Lata walki z naruszeniami praw autorskich, w szczególności z ich najbardziej jaskrawą emanacją – plagiatem, nie spowodowały całkowitego wyeliminowania tego nagannego zjawiska. Jak wynika z badań Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego, nawet 8% prac dyplomowych przebadanych Jednolitym Systemem Antyplagiatowym może nosić znamiona plagiatu. Doświadczenie pozwala sądzić, że skala tego procederu w szkołach – z uwagi na mniej wnikliwą kontrolę – może być nawet większa.
Fragment artykułu z miesięcznika "Dyrektor Szkoły" 2020/11
Plagiat jeszcze do niedawna pozostawał pojęciem pozaustawowym – nieobecnym w treści aktów prawnych obowiązujących w Polsce. Co ciekawe, nadal nie ma go w przepisach prawa autorskiego, a występowało wyłącznie w nieobowiązującej już ustawie z 27.07.2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2017 r. poz. 2183), która w żaden sposób nie definiowała tego terminu. Same zachowania kwalifikowane jako plagiat występują w przepisach i są karane, brakuje natomiast legalnej jego definicji.
Pomimo tego, powszechnie przyjmuje się, że plagiatem jest działanie polegające na przypisaniu sobie autorstwa utworu autorstwa innej osoby. Tak rozumiany plagiat wypełnia znamiona czynu zabronionego określonego w art. 115 ust. 1 u.p.a.: Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Stanowi także naruszenie prawa do autorstwa utworu – naczelnego, nierozerwalnie związanego z twórcą autorskiego prawa osobistego stanowiącego fundament uprawnień prawnoautorskich. Plagiat może również naruszać autorskie prawa majątkowe przysługujące twórcy, gdyż z reguły polega na nieuprawnionym rozpowszechnieniu chronionego prawami majątkowymi (przez całe życie twórcy i okres 70 lat od jego śmierci) utworu bądź jego fragmentu.
Z punktu widzenia przedmiotu niniejszego artykułu mniejsze znaczenie ma klasyfikacja plagiatów jako jawne, ukryte, częściowe lub całkowite. Istotne jest natomiast, że w zależności od kategorii twórczości, której dotyczy plagiat, będzie on najczęściej przyjmował różne formy. W przypadku utworów literackich, w tym tekstów naukowych, częściej będziemy mieli do czynienia z nieuprawnionym wykorzystaniem fragmentów kilku cudzych utworów pochodzących od różnych twórców. Zwykle plagiat dotyczyć będzie przekroczenia granic prawa cytatu, czy to poprzez zaczerpnięcie zbyt dużych fragmentów w stosunku do celu cytatu, czy też niepełne oznaczenie cytowanych fragmentów. Zaś w przypadku dzieł plastycznych tendencja będzie odwrotna – częstsze będą przypadki powtórzenia dzieła stanowiącego estetyczną całość.
