia Nauk
Tylnymi drzwiami ku uniwersalnej klauzuli sumienia? (uwagi na marginesie „sprawy drukarza” przed TK)
Zarówno sam termin „klauzula sumienia”, jak i zjawisko, które się za nim kryje, budzą pozytywne skojarzenia: jako emanacja wolności i poszanowania autonomii jednostki w zakresie fundamentalnego subiektywnego elementu tożsamości człowieka. Wydawać by się więc mogło, że w demokratycznym i liberalnym społeczeństwie „uniwersalność” klauzuli powinna być cechą pożądaną, aprobowaną, witaną z entuzjazmem. Jednak działając nawet w imię wielkich wartości, takich jak wolność czy równość, jeśli czyni się to zbyt pośpiesznie, zbyt szerokim frontem i w zbyt radykalny sposób, można wyrządzić wiele zła. Zarówno wolność, jak i równość nie są dobrami bezkolizyjnymi. Za idylliczną narracją skrywa się więc także pesymistyczna refleksja. Jasny mit ma swoją ciemną legendę. Prawoznawcy często grzeszą nadmiarem optymizmu, wynosząc z uczelni przekonanie, że świat prawnych pojęć tworzony w celu ogarnięcia i uporządkowania zjawisk prawnych zawsze (albo przede wszystkim) realizuje założoną/przypisywaną mu rolę. Jasny mit nie tylko więc skupia na sobie uwagę, ale wręcz wypiera świadomość ciemniejszej strony zjawisk, o których prawoznawstwo naucza połowicznie. Niniejszy głos mieści się natomiast w krytycznym nurcie dyskursu o klauzuli sumienia, będąc zarazem ostrzeżeniem przed nieoficjalnością trybu (owe „tylne drzwi”), w jaki następuje u nas jej instalacja.
Słowa kluczowe: Trybunał Konstytucyjny, wspólnota LGBT, klauzula sumienia, Konstytucja, dyskryminacja
Through the Back Door to a Universal Conscience Clause? (A Side Remark on the ‘Printers Case’ Before the Constitutional Tribunal)
The text criticizes judgment K 16/17, issued by the Constitutional Tribunal (‘printers case’). The Tribunal confirmed the right to refuse to provide printing services to a customer (organization of LGBT). Consequently, the provisions that envisaged a penalty for any refusal to provide business services were deemed unconstitutional. The author believes that this introduces a generalized conscience clause into the legal system, allowing for anti-consumer and discriminatory behavior, even when religious reasons are given lip service, and warns of the informal mode (‘back door’) by which the conscience clause is being installed in Poland. The broader and more universally framed the conscience clause is, the more problematic the real value of the legal duty of business to provide services becomes. The overproduction of exceptions hollows out the rule. This article highlights the differences in the way the Polish Constitutional Tribunal (‘printers case’) and the US Supreme Court (Colorado Cake case) dealt with conscience clauses/discrimination against LGBT community.
Keywords: Constitutional Tribunal, LGBT community, conscience clause, Constitution, discrimination
Bibliografia
Bafia J, [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. J. Bafia, D. Egierska, I. Śmietanka, Warszawa 1980
Derlatka M., Konstytucyjność zakazu odmowy świadczenia z art. 138 k.w. – na marginesie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2018 r., sygn. II KK 333/17, Prokuratura i Prawo 2018, nr 12
Frankowski S., Goldman R., Łętowska E., Sąd Najwyższy USA. Prawa i wolności obywatelskie, Warszawa 1997
Hołówka J., Etyka w działaniu, Warszawa 2001
Kotowski A, Krzewicki J., O związkach prawa, wolności i moralności w kontekście dyrektyw wykładni prawa – uwagi na tle sprawy „łódzkiego drukarza”, Prokuratura i Prawo 2018, nr 12
Kulesza J., Glosa do wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 26.05.2015 r., PiP 2018, nr 1
Kulik M., [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. P. Daniluk, Legalis 2019
Nawrot O. (red.), Klauzula sumienia w państwie prawa, Sopot 2015
Pawlikowski J., Prawo do wyrażania sprzeciwu sumienia przez personel medyczny – problemy etyczno-prawne, Prawo i Medycyna 2009, nr 3
Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2013
Stawecki T., Staśkiewicz W., Winczorek J. , Między policentrycznością a fragmentaryzacją: wpływ Trybunału Konstytucyjnego na polski porządek prawny, Warszawa 2008
Szymanek J., Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji RP, Przegląd Sejmowy 2006, nr 2
Śledzińska-Simon A., Analiza proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności. Teoria i praktyka, Wrocław 2019
Śledzińska-Simon A., O cukierniku i o drukarzu, czyli o dwóch tradycjach praw człowieka, [w:] Dookoła Wojtek…: księga pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, red. R. Balicki, M. Jabłoński, Wrocław 2018
Środa M., Obcy, inny, wykluczony, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2020
Walczak P., Glosa do wyroku SO w Łodzi z 26.05.2015 r., Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 2018, nr 1
Wróbel W., Problem klauzuli sumienia w prawie polskim w odniesieniu do ochrony życia, Annales Canonici 2010, t. 6
Prof. dr hab. Irena Lipowicz
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawiet
Nowe kategorie pojęciowe nauki prawa administracyjnego jako reakcja na zmieniające się zagrożenia jednostki
Artykuł analizuje teoretyczne problemy stosowania obecnej siatki pojęciowej nauki prawa administracyjnego i perspektywy jej zmian pod wpływem współczesnych wyzwań społecznych i technologicznych. W opracowaniu poddano analizie kryteria zmiany siatki pojęciowej z punktu widzenia „nowej nauki prawa administracyjnego” stawiającej w centrum pojęcie sterowania i wykraczającej poza wąsko pojmowany neopozytywizm prawniczy. Sięgając do klasycznego dorobku nauki prawa administracyjnego zaproponowano tzw. test Longchampsa jako sposób rozstrzygania o zasadności modyfikacji siatki pojęciowej. Ukazano także doniosłość precyzyjnego doboru obszarów referencyjnych do podobnych rozważań na przykładzie administracyjnego prawa informatycznego. Rozważania koncentrują się wokół pytania na ile współczesna nauka prawa administracyjnego może stosować nadal swoistą filtrację pojęć i pełnić w ten sposób rolę stabilizującą. Postulatem artykułu jest także rozwijanie w Polsce ogólnej teorii dobrej administracji opartej na paneuropejskiej zasadzie dobrej administracji w oparciu o dorobek prawny Konwencji Rady Europy, co może prowadzić do stworzenia powszechnie akceptowanego „testu dobrej administracji”.
Słowa kluczowe: prawo administracyjne, prawo konstytucyjne, standard europejski, dobra administracja, nauka prawa administracyjnego, wyzwania technologiczne
New Conceptual Categories in Administrative Law Science as Response to Changing Threats to Individuals
The article analyses the theoretical problems connected with applying the current conceptual grid of administrative law science and the prospects for changes in this grid under the influence of contemporary social and technological challenges. The paper analyses the criteria for the change of the conceptual grid from the point of view of a ‘new science of administrative law’, which puts in centre stage the notion of steering and goes beyond the narrowly understood legal neopositivism. Drawing on the classic achievements of the science of administrative law, the so-called Longchamps test is proposed as a way of determining the legitimacy of modifying the conceptual grid. The importance of precise selection of reference areas for similar considerations is also shown on the example of administrative IT law. The considerations revolve around the question to what extent the contemporary science of administrative law can still apply a sui generis filtering of notions and thus play a stabilizing role. The article also posits the need to develop in Poland a general theory of good administration based on the pan-European principle of good administration on the basis of legal achievements of the Convention of the Council of Europe, which may lead to creating a commonly accepted ‘good administration test’.
Keywords: administrative law, constitutional law, European standard, good administration, science of administrative law, technological challenges
Bibliografia
Al-Fedaghi S.S., The “right to be let alone” and private information, [w:] Enterprise Information Systems VII, red. C.S. Chen, J. Filipe, I. Seruca, J. Cordeiro, Dordrecht 2007
Bast J., Grundbegriffe der Handlungsformen der EU entwickelt am Beschluss als praxisgenerierte Handlungsform des Unions- und Gemeinschaftsrechts, Heidelberg 2006
Błaś A., Antywartości w prawie administracyjnym, Warszawa 2016
Błaś A., Boć J., Stan i kierunki rozwoju nauk administracyjnych, Wrocław 2014
Błaś A., Umowy cywilnoprawne, [w:] Prawne formy działania administracji. System Prawa Administracyjnego, t. 5, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2013
Boć J., Prawo administracyjne, Wrocław 2005
Bojanowski E., Zasada dobrej administracji, [w:] Europa urzędników, red. Z. Brodecki, Warszawa 2009
Bosiacki A. i in. (red.), Nowe zarządzanie publiczne w Polsce i w Europie, Warszawa 2010
Buchanan B., The Russian hack shows that our problem isn’t technology. It’s whom we trust, The Washington
Cieślik Z., Partnerstwo publiczno-prywatne. Publicznoprawna problematyka kontraktowych form działania administracji europejskiej, Warszawa 2014
Craven J.B., Personhood: The Right to Be Let Alone, Duke Law Journal 1976, nr 4
Dawidowicz W., Kilka refleksji na temat teorii stosunku administracyjnoprawnego, AUWr, Wrocław 1972
Dawidowicz W., Polskie prawo administracyjne, Warszawa 1978
Duniewska Z. et al., Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2019
Dygaszewicz K., Kradzież tożsamości w czasach społeczeństwa informacyjnego, [w:] Internet. Strategie bezpieczeństwa, red. G. Szpor, A. Gryszczyńska, Warszawa 2017
Efstratiou P. M., Zasada dobrej administracji jako wyzwanie dla dogmatyki krajowego i europejskiego prawa administracyjnego, [w:] Allgemeines Verwaltungsrecht zur Tragfähigkeit eines Konzepts, Tübingen 2008
Engel Ch., Herrschaftsausuebung bei offener Wirklichkeitsdefinition – Der Proprium des Rechts aus der Perspektive des oeffentlichen Rechts, [w:] Schoen Proprium der Rechtswissenschaft, Heidelberg 2008
Fabio U. di, Risikoentscheidungen im Rechtsstaat Zum Wandel der Dogmatik im öffentlichen Recht, insbesondere am Beispiel der Arzneimittelüberwachung, Tübingen 1994
Guy Peters B., Pierre J., [w:], Nauka administracji, red. B. Kudrycka, B. Guy Peters, P. Suwaj, Warszawa 2009
Hauser R., Stosunek administracyjnoprawny, [w:] Instytucje prawa administracyjnego. System Prawa Administracyjnego, t. 1, red. R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2015
Hill H., Die good practice-Verwaltung, Speyer 2002
Huber P.M., Grundzüge des Verwaltungsrechts in Europa – Problemaufriss und Synthese, [w:] Handbuch Ius Publicum Europaeum, t. 5, Verwaltungsrechts in Europa: Grundzüge, red. A. von Bogdandy, S. Cassese, P.M. Huber, Heidelberg 2014
Izdebski H., Zasada dobrej administracji i prawo do dobrej administracji w świetle standardów Rady Europy [w:] 60 lat Rady Europy. Tworzenie i stosowanie standardów prawnych, red. H. Machińska, Warszawa 2009
Joshi A.S., Leave me alone! Europe's right to be forgotten, Litigation”2015, nr 2
Kawka I., Zasada dobrej administracji w prawie wspólnotowym, [w:] Zasady ogólne prawa wspólnotowego, red. C. Mik, Toruń 2007
Kmieciak Z., Zarys teorii postępowania administracyjnego, Warszawa 2014
Knosala E., Zadania publiczne, formy organizacyjnoprawne ich wykonywania i nowe pojęcia- zakres niektórych problemów do dyskusji nad koncepcją systemu prawa administracyjnego, [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego Zakopane 24-27 września, red. J. Zimmermann, Warszawa 2007
Kocowski T., Korczak J., Lisowski P., Niepomijalność administracji publicznej, Wrocław 2020
Krawczyk A., Umowa administracyjna w kodeksie postepowania administracyjnego (propozycja regulacji), PiP 2015, nr 2
Krawczyk M., Podstawy władztwa administracyjnego, Warszawa 2016
Kumaniecki W., Wachholz W.S., Langrod J.S., Zarys ustroju, postępowania i prawa administracyjnego, Warszawa 1939
Langrod J., Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej. Reprint, Kraków 2003
Lipowicz I., Dylematy zmiany siatki pojęciowej w nauce prawa administracyjnego, [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego Zakopane 24-27 września, red. J. Zimmermann, Warszawa 2007
Lipowicz I., Pojęcie sfery wewnętrznej administracji państwowej, Katowice 1991
Longchamps de Bérier F., Współczesne kierunki w nauce prawa administracyjnego na Zachodzie Europy, Wrocław 2001
Longchamps F., O pojęciu stosunku prawnego w prawie administracyjnym, AUWr, Prawo XII, Wrocław 1964
Lowe P., The Management of Technology. Perception and Opportunities, London 1995
Marcinkowski B., Ustawa o ochronie danych osobowych komentarz, Warszawa 2018
Möllers Ch., Theorie, Praxis und Interdisziplinarität in der Verwaltungsrechtswissenschaft, Verwaltungsarchiv 2002 nr 93
Möllers Ch., Verfassunggebende Gewalt – Verfassung Konstitutionalisierung, [w:] Europäisches Verfassungsrecht. Theoretische und dogmatische Grundzüge, red. A. von Bogdandy, J. Bast, Heidelberg 2003
Princ M., Standardy dobrej administracji w prawie administracyjnym, Poznań 2017
Przybysz P., Tradycyjne pojęcia prawa administracyjnego - potrzeba i sposób ich dalszego używania, [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego; Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego Zakopane 24-27 września, red. J. Zimmermann, Warszawa 2007
Rozporządzenie UE w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i swobodnym przepływem takich danych. Komentarz, red. P. Litwiński, Warszawa 2018
Sakowska-Baryła B., Ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych. Komentarz, Warszawa 2018
Sancewicz P., Umowa jako prawna forma działania administracji publicznej w polskiej i niemieckiej doktrynie prawa publicznego, Studia Prawa Publicznego 2019, nr 1
Schmidt-Assmann E., Dagron S., Deutsches und französisches Verwaltungsrecht im Vergleich ihrer Ordnungsideen, ZaöRV 2007, nr 67
Schmidt-Aßmann E., Das allgemeine Verwaltungsrecht als Ordnungsidee. Grundlagen und Aufgaben der verwaltungsrechtlichen Systembildung, Berlin Heidelberg 2006
Schmidt-Aßmann E., Verwaltungsrechtliche Dogmatik, Heidelberg 2013
Scott A. Anderson, Privacy Without the Right to Privacy, The Monist 2008, nr 1
Sierpowska I., Pomoc społeczna jako administracja świadcząca. Studium administracyjnoprawne, Warszawa 2012
Simmons D.A., Man's One Fundamental Right: To Be Let Alone, American Bar Association Journal 1950, nr 9
Starościak J., Prawo administracyjne, Warszawa 1965
Starościak J., Stosunek administracyjnoprawny, [w:] System prawa administracyjnego, red. T. Rabska, J. Łętowskiego, Warszawa 1978
Stekens U., Andrijauskaite A., Marique Y., Pan-European General Principles of Good Administration as Regional International Law with a Graduated Binding Effect: The „Building Blocks Theory”, [w:] Good Administration and the Council of Europe. Law, Principles, and Effectiveness, red. U. Stekens, A. Andrijauskaite, Oxford 2020
Sześciło D., Administracja neoweberowska, Administracja 2.0, [w:] Dziesięć lat polskich doświadczeń w Unii Europejskiej, t. I, red. J. Sługocki, Warszawa 2011
Szewczyk M., Prawo do dobrej administracji w świetle prawa międzynarodowego, [w:] Prawo do dobrej administracji. Materiały ze zjazdu katedr prawa administracyjnego i postępowania administracyjnego, 23–25.09.2002 r., red. Z. Niewiadomski, Z. Cieślak, Warszawa 2003
Szpor G. (red.), Internet, publiczne bazy danych i Big data, Warszawa 2014
Szpor G., Jawność i jej ograniczenia, t.1, Idee i pojęcia, Warszawa 2016
Voßkuhle A., Neue Verwaltungsrechtswissenschaft, [w:] Grundlagen des Verwaltungsrechts, t. I, red. W. Hoffmann-Riem, E. Schmidt-Aßmann, A. Voßkuhle, München 2012
Warren S. D., Brandeis L. D., The Right to Privacy, Harvard Law Review 1890 nr 5
Wartości w prawie administracyjnym, red. J. Zimmermann, Warszawa 2015
Wierzbowski M., Hofmann H.C.H., Schneider J.-p., Ziller J., ReNEUAL. Model kodeksu postępowania administracyjnego Unii Europejskiej, Warszawa 2015
Woodhouse D., In Pursuit of Good Administration. Ministers, Civil Servants and Judges, Oxford 1997
Zacharko L., Matan A., Łaszczyca G. (red.), Ewolucja prawnych form administracji publicznej. Księga jubileuszowa z okazji 60. Rocznicy urodzin Profesora Ernesta Knosali, Warszawa 2008
Zawicki M., Nowe zarządzanie publiczne, Warszawa 2011
Ziembiński Z., Teoria prawa, Warszawa-Poznań 1978
Ziemski K., Podstawy problematyki, [w:] Prawne formy działania administracji. System Prawa Administracyjnego, t. 5, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2013
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2020
Ziółkowski D., Historia Zjazdów Katedr Prawa i Postępowania Administracyjnego 1950–2018, [w:] Prawo administracyjne dziś i jutro, red. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2018
Prof. dr hab. Zbigniew Kmieciak
Uniwersytet Łódzki
Decyzja administracyjna organu kolegialnego
Kodeks postępowania administracyjnego w niewielkim zakresie uregulował kwestię podejmowania decyzji administracyjnych przez organy kolegialne. Ciężar unormowania tej materii przejęły w związku z tym przepisy szczególne. Mimo tego, w praktyce pojawia się wiele wątpliwości co do zasad funkcjonowania wskazanej grupy organów. Z umiarkowanym powodzeniem dylematy te rozwiązuje orzecznictwo sądowe. W artykule sformułowano postulat wykorzystania koncepcji przedstawionej w raporcie zespołu eksperckiego, powołanego decyzją Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego w 2012 r. W ocenie autora, przygotowany przez zespół ekspertów projekt nowelizacji wymaga korekty. Jest on jednak dobrym punktem wyjścia do dyskusji na temat dodania do kodeksu nowego rozdziału o organach kolegialnych w postępowaniu administracyjnym.
Słowa kluczowe: Kodeks postępowania administracyjnego, organy kolegialne, decyzja administracyjna, klauzula subsydiarności, zasady głosowania
Administrative Decision of a Collegial Body
The Code of Administrative Procedure regulates the issue of the decision-making by collegial bodies in a rudimentary manner. Therefore, special provisions have shouldered the burden of regulating this matter. Nevertheless, in practice, there are many doubts about the principles of operation of the group of bodies in question. These dilemmas are being resolved by judicial decisions, albeit with moderate success. The article postulates using the concept presented in the report of the team of experts appointed by the President of the Supreme Administrative Court in 2012. In the author's opinion, the draft of amendments prepared by the team of experts needs some improvements. However, it is a good starting point for a discussion on adding to the Code a new chapter concerning collegial bodies in administrative proceedings.
Keywords: Code of Administrative Procedure, collegial administrative bodies, administrative decision, subsidiarity clause, voting rules
Bibliografia
Adamiak B., Borkowski J., Organy kolegialne w postępowaniu administracyjnym, PiP 1993, nr 3
Brewer-Carias A., Principios generales del procedimiento administrativo: hacia un estándar continental, [w:] Procedimiento y justicia administrativa en América Latina, red. C. Steiner, Mexico 2009
Dyl M., Decyzja administracyjna, [w:] Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, red. M. Wierzbowski, Warszawa 2020
Dyl M., [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2017
Kędziora R., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017
Kmieciak Z., Grecka kodyfikacja postępowania administracyjnego na tle rozwiązań europejskich, PiP 2004, nr 7
Kmieciak Z., O ułomności regulacji prawnej wyłączenia pracownika, organu i członka organu kolegialnego od udziału w postępowaniu administracyjnym (załatwienia sprawy), PiP 2013, nr 11
Kmieciak Z., Postępowanie administracyjne w Norwegii – dowód uniwersalizmu czy separatyzmu idei kodyfikacyjnych?, Administracja. Teoria–Dydaktyka–Praktyka 2011, nr 4
Kmieciak Z., Postępowanie administracyjne w świetle standardów europejskich, Warszawa 1995
Kmieciak Z., Słowo wstępne, [w:] Raport zespołu eksperckiego z prac w latach 2012–2016. Reforma prawa o postępowaniu administracyjnym, red. Z. Kmieciak, Warszawa 2017
Kmieciak Z., Trybunały administracyjne w Kanadzie, PiP 2012, nr 11
Kmieciak Z., Zarys teorii postępowania administracyjnego, Warszawa 2014
Létourneau G., Review of Administrative Decisions: the Example of Quebec in the Canadian Federation, [w:] IX Congress of the International Association of the Supreme Administrative Jurisdictions: The Status of Administrative Judges, Bangkok, 22–24.11.2007
Łętowski J., Prawo administracyjne dla każdego, Warszawa 1995
Przybysz P., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017
Ramsauer U., [w:] U. Ramsauer, C. Tegethoff, P. Wysk, Verwaltungsverfahrensgesetz. Kommentar, München 2020
Recuerda Girela M.A. (red.), Régimen jurídico del Sector Público y Procedimiento Administrativo Común, Thomson Reuters Arzandi 2016
Rivero J., Droit administratif, Paris 1965
Romańska M., [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Molczyk, Warszawa 2015
Romańska M., Uzasadnienie decyzji administracyjnej, [w:] Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, red. I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski, Warszawa 2015
Rzucidło I., Uzasadnienie orzeczenia sądowego. Ujęcie teoretyczne a poglądy orzecznictwa, Warszawa 2020
Skóra A., Podpis kolegialnego organu administracji publicznej – doręczenie decyzji administracyjnej. Glosa do wyroku NSA z dnia 12 grudnia 2003 r., III RN 135/03, Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa 2005, nr 1–2
Stankiewicz R., Organ kolegialny a wydawanie decyzji administracyjnych, Przegląd Prawa Publicznego 2014, nr 2
Wróbel A., [w:] A. Wróbel, M. Jaśkowska, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2018
Ziekow J., Verwaltungsverfahrensgesetz. Kommentar, Stuttgart 2020
Zimmermann J., Motywy decyzji administracyjnej i jej uzasadnienie, Warszawa 1981
Prof. dr hab. Barbara Iwańska
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Dr Mariusz Baran
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
„Ustalenia” i „wskazania” jako element planów ochrony albo zadań ochronnych i ich wpływ na planowanie przestrzenne w gminach oraz decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
Celem analizy jest odpowiedź na pytanie, jaki charakter prawny mają „wskazania” i „ustalenia” zawarte w planach ochrony i zadaniach ochronnych w kontekście instytucji prawnej, jaką jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. To zaś wymaga ustalenia, jaki charakter prawny mają same plany ochrony i zadania ochronne, oraz czy istnieje różnica jakościowa między „wskazaniami” a „ustaleniami” w związku z odmiennościami terminologicznymi verba legis. Następnie analizie poddana zostanie możliwa treść wskazań/ustaleń zawartych w planach albo zadaniach oraz ich skutki dla dokumentów planistycznych przyjmowanych na poziomie gminy. Wreszcie rozważenia wymagają skutki braku uwzględnienia „ustalań” lub „wskazań” zawartych w planach albo zadaniach przez organy gminy. Na końcu analizie podany zostanie problem znaczenia „ustalań” i „wskazań” dla decyzji o warunkach zabudowy. Celem analizy jest weryfikacja tezy o braku uzasadnienia dla niejednolitej terminologii ustawowej, odnoszącej się do analizowany „ustaleń” i „wskazań” jako gwarancji realizacji celów ochronnych form ochrony przyrody z uwagi na ich charakter prawny oraz skutki prawne braku ich uwzględnienia w studium lub planie miejscowym.
Słowa kluczowe: prawo administracyjne, planowanie przestrzenne, decycje administracyjne, ochrona przyrody, polityka przestrzenna
‘Determinations’ and ‘Indications’ as an Element of Protection Plans or Protection Tasks and Their Influence on Municipalities’ Spatial Planning and on Decisions on Development and Land Use Conditions
The aim of the analysis is to define the legal character of the titular ‘determinations’ and ‘findings’ contained in protection plans and protection tasks in the context of the local spatial development plan, which requires answering the question about the legal character of protection plans and protection tasks themselves and determining whether there is a qualitative difference between ‘indications’ and ‘findings’ in connection with terminological differences in verba legis. Then, the possible content of indications/determinations contained in plans or tasks is analysed, along with their consequences for planning documents adopted at the municipal level. Finally, the consequences of municipal authorities failing to take into account the ‘determinations’ or ‘indications’ contained in plans or tasks need to be considered. Finally, the problem of the relevance of ‘determinations’ and ‘indications’ for decisions on development and land use conditions are analysed.
Keywords: administrative law, spatial planning, administrative decisions, environmental protection, spatial policy
Bibliografia
Baran M., Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w obszarze ochrony środowiska w państwach członkowskich, Europejski Przegląd Sądowym 2020 nr 11
Baran M., Ochrona środowiska jako konstytucyjnie chroniona wartość uzasadniająca ograniczenia praw majątkowych – wybrane problemy, [w:] Aksjologia prawa administracyjnego. Tom II, red. J. Zimmermann, Warszawa 2017
Dąbek D., Zastępcze stanowienie przez organ nadzoru samorządowego prawa miejscowego a granice samodzielności samorządu, [w:] Nadzór nad samorządem a grancie jego samodzielności, red. M. Stec, M. Mączyński, Warszawa 2011
Habuda A., Obszary Natura 2000 w prawie polskim, Warszawa 2013
Hauser R. et al., Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z komentarzem i przepisami wykonawczymi, Warszawa 1995
Iwańska B., Baran M., Ochrona interesu w prawie ochrony środowiska, [w:] Partycypacja w postepowaniu administracyjnym. W kierunku uspołeczniania interesu prawnego, red. Z. Kmieciak, Warszawa 2017
Iwańska B., Koncepcja zintegrowanych planów ochrony dla parków narodowych i obszarów Natura 2000, Prawo i Środowisko 2009, nr 3
Lenartowicz Z. (red.), Zasady sporządzania planu ochrony parku krajobrazowego. Materiały do dyskusji, Warszawa 1994
Lipiński A., Planowanie ochrony obszarów Natura 2000, [w:] Problemy wdrażania systemu Natura 2000 w Polsce, red. A. Kaźmierska-Patrzyczna, M. A. Król, Szczecin–Łódź–Poznań 2013
Łętowski J., Miejsce i funkcja planowania w działalności administracji, Studia Prawnicze 1983, nr 1
Niewiadomski Z., Charakter prawny miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, [w:] Aktualne problemy administracji i prawa Administracyjnego, red. J. Posłuszny, Przemyśl–Rzeszów 2003
Niewiadomski Z., Planowanie przestrzenne. Zarys systemu, Warszawa 2001
Radecki W., Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2012
Sommera J. (red.), Prawo o ochronie przyrody. Komentarz, Wrocław 2001
Stahl M., Szczególne prawne formy działania administracji, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 5, Prawne formy działania administracji, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2013
Stelmasiak J., Rozdział XII. Instytucja obszaru specjalnego w materialnym prawie administracyjnym na przykładzie obszarów specjalnych o charakterze ekologicznym, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 7, Prawo administracyjne materialne, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2012
Trzcińska D., Prawo planowania i zagospodarowania przestrzennego z perspektywy środowiska i jego rozwoju, Warszawa 2018
Zacharczuk P., Obszary specjalne w polskim materialnym prawie administracyjnym, Warszawa 2017
Dr Michał Bąba
Uniwersytet Opolski
Podporządkowanie technologiczne w zatrudnieniu
Pracownik nie jest, jak do tej pory, oddzielony od środowiska pracy przez swoją ,,ludzkość”. Środowisko pracy staje się rodzajem sieci, połączonej z innymi zatrudnionymi i przedsiębiorstwem poprzez niewidzialne wątki zależności i wpływów utkane z danych osobowych, które można algorytmicznie porządkować i nadawać im nowe znaczenie oraz własności. Władztwo i podporządkowanie stanowi ich fizyczną reprezentację. Te współzależności mają jedną, wspólną im wszystkim naturę bez względu na typ zorganizowanej złożoności. Każdy z zatrudnionych poddany zostaje w jednakowym stopniu władztwu informacji bez względu na to, jaki zawód wykonuje, na jakim stanowisku pracuje oraz w jakiej branży działa. Wszędzie są oni tak samo usieciowieni, wszędzie poddani identycznej presji i nadzorowi, wszędzie oczekuje się od nich wyłącznie jednego – wydajności. Praca staje się wielkością mierzalną, jest przewidywalna. Można by rzec, że mamy tu do czynienia z uniwersalną własnością pracy ludzkiej. Determinizm panuje wszechwładnie w każdym typie zorganizowanej złożoności. Okazuje się jednocześnie, że pracodawcy mogą zyskiwać możliwość absolutnego panowania nad każdym jej fragmentem.
Słowa kluczowe: algorytm, podporządkowanie technologiczne, wydajność, normy, godność
Technological Subordination in Employment
The employee is not, as yet, separated from the working environment by their ‘humanity’. The working environment becomes a kind of network, connected to other employees and the enterprise through invisible threads of dependencies and influences woven from personal data that can be algorithmically arranged and given new meaning and ownership. Authority and subordination are their physical representations. These interdependencies have one thing in common, regardless of the type of organised complexity. Each employee is equally subjected to informational authority, regardless of their profession, position and industry. Everywhere, they are equally networked, subject to the same pressure and supervision; everywhere, they are expected to demonstrate only one thing: performance. Work becomes a measurable quantity; it is predictable. One could say that this is a universal property of human labour. Determinism is omnipresent in every type of organised complexity. At the same time, it turns out that employers can gain absolute control over every part of said complexity.
Keywords: algorithm, technological subordination, performance, norms, dignity
Bibliografia
Bąba M., Algorytmy – nowy wymiar nadzoru i kontroli nad świadczącym pracę, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2020, nr 3
Duraj. T., Ewolucja pracowniczego podporządkowania jako cechy konstrukcyjnej stosunku pracy w świetle przepisów prawa pracy, Studia Iuridica Lublinensia 2015, vol. 24, nr 3
Duraj T., Tradycyjne ujęcie pracowniczego podporządkowania – wybrane problemy prawne, Studia Prawno-Ekonomiczne 2011, t. 83
Dubownik A., Podporządkowanie w umownym zatrudnieniu cywilnoprawnym, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2019, nr 1
Foucault M., Trzeba bronić społeczeństwa. Wykłady w College de France 1976, Warszawa 1998
Foucault M., Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady w College de France 1977, Warszawa 2014
Foucault M., Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, Warszawa 2020
Kuczyński T., [w:] Prawo pracy. Zarys wykładu, red. H. Szurgacz Warszawa 2008
Kubot Z., Kierownictwo zlecającego jako pojęcie prawne, [w:] Z zagadnień współczesnego prawa pracy. Księga jubileuszowa Profesora Henryka Lewandowskiego, red. Z. Góral, Warszawa 2009
Kubot Z., [w:] Prawo pracy. Zarys wykładu, red. H. Szurgacz, Warszawa 2008
Lewandowski H., Uprawnienia kierownicze w umownym stosunku pracy, Warszawa 1977
Owczarek D., Chełstowska A., Amazon po polsku. Warunki pracy i stosunki z pracownikami, Warszawa 2016
Piszczek A., Odrębności podporządkowania pracownika w nietypowych umownych stosunkach pracy, Łódź 2016
Safjan M., Wyzwania dla państwa prawa, Kraków 2007
Prof. dr hab. Grzegorz Kozieł
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Podstawowe elementy konstrukcyjne prostej spółki akcyjnej jako odrębnego typu spółki kapitałowej
W opracowaniu przedstawiono podstawowe, wynikające z przepisów prawa, elementy konstrukcyjne polskiej prostej spółki akcyjnej (PSA) jako odrębnego typu spółki kapitałowej, z perspektywy odnoszących się bezpośrednio do tych elementów uwag zawartych w ocenach tej regulacji sporządzonych na etapie prac legislacyjnych w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej na zlecenie Biura Analiz Sejmowych. Celem tej prezentacji jest ustalenie przede wszystkim w jakim obszarze uwagi te były istotne dla wyodrębnienia podstawowych elementów konstrukcyjnych tej spółki jako odrębnego typu spółki kapitałowej, jak również, w związku z tym, czy ewentualne nieuwzględnienie tych uwag przez ustawodawcę uniemożliwia wyodrębnienie podstawowych elementów konstrukcyjnych, odróżniających PSA jako odrębny typ spółki kapitałowej od innych form prowadzenia działalności gospodarczej i innych spółek handlowych. W opracowaniu posłużono się przede wszystkim metodą formalno-dogmatyczną, a także w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia celu opracowania, metodą prawno-porównawczą.
Słowa kluczowe: prosta spółka akcyjna, spółka kapitałowa, elementy konstrukcyjne, ocena regulacji
Basic Elements of the Construction of a Simple Joint-Stock Company as a Separate Type of Company
The study presents the basic elements – resulting from legal provisions – of the construction of a Polish simple joint-stock company (PSJSC) as a separate type of company. It does so from the perspective of comments contained in assessments of this regulation, referring directly to these elements, which assessments were prepared at the stage of legislative work in the Sejm of the Republic of Poland (at the request of the Sejm’s Bureau of Research). The purpose of this presentation is to determine, first of all, in which area these comments were relevant for isolating the basic elements of the construction of this company as a separate type of company and, consequently, whether the legislature’s possible failure to take these comments into account makes it impossible to separate the basic elements of the construction that distinguish PSJSC as a separate type of company from other forms of doing business and other commercial partnerships or companies. The study uses primarily the formal-dogmatic approach, as well as comparative-law approach to the extent necessary to achieve the purpose of the study.
Keywords: simple joint-stock company, company, elements of construction, regulation assessment
Bibliografia
Dubowski R., Opinia wewnętrzna BAS: Ocena skutków prawnych regulacji zawartej w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3236), Warszawa 8.03.2019 r.
Kappes A., Opinia (zewnętrzna) wykonana na zlecenia BAS: Ocena prawna w przedmiocie oceny rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (nr RM-10-11-19, druk nr 3236), Warszawa 12.03.2019 r.
Kappes A., Prosta spółka akcyjna – czy rzeczywiście prosta i czy potrzebna? Uwagi do projektu nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, wprowadzającego prostą spółkę akcyjną (projektowane art. 300(1)-300(121) k.s.h.), Przegląd Prawa Handlowego 2018, nr 5
Kozieł G., Prosta spółka akcyjna. Komentarz do art. 3001–300134KSH, Warszawa 2020
Kozieł G., Przeniesienie praw i obowiązków wspólników w handlowych spółkach osobowych. Uwagi na tle art. 10 k.s.h., Warszawa 2006
Kozieł G., Zakres uprawnień wierzyciela akcjonariusza w tzw. prostej spółce akcyjnej przewidziany w projekcie ustawy z 16.05.2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, Przegląd Prawa Handlowego 2018, nr 9
Nowacki A., Struktura majątkowa projektowanej prostej spółki akcyjnej, Przegląd Prawa Handlowego 2018, nr 4
Opalski A., Prosta spółka akcyjna – nowy typ spółki handlowej (część I), Przegląd Prawa Handlowego 2019, nr 11
Opalski A., Prosta spółka akcyjna – nowy typ spółki handlowej (część II), Przegląd Prawa Handlowego 2019, nr 12
Pinior P., Opinia (zewnętrzna) wykonana na zlecenia BAS: Ekspertyza prawna dotycząca rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3236), Warszawa 12.03.2019 r.
Romanowski M., Opinia (zewnętrzna) wykonana na zlecenia BAS: Ocena projektu ustawy – o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3236), Warszawa 12.03.2019 r.
Russel P., Opinia wewnętrzna BAS: Ocena skutków regulacji zawartych w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3236), Warszawa 8.03.2019 r.
Sójka T., O potrzebie zmian unormowań niepublicznych spółek kapitałowych – uwagi na kanwie projektu przepisów o prostej spółce akcyjnej, Przegląd Prawa Handlowego 2018, nr 9
Wiórek P.M., O braku potrzeby wprowadzenia prostej spółki akcyjnej (PSA) z perspektywy prawnoporównawczej, Przegląd Prawa Handlowego 2018, nr 5
Dr Marcin Mrowicki
Uniwersytet Warszawski
Dostęp do akt zatrzymanego niebędącego stroną postępowania przygotowawczego
Obecne regulacje w polskim porządku prawnym pozbawiają zatrzymanego, który następnie nie uzyskał statusu strony w postępowaniu przygotowawczym – został zwolniony i nie postawiono mu zarzutów – dostępu do akt. Powyższe uniemożliwia skuteczne zażalenie się na zasadność, legalność oraz prawidłowość zatrzymania. Stanowi to jednocześnie naruszenie nie tylko standardów konstytucyjnych, ale również strasburskich i unijnych. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym przewiduje wprost taką możliwość dostępu do akt dla osoby zatrzymanej, w każdym stadium postępowania. De lege ferenda, pozycja takiej osoby powinna zostać uregulowana w Kodeksie postępowania karnego zgodnie ze wskazaną dyrektywą.
Słowa kluczowe: postępowanie karne, dyrektywa 2012/13, dostęp do akt, Konstytucja, standard europejski
Access to the Files of an Arrestee Who Is Not a Party to Preparatory Proceedings
The current Polish legal framework does not provide the arrestee who was subsequently released and no charges were filed against him/her with any access to case files. Consequently, it deprives the arrestee of an effective remedy – appeal against the arrest, which aims to review the necessity, lawfulness and proportionality of the arrest. Simultaneously, lack of access to the case file breaches the standards resulting from the Polish Constitution, the ECHR and EU law. Directive 2012/13/EU of the European Parliament and of the Council of 22 May 2012 on the right to information in criminal proceedings provides directly for the arrestee’s right of access to case file at any stage of the criminal proceedings in order to challenge effectively the decision concerning his/her arrest. The position of the arrestee should be regulated in the Code of Criminal Procedure according to Directive 2012/13.
Keywords: criminal procedure, Directive 2012/13, access to files, Constitution, European standard
Bibliografia
Domańska M., Implementacja dyrektyw unijnych przez sądy krajowe, Warszawa 2014
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz do art. 1–467, Warszawa 2014
Kolendowska-Matejczuk M., Zaskarżalność rozstrzygnięć incydentalnych uregulowanych w Kodeksie Postępowania Karnego w świetle standardów konstytucyjnych. Rozważania systemowe, Warszawa 2018
Kurowski M., [w:] Kodeks postępowania karnego, t. I, Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX/el. 2021
Paluszkiewicz H., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2020
Pikulski S., Szczechowicz K., Zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie w świetle praw i wolności obywatelskich, Olsztyn 2004
Wąsek-Wiaderek M., Zasada równości stron w polskim procesie karnym w perspektywie prawnoporównawczej, Kraków 2003
Wild M., [w:] Konstytucja RP. Komentarz, t. I, Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wiliński P., Karlik P., [w:] Konstytucja RP. Komentarz, t. I, Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wiliński P., Odmowa dostępu do akt sprawy w postępowaniu przygotowawczym, Prokuratura i Prawo 2006, nr 11
Wiliński P., Proces karny w świetle Konstytucji, Warszawa
Mgr Monika Czechowska
Uniwersytet Wrocławski
Czy aktualnie obowiązujące przepisy kodeksu karnego chronią przed stosowaniem tortur?
Artykuł poświęcony jest problematyce prawnokarnej ochrony przed łamaniem zakazu stosowania tortur. Autorka dokonuje syntetycznej analizy zarówno aktów prawa międzynarodowego, Konstytucji RP, jak i przepisów obowiązującego kodeksu karnego, aby w tym kontekście odpowiedzieć na pytanie, czy polskie prawo penalizuje wszelkie formy tortur w rozumieniu art. 1 Konwencji przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu i tym samym odpowiada międzynarodowym standardom, czy też obecne przepisy prawne jedynie utrudniają, a nawet uniemożliwiają kwalifikację określonych działań jako tortury. Autorka dochodzi do przekonania, że wprowadzenie absolutnego zakazu tortur, ujęcie go w odrębnej typizacji oraz poszerzenie zakresu penalizacji w stosunku od osób niereprezentujących bezpośrednio organów państwa pozwoliłoby na uporządkowanie systemu prawa i wzmocniłoby gwarancyjną funkcję prawa karnego, natomiast utrzymanie statusu quo w prawie krajowym jest nie do przyjęcia ze względu na fragmentaryczny charakter regulacji.
Słowa kluczowe: tortury, zakaz tortur, prawa człowieka, luka prawna, Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu
Do Currently Applicable Provisions of the Penal Code Protect Against the Use of Torture?
The article is devoted to the problems of criminal-law protection against violations of the prohibition of torture. The author carries out a synthetic analysis of acts of international law, the Constitution of the Republic of Poland, as well as the provisions of the Penal Code currently in force, in order to answer the question whether Polish law penalizes all forms of torture within the meaning of Article 1 of the Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment and, consequently, whether it complies with international standards, or – conversely - whether the current legal provisions only hinder or even prevent the classification of certain acts as torture. The author comes to the conclusion that introducing an absolute prohibition of torture, defining a separate offence and expanding the scope of penalization in relation to persons not directly representing state authorities would help systematize the legal system and strengthen the guarantee function of criminal law, maintaining the status quo in national law being unacceptable due to the fragmented nature of the regulation.
Keywords: torture, prohibition of torture, human rights, legal loophole, Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment
Bibliografia
Banaszak B., Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009
Bretzke J.T., Consecrated Phrases: A Latin Theological Dictionary: Latin Expressions, Minnesota 1952
Garlicki L., [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. I, Komentarz do art. 1–18, red. L. Garlicki, A. Wróbel, Warszawa 2010
Herzog A., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2020
Kaźmierczyk S., W sprawie bezpośredniego stosowania Konstytucji (uwagi polemiczne w związku z artykułem Sławomiry Wronkowskiej), PiP 2002, nr 4
Kretzmer D., Prohibition of Torture, Oxford 2015
Małajny R.M., Pojęcie konstytucji, PiP 2018, nr 2
Niełaczna M., Europejski Komitet Zapobiegania Torturom. Między kontrolą a standaryzacją, Warszawa 2010
Nowak M., [w:] UN Convention against Torture: a commentary, red. M. Nowak, E. McArthur, K. Buchinger, Oxford 2008
Radbruch G., Filozofia prawa, tłum. E. Nowak, Warszawa 2009
Rzepliński A., Wolność od tortur. Standard międzynarodowy i standard polski, [w:] Zapobieganie torturom w instytucjach izolacyjnych Europy Centralnej i Wschodniej. Wybrane zagadnienia. Raport z działalności Programu Grupa Polska, red. A. Rzepliński, K. Wilamowski, Warszawa 2006
Rzepliński A., Wolność od strachu przed swoim państwem, [w:] Europejski Komitet Zapobiegania Torturom. Między kontrolą a standaryzacją, red. M. Niełaczna, Warszawa 2010
Wiak K., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2014
Wojciechowski J., Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 2000
Wronkowska S., W sprawie bezpośredniego stosowania Konstytucji, PiP 2001, nr 3
Zalewski W., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komentarz. Art. 222–316, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2013
Prof. dr hab. Mirosław Granat
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Ukryte bogactwo preambuły Konstytucji
Preambuła Konstytucji RP, mimo że składa się jedynie z dwóch zdań (i z 231 słów), rodzi nadal wiele pytań. Książka M. Piechowiaka w dyskusji nad tą częścią Konstytucji ma dwojakie znaczenie. Po pierwsze, uzmysławia, że preambuła odgrywa poważniejszą rolę, niż zakładamy to w doktrynie prawa konstytucyjnego. Zazwyczaj bowiem poprzestajemy na podkreślaniu roli preambuły w wykładni przepisów części artykułowej, a także na wskazywaniu jej funkcji wychowawczej i symbolicznej. Tymczasem wywody M. Piechowiaka skłaniają do rozważań nad funkcją tożsamościową i performacyjną tej części Konstytucji. Kwestionowanie owych funkcji preambuły jest oczywiście możliwe. Wówczas jednak pozostaniemy przy poglądzie, że ma ona znaczenie głównie pomocnicze w wykładni Konstytucji lub że ma wymiar tylko perswazyjny. Po drugie, zajmując się przepisami Konstytucji RP na co dzień, patrzyliśmy na nią niejako „od dołu”, z perspektywy problemów związanych ze stosowaniem jej przepisów. Natomiast gdy mówimy za M. Piechowiakiem o preambule, to spoglądamy na Konstytucję niejako „od góry”, z punktu widzenia najważniejszych funkcji, jakie spełnia ta ustawa. Omawiana książka ma znaczenie jeszcze z jednego powodu. Preambuła dotyczy najważniejszych wartości, jakimi dysponujemy jako obywatele i jako naród. Tymczasem, doświadczamy faktu nieprzestrzegania przez władzę przepisów Konstytucji, w szczególności dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Dlatego pierwotnie, w czasie nieszanowania Konstytucji RP, dyskutowanie nad preambułą wydało mi się odległe od tego, czym powinni zajmować się obecnie prawnicy. Być może jest jednak inaczej. Najbardziej naprawimy Konstytucję RP, jeśli przypomnimy sobie, za preambułą, po co uchwalono tę ustawę i jakie wartości przyświecały ustrojodawcy.
Słowa kluczowe: preambuła, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, wykładnia konstytucji, tożsamość konstytucyjna, wartości konstytucyjne, dobro wspólne, godność człowieka
The Hidden Value of the Preamble to the Constitution of Poland
Having analysed the arguments of M. Piechowiak, the author puts forward the thesis that the preamble plays also identity-building and performative functions. According to the author, the characteristic feature of the preamble to the Polish Constitution is that it constitutes a meeting point of the identity of the nation and the identity of the constitution, expressing a link between these two identities. The author argues that the role of the preamble is to express constitutional identity. In turn, in its performative aspect, the preamble defines the notion of ‘nation’ and its substance, and, in addition, marks the beginning of a new formation – the ‘Third Republic of Poland’. The performative character of the preamble enables us to understand the linguistic structure of this particular part of the Constitution.
Keywords: preamble, Constitution of the Republic of Poland, constitutional interpretation, constitutional identity, constitutional values, common good, human dignity
Bibliografia
Granat M., Rozumienie zmiany Konstytucji RP a tożsamość konstytucyjna, [w:] Problemy zmiany Konstytucji, red. R. Chruściak, Warszawa 2017
Granat M., Tożsamość konstytucji, [w:] Zmieniać Konstytucję czy nie zmieniać? 58 Ogólnopolski Zjazd Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego. Zamość, 2–4 czerwca 2016 r., red. D. Dudek, Lublin 2017
Granat M., Dobro wspólne w pojmowaniu Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Dobro wspólne. Teoria i praktyka, red. W. Arndt, F. Longchamps de Bèrier, K. Szczucki, Warszawa 2013
Lendvai P., Orban. Nowy model przywództwa w Europie, Warszawa 2019
Mastalski A.S., Prawo stanowione wierszem? Segmentacja Preambuły Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. w świetle definicji wiersza, Przegląd Konstytucyjny 2020, nr 3
Piechowiak M., Prawne a pozaprawne pojęcia dobra wspólnego, [w:] Dobro wspólne. Teoria i praktyka, red. W. Arndt, F. Longchamps de Bèrier, K. Szczucki, Warszawa 2013
Piechowiak M., [w:] Konstytucja RP. Komentarz, t. 1, Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Smolak M. (red.), Wykładnia konstytucji. Aktualne problemy i tendencje, Warszawa 2016
Trocsányi L., Wokół prac nad nową ustawą zasadniczą Węgier. Tożsamość konstytucyjna a integracja europejska, Warszawa 2017
Tushnet M., Advanced Introduction to Comparative Constitutional Law, Northampton 2014
Wronkowska S., O niektórych osobliwościach konstytucji i jej wykładni, [w:] Wykładania konstytucji. Aktualne problemy i tendencje, red. M. Smolak, Warszawa 2016
Prof. dr hab. Aleksy Goettel
Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie
O odpowiedzialności majątkiem wspólnym małżonków za zobowiązania podatkowe jednego z nich powstałe przed powstaniem ustroju wspólności majątkowej (polemika z W. Góreckim)
Mechanizm odpowiedzialności majątkowej, polegający na odpowiedzialności dłużnika całym swoim majątkiem (obecnym i przyszłym), ma zastosowanie także względem zobowiązań podatkowych oraz innych należności publicznoprawnych. Jeżeli podatnik (inny zobowiązany) pozostaje w związku małżeńskim, a zarazem łączy go ze współmałżonkiem ustrój wspólności majątkowej, ciążące na nim zobowiązanie może być egzekwowane zarówno z jego majątku osobistego, jak i z majątku wspólnego małżonków. Nie ma przy tym znaczenia, w jakim czasie zobowiązanie to powstało. W szczególności brak jest podstaw do przyjęcia, aby z tytułu zobowiązania powstałego przed powstaniem ustroju wspólności, odpowiedzialność nie obejmowała również majątku wspólnego.
Słowa kluczowe: odpowiedzialność majątkowa, odpowiedzialność podatnika, odpowiedzialność majątkiem wspólnym małżonków
On Being Liable with Spouses’ Community Property for One Spouse’s Tax Obligations Arisen Prior to the Establishment of Community Property Regime
The mechanism of financial liability, whereby the debtor is liable with all his/her assets (whether present or future), also applies to tax liabilities and other public-law liabilities. If the taxpayer (or another obligor) is married and, at the same time, linked to the spouse by a community property regime, the debt he/she owns may be satisfied both from his/her personal property and from the spouses’ community property. The time when the liability arose is unimportant. In particular, there is no basis for assuming that, for a liability which arose prior to the establishment of the community property regime, the liability does not extend to the jointly owned assets.
Keywords: financial liability, taxpayer’s liability, being liable with spouses’ community property
Bibliografia
Babiarz S., Ustroje majątkowe małżeńskie w Ordynacji podatkowej, Przegląd Podatkowy 2019, nr 9
Banaszczyk Z., Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej, Warszawa 2012
Banaszczyk Z., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1. Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007
Brzeziński B., Prawo podatkowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Toruń 2017
Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, oprac. A. Brzozowski, M. Safjan, E. Skowrońska-Bocian, Warszawa 2009
Dąbkiewicz K., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2018
Etel L., [w:] J. Brolik, R. Dowgier, L. Etel, C. Kosikowski, P. Pietrasz, M. Popławski, S. Presnarowicz, W. Stachurski, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2013
Gintowt-Jankowicz M., Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania podatkowe, Studia Prawnicze 1972, nr 32
Goettel A., Podatkowoprawne skutki zawarcia i ustania małżeństwa, Warszawa 2016
Gomułowicz A., Małecki J., Podatki i prawo podatkowe, Poznań 2000
Górecki J., Odpowiedzialność majątkiem wspólnym małżonków za zobowiązania podatkowe jednego z nich powstałe przed powstaniem ustroju wspólności majątkowej, PiP 2019, nr 12
Grzybowski S., [w:] System Prawa Cywilnego, t. I, Część ogólna, red. W. Czachórski, Ossolineum 1985
Katner W.J., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007
Krzyżanowski D., Odpowiedzialność majątkiem wspólnym małżonków za przedmałżeńskie zobowiązania podatkowe oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, Palestra 2012, nr 11–12
Lang W., Struktura odpowiedzialności prawnej. Studium analityczne z dziedziny teorii prawa Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Prawo 1968, t. VIII, nr 31
Łętowska E., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2006
Machnikowski P., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2006
Mariański A., Odpowiedzialność małżonka i rozwiedzionego małżonka podatnika (płatnika, inkasenta) za zobowiązania podatkowe na gruncie Ordynacji podatkowej, Palestra 2000, nr 2–3
Mariański A., Odpowiedzialność za zobowiązania podatnika, płatnika, inkasenta w prawie polskim, Warszawa 1999
Mastalski R., Prawo podatkowe, Warszawa 2009
Nazar M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2009
Olesińska A., Wspólność majątkowa małżeńska a ogólne prawo podatkowe, [w:] Regulacje prawno-podatkowe i rozwiązania finansowe. Pro publico bono. Księga jubileuszowa Profesora Jana Głuchowskiego, Toruń 2002
Pokora A., Odpowiedzialność majątkowa małżonków i przymusowe dochodzenie od nich roszczeń, Warszawa 2014
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2005
Smyczyński T., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2009
Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998
Tatara A., Krukowski K., Odpowiedzialność małżonka i rozwiedzionego małżonka podatnika za zobowiązania i zaległości podatkowe, Monitor Prawa Celnego i Podatkowego 2014, nr 9
Mgr Krzysztof Kmąk
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Nadzwyczajne złagodzenie kary w przypadku zagrożenia grzywną kumulatywną. Glosa do uchwały SN z 20.03.2019 r., I KZP 15/18
Glosa zawiera krytykę stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 marca 2019 r., sygn. akt I KZP 15/18, dotyczącej nadzwyczajnego złagodzenia kary za zbrodnie zagrożone karą pozbawienia wolności z obligatoryjną grzywną. Sąd przyjął, że należy wówczas wymierzyć karę pozbawienia wolności w wysokości minimum jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia z pozostawieniem grzywny. Pogląd ten nie znajduje oparcia w art. 60 § 6 pkt 2 k.k., względach systemowych i może prowadzić do niespełnienia celu instytucji nadzwyczajnego złagodzenia, jaką jest degresja karania w porównaniu do zwyczajnego wymiaru kary. Analiza argumentacji SN prowadzi do wniosku, że prawidłowe jest stanowisko zakładające zastosowanie jedynie kary pozbawienia wolności bez kumulatywnej grzywny.
Słowa kluczowe: prawo karne, nadzwyczajne złagodzenie kary, grzywna, pozbawienie wolności, Sąd Najwyższy
Extraordinary mitigation of a penalty. Commentary on Supreme Court Resolution of 20 March 2019, I KZP 15/18
The commentary discusses and expresses disagreement with the view adopted in the resolution of 20 March 2019 by the Supreme Court. The resolution concerned extraordinary mitigation of a penalty for crimes that carry an imprisonment sentence plus a mandatory fine. The Court assumed that a sentence, which should be imposed, had to be one-third of the lower sentencing limit at the minimum and a fine. This view cannot be upheld under Article 60 of the Penal Code or for system-related reasons and may lead to a failure to meet the extraordinary mitigation purpose that is a reduction of criminal liability compared to regular sentencing. The analysis of the Supreme Court’s arguments leads to the conclusion that the only penalty that should be adjudicated is imprisonment without any aggregate fine.
Keywords: penal law, extraordinary mitigation of the penalty, fine, deprivation of liberty, Supreme Court
Bibliografia
Janczukowicz K., Nadzwyczajne złagodzenie kary za przestępstwa o zagrożeniu wielorodzajowym, [w:] Kodeks karny. Omówienie zmian wprowadzonych ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 396), LEX 2015
Kokot R., Nadzwyczajny wymiar kary – kilka uwag i kontrowersji, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2009, t. 25
Kmąk K., Czy art. 60 § 6 pkt 4 k.k. jest przepisem pustym?, Prokuratura i Prawo 2019, nr 3
Kmąk K., O zaostrzeniu kary za czyn ciągły (odpowiedź Profesorowi Łukaszowi Pohlowi), Prawo w Działaniu 2021, t. 47
Kmąk K., Sankcje kumulatywne od 1 lipca 2015 r. – rozważania na tle ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, Prokuratura i Prawo 2018, nr 10
Majewski J., Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, LEX 2015
Raglewski J., Kilka uwag w kwestii nadzwyczajnego złagodzenia kary w przypadku ustawowego zagrożenia karą pozbawienia wolności oraz grzywną, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2008, nr 1
Raglewski J., Model nadzwyczajnego złagodzenia kary w polskim systemie prawa karnego (analiza dogmatyczna w ujęciu materialnoprawnym), Kraków 2008
Siwek K., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 25 lutego 2016 r., II AKa 265/15, Palestra 2017, nr 9
Siwek K., Kara nadzwyczajnie złagodzona za zbrodnie, Prokuratura i Prawo 2013, nr 1
Siwek K., Nadzwyczajne złagodzenie grzywny kumulatywnej, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2018, nr 15 (preprint)
Wassermann W., Grzywna kumulatywna a nadzwyczajne złagodzenie kary na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, Prokuratura i Prawo 2017, nr 9
