Mythes en onwaarheden ontkracht
Dit artikel is een samenvatting van een bijdrage door Hendrik SCHOUKENS, An CLIQUET en Kris DECLEER uit het Nieuw juridisch weekblad. De integrale tekst is beschikbaar in Jura.
Natuurherstel
Natuurherstel is niet nieuws. Het omvat het actief of passief herstellen van gedegradeerde natuur. Het lijkt een logische beleidskeuze, omdat er heel wat win-wins te rapen vallen. Enkel door natuur echt terug te brengen redden we bedreigde soorten van uitsterven, terwijl ook de mens er heel wat bij te winnen heeft. Natuurherstel is cruciaal om onze klimaatdoelen te halen, terwijl het ook bijdraagt tot het mentale welzijn.
Het door de Europese Commissie in juni 2022 gepubliceerde voorstel tot EU Natuurherstelwet schopte het echter de voorbije maanden tot centraal discussiepunt in het politieke debat. Zowel op Europees als nationaal vlak wordt de laatste tijd met scherp geschoten op de EU Natuurherstelwet. Men sprak onder meer over ‘verlicht despotisme’, waarbij een vergunningenstop om de hoek zou loeren bij het niet realiseren van de gestelde hersteldoelen.
De Belgische premier pleitte in mei zelfs voor een ‘pauzeknop’, waarbij hij specifiek de EU Natuurherstelwet viseerde. Moet Vlaanderen plots terug een wildernis worden, waarbij de oude Ferraris-kaart uit 1750 als dwingende referentie geldt? Gaat Europa op slot? Is het halen van onze klimaatdoelen onmogelijk door deze wet?
EU wetgeving
Met het voorstel tot EU Natuurherstelwet ambieert de Europese Commissie drie doelen: eerst en vooral het langdurig herstel en de bescherming van de biodiversiteit over het gehele grondgebied van de EU, zowel ter land als ter zee. Het precieze doel van het voorstel tot EU Natuurherstelwet is om tegen 2030 voor ten minste 20% van de land- en zeegebieden van de EU maatregelen voor natuurherstel in te voeren, en dit tegen 2050 uit te breiden tot alle ecosystemen die herstel behoeven. Hier wordt meteen de scope van de toekomstige EU Natuurherstelwet duidelijk, die voorbij het Natura 2000 Netwerk (de speciale beschermingszones) gaat. Dit netwerk van speciale beschermingszones omvat op vandaag reeds 18% van de landgebieden van de EU en 8% van de zeegebieden.
Het natuurherstel is in de eerste plaats gericht op EU beschermde habitats en soorten. Hier geldt ook een verslechteringsverbod, met mogelijkheid tot derogatie. Maar ook binnen steden, landbouwgebieden en bossen gelden specifieke, kwantitatieve natuurdoelen. In nationale natuurherstelplannen dienen de lidstaten aan te geven hoe ze met die verplichtingen omspringen.
Hefboom in plaats van obstakel
Lang voor er sprake was van de EU Natuurherstelwet, engageerde de Vlaamse Regering zich reeds tot de afbakening en herstel van 125.000 ha Vlaamse topnatuur. Ongeveer 20 jaar na het verstrijken van de einddatum in het Natuurdecreet is nog maar 75% van het beloofde ‘Vlaams Ecologisch Netwerk’ gerealiseerd. Ook van de ambities van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, 10.000 ha bosuitbreiding en 38.000 ha extra natuurgebied laten nog steeds op zich wachten.
De voorgestelde wetgeving sluit met andere woorden aan op de bestaande Vlaamse beleidsopties, waaronder ook de recente Blue Deal, zo toont onze analyse aan. Ook de stelling alsof de EU natuurherstelwet haaks zou staan op de realiteit van klimaatverandering, neemt een loop met de waarheid. De Europese Commissie erkent in zijn voorstel de impact van klimaatverandering. Het wordt zelfs expliciet aangehaald als uitzonderingsgrond voor het niet-behalen van de hersteldoelen.
En natuurherstel mag de transitie richting klimaatneutraliteit niet verhinderen. Meer nog, natuurherstel vormt een essentiële component van elk klimaatplan die naam waardig. De Europese Commissie zal overigens heus niet als een keizer-koster gaan eisen van lidstaten dat ze natuur gaan recreëren die vanuit klimaatoogpunt géén toekomst meer heeft in Europa. Dit is geen drang naar het verleden, dat is wat recente wetenschappelijke inzichten ons overduidelijk leren.
De vrees voor een vergunningstop lijkt overtrokken, want de voorgestelde wet lijkt eerder aan te sluiten op de bestaande herstelverplichtingen, die sowieso moeten worden gehaald, dan onhaalbare doelen voorop te stellen.
Meer lezen over dit topic?
