Sztuczna inteligencja jako podmiot praw własności intelektualnej?Dr Krzysztof Czub
Uniwersytet Gdański
Sztuczna inteligencja jako podmiot praw własności intelektualnej?
Rozwój sztucznej inteligencji, oprócz niewątpliwych korzyści, wiąże się również z wieloma wyzwaniami. Należy do nich m.in. zagadnienie regulacji prawnej funkcjonowania oraz modelu własnościowego sztucznej inteligencji i jej wytworów. Artykuł porusza problematykę potencjalnej podmiotowości sztucznej inteligencji w prawie własności intelektualnej. Bezpośredni asumpt do rozważań składających się na treść niniejszego opracowania dały: decyzja Komisji ds. Spółek i Własności Intelektualnej RPA z 24.06.2021 r. oraz orzeczenie Sądu Federalnego Australii z 30.07.2021 r., uznające za twórcę wynalazku system sztucznej inteligencji DABUS („Device for the Autonomous Bootstrapping of Unified Sentience”), a także decyzja Indyjskiego Urzędu Prawa Autorskiego uznająca współautorstwo sztucznej inteligencji RAGHAV („Robust Artificially Intelligent Graphics and Art Visualizer”) w odniesieniu do utworu graficznego. Dla omawianej problematyki znaczenie mają także okoliczności faktyczne związane z niezwykle szybkim postępem wykorzystywania technologii sztucznej inteligencji, co skutkuje szczególnymi implikacjami w dziedzinie prawa własności intelektualnej. Analizowane zagadnienie należy ujmować w szerszym kontekście katalogu podmiotów prawa cywilnego. Wydaje się, że byty sztucznej inteligencji – jako w założeniu wzorowane na zdolnościach i zachowaniach ludzkich – mogą być w sensie prawnym zbliżone najbardziej do kategorii osób fizycznych. Do rozstrzygnięcia pozostaje wybór ścieżki emancypacji sztucznej inteligencji – jej upodmiotowienie w dotychczasowym rozumieniu podmiotowości prawnej bądź stworzenie sui generis statusu prawnego. Podejście tradycyjne musi pociągać za sobą wszelkie konsekwencje nabycia zdolności prawnej, a zatem możliwość uwłaszczenia w zakresie praw i obowiązków cywilnoprawnych i bycie ich podmiotem samodzielnie, tj. niezależnie od powiązanych osób fizycznych. Nie jest to oczywiste w świetle praktyki stosowania prawa na tle sprawy DABUS. Dla drugiego nurtu szczególne znaczenie może mieć koncepcja tzw. osób elektronicznych, stworzona przez Unię Europejską w ramach prac nad regulacjami prawnymi różnych aspektów funkcjonowania sztucznej inteligencji. Uznanie podmiotowości sztucznej inteligencji tylko w dziedzinie własności intelektualnej stanowiłoby obecnie wyłom w ugruntowanej konstrukcji oraz katalogu podmiotów prawa cywilnego. Prezentowane podejście nie wyklucza możliwości przyznania sztucznej inteligencji zdolności prawnej w przyszłości, po wypracowaniu podstaw ideologicznych, etycznych i prawnych funkcjonowania tej specyficznej kategorii „obiektów”.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, SI, własność intelektualna, osoby elektroniczne, zdolność prawna
Artificial Intelligence as a Holder of Intellectual Property Rights
The development of artificial intelligence, apart from the obvious benefits, is also associated with many challenges. One of them is the issue of legal regulation of the functioning and the ownership model of artificial intelligence and its output. This article addresses the issue of the potential subjectivity of artificial intelligence under intellectual property law. The issue under analysis should be approached in the broader context of the catalogue of subjects of civil law. Recognizing the subjectivity of artificial intelligence only in the field of intellectual property would currently constitute a departure from the well-established structure and catalogue of subjects of civil law. The presented approach does not exclude the possibility of granting legal capacity to artificial intelligence in the future, following the development of the ideological, ethical, and legal foundations of the functioning of this specific category of entities.
Keywords: artificial intelligence, AI, intellectual property, electronic persons, legal capacit
Bibliografia
Bałos I., Sztuczna inteligencja i jej wynalazki – studium przypadku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej 2020, nr 1
Bonadio E., McDonagh L., Artificial intelligence as producer and consumer of copyright works: evaluating the consequences of algorithmic creativity, Intellectual Property Quarterly 2020, nr 2
Chłopecki A., Sztuczna inteligencja – szkice prawnicze i futurologiczne, Warszawa 2021
Chopra S., White L.F., A Legal Theory for Autonomous Artificial Agents, Michigan 2011
Clifford R.D., Intellectual Property in the Era of the Creative Computer Program: Will the True Creator Please Stand Up?, Tulane Law Review 1997, nr 71
Czub K., Konstrukcja autorskich dóbr i praw osobistych po śmierci twórcy, PiP 2011, nr 11
Denicola C., Ex Machina: Copyright Protections for Computer-Generated Works, Rutgers University Law Review 2016, nr 69
Dorotheou E., Reap the Benefits and Avoid the Legal Uncertainty, Computer and Telecommunications Law Review 2015, nr 21
Fischer B., Pązik A., Świerczyński A. (red.), Prawo sztucznej inteligencji i nowych technologii, Warszawa 2021
Goldberg M.D., Carson D.O., Copyright Protection for Artificial Intelligence Systems, Journal of the Copyright Society of the U.S.A. 1991, nr 39
Gołaczyński J. i in. (red.), Non omnis moriar. Osobiste i majątkowe aspekty prawne śmierci człowieka. Zagadnienia wybrane, Wrocław 2015
Hawking S., Russell S., Tegmark M., Wilczek F., Success in creating Artificial Intelligence would be the biggest event in human history, The Independent z 2.05.2014 r.
Hedrick F., I Think, Therefore I Create, NYU Journal of Intellectual Property & Entertainment Law 2019, nr 8
Hristov K., Artificial Intelligence and the Copyright Dilemma, IDEA: The Journal of the Franklin Pierce Center for Intellectual Property 2017, vol. 57, nr 3
Hugenholtz P.B., Quintais J.P., Copyright and Artificial Creation: Does EU Copyright Law Protect AI-Assisted Output?, IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law 2021, t. 52
Huson G., I, Copyright, Santa Clara High Technology Law Journal 2018, nr 35
Jensen C.B., Blok A., Techno-animism in Japan: Shinto cosmograms, actornetwork theory, and the enabling powers of non-human agencies, Theory, Culture & Society 2013, nr 30
Kaplan F., Who is afraid of the humanoid? Investigating cultural differences in the acceptance of robots, International Journal of Humanoid Robotics 2004, nr 1
Katsuno H., The robot’s heart: Tinkering with humanity and intimacy in robot-building, Japanese Studies 2011, vol. 31
Kitano N., „Rinri”: An incitement towards the existence of robots in Japanese society, Ethics in Robotics 2006, nr 6
Krausová A., Intersections between Law and Artificial Intelligence, International Journal of Computer 2017, vol. 27
Krawczyk M., Golem. Analiza korzeni nowożytnej legendy żydowskiej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia Religiologica 2007, vol. 40
Lai L., Świerczyński M. (red.), Prawo sztucznej inteligencji, Warszawa 2020
Lee J.Y., Can an artificial intelligence chatbot be the author of a scholarly article?, „Science Editing” 2023, nr 10
Machnikowski P., Podmiotowość w prawie prywatnym jako problem legislacyjny, PiP 2023, nr 6
Machnikowski P. (red.), Prawo deliktowe wobec nowych technologii, Warszawa 2023
Markiewicz R., ChatGPT i prawo autorskie Unii Europejskiej, ZNUJ PPWI 2023, nr 2
Martsenko N., Determining the place of artificial intelligence in civil law, Studia Prawnoustrojowe 2020, nr 47
Naqvi Z., Artifificial Intelligence, Copyright, and Copyright Infringement, Marquette Intellectual Property Law Review 2020, vol. 24, nr 1
Pietrzykowski T., Ludzkie niezbyt ludzkie. Esej o podmiotowości prawnej i wyzwaniach XXI wieku, Katowice 2016
Pinto T., Robo ART! The Copyright Implications of Artificial Intelligence Generated Art, Entertainment Law Review 2019, nr 30
Ramalho A., Originality redux: an analysis of the originality requirement in AI-generated works, AIDA 2019, nr 7
Reid M., Rethinking the Fourth Amendment in the Age of Supercomputers, Artificial Intelligence, and Robots, West Virginia Law Review 2017, nr 119(3)
Rissland E.L., Artificial Intelligence and Law: Stepping Stones to a Model of Legal Reasoning, The Yale Law Journal 19990, nr 8(99)
Robertson J., Robo Sapiens Japanicus: Robots, Gender, Family, and the Japanese Nation, Orlando 2017
Sainato M., Stephen Hawking, Elon Musk, and Bill Gates Warn About Artificial Intelligence, Observer z 19.08.2015 r.
Samuel A.L., Some Studies in Machine Learning Using the Game of Checkers, IBM Journal of Research and Development 1959, nr 7
Samuel A.L., Some Studies in Machine Learning Using the Game of Checkers. II – Recent Progress, IBM Journal of Research and Development 1957, nr 11
Samuelson P., Allocating Ownership Rights in Computer-Generated Works, University of Pittsburgh Law Review 1986, nr 47
Scherer M.U., Regulating Artificial Intelligence Systems: Risks, Challenges, Competencies, and Strategies, Harvard Journal of Law & Technology 2016, nr 29
Schweighofer E. i in., Tagungsband des 20. Internationalen Rechtsinformatik Symposions IRIS 2017
Solum L.B., Legal Personhood for Artificial Intelligences, North Carolina Law Review 1992, vol. 70, nr 4
Strano M., Hrachovec H., Sudweeks F., Ess C., Proceedings Cultural Attitudes Towards Technology and Communication, Murdoch 2012
Surden H., Artifificial Intelligence and Law: An Overview, Georgia State University Law Review 2019, vol. 35, nr 4
Turner J., Robot Rules: Regulating Artificial Intelligence, Nowy Jork 2008
Wallis R. J., Carocci M., Art, Shamanism and Animism, Bazylea 2022
Zeidler K. (red.), Blade Runner. O prawach quasi-człowieka, Gdańsk 2021
Dr Eliza Maniewska
Uniwersytet Warszawski
Różnorodność procedur sądowo-odwoławczych w sprawach dyscyplinarnych członków nieprawniczych zawodów zaufania publicznego
Polski system prawny charakteryzuje się znacząca polaryzacją modeli postępowań, w których orzekane są kary dyscyplinarne, w tym kary dyscyplinarne wobec członków zawodów zaufania publicznego. W niektórych obszarach trudno wskazać powody, dla których to zróżnicowanie jest tak daleko idące. Dotyczy to zwłaszcza modeli postępowań sądowo-odwoławczych od orzeczonych kar dyscyplinarnych, na co dodatkowo nakłada się problem braku precyzji sformułowań przepisów, które te modele określają. Sytuacja ta niepotrzebnie angażuje zarówno strony tych postępowań, jak i same sądy, które pomimo bogatego orzecznictwa nie wypracowały jednolitego i spójnego stanowiska odnośnie do wykładni prawa regulującego ten typ postepowań. Zarówno analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego, jak i Trybunału Konstytucyjnego a także przegląd judykatury Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie napawają w tym względzie optymizmem. Stąd postulat o zwrócenie na te kwestie uwagi przez ustawodawcę i nowelizację prawa w tym zakresie.
Słowa kluczowe: kary dyscyplinarne, postępowanie dyscyplinarne, procedura sądowo-odwoławcza, zawody zaufania publicznego, procedura cywilna, procedura karna, właściwość sądu
Diversity of Judicial Appeal Procedures in Disciplinary Cases Against Members of Public Trust Professions Other Than Lawyers
The Polish legal system is characterized by a significant polarization of the models of proceedings in which disciplinary penalties are imposed, including disciplinary penalties against members of professions enjoying the status of the so-called public trust professions. In some areas, it is difficult to identify the reasons why this differentiation goes so far. This applies in particular to the models of judicial appeal proceedings against the adjudicated disciplinary penalties, where the problem is aggravated by imprecise wording of the relevant provisions. This situation unnecessarily engages both the parties to these proceedings and the courts themselves, which, despite extensive jurisprudence, have not developed a uniform and consistent position regarding the interpretation of the law regulating this type of proceedings. Both the analysis of the jurisprudence of the Supreme Court and the Constitutional Tribunal and the review of the jurisprudence of the European Court of Human Rights give no reasons for optimism in this respect. Hence the postulate for the legislator to pay attention to these issues and to amend the relevant provisions of law.
Keywords: disciplinary penalties. disciplinary proceedings, judicial appeal procedure, public trust professions, civil procedure, criminal procedure, jurisdiction of the court
Bibliografia
Bojańczyk A., W sprawie dwóch rozwiązań procesowych projektu ustawy o nowym ustroju dyscyplinarnym niektórych zawodów prawniczych, Palestra 2007, nr 9–10
Bury B., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2016 r., III PZP 4/16, Orzecznictwo Sądów Polskich 2018, nr 3
Ceglarska-Piłat K., Pojęcie i cechy charakterystyczne odpowiedzialności dyscyplinarnej w prawie polskim, Studia Prawnicze 2015, nr 2
Czarnecki P., Model postępowania dyscyplinarnego w polskim systemie prawa, [w:] Postępowanie karne i inne postępowania represyjne, red. P. Czarnecki, Warszawa 2016
Czarnecki P., Postępowanie dyscyplinarne wobec osób wykonujących prawnicze zawody zaufania publicznego, Warszawa 2013
Giętkowski R., Odpowiedzialność dyscyplinarna w prawie polskim, Gdańsk 2013
Kaczorkiewicz D., [w:] Sądowa kontrola orzeczeń dyscyplinarnych jako gwarancja ochrony praw uczestników postępowania dyscyplinarnego. Problemy z sądową ochroną praw człowieka, t. II, red. R. Sztychmiler, J. Krzywkowska, Olsztyn 2012
Korzeniewska-Lasota A., Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2013 r., I KZP 18/12, LEX nr 1252696
Korzeniowska-Lasota A., Zróżnicowanie postępowań dyscyplinarnych, Przegląd Prawa Publicznego 2014, nr 7–8
Kościelniak-Marszał M., Glosa do postanowienia składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższegoz 30 marca 2016 r., I KZP 22/15, OSP 2017, nr 6
Kusowska E., Paluszkiewicz H., Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2013 r., I KZP 18/12, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd
Margiel D., Model odpowiedzialności dyscyplinarnej w orzecznictwie TK – zagadnienia wybrane, [w:] Prawo sądowe w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, red. D. Gil, Lublin 2014
Orzecznictwa 2014, nr 2
Przybysz P., Prawo do sądu w sprawach dyscyplinarnych, PiP 1998, nr 8
Wąsek-Wiaderek M., Zastosowanie gwarancji art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka do postępowań dyscyplinarnych (ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności dyscyplinarnej zawodów prawniczych), Rejent 2010, nr specjalny
Welec M. (red.), Odpowiedzialność dyscyplinarna. Standardy polskiego systemu prawnego na przykładzie wybranych zawodów prawniczych, Warszawa 2018
Wróbel A., Hofmański P., [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. I, Komentarz do artykułów 1–18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010
Dr Marlena Drapalska-Grochowicz
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Podobne do małżeństwa, czyli…? Dylematy interpretacyjne wokół wspólnego pożycia
W wielu definicjach legalnych określeń takich jak „osoba bliska” czy „osoba najbliższa” ustawodawca umieszcza wyrażenie „osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”. Jest to nieostre określenie, ale pomimo tego ustawodawca sięga po nie, aby budować definicje legalne - a więc do narzędzia służącego do niwelowania niejasności w tekstach aktów prawnych. W orzecznictwie sądowym wypracowano kryteria rozumienia „wspólnego pożycia”. Uznają one za mieszczące się w jego zakresie takie relacje, które są podobne do małżeństwa. Rozumienie relacji - zarówno tych wyraźnie wskazanych w definicji legalnej bliskości, jak i objętych nieostrym określeniem "wspólne pożycie" podlega nieustającym przemianom, a tożsame relacje mogą znacząco różnić się miedzy sobą jeśli chodzi o układ i jakość występujących w nich więzi. Prawo nie rozpoznaje wielu bliskich relacji faktycznych albo rozpoznaje ich "określoną wersję", stąd można upatrywać duży potencjał w nieostrych wyrażeniach określających bliskie relacje w prawie. W związku z tym w artykule postawiono trzy cele badawcze. Po pierwsze, jest to ustalenie dlaczego „wspólne pożycie” w intencji prawodawcy powinno być rozumiane jako relacja faktyczna podobna do małżeństwa (związek kobiety i mężczyzny). Aby zrealizować ten cel sięgnięto do historii pojęcia „wspólne pożycia” w polskim systemie prawnym i w materiałach legislacyjnych (cel 1). Po drugie przeanalizowano kryteria, za pomocą których polskie sądy oceniają, dlaczego dana relacja jest „podobna do małżeństwa” i czy w związku z tym mieści się w zakresie określenia „wspólne pożycie” (cel 2). Po trzecie, rozważono jakie konsekwencje (korzyści oraz koszty) płyną z ograniczenia zakresu wyrażenia „wspólne pożycie” jedynie do relacji spełniających warunek podobieństwa do małżeństwa (cel 3).
Słowa kluczowe: wspólne pożycie, małżeństwo, bliskość, bliskość prawna, nieostrość
Similar to Marriage, That Is…? Interpretive Dilemmas Surrounding Cohabitation
In many legal definitions of terms such as ‘close person’ or ‘next of kin’, the legislator includes the term ‘cohabitee’. This is a vague term, but the legislator nevertheless uses it to construct legal definitions, aiming to eliminate ambiguities in legal texts. Case law has developed criteria for understanding 'cohabitation’, considering relationships similar to marriage as falling within its scope. The understanding of relationships—both those explicitly indicated in the legal definition of closeness and those covered by the vague term ‘cohabitation’—is subject to constant changes in social reality. The same relationships may significantly differ in terms of the arrangement and quality of the bonds that exist in them. The law does not recognize many actual close relationships or recognizes a particular version of them, and it creates considerable potential for vague expressions defining close relationships in law. Accordingly, this article sets three research objectives. Firstly, it aims to establish why ‘cohabitation’, as intended by the legislator, should be understood as a factual relationship similar to marriage (the union of a man and a woman). To achieve this objective, I delve into the history of the concept of ‘cohabitation’ in the Polish legal system and legislative materials (objective 1). Secondly, the article analyses the criteria by which Polish courts assess whether a relationship is ‘similar to marriage’ and whether it therefore falls within the scope of the term ‘cohabitation’ (objective 2). Thirdly, it considers the consequences (benefits and costs) of limiting the scope of the term ‘cohabitation’ only to relationships fulfilling the condition of being similar to marriage (objective 3).
Keywords: cohabitation, marriage, closeness, legal closeness, vagueness
Bibliografia
Bączyk-Rozwadowska K., Prawo pacjenta do informacji według przepisów polskiego prawa medycznego. Studia Iuridica Toruniensia 2011, t. 9
Bończak-Kucharczyk E., Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2022
Bowman C., How Should the Law Treat Couples Who Live Apart Together?, Child & Family Law Quarterly 2017, Cornell Legal Studies Research Paper No. 17–43
Brake E., Minimizing Marriage. Marriage, Morality, and the Law, New York 2012
Burszta J., „Do czego się było przyznawać, jak nie istniał homoseksualizm?” Różowy język w narracjach pamięci o męskiej homoseksualności w PRL, Interalia 2019, nr 14
Butler A.C., Goodfriend W., Long distance vs proximal romantic relationships: Predicting commitment, investments, and bias, Modern Psychological Studies 2015, nr 20(2)
Coulter R., Hu Y., Living Apart Together and Cohabitation Intentions in Great Britain, Journal of Family Issues 2015, vol. 38, nr 12
Daniluk P., Wspólne pożycie jako pojęcie karnoprawne, Prokuratura i Prawo 2015, nr 6
Dolecki E., Wzajemne roszczenia konkubentów o wynagrodzenie za pracę, Nowe Prawo 1963, nr 1
Duncan S., Carter J., Phillips M., Roseneil S., Stoilova M., Legal rights for people who ‘Live Apart Together’?, Journal of Social Welfare and Family Law 2012, nr 34
Fineman M.A., The Autonomy Myth, New York 2004
Gajek J., O pojęciu „faktycznego wspólnego pożycia w prawie karnym”, Palestra 1972, nr 3
Giddens A., Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Warszawa 2006
Giza J.S., Wielkomiejskie środowisko homoseksualne - studium kryminologiczne, Służba MO 1969, nr 6
Gizbert-Studnicki T., Nieostrość języka prawnego w świetle filozoficznych koncepcji nieostrości, Studia Iuridica 2021, nr 83
Gorgol T., Niektóre aspekty prawno-społeczne homoseksualizmu, Palestra 1977, nr 10
Grzybowski S., O rzeczywistej i rzekomej nowoczesności rozwiązań zastosowanych w polskim kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, [w:] Prace z prawa cywilnego : wydane dla uczczenia pracy naukowej profesora Józefa Stanisława Piątowskiego, red. B. Kordasiewicz, E. Łętowska, Wrocław–Warszawa–Kraków-Gdańsk–Łódź 1985
Herring J., Family law, Edinburg 2017
Herring, J., Law and the relational self, Cambridge 2019
Janicka I.L., Szymczak W., Can close romantic relationships last? The commitment of partners in married and cohabitant couples, Current Issues In Personality Psychology 2017, t. 7, nr 3
Krajewski R., Osoba najbliższa w prawie karnym, Przegląd Sądowy 2019, nr 3
Kruczalak K., Problemy uprawnień konkubiny do renty odszkodowawczej w świetle art. 446 § 2 zd. 2 k.c., PiP 1974, nr 10
Kwak A., Współczesny świat zmian – alternatywy dla małżeństwa, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 2014, nr 51
Liebwald D. Law's Capacity for Vagueness, International Journal for the Semiotics of Law 2013, vol. 26
Łętowska, E., Interpretacja a subsumpcja zwrotów niedookreślonych i nieostrych, PiP 2011, nr 7–8
Marko D., Rozwój pojęcia wspólne pożycie na gruncie prawa karnego – przyczynek do dyskusji o potrzebie szerszej wykładni, Kwartalnik Sądowy Apelacji Gdańskiej 2018, nr 3
Matczak M., Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego, Warszawa 2019
Musiał M., Intymność i jej współczesne przemiany. Studium z filozofii kultury, Kraków 2015
Nazar M., Konkubinat a związek partnerski, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński. Warszawa 2014
Piekarczyk S., Paradoks różnic minimalnych a nieostrość języka prawnego, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2017, nr 1
Rydlewska H., Po prostu przyjaźń, Warszawa 2017
Ryziński R., Hiacynt. PRL wobec homoseksualistów, Warszawa 2021
Rzetecka-Gil, A., [w:] Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, red. S. Gajewski, A. Jakubowski, Warszawa 2019
Sarkowicz R., Poziomowa interpretacja tekstu prawnego, Kraków 1995
Shakargy S., Plus One: Who Decides Who is One’s Significant Other?, International Journal of Law Policy and the Family 2021, vol. 35, nr 1
Siostrzonek-Sergiel, A., Partnerzy w związkach homoseksualnych a «osoby najbliższe» w prawie karnym, PiP 2011, nr 4
Stafford L., Merolla A.J., Idealization, reunions, and stability in long-distance dating relationships, Journal of Social and Personal Relationships 2007, vol. 24
Szer S., Konkubinat, Problemy Rodziny 1968, nr 4
Szer S., Konkubinat, Studia Cywilistyczne 1969, t. XIII–XIV
Tomasik K., Gejerel, Warszawa 2012
Zabrzeski W., Homoseksualizm: grzech, zwyrodnienie czy przestępstwo? [Dot. NRF i Anglii], Prawo i Życie 1966, nr 6
Dr Magdalena Matusiak-Frącczak
Uniwersytet Łódzki
Ochrona wymiaru sprawiedliwości a prawo do obrony (art. 233 § 1a k.k. w świetle standardu EKPC)
Upłynęło kilka lat od wprowadzenia do polskiego kodeksu karnego art. 233 § 1a, konstytuującego odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań w obawie przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub osobie dla niego najbliższej, dlatego można już ocenić praktykę jego stosowania, w tym w świetle standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Przepis ten stanowi nieproporcjonalne ograniczenie prawa do obrony, sprzeczne ze standardami konwencyjnym oraz konstytucyjnym.
Słowa kluczowe: wspólne pożycie, małżeństwo, bliskość, bliskość prawna, nieostrość
Protecting the Administration of Justice in the Context of the Right to Defence. Article 233(1a) of the Penal Code in the Light of the Standard of the European Convention on Human Rights
It has been several years since Article 233(1a) was added to the Polish Penal Code. It introduces criminal responsibility of persons that give false testimony for fear of criminal responsibility of themselves or their next-of-kin. Therefore, it is now possible to evaluate the practice of its application, also in the light of the standards of the European Convention on Human Rights. This provision constitutes a disproportionate limitation of the right to defence, contrary to the standards of the Convention and of the Polish Constitution.
Keywords: human rights, right to defence, ECHR, Constitution, criminal law
Bibliografia
Bojarski T. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2008
Basa M., Jarząbek K., Składanie fałszywych zeznań przez sprawcę przestępstwa z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, Monitor Prawniczy 2020, nr 22
Bojańczyk A., Uprawnienie do składania fałszywych wyjaśnień – jak długo jeszcze?, Palestra 2014, nr 9
Czabański J., Warchoł M., Prawo do milczenia czy prawo do kłamstwa, Prokuratura i Prawo 2007, nr 12
Dziergawka A., Składanie przez sprawcę fałszywych zeznań w obawie przed grożącą mu odpowiedzialnością karną. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 15.01.2020 r., I KZP 10/19, Przegląd Sądowy 2020, nr 7–8
Gajowniczek-Pruszyńska K., Karlik P., Granice prawa do obrony z perspektywy art. 233 § 1a kodeksu karnego – rozważania na tle postanowienia Sądu Najwyższego z 15.01.2020 r. (I KZP 10/19), Palestra 2020, nr 6
Garlicki L. (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. I, Komentarz do artykułów 1–18, Warszawa 2010
Giezek J. (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Warszawa 2021
Grześkowiak A., Wiak K., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2014
Grześkowiak A., Wiak K., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2019
Hermeliński W., Nita-Światłowska B., Kilka uwag o prawie do obrony w związku z nowelizacją kodeksu karnego z 2016 roku, Palestra 2016, nr 9
Jasiński W., Prawo do nieobciążania się w procesie karnym w świetle standardów strasburskich, Prokuratura i Prawo 2015, nr 7–8
Jezusek A., Glosa do postanowienia SN z dnia 15 stycznia 2020 r., sygn. I KZP 10/19, Prokuratura i Prawo 2021, nr 1
Jezusek A., Możliwość dezinformowania przez świadka organów postępowania w świetle prawa do obrony, zasady równości wobec prawa i zasady praworządności, a realizacja znamion występku z art. 233 § 1a k.k., Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2018, nr 4
Konarska-Wrzosek V. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2020
Kowalewska-Łukuć M., Buczek Ł., Złożenie przez świadka fałszywych zeznań w sytuacji jego niewiedzy o prawie do odmowy składania zeznań lub uchylenia się od odpowiedzi na pytanie a możliwość pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej, PiP 2019, nr 12
Królikowski M., Zawłocki R. (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komentarz. Art. 222–316, Warszawa 2017
Mozgawa M. (red), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2021
Nowak P., Definicja podejrzanego i oskarżonego a konstytucyjne prawo do obrony, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2016, nr 4
Peers S., Hervey T., Kenner J., Ward A. (red.), The EU Charter of Fundamental Rights. A Commentary, Oksford–New York–Dublin 2021
Rusinek M., O „prawie do kłamstwa” (artykuł polemiczny), Prokuratura i Prawo 2008, nr 4
Stefański R.A. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2015
Stypuła S., Fałszywe zeznania a prawo do obrony, Monitor Prawniczy 2008, nr 15
Szewczyk M.J., Zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy z obawy przed odpowiedzialnością karną grążącą sprawcy lub jego najbliższym (art. 233 § 1a k.k.), Prokuratura i Prawo 2018, nr 9
Tarapata S., Zakrzewski P., Czy to koniec sporu dotyczącego kwestii ponoszenia odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań przez sprawcę uprzednio popełnionego przestępstwa? Rzecz o wykładni znamion typu czynu zabronionego z art. 233 § 1a k.k., [w:] Zmodyfikowane typy przestępstw w teorii i praktyce sądowej, red. J. Giezek, J. Brzezińska, Warszawa 2017
Wróbel W., Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komentarz do art. 212–277d, Warszawa 2017
Dr Paweł Szczęśniak
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Przejęcie banku zagrożonego upadłością przez przedsiębiorstwo publiczne
Przedmiotem artykułu jest ocena dopuszczalności przejęcia upadającego banku w świetle norm prawa unijnego i polskiego. Celem badawczym jest analiza dogmatyczna i uporządkowanie form przejęcia przez przedsiębiorstwo publiczne oraz jednostki organizacyjne kontrolowane przez państwo. Przez przejęcie upadającego banku należy rozumieć pozbawienie bez odszkodowania praw majątkowych banków lub ich akcjonariuszy na podstawie decyzji administracyjnej, na rzecz podmiotów, których majątek lub udziały stanowią własność państwa. W artykule wyróżniono trzy formy przejęcia upadającego banku. W artykule scharakteryzowano formy przejęć banków w wymiarze podmiotowym i obiektywnym.
Słowa kluczowe: prawo bankowe, przymusowa restrukturyzacja, restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja, przejęcie banku zagrożonego upadłością, przedsiębiorstwo publiczne
Takeover of a Failing Bank by a Public Undertaking
The subject of the article is to assess the admissibility of a takeover of a failing bank by a public undertaking in the light of the norms of EU and Polish law. The research objective of the study is to conduct a formal-dogmatic analysis and systematize the forms of takeover of a falling bank by a public undertaking or by an organizational unit controlled by the state. A takeover of a falling bank by a public undertaking should be understood as depriving the bank or its shareholders of their property rights without compensation on the basis of an administrative decision, for the benefit of entities whose property or shares are state-owned. The article distinguishes three forms of taking over a failing bank. A bank takeover may result from the application of resolution measures, post-supervision measures or financial stabilization measures. The paper characterizes the forms of bank takeovers, considering the entities that can be involved and the scope of such takeovers.
Keywords: banking law, forced restructuring, restructuring and orderly liquidation, takeover of a failing bank, public undertaking
Bibliografia
Bobrzyński M., [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. K. Osajda, J. Dybiński, Warszawa 2023
Chybiński R., [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Warszawa 2022
Chybiński R., Przejęcie przedsiębiorstwa jako środek przymusowej restrukturyzacji a przejęcie banku, Przegląd Prawa Publicznego 2020, nr 7–8
Dąbrowska J., Spółki Skarbu Państwa, [w:] Szczególne formy spółek, red. A. Kidyba, Warszawa 2017
Dobrzańska A., Unijne ramy zarządzania kryzysowego w sektorze bankowym – główne problemy do rozwiązania, Bezpieczny Bank 2021, nr 3
Gizbert-Studnicki T., Wieloznaczność leksykalna w interpretacji prawniczej, Kraków 1978
Gregorczyk D., Legalność jako kryterium sądowej kontroli decyzji administracyjnych, Warszawa 2018
Grzegorczyk F., Przedsiębiorstwo publiczne kontrolowane przez państwo, Warszawa 2012
Hanusz A., Jednostki sektora finansów publicznych, [w:] Prawo finansowe, red. A. Hanusz, Warszawa 2022
Hanusz A., Klauzule generalne w ordynacji podatkowej, PiP 2016, nr 8
Iserzon E., [w:] E. Iserzon, J. Starościak, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, teksty, wzory i formularze, Warszawa 1970
Jaśkowska M., Związanie decyzji administracyjnej ustawą, Toruń 1998
Malinowski A., Błędy formalne w tekstach prawnych, Warszawa 2020
Malinowski A., Redagowanie tekstu prawnego. Wybrane wskazania logiczno-językowe, Warszawa 2008
Martysz C., Czynności współdziałania w postępowaniu administracyjnym, [w:] System Prawa Administracyjnego Procesowego, t. II, cz. 4, Dynamika postępowania administracyjnego ogólnego, red. C. Martysz, Warszawa 2021
Mincer M., Uznanie administracyjne, Toruń 1983
Ølykke G.S., Public Undertakings and Imputability – The Case of DSBFirst, European State Aid Law Quarterly 2013, vol. 12, nr 2
Rundstein S., Studya i szkice prawne, Lwów 1904
Sierakowski B., [w:] Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji. Komentarz, red. P. Zawadzka, P. Zimmerman, R. Sura, Warszawa 2017
Skorczyńska E., Luka w prawie. Istota zjawiska oraz jego znaczenie dla prawa administracyjnego, Warszawa 2017
Strzyczkowski K., Przedsiębiorstwo publiczne. Problemy prawne, Warszawa 2013
Szafrański A., Przedsiębiorca publiczny wobec wolności gospodarczej, Warszawa 2008
Szczęśniak P., Środki przymusowej restrukturyzacji banku, Warszawa 2018
Torończak M., Przejęcie banku – zagadnienia wybrane, Monitor Prawa Bankowego 2019, nr 4
Weber-Elżanowska A.M., Wpływ instytucji prawnych rynku kapitałowego na efektywność spółek Skarbu Państwa, Warszawa 2017
Ziembiński Z., Logiczne podstawy prawoznawstwa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 1966
Żurawik A., Interes publiczny w prawie gospodarczym, Warszawa 2013
Mgr Bartosz Łukowiak
Uniwersytet Wrocławski
Samodzielność organów ścigania w zakresie rozstrzygania zagadnień faktycznych i prawnych
Celem tego artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie o możliwość objęcia zakresem podmiotowym zasady samodzielności jurysdykcyjnej również organy ścigania. Problematyka ta nie była jak dotąd poruszana w piśmiennictwie karnoprocesowym, w którym jednomyślnie i bez szerszej analizy przyjmuje się, że adresatem wskazanej wyżej dyrektywy mogą być wyłącznie sądy. W oparciu o przywołany w tekście przykład starano się pokazać, jakie skutki wiążą się z przyjęciem określonego sposobu wykładni art. 8 § 1 Kodeksu postępowania karnego, jednocześnie wyraźnie opowiadając się w tej mierze za rozwiązaniem, w myśl którego pozasądowe organy postępowania przygotowawczego powinny – w zakresie wskazanym w artykule – korzystać z autonomii orzeczniczej przysługującej sądom karnym.
Słowa kluczowe: zasada samodzielności jurysdykcyjnej, samodzielność w rozstrzyganiu zagadnień faktycznych i prawnych, organy ścigania, postępowanie przygotowawcze, proces karny
Independence of Law Enforcement Authorities' in Resolving Issues of Fact and Legal Issues
The purpose of this article is to answer the question about the possibility of extending the scope of the principle of independence of jurisdiction to law enforcement authorities. This issue has so far not been addressed in the literature on criminal procedure, where it is assumed, unanimously and without further analysis, that only courts can be the addressees of this principle. Based on the example referred to in the text, an attempt has been made to show what the implications are of adopting a particular interpretation of Article 8(1) of Polish Code of Criminal Procedure. At the same time a solution whereby non-judicial authorities conducting preparatory proceedings authorities should - to the extent indicated in the article – benefit from the independence of jurisdiction enjoyed by criminal courts is clearly advocated.
Keywords: principle of independent of jurisdiction, independence in determining issues of fact and legal issues, law enforcement authorities, preparatory proceedings, criminal procedure
Bibliografia
Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984
Drajewicz D., [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz. Art. 1–424, red. D. Drajewicz, Warszawa 2020
Gardocka T., Prejudycjalność w polskim procesie karnym, Warszawa 1987
Gensikowski P., [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz. Art. 1–424, red. D. Drajewicz, Warszawa 2020
Gerecka-Żołyńska A., Niezależność prokuratury i prokuratorów – nowe rozwiązania na tle dotychczasowych kontrowersji (uwagi w związku z ustawą z 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2016, nr 1
Grzegorczyk T., [w:] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2009
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 2, Komentarz do artykułów 297–467, red. P. Hofmański, Warszawa 2011
Hofmański P., Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego, Katowice 1988
Koper R., [w:] Proces karny, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2019
Kosonoga J., [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz do art. 1–166, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2017
Łukowiak B., Zakres podmiotowy związania zapatrywaniami prawnymi sądu odwoławczego w postępowaniu karnym, Veritas Iuris 2019, vol. 2, nr 1
Łupiński J., Szczególny tryb zaskarżania postanowień o odmowie wszczęcia lub umorzenia postępowania przygotowawczego, Prokuratura i Prawo 2002, nr 10
Murzynowski A., Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1984
Rogalski M., Niezawisłość sędziowska w procesie karnym, Lublin 2000
Sakowicz A., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2015
Skorupka J., [w:] Proces karny, red. J. Skorupka, Warszawa 2018
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 1997
Tylman J., [w:] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2009
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2013
Wąsek-Wiaderek M., Zasada samodzielności jurysdykcyjnej sądu, [w:] System Prawa Karnego Procesowego, t. 3, Zasady procesu karnego, red. P. Hofmański, P. Wiliński, Warszawa 2014
Zgryzek K., [w:] Proces karny, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2019
Dr Jakub Kerlin
Bruksela
Mgr Mateusz Krauze
Bruksela
Uznanie podmiotu za zagrożony upadłością oraz stwierdzenie braku alternatywnych środków prywatnych lub nadzorczych w praktyce Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji oraz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (studium przypadków)
Celem artykułu jest porównanie podejścia do wszczęcia przymusowej restrukturyzacji (resolution) przez Jednolitą Radę ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Analiza dotyczy badania przez oba organy przesłanki zagrożenia upadłością oraz stwierdzenia braku alternatywnych środków prywatnych lub nadzorczych, jako warunkujące wszczęcie przymusowej restrukturyzacji. Do badania przyjęto decyzje o wszczęciu postępowań resolution w stosunku do polskiego Idea Banku S.A. i hiszpańskiego Banco Popular Español, S.A. Zarówno podejście unijne jak i krajowe są w znacznym stopniu zbieżne, jednak w niektórych istotnych punktach różnią się od siebie. Różnica w podejściach wynika przede wszystkim z odmienności przepisów, na podstawie których funkcjonują (Rozporządzenie (UE) Nr 806/2014 oraz Dyrektywa 2014/59/UE i sposób jej transpozycji do przepisów krajowych), ze swobody działania (uznania) organów w zakresie nieuregulowanym przepisami, ich odmiennej perspektywy, a także innych okoliczności faktycznych towarzyszących każdemu z przypadków, które w znacznym stopniu determinują dynamikę i kierunek działania organu.
Słowa kluczowe: przymusowa restrukturyzacja, Unia Bankowa, prawo finansowe UE, bank, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Jednolita Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji
Failing or Likely to Fail Assessment and Absence of Alternative Private Sector or Supervisory Measures in Administrative Practice of the Single Resolution Board and the Bank Guarantee Fund. Case Studies
The purpose of the article is to compare the approach of, on the one hand, the Single Resolution Board and, on the other hand, the Bank Guarantee Fund, to initiating bank resolution. The analysis focuses on the assessment of entities as failing or likely to fail and absence of alternative private sector or supervisory measures as conditions for resolution by each of the authorities. It covers the resolution decisions taken with respect to the Polish Idea Bank S.A. and the Spanish Banco Popular Español, S.A. The approach at EU level seems to be broadly consistent with that taken at the national (Polish) level, although certain important differences are identified. The differences arise mainly due to the different legal bases (Regulation (EU) No. 806/2014 and Directive 2014/59/EU and its national transposition) on which the authorities act, from a certain degree of administrative discretion that they enjoy in the scope not regulated by provisions, from the different perspectives that they take as well as from different facts of each case, which largely determine that authorities’ dynamics and decisions.
Keywords: bank resolution, Banking Union, EU financial law, bank, Bank Guarantee Fund, Single Resolution Board
Bibliografia
Di Bucci V., Procedural and Judicial Implications of Composite Procedures in the Banking Union, [w:] Judicial Review in the European Banking Union, red. C. Zilioli, K-P. Wojcik, Edward Elgar 2021
Dobrzańska A., Unijne ramy zarządzania kryzysowego w sektorze bankowym - główne problemy do rozwiązania, Bezpieczny Bank 2021, nr 3
Graca M., Wykorzystanie procedury resolution oraz postępowania upadłościowego w europejskim i polskim sektorze bankowym - porównanie doświadczeń, Bezpieczny Bank 2021, nr 2
Iwanicz-Drozdowska M. (red.), European Bank Restructuring During the Global Financial Crisis, Londyn 2016
Kerlin J., Ewolucja roli instytucji gwarantujących depozyty w sieci bezpieczeństwa finansowego Unii Europejskiej, Warszawa 2016
Kern A., Bank of Slovenia’s Bail-in Powers Come Under Constitutional Scrutiny by the Strasbourg Court, EU Law Live z 11.10.2021 r
Koetter M., Krause T., Tonzer L., Delay determinants of European Banking Union implementation, European Journal of Political Economy 2019, nr 58
Krauze M., Wojcik K.-P., The Use of EU Regulations to Establish Qualitative Requirements in the Fields of Banking Supervision and Resolution: Their impact on civil law and corporate relationships, [w:] Capital and Liquidity Requirements for European Banks, red. B.P.M. Joosen, M. Lamandini, T. Troeger, Oxford 2022
Matija D., Vlahek A., European Commission's Banking Communication: Question of Validity in the Slovenian Banking Bail-in Puzzle, Annotation of the Judgment of the Court (Grand Chamber) of 19 July 2016 C-526/14 Tadej Kotnik and Others v Državni zbor Republike Slovenije, European State Aid Law Quarterly 2016, nr 15
Mgr Karol Tokarz
Kraków
Więzi rodzinne – definicja, funkcjonowanie i status w systematyce dóbr osobistych polskiego prawa cywilnego
Celem artykułu jest zdefiniowanie więzi rodzinnych, ukazanie ich statusu oraz funkcjonowania (istnienia) w kontekście dóbr osobistych. Uznanie przedmiotowego dobra osobistego ma fundamentalne znaczenie dla możliwości jego ochrony poprzez instytucje prawa cywilnego, a co ważniejsze skuteczne dochodzenie swoich roszczeń przez pokrzywdzonych. Eksplikacja zagadnienia oparta została o otwarty katalog dóbr osobistych w kontekście twórczej wykładni prawa. W opracowaniu zostały wskazane zarówno normatywne jak i pozanormatywne źródła więzi rodzinnych pojmowanych w kategoriach dobra osobistego. Rozbieżności w samym nazewnictwie przedmiotowych więzi uwypuklają problem ich praktycznego stosowania, wskazując jednocześnie na ich obiektywne funkcjonowanie. Artykuł prezentuje ekstensywne zdefiniowanie i kwalifikację więzi rodzinnych jako dobra osobistego poprzez wskazanie na konkretne aspekty konstrukcyjne, ich dokładne oznaczenie oraz treściowe wypełnienie. Opracowanie może stanowić pewną pomoc dla praktyków prawa. Autor wyraża zdecydowaną aprobatę dla klasyfikacji więzi rodzinnych jako dobra osobistego przy jednoczesnym, krytycznym spojrzeniu na, wciąż pojawiąjące się w tej materii, głosy sprzeciwu.
Słowa kluczowe: dobra osobiste, prawa podmiotowe, więzi rodzinne, osoby bliskie, wykładnia prawa
Family Bonds: Definition, Existence, and Status in the Systematics of Personal Interests of Polish Civil Law
The aim of the article is to define family bonds, show their status and functioning (existence) in the context of personal interests. The recognition of the personal interest in question is of a fundamental importance for the possibility of its protection through the institutions of civil law and, more importantly, a more effective pursuit of claims by victims. The explication of this issue is based on an open catalogue of personal interests in the context of the creative statutory interpretation. The study indicates both normative and non-normative sources of family bonds understood in terms of personal interests. The discrepancies in the nomenclature of the bonds in question highlight the problem of their practical application and point at their indisputable functioning. The article presents an extensive definition and a qualification of family bonds as a personal interest by pointing at constructional aspects, their precise designation and content. The study can be of some help for legal practitioners. The author wholeheartedly approves the classification of family bonds as a personal interest and, at the same time, criticizes the voices opposing such classification, which still appear.
Keywords: personal interests, rights, family bonds, relatives and cohabitees, legal interpretation
Bibliografia
Biały A., Prawo do zadośćuczynienia dla osób najbliższych w świetle uchwały Sądu Najwyższego z 27.03.2018 r., III CZP 60/17, Przegląd Sądowy 2019, nr 7–8
Biały A., Więź rodzinna jako dobro osobiste w kontekście zadośćuczynienia z tytułu śmierci osoby bliskiej [w:] Prawo wobec problemów społecznych. Księga jubileuszowa Profesor Eleonory Zielińskiej, red. B. Namysłowska-Gabrysiak, K. Syroka-Marczewska, A. Walczak-Żochowska, Warszawa 2016
Bosek L., Gwarancje godności ludzkiej i ich wpływ na polskie prawo cywilne, Warszawa 2012
Bosek L., W sprawie kwalifikacji więzi rodzinnej jako dobra osobistego (uwagi krytyczne na tle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego), Forum Prawnicze 2015, nr 3
Bucoń P., Odpowiedzialność cywilna uczestników wypadku komunikacyjnego, Warszawa 2008
Dmowski S., Rudnicki S., [w:] Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, red. S. Dmowski, S. Rudnicki, Warszawa 2009
Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, Przegląd Sądowy 2018, nr 4
Grzybowski S., [w:] System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1985
Grzybowski S., Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Wydawnictwo Prawnicze 1957
Ignatowicz J., Ochrona dóbr osobistych w prawie cywilnym. Referat wygłoszony w 1969 r., na posiedzeniu plenarnym Komisji Prawa Cywilnego ZPP w Warszawie, [w:] J. Panowicz-Lipska, Majątkowa Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1975
Księżak P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014
Lis-Turlejska M., Psychologiczne następstwa stresu traumatycznego, [w:] Psychologia kliniczna, Część 2, red. H. Sęk, Warszawa 2006
Łolik M., Więź emocjonalna między osobami najbliższymi jako dobro osobiste. Glosa do uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 27.03.2018 r., III CZP 60/70, Przegląd Sądowy 2019, nr 9
Markiewicz R., Barta J., Media a dobro osobiste, Warszawa 2002
Michałowska K., Niemajątkowe wartości życia rodzinnego w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2017
Panowicz-Lipska J., [w:] Kodeks cywilny, t. I, Komentarz Art. 1–44910, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
Panowicz-Lipska J., Majątkowa ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1975
Pazdan M., [w:] Kodeks cywilny, t. I, Komentarz do artykułów 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2011
Radwański Z., Koncepcja praw podmiotowych osobistych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1988, nr 2
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2015
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 1996
Radwański Z., Zielona Księga. Optymalna wizja Kodeksu cywilnego w Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa 2006
Rakiewicz F., Poczucie tożsamości narodowej jako dobro osobiste w świetle polskiego prawa cywilnego, Studia Prawa Publicznego 2012, nr 1–3
Safjan M, Refleksje wokół konstytucyjnych uwarunkowań rozwoju ochrony dóbr konstytucyjnych, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2002, nr 1
Smith J.M., Wybrane zagadnienia ochrony dóbr osobistych oraz odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej, [w:] Zielona Księga. Optymalna wizja Kodeksu cywilnego w Rzeczpospolitej Polskiej, red. Z. Radwański, Warszawa 2006
Sut P., Problem twórczej wykładni przepisów o ochronie dóbr osobistych, Państwo i Prawo 1997, nr 9
Szpunar A., Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1979
Tokarz A., Zdrada małżeńska. Zadośćuczynienie za zerwanie więzi rodzinnych, Przegląd Sądowy 2011, nr 4
Wałachowska M., Wynagrodzenie szkód deliktowych doznanych przez pośrednio poszkodowanych, Warszawa 2014
Wojciechowska A., Czy autorskie dobra osobiste są dobrami osobistymi prawa cywilnego?, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1994, nr 3
Zoll F., Prawa osobiste w zarysie ze stanowiska prawa prywatnego austriackiego, Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne 1903, nr 1–4
Prof. dr hab. Mariusz Bogusz
Uniwersytet Gdański
W kwestii przedawnienia karalności kwalifikowanych przewinień dyscyplinarnych nauczycieli akademickich (polemika z K. Banasik)
W artykule Przedawnienie karalności przewinień dyscyplinarnych nauczycieli akademickich (Państwo i Prawo 6/2022), Katarzyna Banasik sformułowała tezę, że w świetle nowej ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, niektóre poważne przewinienia dyscyplinarne nauczycieli akademickich (naruszenia prawa autorskich i oszustwa naukowe) nigdy się nie przedawniają. W niniejszym artykule wyrażono opinię polemiczną w stosunku do stanowiska K. Banasik; omawiany problem jest bowiem bardziej złożony. Zgodnie z zasadą lex mitior, owe poważne przewinienia dyscyplinarne nauczycieli akademickich się przedawniają – pod warunkiem, że termin przedawnienia ich karalności upłynął na podstawie przepisów dotychczasowych, przed wejściem w życie nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (nawet jeśli te przewinienia dyscyplinarne zostały wykryte po wejściu w życie nowej ustawy).
Słowa kluczowe: odpowiedzialność dyscyplinarna, przewinienia dyscyplinarne, nauczyciele akademiccy, przedawnienie karalności, Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce
On the Time Limitation of the Punishability of Aggravated Disciplinary Offenses of Academic Teachers (polemic with K. Banasik)
In the article Statute of limitations of disciplinary offenses of academic teachers (Państwo i Prawo 6/2022), Katarzyna Banasik formulated the thesis that in the light of the new Act of 20 July 2018 – Law on Higher Education and Science, some serious disciplinary offenses of academic teachers (copyright infringements and scientific fraud) are never time-barred. This article is a polemic with K. Banasik’s view, as the issue in point is more complex. Under the lex mitior principle, those serious disciplinary offences are time-barred - on the condition that the limitation period (for the punishability) lapsed according to the provisions that were in force before the entry into force of the new Law on Higher Education and Science (even if those disciplinary offenses were revealed after the entry into force of the new law).
Keywords: disciplinary liability, disciplinary offences, academic teachers, time limitation of punishability, Law on Higher Education and Science
Bibliografia
Banasik K., Przedawnienie karalności przewinień dyscyplinarnych nauczycieli akademickich, PiP 2022, nr 6
Bek D., Hanc J., Jaworska-Wieloch A., Sitarz O., Zawiejski P., Odpowiedzialność dyscyplinarna w systemie polskiego prawa represyjnego. Analiza aspektów materialnoprawnych na przykładzie wybranych pragmatyk zawodowych, Warszawa 2019
Giętkowski R., Odpowiedzialność dyscyplinarna w prawie polskim, Gdańsk 2013
Izdebski H., Zieliński J.M., [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, red. H. Izdebski, J.M. Zieliński, Warszawa 2015
Mucha D., [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, P. Stec, LEX/el. 2017
Świeczkowska-Wójcikowska M., [w:] Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Kodeks Etyki Zawodowej Komornika Sądowego. Komentarz, red. J. Świeczkowski, Warszawa 2020
Ura E., [w:] Akademickie prawo pracy. Komentarz do art. 107–158 oraz 196–201a i 226 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, red. K.W. Baran, Warszawa 2015
Wróbel A., Odpowiedzialność administracyjna w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (na przykładzie administracyjnych kar pieniężnych), Europejski Przegląd Sądowy 2014, nr 9
Mgr Kamil Słomiński
Uniwersytet Warszawski
Zasada lex mitior agit a pandemiczne przepisy epizodyczne. Glosa do postanowienia SN z 9.03.2022 r., I KZP 12/21
Łagodzenie skutków pandemii COVID-19 prowadziło do ograniczania lub znoszenia nakazów, zakazów, ograniczeń i obowiązków mających na celu ochronę zdrowia publicznego. W orzecznictwie sądowym powstało w związku z tym zagadnienie, czy zmiana przepisów rozporządzenia nakładającego określone nakazy w ten sposób, że dane zachowanie podlegające w dacie czynu penalizacji, nie jest penalizowane w dacie orzekania, stanowi zmianę normatywną uzasadniającą stosowanie ustawy nowej w rozumieniu art. 2 § 1 k.w. Sąd Najwyższy w glosowanym postanowieniu wyraził godne aprobaty zapatrywanie, zgodnie z którym norma intertemporalna zawarta w art. 2 § 1 k.w. (podobnie jak w art. 4 § 1 k.k. i art. 2 § 2 k.k.s.) znajdzie zastosowanie do uregulowań epizodycznych, jeżeli nie przewidziano w nich unormowań przewidujących odmienne reguły rozstrzygające o kolizji ustaw w czasie.
Słowa kluczowe: Sąd Najwyższy, kodeks karny, lex mitior agit, pandemia,
Lex Mitior Agit Principle in the Context of Provisions on Temporary Derogations During the Pandemic. Commentary on Supreme Court Decision of 9 March 2022, I KZP 12/21
Attempts at mitigating of the effects of the COVID-19 pandemic led to the relaxation or abolition of orders, prohibitions, restrictions, and obligations aimed at protecting public health. The question has therefore arisen in case law whether an amendment to the provisions of a regulation imposing certain orders in such a way that certain conduct that was penalized on the date of the act is not penalized on the date of adjudication constitutes a normative change justifying the application of the new law within the meaning of Article 2(1) of the Code of Petty Offences. In the decision under review, the Supreme Court expressed an approvable standpoint according to which the intertemporal norm contained in Article 2(1) of the Code of Petty Offences (like in Article 4(1) of the Penal Code and Article 2(2) of the Fiscal Penal Code) is applicable to provisions on temporary derogations (episodic provisions), if they do not provide for norms stipulating different rules for resolving the conflict of laws in time.
Keywords: Supreme Court, Penal Code, lex mitior agit, pandemic
Bibliografia
Bojarski T., [w:] T. Bojarski, A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2012
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2019
Gensikowski P., [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. P. Daniluk, Warszawa 2019
Iwanek T., Uchylenie zakazu przemieszczania się osób w związku ze stanem epidemii COVID-19 a odpowiedzialność karna za wykroczenie, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2020, nr 2
Jescheck H.H., Weigend T., Lehrbuch des Strafrechts, Berlin 1996
Kunicka-Michalska B., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2015
Peiper L., Komentarz do kodeksu karnego i prawa o wykroczeniach, Kraków 1936
Schmitz R., [w:] Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, t. 1, red. B. von Heintschel-Heinegg, Legalis 2020
Silva J.M., Blankettstrafgesetze und die Rückwirkung der lex mitior, [w:] Bausteine des europäischen Wirtschaftsstrafrechts. Madrid-Symposium für Klaus Tiedemann, red. B. Schünemann, C.S. Gonzalez, Köln–Berlin–Bonn–München 1995
Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Kraków 2003
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2014
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
Żółtek S., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz. Art. 1–31, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2015
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma
