Aby ustalić dochód na potrzeby postępowań prowadzonych w oparciu o ustawę o pomocy społecznej (dalej u.p.s.), od przychodów odejmuje się m.in. kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób (art. 8 ust. 3 pkt 3 u.p.s.).
Wykładnia pojęcia „alimentów świadczonych na rzecz innych osób”
Duże problemy pracownikom pomocy społecznej sprawiała wykładnia pojęcia „alimentów świadczonych na rzecz innych osób”. Oczywiście każdy stan faktyczny jest ustalany i oceniany indywidualnie, niemniej warto przybliżyć najczęściej pojawiające się zagadnienia oraz podejście sądów administracyjnych i literatury do tych zagadnień.
Jeszcze do 2021 roku pojawiał się problem, czy świadczenia wyegzekwowane w postępowaniu, w którym jako wierzyciel występuje fundusz alimentacyjny, mogą być uznawane za „alimenty na rzecz innych osób”. Problem ten zdaje się być już rozwiązany na skutek jednej z uchwał NSA, w której wskazano, że: „Alimenty, o których mowa w art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej nie stanowią należności uiszczanych przez dłużnika alimentacyjnego, czy to dobrowolnie czy też podlegających ściągnięciu w drodze egzekucji sądowej, na rzecz funduszu alimentacyjnego.” (por. uchwała NSA z 8.11.2021 r., I OPS 2/21, ONSAiWSA 2022, nr 1, poz. 1).
Alimentami świadczonymi na rzecz innych osób nie są również wszelkie koszty egzekucyjne ani należności poboczne ściągnięte przez komornika. Nie stanowią one alimentów, ponieważ nie są przekazywane do osoby uprawnionej w rozumieniu kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zatem nie realizują celu, dla którego przeznaczone są alimenty, czyli zapewnienie środków utrzymania (tak: wyrok WSA we Wrocławiu z 18.10.2016 r., IV SA/Wr 115/16, LEX nr 2176959 czy wyrok WSA w Gdańsku z 18.11.2021 r., III SA/Gd 463/21, LEX nr 3273156). Nie ma znaczenia, czy alimenty mają charakter dobrowolny, czy też są uiszczane na skutek orzeczenia sądowego bądź zawartej ugody; decydujące znaczenie ma bowiem fakt, czy są one świadczone na rzecz uprawnionych osób wyszczególnionych w art. 130 i nast. k.r.o (por. wyrok WSA w Białymstoku z 3.10.2019 r., II SA/Bk 581/19).
Odliczenie alimentów
Warto zauważyć, że ustawodawca nie wprowadził w przytoczonej regulacji wskazania, aby odliczeniu podlegały wyłącznie alimenty bieżące. Możliwa będzie zatem sytuacja, w której również wyegzekwowane zaległe alimenty będą pomniejszać dochód świadczeniobiorcy. Stanowisko to podziela nie tylko orzecznictwo sądowe, które zdaje się klarować w ostatnich latach (np. wyrok NSA z 18.05.2020 r., I OSK 1905/19, LEX nr 3025423, wyrok NSA z 30.01.2024 r., I OSK 857/22, LEX nr 3691225 czy Wyrok WSA w Gliwicach z 19.02.2021 r., II SA/Gl 1263/20, LEX nr 3164939), ale również literatura prawnicza (I. Sierpowska [w:] Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. VI, Warszawa 2023, art. 8). Wskazuje się tam, że skoro ustawodawca nie wprowadził odgórnie wyraźnie określonego ograniczenia, to organ administracji publicznej również nie jest uprawniony do wprowadzenia kryterium, od którego będzie zależne odliczanie alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Zgadzam się w pełni z tym poglądem. Nawet jeżeli są to alimenty zaległe, to dalej są one przekazywane do rąk osoby uprawnionej, która, co prawda po wielu latach, ale jednak otrzyma pewną „spłatę” środków pieniężnych przeznaczonych na utrzymanie osoby uprawnionej, co jak najbardziej wpisuje się w cel i charakter alimentów.
radca prawny Damian Aptowicz
