Hoe het juridisch onderzoek de afgelopen decennia is veranderd

In gesprek met Peter Jan de Leede van Hygieia Consultants

Hoe is de juridische sector veranderd de afgelopen decennia en welke veranderingen staat de juridische wereld nog te wachten? “Tegenwoordig kun je veel tijd kwijt zijn aan een zaak, maar dat ligt aan de complexiteit van een zaak en niet aan het zoeken naar informatie om de zaak op te lossen”, aldus Peter Jan de Leede, adviseur en partner bij Hygieia Consultants. Wij gingen met Peter in gesprek over het jurisprudentieonderzoek van nu vergeleken met vroeger en over digitale ontwikkelingen in de juridische sector.

Jurisprudentieonderzoek: hoe ging dat vroeger?

Ook de juridische wereld is de afgelopen jaren in rap tempo veranderd dankzij digitalisering. Wat zijn volgens Peter de grootste veranderingen? “Vroeger was je uren kwijt aan jurisprudentieonderzoek. Je had toen grote boekhandels waarbij je in de boekenkasten ging kijken wat er op thema stond. Met de inhoud van gevonden boeken en tijdschriften kon je gecategoriseerd zoeken, maar lang niet zo snel als nu. Daarnaast besteedde je veel tijd in de juridische bibliotheek, waar je ook daadwerkelijk naartoe moest gaan. Zo moest je voor de Memorie van toelichting van kamerstukken altijd naar de bibliotheek die daarover beschikte. Vervolgens zocht je tussen de papieren, want het waren flinke ordners die je moest nalopen totdat je de gewenste informatie had gevonden.

Ook zocht je informatie in papieren tijdschriften, maar daar vond je alleen uitspraken van het Gerechtshof en de Hoge Raad. Als je uitspraken wilde zien van andere rechtbanken, zoals het kantongerecht, dan moest je speciale abonnementen afsluiten. Vervolgens was je veel tijd kwijt aan het zoeken op een kernwoord, waarbij de kans bestond dat je uiteindelijk niks vond. Het kwam ook weleens voor dat je drie bibliotheken in het land af moest om de juiste verwijzing te vinden naar het juiste artikel én de juiste uitspraak. Je wist van tevoren ook niet of er wel jurisprudentie over dat specifieke kernwoord te vinden was. Dan bestond ook nog de kans dat iemand anders het wel wist, omdat diegene toevallig kennis had genomen van een bepaalde uitspraak.”

Van zoeken in boeken en tijdschriften naar legal tech

Peter vervolgt: “Dat is nu wel anders. Je kunt dankzij nieuwe digitale oplossingen breder zoeken en steeds meer vinden. Als je vroeger op zoek was naar specifieke passages, dan kon je die niet snel opzoeken. Verder was er veel vakliteratuur, maar je had niet altijd de tijd om dat door te nemen. Nu zit alle vakliteratuur waar ik voorheen aparte abonnementen voor nodig had in één systeem, namelijk in Legal Intelligence. Dit is in feite één grote zoekmachine met juridische content. Als je zoekt op een bepaald onderwerp, dan krijg je alle relevante artikelen en uitspraken.

De kans dat je een fout maakt wordt dankzij dit soort tools steeds kleiner. Natuurlijk heb je als jurist nog steeds een onderzoeksplicht, maar dankzij legal tech tools wordt essentiële en relevante informatie overzichtelijk gebundeld en dat bespaart heel veel tijd. Aan de andere kant is de (juridische) samenleving de afgelopen jaren veel complexer geworden, zeker als je kijkt naar het aantal wetten dat erbij is gekomen. Hierdoor is ook de jurisprudentie enorm toegenomen en dit moet weer inzichtelijk worden gemaakt. Een rechtsgebied is daardoor lastiger te bedienen. Daar komt het Europese aspect nog bij. Binnen het arbeidsrecht moet je nu veel meer rekening houden met Europees arbeidsrecht en Europese regelgeving dan enkele decennia geleden.”

Legal tech: kwaliteit en complete informatie

Wat zijn de andere voordelen van digitalisering en legal tech? Peter: “Het fijne is dat de tools tegenwoordig heel compleet zijn. Ik heb zelf in mijn boekenkast nog een boek met voorbeeld modelcontracten van 15 jaar geleden. Die moest je toen bij wijze van spreken nog overtypen. Alle informatie zit nu in één systeem. De kwaliteit van de informatie wordt ook steeds beter. Veel mensen nemen iets van Google aan en denken dat ze goed zitten, terwijl de kans bestaat dat ze verouderde informatie hebben. Dat is ook weer de waarde van juridische uitgevers en programma’s. Als je eenmaal bepaalde abonnementen hebt bij juridische uitgevers, dan krijg je ook kwaliteit en is het altijd up-to-date.”

Zo gebruik ik de oplossing InView die gemakkelijk geïntegreerd kan worden met Legal Intelligence. Met InView worden alle zoekresultaten rondom een specifiek onderwerp gebundeld. Vervolgens kun je dit filteren naar het gewenste niveau om echt tot de kern te komen. Daarnaast zitten er ook andere handige functies in waarbij je voor jezelf informatie kunt opslaan en rubriceren. Zo moest ik iets uitzoeken over de collectieve arbeidsovereenkomst en ik krijg dan alle relevant informatie over dit onderwerp overzichtelijk bij elkaar: van vakliteratuur tot Tekst & Commentaar. Dat is geweldig!”

De belangrijkste veranderingen in de komende 10 jaar

Welke veranderingen ziet Peter in de nabije toekomst? “Legal tech tools zullen steeds verder ontwikkeld worden, waarbij de tools interactiever en intelligenter worden. Dit kan betekenen dat we ons werkproces moeten aanpassen. Daarnaast zullen burgers ook steeds meer online onderzoek verrichten. Via zoekmachines als Google hebben ze zelf toegang tot bepaalde informatie, waardoor ze alleen bij een juridische professional aankloppen als dit echt noodzakelijk is.

Ik voorzie ook dat informatie meer gestandaardiseerd zal worden afgeleverd, wat dus ook minder maatwerk betekent. Ook verwacht ik dat er bureaus gaan ontstaan die alleen diensten verlenen voor specifieke onderdelen binnen rechtsgebieden. Vergelijkbaar met de zorgsector waar je zelfstandige klinieken hebt. Dit zijn eigenlijk deelziekenhuizen met een bepaald specialisme. Deze ontwikkeling verwacht ik ook in de juridische sector. Dit zal voor de advocatuur nog meer concurrentie betekenen op bepaalde onderdelen. Door deze verschuivingen wordt toegang tot relevante informatie nog belangrijker, want het is dan zaak om snel de juiste informatie te vinden in de enorme hoeveelheid aan informatie.

Ten slotte is er nog een ontwikkeling die niet zonder slag of stoot zal gaan: rechtszaken die online plaatsvinden. Dit zal een heel ander karakter geven dan nu, waarbij je standaard naar het gerechtshof gaat. Dit zal straks alleen maar voor bijzondere zaken gelden als het eenmaal goed geautomatiseerd is.”

Peter heeft ook nog een tip voor de verdere ontwikkeling van legal tech: “Het zou mooi zijn als we nog minder hoeven aan te klikken en in te tikken. Daar valt nog een slag te maken qua kunstmatige intelligentie.”