Prawa własności intelektualnej a dostęp do produktów leczniczych w dobie pandemii na tle nowych inicjatyw Światowej Organizacji Handlu oraz Światowej Organizacji ZdrowiaMaciej Barczewski
Prawa własności intelektualnej a dostęp do produktów leczniczych w dobie pandemii na tle nowych inicjatyw Światowej Organizacji Handlu oraz Światowej Organizacji Zdrowia
Skierowanie dostaw produktów leczniczych służących walce z pandemią COVID-19 przede wszystkim do państw uprzemysłowionych oraz związane z tym opóźnienia i trudności w dostępie do produktów leczniczych w państwach rozwijających się i najmniej rozwiniętych obnażyły istotne słabości globalnego systemu ochrony zdrowia w zakresie stopnia przygotowań oraz współpracy międzynarodowej w walce z nowym rodzajem zagrożenia. Utrudniony dostęp do szczepionek, jak również lekarstw oraz sprzętu ochronnego, doprowadził do przyjęcia w dniu 17.06.2022 r. na forum Światowej Organizacji Handlu decyzji w sprawie tymczasowego zawieszenia niektórych zobowiązań wynikających z postanowień porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (porozumienia TRIPS). Wspomniana decyzja spotkała się zarówno z krytycznym odbiorem środowiska badaczy prawa własności intelektualnej, jak i rozczarowaniem państw rozwijających się. Wspólnym mianownikiem dezaprobaty stał się znacząco zawężony przedmiotowy zakres decyzji w stosunku do jej pierwotnych założeń. Problematyka ograniczonego czasowo zawieszenia praw własności intelektualnej stała się również przedmiotem regulacji nowego traktatu pandemicznego przygotowywanego pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia. Roboczy projekt wspomnianego porozumienia wskazuje, że może ono mieć daleko bardziej znaczące konsekwencje niż działania podejmowane w podobnym kontekście na forum Światowej Organizacji Handlu i dlatego budzi ono stanowczy sprzeciw przemysłu farmaceutycznego. W tym kontekście należy podkreślić, że odpowiedzialność w zakresie ochrony prawa do zdrowia spoczywa nie tylko na rządach poszczególnych państw, lecz także na korporacjach transnarodowych jako członkach społeczności międzynarodowej. Na pierwszy plan wysuwa się zatem istotna rola praw człowieka jako instrumentu służącego zapobieganiu nadużyciom praw własności intelektualnej oraz przywróceniu ich równowagi uwzględniającej interesy zarówno beneficjentów ochrony, jak i ogółu społeczeństw.
Słowa kluczowe: produkt leczniczy, patent, Światowa Organizacja Handlu, Światowa Organizacja Zdrowia, pandemia, COVID-19
dr hab. Maciej Barczewski, professor of the University of Gdansk
Head of the Department of Human Rights and Intellectual Property Law at the Faculty of Law and Administration, University of Gdansk, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6083-7249
Intellectual Property Rights in the Context of Access to Medicines During the Pandemic Against the Background of New Initiatives of the World Trade Organization and the World Health Organization
The channeling of the supplies of medicines to combat the COVID-19 pandemic primarily to industrialized countries and the resulting delays and difficulties in access to medicines in developing and least-developed countries have exposed significant weaknesses in the global health system in terms of the degree of preparedness and international cooperation to combat the new threat. Impeded access to vaccines, as well as medicines and protective equipment led to a decision at the World Trade Organization on 17 June 2022 to temporarily waive some obligations under the Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS). The decision was met with criticism from the intellectual property law research community, as well as disappointment from developing countries. What became the common denominator of disapproval was the significantly narrowed substantive scope of the decision compared to the original assumptions. The issue of time-limited waivers of intellectual property rights has also become the subject of a new pandemic treaty being prepared under the auspices of the World Health Organization. A working draft of the agreement indicates that it could have far more significant consequences than actions taken in a similar context at the World Trade Organization, and therefore raised strong objections from the pharmaceutical industry. In this context, it should be emphasized that the responsibility for protecting the right to health lies not only with national governments, but also with transnational corporations as members of the international community. Thus, the important role of human rights as an instrument for preventing abuses of intellectual property rights and restoring their balance, considering the interests of both the beneficiaries of protection and societies, comes to the fore.
Keywords: pharmaceutical product, patent, World Trade Organization, World Health Organization, pandemic, COVID-19
Bibliografia / References
Anderson S., Pharmaceutical CEOs to G7: Protect Intellectual Property Rights and Pathogen Access in WHO Pandemic Accord, „Health Policy Watch”, 14.04.2023 r., https://healthpolicy-watch.news/pharmaceutical-ceos-to-g7-protect-intellectual-property-rights-and-pathogen-access-in-who-pandemic-accord (dostęp: 24.08.2023 r.)
Barczewski M., Kogo nie stać na zdrowie [w:] Fascynujące ścieżki filozofii prawa 2 , red. J. Zajadło, K. Zeidler, Warszawa 2021
Barczewski M., Prawa własności intelektualnej w Światowej Organizacji Handlu a dostęp do produktów leczniczych, Warszawa 2013
Barczewski M., Sykuna S., Pandemia COVID-19: wielopłaszczyznowość problemu dostępu do szczepionek i innych produktów leczniczych na tle filozofii prawa własności intelektualnej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020/3
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie w Światowej Organizacji Handlu (WTO), Kraków 1996
Biotechnology Innovation Organization, BIO COVID-19 Therapeutic Development Tracker, [2023], https://www.bio.org/policy/human-health/vaccines-biodefense/coronavirus/pipeline-tracker (dostęp: 24.08.2023 r.)
Chang Chin-Ru E., The WTO waiver on COVID-19 vaccine patents, „UCLA Law Review Discourse” 2022/70
European Commission, EU proposes a strong multilateral trade response to the COVID-19 pandemic, 4.06.2021 r., https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_21_2801 (dostęp: 24.08.2023 r.)
Furlong A., Aarup S., Horti S., Who killed the COVID vaccine waiver?, „Politico”, 10.11.2022 r., https://www.politico.eu/article/covid-vaccine-poor-countries-waiver-killed (dostęp: 24.08.2023 r.)
Gold E.R., What the COVID-19 pandemic revealed about intellectual property, „Nature Biotechnology” 2022/10
Heilprin J., Fletcher E.R., WTO Agrees on Limited IP Waiver for COVID-19 Vaccines and Package to Reduce Harmful Fishing Subsidies, „Health Policy Watch”, 17.06.2022 r., https://healthpolicy-watch.news/wto-negotiators-agree-on-package-to-reduce-harmful-fishing-subsidies-and-limited-ip-waiver-on-covid-19-vaccines/ (dostęp: 24.08.2023 r.)
Hilty R.M., Kim D., Correa J.I., Batista P.H.D., Lamping M., Position Statement of 5 July 2022 on the Decision of the WTO Ministerial Conference on the TRIPS Agreement adopted on 17 June 2022, Max Planck Institute for Innovation and Competition, [2022], https://www.ip.mpg.de/fileadmin/ipmpg/content/stellungnahmen/2022–07–05__2._Position_Statement_Covid_IP_Waiver.pdf (dostęp: 24.08.2023 r.)
Hunt P., The Right of Everyone to the Enjoyment of the Highest Attainable Standard of Physical and Mental Health, New York 2006
Love J., The June 17, 2022 WTO Ministerial Decision on the TRIPS Agreement, „Knowledge Economy International”, 17.06.2022 r., https://www.keionline.org/37830 (dostęp: 24.08.2023 r.)
Matthews D., Coronavirus: how countries aim to get the vaccine first by cutting opaque supply deals, „The Conversation”, 27.07.2020 r., https://theconversation.com/coronavirus-how-countries-aim-to-get-the-vaccine-first-by-cutting-opaque-supply-deals-143366 (dostęp: 24.08.2023 r.)
Maxmen A., South African Scientists Copy Moderna’s COVID Vaccine, „Nature”, 3.02.2022 r., https://www.nature.com/articles/d41586–022–00293–2 (dostęp: 24.08.2023 r.)
Médecins Sans Frontières (MSF), Governments must demand pharma make all COVID-19 vaccine licensing deals public, 11.11.2020 r., https://www.msf.org/governments-must-demand-all-coronavirus-covid-19-vaccine-deals-are-made-public (dostęp: 24.08.2023 r.)
Mercurio B., WTO waiver from intellectual property protection for COVID-19 vaccines and treatments: A critical review, „Virginia Journal of International Law Online” 2021/62
Moderna, Statement by Moderna on Intellectual Property Matters During the COVID-19 Pandemic, 10.08.2020 r., https://investors.modernatx.com/Statements--Perspectives/Statements--Perspectives-Details/2020/Statement-by-Moderna-on-Intellectual-Property-Matters-during-the-COVID-19-Pandemic/default.aspx (dostęp: 24.08.2023 r.)
OXFAM International, Just a quarter of Pfizer’s COVID-19 treatment orders will go to developing countries, 21.11.2022 r., https://www.oxfam.org/en/press-releases/just-quarter-pfizers-covid-19-treatment-orders-will-go-developing-countries (dostęp: 24.08.2023 r.)
Roy M., Approval of COVID Vaccine Made in South Africa Could Take 3 Years, WHO Says, Reuters, 5.02.2022 r., https://www.reuters.com/world/africa/approval-covid-vaccine-made-south-africa-could-take-3-years-who-says-2022–02–04/ (dostęp: 24.08.2023 r.)
‘t Hoen E., The Arguments Against Sharing Covid-19 Intellectual Property Don’t Add Up, „Barron’s”, 3.05.2021 r., https://www.barrons.com/articles/the-arguments-against-sharing-covid-19-intellectual--property-dont-add-up-51620056595 (dostęp: 24.08.2023 r.)
UN High Commissioner for Human Rights, Business and Human Rights in Times of COVID-19, October 2020, https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Business/BusinessAndHR-COVID19.pdf (dostęp: 24.08.2023 r.)
UN High Commissioner for Human Rights, Human Rights and Access to COVID-19 Vaccines, 17.12.2020 r., https://www.ohchr.org/Documents/Events/COVID-19_AccessVaccines_Guidance.pdf (dostęp: 24.08.2023 r.)
UN High Commissioner for Human Rights, Impact of the coronavirus disease (COVID-19) pandemic on the enjoyment of human rights around the world, including good practices and areas of concern, A/HRC/46/19, Geneva 2021
UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights, General comment no. 14 (2000), The right to the highest attainable standard of health (article 12 of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights), E/C.12/2000/4, Geneva 2000
USTR, U.S. to Support Extension of Deadline on WTO TRIPS Ministerial Decision; Requests USITC Investigation to Provide More Data on COVID-19 Diagnostics and Therapeutics, 6.12.2022 r., https://ustr.gov/about-us/policy-offices/press-office/press-releases/2022/december/us-support-extension-deadline-wto-trips-ministerial-decision-requests-usitc-investigation-provide-0 (dostęp: 24.08.2023 r.)
WIPO, Patent Landscape Report. COVID-19-related vaccines and therapeutics. Preliminary insights on related patenting activity during the pandemic, 2022, https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo-pub-1075-en-covid-19-related-vaccines-and-therapeutics.pdf (dostęp: 24.08.2023 r.)
WTO, Members continue discussion on TRIPS Decision extension to therapeutics and diagnostics, 17.03.2023 r., https://www.wto.org/english/news_e/news23_e/heal_17mar23_e.htm (dostęp: 24.08.2023 r.)
Jakub Chwalba
Twórca utworu architektonicznego
Artykuł porusza tematykę twórcy utworu architektonicznego. Znaczna część rozważań jest skoncentrowana na cechach wkładu osoby fizycznej, które pozwalają zakwalifikować ją jako twórcę takiego utworu. W tym kontekście zwrócono uwagę na różnice pomiędzy wkładem w utwór a wkładem w sam jego nośnik (budowlę). Wyjaśniono, co stanowi twórczy wkład w formę utworu, a co jedynie pomysł pozostający poza zakresem ochrony. W artykule przeanalizowano także role odgrywane przez uczestników procesu inwestycyjnego w budownictwie i ich związek z twórczością w znaczeniu autorskoprawnym. Zwrócono uwagę na status osób, których twórczość jest zapożyczana do utworu architektonicznego lub łączona z nim w celu wspólnego rozpowszechniania.
Słowa kluczowe: twórca, utwór architektoniczny, budowla, idea, forma
dr Jakub Chwalba
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2310-4286
The Author of an Architectural Work
The article discusses the topic of the author of an architectural work. Much of the discussion focuses on the characteristics of an individual’s contribution that allow him or her to be qualified as the author of such a work. In this context, attention is drawn to the differences between contributing to a work and contributing to the medium (building) itself. It is clarified what constitutes a creative contribution to the form of a work and what merely constitutes an idea, which does not enjoy protection. The article also examines the roles played by participants in the construction investment process and their relationship to creativity in the copyright law sense. Attention is drawn to the status of persons whose work is borrowed into or combined with an architectural work for the purpose of being distributed jointly.
Keywords: creator, architectural work, building structure, idea, form
Bibliografia / References
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Bently L., Biron L., Discontinuities between legal conceptions of authorship and social practices. What, if anything, is to be done? [w:] The Work of Authorship, red. M. van Eechoud, Amsterdam 2014
Chwalba J., Utwór architektoniczny jako przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2018
Chwalba J., Utwór czy twórczość? O przedmiocie ochrony w prawie autorskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2022/158
Encyclopedia Britannica, hasło „architecture”, https://www.britannica.com/topic/architecture (dostęp: 31.08.2023 r.)
Ferenc-Szydełko E., Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Legalis, art. 9
Ginsburg J.C., Budiardjo L.A., Authors and machines, „Berkeley Technology Law Journal” 2019/34(2), https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3233885 (dostęp: 31.08.2023 r.)
Huet M., L’architecte auteur: Pratiques quotidiennes du droit d’auteur en architecture, paysage et urbain, Paris 2006
Iskierka T., Konkurs na Łuk Wyzwolenia w Lublinie, „Architektura” 1954/7–8
Kopff A., Utwór architektoniczny i jego autorstwo, „Nowe Prawo” 1970/9
Maluga L., Autonomiczne rysunki architektoniczne, Wrocław 2006
Markiewicz R., Ilustrowane prawo autorskie, Warszawa 2018
Traple E. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Traple E., Prawnoautorska ochrona projektów technicznych, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2012/2
Wojnicka E., Ochrona autorskich dóbr osobistych, Łódź 1997
Nicholas Ghazal
Skutki prawne inkorporacji fonogramu do dzieła audiowizualnego – uwagi na tle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej C-147/19, Atresmedia
W świetle polskiego prawa rzeczowego trwałe połączenie dwóch przedmiotów materialnych albo ukonstytuuje nową rzecz, albo przekształci jedną z łączonych rzeczy w część składową drugiej rzeczy. Natomiast skutki prawne połączenia dwóch dóbr niematerialnych prawa autorskiego sensu largo są bardziej złożone. W tym kontekście należy wskazać, że wątpliwości odnośnie do konsekwencji prawnych zespolenia powołanych dóbr niematerialnych powstają przede wszystkim w tych stanach faktycznych, do których przepisy prawne nie odnoszą się w sposób wyraźny. W związku z brakiem jasnego uregulowania zagadnieniem, które jest dyskutowane zarówno w doktrynie światowej, jak i w doktrynie polskiej, są skutki prawne inkorporacji niezależnie stworzonego fonogramu do dzieła audiowizualnego. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku C-147/19, Atresmedia, uznał, że fonogram włączony do utworu audiowizualnego traci swój byt. Argumentacja Trybunału budzi jednak uzasadnione zastrzeżenia.
Słowa kluczowe: fonogram, artystyczne wykonanie, utwór audiowizualny, zwielokrotnianie, prawa pokrewne
dr Nicholas Ghazal
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9216-1009
Legal Consequences of Incorporating a Phonogram into an Audiovisual Work. Remarks Against the Background of the C-147/19, Atresmedia Judgment of the Court of Justice of the European Union
Under Polish property law, permanent combination of two material objects either constitutes a new thing or transforms one of the combined things into a component part of the other thing. In contrast, the legal consequences of merging two intangible objects of copyright in the broad sense are more complex. In this context, it should be pointed out that doubts regarding the legal consequences of the merger of the aforementioned intangible goods arise above all in those factual circumstances to which the legal provisions do not explicitly refer. In the absence of a clear regulation, an issue that is debated in both international and Polish legal scholarship is the legal consequences of incorporating an independently created phonogram into an audiovisual work. The Court of Justice of the European Union, in its judgment C-147/19, Atresmedia, held that a phonogram incorporated into an audiovisual work loses its existence. However, the Court’s reasoning gives rise to legitimate objections.
Keywords: phonogram, artistic performance, audiovisual work, reproduction, related rights
Bibliografia / References
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Błeszyński J., Błeszyńska-Przybylska M., Dochodzenie i przysługiwanie twórcom tantiem audiowizualnych, „Glosa” 2015/1
Czajkowska-Dąbrowska M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Czajkowska-Dąbrowska M. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Fiscor M., Guide to the copyright and related rights treaties administered by WIPO and glossary of copyright and related rights terms, WIPO, 2003
Fiscor M.F., Comments on Atresmedia – what rights of performers are, or are not, applicable in case of embodiment of phonograms in audiovisual works, Papers, 7.07.2022 r., http://www.copyrightseesaw.net/en/papers (dostęp: 28.04.2023 r.)
Flisak D. [w:] Komentarz do wybranych przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, LEX 2018
Kępiński M., Nowicka A., Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 1995
Markiewicz R., Ilustrowane prawo autorskie, Warszawa 2018
Nowicka A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2017
Sieńczyło-Chlabicz J., Banasiuk J., Twórcy dzieł uprzednio stworzonych a współtwórczość utworu audiowizualnego [w:] Utwór audiowizualny zakres pojęcia i ochrony prawnej, red. K. Lewandowski, Poznań 2011
Sokołowska D., Struktura utworu audiowizualnego i status twórców utworów wkładowych, „Glosa” 2015/1
Wojciechowska A. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2022
Jakub Kępiński
Pobieranie opłat wspólnych (kosztów operacyjnych) od najemców lokali w centrach handlowych jako delikt nieuczciwej konkurencji (art. 15 ust 1 pkt 3 u.z.n.k.). Uwagi do wyroków sądów powszechnych
Artykuł dotyczy problematyki opłat wspólnych (kosztów operacyjnych) pobieranych od najemców lokali w centrach handlowych przez ich właścicieli lub zarządców. Opłaty te są związane z funkcjonowaniem centrum i są one niezależne od czynszu. Jednakże niektórzy najemcy przy obliczaniu ich wysokości otrzymują arbitralnie przyznawane przywileje. W ostatnim czasie Sąd Najwyższy wydał orzeczenie, w którym uznał, że deliktem nieuczciwej konkurencji stanowiącym utrudnianie dostępu do rynku jest rzeczowo nieuzasadnione zróżnicowane traktowanie klientów, polegające na obciążaniu innych najemców lokali w centrum handlowym opłatami wspólnymi, które powinni ponosić faworyzowani najemcy (art. 15 ust. 1 pkt 3 u.z.n.k.). Taka praktyka jest powszechna i wydaje się, że orzeczenie to może być preludium do kolejnych procesów, które najemcy będą wytaczali właścicielom/zarządcom centrów handlowych w związku z pobieraniem przez nich opłat wspólnych (kosztów operacyjnych).
Słowa kluczowe: nieuczciwa konkurencja, galerie handlowe, najemcy, opłaty wspólne, koszty operacyjne, faworyzowanie, dyskryminacja
dr Jakub Kępiński, professor of the Adam Mickiewicz University
Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznan, Poland.ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3738-1818
Collecting Common Charges (Operating Expenses) from Tenants in Shopping Malls as a Tort of Unfair Competition (Article 15(1)(3) of the Act on Combating Unfair Competition). Comments on Judgments of Ordinary Courts
This article deals with the issue of common charges (operating expenses) collected from tenants of premises in shopping malls by their owners or managers. These charges are related to the operation of the mall and are independent of the rent. However, some tenants are arbitrarily granted privileges when charges are calculated. Recently, the Supreme Court issued a ruling in which it found that it is a tort of unfair competition constituting an obstruction of market access to treat customers in a substantively unjustified different manner by charging other tenants of a shopping mall for common charges that should be borne by the favoured tenants (Article 15(1)(3) of the Act on Combating Unfair Competition). This practice is widespread and it appears that this ruling may be a prelude to further lawsuits that tenants will bring against shopping mall owners/managers in relation to their collection of common charges (operating expenses).
Keywords: unfair competition, shopping malls, tenants, common charges, operating expenses, favouritism, discrimination
Bibliografia / References
Kępiński J., Faworyzowanie/dyskryminowanie najemców lokali w centrach handlowych przy obliczania wysokości opłat wspólnych jako czyn nieuczciwej konkurencji (art. 15 ust. 1 pkt 3 i art. 3 ust. 1 ZNKU), „Monitor Prawniczy” 2017/10
Kępiński J., Pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży po wyroku TK z 16.10.2014 r., „Monitor Prawniczy” 2016/15
Kodeks dobrych praktyk, Polska Rada Centrów Handlowych, 2009, https://prch.org.pl/wp-content/uploads/2023/01/PRCH-Kodeks-dobrych-praktyk.pdf (dostęp: 18.08.2023 r.)
Nowińska E., du Vall M., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2010
Przyszłość centrum handlowych, Polska Rada Centrów Handlowych, 11.05.2022 r., https://prch.org.pl/wp-content/themes/barba-gulp/dist/img/mediafiles/przyszlosc-centrow-handlowych_543_wII0LutP.pdf (dostęp: 18.08.2023 r.)
Roguski A., Spór o opłatę serwisową w galeriach, „Rzeczpospolita” z 13.04.2023 r., https://www.rp.pl/nieruchomosci/art38308521-spor-o-oplate-serwisowa-w-galeriach (dostęp: 18.08.2023 r.)
Sąd Najwyższy wydał wyrok: wynajmujący nie może podwyższać kosztów wybranym najemcom, Omnichannelnews.pl, 29.03.2023 r., https://omnichannelnews.pl/2023/03/29/sad-najwyzszy-wydal-wyrok-wynajmujacy-nie-moze-podwyzszac-kosztow-wybranym-najemcom/ (dostęp: 18.08.2023 r.)
Skoczny T., Bernatt M. [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, Warszawa 2016, komentarz do art. 15
Szymańska A., Płaziak M., Rozwój centrów handlowych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem galerii społecznościowych, Przedsiębiorczość – Edukacja” 2018/14
Świder J., Centra handlowe będą masowo pozywane? Przełomowy wyrok Sądu Najwyższego ws. opłat eksploatacyjnych, Interia Biznes, 3.04.2023 r., https://biznes.interia.pl/gospodarka/news-centra-handlowe-beda-masowo-pozywane-przelomowy-wyrok-sadu-n,nId,6695268 (dostęp: 18.08.2023 r.)
Zagrobelny K., Wyjaśnienie do art. 385 KC [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2021
Ewa Laskowska-Litak, Grzegorz Mania
O nie-literackości cytatu
W niniejszym opracowaniu autorzy przedstawiają interdyscyplinarne ujęcie konstrukcji cytatu. Odwołując się do przesłanek normatywnych i konstrukcji dogmatycznych, analizują znaczenie poszczególnych elementów cytatu z perspektywy literackiej i muzycznej, a następnie poddają je weryfikacji w kontekście rozwoju orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE. Główną tezą autorów jest zaniechanie interpretacji cytatu wyłącznie w kontekście prawnym i literackim, a dopuszczenie nieco bardziej pogłębionego, intertekstualnego spojrzenia na znaczenie tej konstrukcji dla całego systemu prawa autorskiego.
Słowa kluczowe: prawo autorskie, cytat, Pelham, dozwolony użytek
dr Ewa Laskowska-Litak
assistant professor at the Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland; principal investigator in the Future Law Lab project, Priority Research Area ‘Society of the Future’. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2400-4156
dr hab. Grzegorz Mania
professor at the Department of Piano Chamber Music, Feliks Nowowiejski Academy of Music in Bydgoszcz, Poland; attorney at law. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3001-9493
On the Non-Literary Nature of Citation
In this paper, the authors present an interdisciplinary approach to the notion of citation. Referring to normative criteria and dogmatic constructions, they analyse the meaning of the various elements of citation from a literary and musical perspective and then review them in the context of development of CJEU case law. The authors’ main thesis is the interpretation of citation solely in a legal and literary context should be abandoned, and a slightly more in-depth, intertextual view of the significance of this notion for the entire copyright system should be allowed.
Keywords: copyright, citation, Pelham, copyright exception (fair use)
Bibliografia / References
Barta J., Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Markiewicz R., Traple E., Prawo autorskie i prawa pokrewne, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Barta J., Markiewicz R., Dozwolony użytek: antologie i wypisy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2009/2
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Birnhack M., The Idea of Progress in Copyright Law, „Buffalo Intellectual Property Law Journal” 2001/1
Denicola R.C., Copyright in Collections of Facts: A Theory for the Protection of Nonfiction Literary Works, „Columbia Law Review” 1981/81(3)
Geiger Ch., Schönherr F. [w:] EU Copyright Law. A Commentary, red. I. Stamatoudi, P. Torrenmans, Cheltenham 2014
Kopff A. [w:] S. Grzybowski, A. Kopff, J. Serda, Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973
Laskowska-Litak E., Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 29(1)
Laskowska-Litak E., Pojęcie utworu w prawie autorskim, Warszawa 2023
Małek L., Cytat w świetle prawa autorskiego, Warszawa 2011
Mania G., Cytat w muzyce – o potrzebie reinterpretacji przesłanek, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2017/1
Mania G., Muzyka w prawie autorskim, Kraków 2020
Matlak A., Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 29
Merton R., On the Shoulders of Giants, Chicago, London 1965
Mika B., Cytaty w muzyce polskiej XX wieku. Konteksty, fakty, interpretacje, Katowice–Kraków 2008
Preussner-Zamorska J., Marcinkowska J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2007
Ricketson S., Ginsburg J., International Copyright and Neighbouring Rights, Oxford 2022
Stanisławska-Kloc S. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2015, komentarz do art. 29
Traple E. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Traple E., Wojnicka E., Giesen B. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2007
Tylec G., Glosa do wyroku z dnia 23 listopada 2004 r., I CK 232/04), „Przegląd Sądowy” 2007/1
Wachowska A., Cytat utworu audiowizualnego w świetle ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2009/104
Wagner R.P., Information Wants to Be Free: Intellectual Property and the Mythologies of Control, „Columbia Law Review” 2003/10
Wojnicka E., Cytat dozwolony w ujęciu polskiej ustawy o prawie autorskim, „Nowe Prawo” 1983/7–8
Joanna Marcinkowska, Sybilla Stanisławska-Kloc
Dozwolony użytek biblioteczny w prawie autorskim w związku z implementacją dyrektywy DSM do prawa polskiego
Ofiarowany artykuł dotyczy problematyki bliskiej Panu Profesorowi Ryszardowi Markiewiczowi, który przez wiele lat pracował w tandemie przyjacielsko-naukowym ze śp. Panem Profesorem Januszem Bartą, dając nam doskonały przykład naukowej współpracy. Przed laty Panowie Profesorowie przygotowali wspólnie pierwszą w Polsce publikację poświęconą problematyce autorskoprawnej bibliotek cyfrowych. Artykuł nawiązuje także do ostatnich prac Jubilata dotyczących dyrektywy DSM, a także Jego pasji czytelniczej (Pan Profesor co tydzień odwiedza księgarnię) oraz rodzinnych tradycji (bogatej biblioteki rodzinnej). Pierwsze ustawy o prawie autorskim z 1926 r. i z 1952 r. przewidywały dla bibliotek skromne uprawnienie – jedną postać dozwolonego użytku, związaną z pierwotną, główną funkcją tych instytucji, tj. użytek w zakresie rozpowszechniania wydanych dzieł (piśmienniczych, muzycznych) przez odnajmowanie egzemplarzy. Ze względu na ograniczony do udostępniania materialnych egzemplarzy sposób korzystania przez biblioteki z utworów problematyka ta nie była i nie musiała być przedmiotem szczególnego zainteresowania ani ustawodawcy, ani doktryny. Istotne zmiany regulacji prawnych w omawianym obszarze związane były z wprowadzeniem instytucji wyczerpania prawa oraz postępem technicznym, umożliwiającym cyfrowe i internetowe (oraz intranetowe) korzystanie z utworów, tóre zainicjowane zostały przez dyrektywę 2001/29. Problematyka wykorzystywania utworów w instytucjach kultury (tzw. GLAM – już nie tylko w bibliotekach) obecnie wpisała się na stałe w krajobraz procesów modernizacji prawa autorskiego w XXI w. stąd w artykule krótko omówiono dotychczasowe rozwiązania w prawie polskim, jak i prace podejmowane w EU, oraz pod auspicjami WIPO. Polska ustawa w art. 28 pr. aut. przewiduje specjalną postać dozwolonego użytku skierowaną do bibliotek. Zmierzający do implementacji dyrektywy DSM kolejny – opublikowany w marcu 2023 r. – projekt nowelizacji polskiego prawa autorskiego wprowadza zmiany przepisu zarówno w sferze podmiotów uprawnionych, jak i w zakresie dozwolonych działań. W artykule dokonano oceny wybranych propozycji legislacyjnych, związanych z implementacją dyrektywy DSM. Dodatkowo w ujęciu komparatystycznym przedstawiono rozwiązania niemieckie dotyczące dozwolonego użytku utworów dla bibliotek.
Słowa kluczowe: prawo autorskie, biblioteki, dyrektywa 2001/29/WE, dyrektywa 2019/790, dozwolony użytek utworów, eksploracja tekstów i danych (TDM)
dr Joanna Marcinkowska
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0794-6531
dr Sybilla Stanisławska-Kloc
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4010-1917
Library Exception in Copyright in Connection with the Implementation of the DSM Directive into Polish Law
The present article concerns issues within the sphere of interest of Professor Ryszard Markiewicz, who for many years worked in tandem with the late Professor Janusz Barta, kept together by friendship and common academic interests, while providing us with an excellent example of scientific cooperation. Years ago, the two Professors jointly prepared the first publication in Poland devoted to copyright issues in digital libraries. The article also refers to the celebrator’s recent work on the DSM Directive, as well as his passion for reading (Professor visits a bookshop every week) and family traditions (an extensive family library). The first Polish Copyright Acts of 1926 and 1952 provided for a modest right for libraries – one form of copyright exception (fair use), related to the primary, main function of these institutions, i.e., use in the form of disseminating published works (literature, music) by lending copies. Due to the limited use of works by libraries, which consisted just in making available physical copies, this issue was not, and did not need to be, of particular interest to either the legislator or legal scholars. Significant legal changes in this area were related to exhaustion of copyright (first sale doctrine) and technological advances, enabling digital and online (including intranet) use of works, and were initiated by EU Directive 2001/29. The issue of the use of works in cultural heritage institutions (the so-called GLAM – no longer only in libraries) has now become a permanent feature of the copyright law modernization processes in the 21st century, hence this article briefly discusses the current solutions in Polish law, as well as the work undertaken in the EU and under the auspices of WIPO. The Polish Copyright Act, in Article 28, provides for a special form of copyright exception for libraries. Moving towards the implementation of the DSM Directive, another bill to amend the Polish Copyright Act, the one published in March 2023, introduces changes to the provision both as regards the entities covered by the exception and the permitted activities. This article evaluates selected legislative proposals related to the implementation of the DSM Directive. In addition, the German solutions for permitted use of works for libraries are presented in a comparative law approach.
Keywords: copyright, libraries, Directive 2001/29/EC, Directive 2019/790, exception/limitation of copyright (fair use), text and data mining (TDM)
Bibliografia / References
Barta J., Markiewicz R., Główne problemy prawa komputerowego, Warszawa 1993
Barta J., Markiewicz R., Wirtualne biblioteki a prawo autorskie [w:] Przestrzeń informacji i komunikacji społecznej. Księga pamiątkowa ku czci prof. Wandy Pindlowej, red. M. Kocójowa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej”, Kraków 2004, z. 10
Barta J., Markiewicz R. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, LEX 2011, art. 51
Błońska B. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019, art. 28
Crews K.D., Copyright Exceptions & Limitations: Libraries and Archives, Geneva, December 2014, https://www.wipo.int/edocs/mdocs/copyright/en/sccr_29/sccr_29_presentations.pdf (dostęp: 31.08.2023 r.)
Crews K.D., Copyright Limitations and Exceptions for Libraries: Typology Analysis, Geneva, 4.04.2019https://www.wipo.int/edocs/mdocs/copyright/en/sccr_38/sccr_38_library_typology_presentation.pdf (dostęp: 31.08.2023 r.)
Ghazal N., Cyfryzacja i udostępnianie zbiorów przez instytucje dziedzictwa kulturowego w świetle przepisów dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2021/4
Gwoździewicz-Matan P., Status prawny depozytu muzealnego – wybrane zagadnienia, „Muzealnictwo” 2022/63, https://muzealnictworocznik.com (dostęp: 31.08.2023 r.)
Fyderek N., Depozyt muzealny – zarys problematyki prawnej [w:] Kolekcje i zbiory muzealne. Problematyka prawna, red. P. Stec, P.P. Maniurka, Opole 2015
Hauk S., Pflüger Th., Die Umsetzung der DSM-RL in das Urheberrecht – Neujustierung der urheberrechtlichen Rahmenbedingungen für Hochschulen, Forschungs- und Kultureinrichtungen in der digitalen Welt, „Zeitschrift für Urheber- und Medienrecht” 2020/64(5)
Jewuła B., Biblioteka przy Katedrze Prawa Własności Intelektualnej, UJ, https://ipwi.uj.edu.pl/biblioteka/historia-biblioteki (dostęp: 31.08.2023 r.)
Kleinkopf F., Pflüger Th., Digitale Bildung, Wissenschaft und Kultur – Welcher urheberrechtliche Reformbedarf verbleibt nach Imsetzung der DSM-RL durch das Gesetz zum Urheberrecht im digitalin Binnenmarkt, „Zeitschrift für Urheber- und Medienrecht” 2021/8/9
Kopff A. [w:] S. Grzybowski, A. Kopff, J. Serda, Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973
Laskowska E. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Lewinski S., Walter M.M. [w:] European Copyright Law. A Commentary, red. M.M. Walter, S. von Lewinski, Oxford 2010
Marcinkowska J. [w:] Prawo autorskie. Komentarz do wybranego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. E. Laskowska-Litak, R. Markiewicz, Warszawa 2019
Markiewicz M. [w:] Prawo autorskie. Komentarz do wybranego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, red. E. Laskowska-Litak, R. Markiewicz, Warszawa 2019
Markiewicz R., NFT i prawo autorskie [w:] In varietate concordia. Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda Skubisza, red. E. Całka, A. Jakubecki, M. Nazar, A. Niewęgłowski, R. Poździk, Warszawa 2022
Markiewicz R., Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Warszawa 2021
Markiewicz R., Sztuczna inteligencja i własność intelektualna [w:] 100 lat ochrony własności przemysłowej w Polsce. Księga jubileuszowa Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej, red. A. Adamczak, Warszawa 2018
Niggemann E., De Decker J., Lévy M., The New Renaissance. Report of the Comité des Sages on bringing Europe’s cultural heritage online, European Commission, Directorate-General for the Information Society and Media, Luxembourg 2011, https://data.europa.eu/doi/10.2759/45571; https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/79a38a23-e7d9–4452-b9b0–1f84502e68c5 (dostęp: 31.08.2023 r.)
Ohly A., Urheberrecht im digitalin Binnenmarkt – Die Urheberrechtsnovelle 2021 im Uberblick, „Zeitschrift für Urheber- und Medienrecht” 2021/10
Pinkalski Z., Digitalizacja i udostępnianie zbiorów bibliotecznych – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 11.09.2014 r. w sprawie C-117/13, Technische Universitie Darmstad przeciwko Eugen Ulmer KG, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/6
Raport z konsultacji publicznych projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw – załącznik do Oceny Skutków Regulacji, https://legislacja.gov.pl/projekt/12360954/katalog/12888026#12888026 (dostęp: 31.08.2023 r.)
Report on Regional Seminars and International Conference on Limitations and Exceptions, SCCR/40/2, Genewa 2020, https://www.wipo.int/meetings/en/doc_details.jsp?doc_id=515597 (dostęp: 31.08.2023 r.)
Ritterman S., Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937
Rosati E., Copyright in the Digital Single Market: Article-by-Article Commentary to the Provision of Directive 2019/790, Oxford 2021
Schack H., Das neue UrhWissG – Schranken für Unterricht, Wissenschaft und Institutionen, „Zeitschrift für Urheber- und Medienrecht” 2017, s. 802–808
Stanisławska-Kloc S., Biblioteki cyfrowe a regulacje prawne [w:] Biblioteki cyfrowe, red. M. Janiak, M. Krakowska, M. Próchnicka, Warszawa 2012
Study on Copyright Limitation and Exceptions for Libraries and Archives: Updated and Revised (2017 Edition), WIPO, 2.11.2017 r., https://www.wipo.int/meetings/en/doc_details.jsp?doc_id=389654 (dostęp: 31.08.2023 r.)
Talke A., Bibliothekserlaubnisse im Urheberrecht, Berlin 2021
Zbigniew Pinkalski
Dozwolony użytek edukacyjny – implementacja art. 5 dyrektywy DSM – uwagi krytyczne
Artykuł przedstawia analizę art. 5 dyrektywy DSM dotyczącego dozwolonego użytku edukacyjnego w kontekście prac implementacyjnych prowadzonych w Polsce. Uwzględniając zarówno komentarze doktryny, jak i wdrożenie tego przepisu w innych państwach, artykuł wskazuje, że niektóre istotne elementy dotyczące regulacji art. 5 dyrektywy DSM są pomijane nie tylko w projektach implementacyjnych, lecz także w towarzyszących im dyskusjach. Dodatkowo w artykule zostały wskazane zagadnienia, które uzasadniają zarzut wadliwej implementacji art. 5 dyrektywy DSM w dotychczasowych propozycjach legislacyjnych przedstawianych w Polsce. Artykuł zwraca nadto uwagę na pewne „zastane”, tzn. istniejące jeszcze przed rozpoczęciem procesu implementacji dyrektywy DSM, problemy dotykające konstrukcji art. 27 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Słowa kluczowe: prawo autorskie, dyrektywa DSM, art. 5 dyrektywy DSM, dozwolony użytek edukacyjny
dr Zbigniew Pinkalski
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5335-2649
Teaching Exception: Implementation of Article 5 of the DSM Directive. Critical Remarks
The article presents an analysis of Article 5 of the DSM Directive (concerning the teaching exception) in the context of implementation effort in Poland. Taking into account both the comments of legal scholars and the implementation of this provision in other Member States, the article indicates that some important elements of the regulation of Article 5 of the DSM Directive are omitted not only in the implementation drafts, but also in the accompanying discussions. In addition, the article indicates the issues that justify a statement about defective implementation of Article 5 of the DSM Directive in the existing legislative proposals presented in Poland. The article also draws attention to certain old problems, which existed before the start of the implementation of the DSM Directive and which concern the form of Article 27 of the Act on Copyright and Related Rights.
Keywords: copyright, DSM Directive, Article 5 of the DSM Directive, teaching exception
Bibliografia / References
Bagieńska-Masiota A., Dozwolony użytek w celach edukacyjnych. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Edukacja Prawnicza” 2022/1
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, t. III, Orzecznictwo i wyjaśnienia, Warszawa 2005
Barta J., Markiewicz R., Trzystopniowy test z art. 35 pr. aut. i pr. pokr, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2009/4
Izdebski H. [w:] H. Izdebski, J.M. Zieliński, Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz, LEX 2021, art. 7
Lazarova A., Bulgaria falls into all the traps set by Article 5 of the CDSM Directive, „Journal of Intellectual Property Law & Practice” 2022/5
Marcinkowska J. [w:] Ustawy autorskie. Komentarz, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 27 pr. aut.
Markiewicz R., Kilka uwag o dozwolonym użytku w prawie autorskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2015/2
Markiewicz R., Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Warszawa 2020
Matas A., A missed deadline: the state of play of the Copyright Directive, Europeana pro, 2021, https://pro.europeana.eu/post/a-missed-deadline-the-state-of-play-of-the-copyright-directivenp (dostęp: 3.06.2023 r.)
Ożegalska-Trybalska J., Stanisławska-Kloc S., Cyfrowy dozwolony użytek edukacyjny – potrzeba chwili czy potrzeba zmian w obliczu nowych realiów nauczania?, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2020/4
Ożegalska-Trybalska J., Stanisławska-Kloc S., Implementacja art. 5 dyrektywy DSM do prawa polskiego – przyszłość edukacji i badań naukowych w prawie autorskim, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023/3
Priora G., Juette B.J., Mezei P., Copyright and Digital Teaching Exceptions in the EU: Legislative Developments and Implementation Models of Art. 5 CDSM Directive, „The International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2022/53
Szaroma M., Dozwolony użytek edukacyjny i naukowy w świetle art. 27 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2019/3
Woźnicki J. [w:] Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz, red. J. Woźnicki, LEX 2019, art. 7
Tomasz Targosz
Korzyści podlegające wydaniu w związku z naruszeniem praw własności intelektualnej
Jednym roszczeń dostępnych w przypadku naruszenia dla uprawnionych do praw własności intelektualnej jest żądanie wydania korzyści. Środek ten może być postrzegany jako rodzaj odszkodowania (jak w Niemczech) lub jako odrębny rodzaj roszczenia spokrewniony z bezpodstawnym wzbogaceniem. To drugie rozwiązanie ma miejsce w prawie polskim. Jedną z najtrudniejszych kwestii związanych ze stosowaniem tego środka w praktyce jest obliczenie kwoty zysku, jaką ma zapłacić naruszyciel. W artykule wskazano, że kluczowe jest ustalenie, jaka część zysku może być powiązana z popełnionym naruszeniem, a tym samym uznana za uzyskaną bezprawnie. W przeciwnym razie sprawca naruszenia zostałby nadmiernie ukarany, a środek nie spełniałby kryterium proporcjonalności. Konieczność ustalenia związku między zyskami a korzystaniem z przedmiotu ochrony musi zostać udowodniona we wszystkich przypadkach, nie tylko tych najbardziej oczywistych jak np. w przypadku tzw. produktów złożonych. Istnieją zasadniczo trzy sposoby ustalenia tego związku. Pierwszym z nich jest ustalenie, w jakim stopniu wykorzystany przedmiot własności intelektualnej wpłynął na decyzje zakupowe konsumentów lub innych nabywców produktów naruszających dane prawo. Drugim byłoby dokonanie autonomicznej oceny, biorąc pod uwagę szereg możliwych czynników. Wreszcie trzecią opcją jest zastosowanie standardu rozsądnej opłaty licencyjnej. To, co nie powinno być natomiast brane pod uwagę, to często przywoływany związek przyczynowy. W rzeczywistości kryterium to jest albo niemożliwe do ustalenia, albo prowadzi do niepożądanych rezultatów. W artykule wskazuję, że pierwsza opcja jest zazwyczaj najlepsza, ale pozostałe dwie nie powinny być odrzucane, ponieważ w niektórych przypadkach pierwsza metoda zawodzi. Na przykład wpływ na decyzje konsumentów nie jest możliwy do ustalenia, jeśli przedmiot własności intelektualnej nie jest wykorzystywany w produktach lub usługach dostępnych dla konsumentów lub profesjonalnych nabywców.
Słowa kluczowe: roszczenie o wydanie korzyści, naruszenie (prawa własności intelektualnej), zysk naruszyciela, związek przyczynowy
dr Tomasz Targosz
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0217-0284
Profits to Be Surrendered in Connection with an Infringement of Intellectual Property Rights
One of the remedies available to IP rightholders when their rights are infringed is surrender of profits. This remedy can be conceived as a type of damages (as in Germany) or as a separate type of claim related to unjust enrichment. The latter applies to Polish law. One of the most difficult issues in applying this remedy in practice is calculating the amount of profits to be paid by the infringer. The paper argues that it is crucial to determine what part of the profit can be linked to the infringement committed and thus be considered to have been wrongfully obtained. Otherwise, the infringer would be excessively punished and the remedy would not meet the criterion of proportionality. The need to establish the link between the profits and the use of the protected subject matter must be proven in all cases, not only in the most obvious scenarios, e.g., the so-called complex products. There are essentially three ways to establish this link. The first is to establish the extent to which the IP subject matter used has influenced the purchasing decisions of consumers or other buyers of the infringing products. The second would be to make an autonomous assessment, taking into account a variety of possible factors. Finally, the third option is to apply the standard of a reasonable royalty. What should not be considered, however, is the oft-invoked causal connection. In fact, this criterion is either impossible to establish or leads to undesirable results. The article argues that the first option is usually the best, but the other two should not be discarded because in some cases the first method fails. For example, the impact on consumer decisions is not relevant if the IP subject matter is not used in products or services available to consumers or even professional buyers.
Keywords: claim for surrender of profits, infringement (of an intellectual property right), infringer’s profits, causal link
Bibliografia / References
Asse M., Poirier R., L’évaluation des dommages et intérêts en matière de contrefaçon, „Revue Française de Comptabilité” 423 Juillet-Août 2009
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Błeszyński J., Ochrona autorskich praw majątkowych, Warszawa 1989
Czachórska-Jones B. [w:] System prawa własności intelektualnej, t. III, Prawo wynalazcze, red. A. Szajkowski, J. Szwaja, Ossolineum 1990
Czachórska-Jones B., Naruszenie patentu. Zagadnienia podstawowe, Ossolineum 1988
Czajkowska-Dąbrowska M., Przedmiot roszczenia o wydanie korzyści w prawie autorskim, „Nowe Prawo” 1983/4
Drzewiecki A. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2021
Eichmann H., Jestaedt D. [w:] H. Eichmann, D. Jestaedt, E. Fink, Ch. Meiser, Gesetz über den rechtlichen Schutz von Design, Verordnung (EG) Nr. 6/2002 über das Gemeinschaftsgeschmacksmuster, München 2019
Ernicke K., Die dreifache Schadensberechnung. Entstehung – Etablierung – Expansion, Tübingen 2020
Goldmann M. [w:] A. Kur, V. von Bomhard, F. Albrecht, Beck’scher Online-Kommentar Markenrecht, München 2023
Karpowicz A., Autor – wydawca. Poradnik prawa autorskiego, Warszawa 1994
Kopff A., Droit de suite a bezpodstawne wzbogacenie, „Nowe Prawo” 1970/2
Kubiak M. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2016
Machnikowski P. [w:] Zobowiązania, t. I, Przepisy ogólne i powiązane przepisy Księgi I KC. Komentarz, red. P. Machnikowski, Warszawa 2022
Mes P., Patentgesetz. Kommentar, München 2020
Michalak A., Wybrane problemy dochodzenia roszczenia o wydanie korzyści w związku z naruszeniem praw własności intelektualnej [w:] Qui bene dubitat, bene sciet. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Nowińskiej, red. J. Barta, J. Chwalba, R. Markiewicz, P. Wasilewski, Warszawa 2018
Niewęgłowski A., Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021
Podrecki P. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Warszawa 2020
Podrecki P., Środki ochrony praw własności intelektualnej, Warszawa 2010
Rząsa G. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. R.M. Sarbiński, W. Machała, Warszawa 2019
Seaman Ch.B., Cotter T.F., Love B.J., Siebrasse N.V., Suzuki M., Lost profits and disgorgement [w:] Patent Remedies and Complex Products, red. C. Biddle, J. Contreras, B. Love, N. Siebrasse, Cambridge 2019
Sikorski R., Towards a more orderly application of proportionality to patent injunctions in the European Union, „The International Review of Intellectual Property and Competition Law (IIC)” 2022/53
Skubisz R., Prawo z rejestracji znaku towarowego i jego ochrona, Lublin 1988
Skubisz R., Roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści w prawie własności przemysłowej [w:] Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej, red. R. Skubisz, A. Kidyba, Kraków 2007
Stefańczyk-Kaczmarzyk J. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. M. Kondrat, Warszawa 2021
Szczepanowska-Kozłowska K. [w:] E. Nowińska, U. Promińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Własność przemysłowa i jej ochrona, Warszawa 2014
Tischner A., Odpowiedzialność majątkowa za naruszenie prawa do znaku towarowego, Warszawa 2008
Traple E. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Traple E., Podrecki P. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 14C, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2017
Vall M. du, Traple E. [w:] Prawo patentowe, red. M. du Vall, E. Traple, Warszawa 2017
Żelechowski Ł. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. Ł. Żelechowski, Warszawa 2022
Agnieszka Vetulani-Cęgiel
O aktywności i roli interesariuszy w polskich procesach kształtowania prawa autorskiego
Aktywność grup interesu w systemach politycznych coraz częściej przyciąga uwagę badaczy. Celem artykułu jest zbadanie aktywności i roli interesariuszy w kształtowaniu polskiej polityki w zakresie prawa autorskiego. W oparciu o dane dotyczące formalnych konsultacji, zebrane w ramach monitoringu legislacyjnego w zakresie kształtowania prawa autorskiego w Polsce w latach 2013-2019, artykuł analizuje zakres zaangażowania interesariuszy, reprezentację interesów, a także implikacje konsultacji danego typu. Diagnoza (słabej) partycypacji grup interesu i niektórych mankamentów konsultacji prowadzi do drugiego pytania, o rolę interesariuszy w kształtowaniu polityki. W celu znalezienia odpowiedzi, analiza sięga do przepisów polskiej ustawy o lobbingu (2005), a także do najnowszych ustaleń dotyczących lobbingu i doradztwa politycznego w procesach kształtowania polityki. Artykuł dowodzi, że status interesariuszy w polskich procesach kształtowania polityki jest niejasny, a ich rola zależy od kontekstu instytucjonalnego oraz percepcji aktorów. Niedocenianie interesariuszy jako dostawców informacji i wiedzy eksperckiej negatywnie wpływa na przejrzystość i jakość procesów kształtowania polityki, a także na wyniki procesów politycznych.
Słowa kluczowe: lobbing, grupy interesu, interesariusze, procesy kształtowania prawa, konsultacje, prawo autorskie
dr hab. Agnieszka Vetulani-Cęgiel, professor of the Adam Mickiewicz University
Collegium Polonicum, Adam Mickiewicz University in Poznan, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4986-6388
On Stakeholders’ Activity and Role in Polish Processes of Copyright Law Formation
The activity of interest groups in political systems increasingly attracts scholars’ attention. The article aims to investigate the activity and role of stakeholders in Polish policymaking in the field of copyright law. Based on data concerning formal consultations, gathered within legislative monitoring in the field of copyright law formation in Poland in 2013–2019, the article analyses the scope of stakeholders’ engagement, representation of interests, as well as the implications of consultations of a particular type. The diagnosis of interest groups’ (weak) participation and some drawbacks of consultations leads to the second question about the stakeholders’ role in policymaking. To find an answer, the analysis is applied to the provisions of the Polish Lobbying Act (2005), as well as to recent findings on lobbying and policy consulting in policymaking processes. The article argues that the status of stakeholders in the Polish policymaking is unclear and that their role depends on the institutional context and actors’ perception. Underestimating stakeholders as information and expertise providers negatively affects the transparency and quality of policymaking, as well as the outputs of political processes.
Keywords: lobbying, interest groups, stakeholders, law formation processes, consultations, copyright law
Bibliografia / References
Baumgartner F.R., Berry J.M., Hojnacki M., Kimball D.C., Leech B.L., Lobbying and Policy Change: Who Wins, Who Loses, and Why, Chicago–London 2009
Beyers J., Voice and access: Political practices of European interest associations, „European Union Politics” 2004/5(2)
Binderkrantz A., Different groups, different strategies: How interest groups pursue their political ambitions, „Scandinavian Political Studies” 2008/31(2)
Bouwen P., Corporate lobbying in the European Union: The logic of access, „Journal of European Public Policy” 2002/9(3)
Bunea A., Chrisp J., Reconciling participatory and evidence-based policymaking in the EU Better Regulation policy: Mission (im)possible?, „Journal of European Integration” 2023/45(5)
Chalmers A.W., Getting a seat at the table: Capital, capture and expert groups in the European Union, „West European Politics” 2014/37(5)
Chalmers A.W., Interests, influence and information: Comparing the influence of interest groups in the European Union, „Journal of European Integration” 2011/33(4)
Cianciara A.K., Vetulani-Cęgiel A., Doradcy czy lobbyści? O rolach, formach i efektywności doradztwa politycznego i lobbingu z perspektywy polskich i niemieckich ekspertów [w:] Polityczna kultura ekspercka w Polsce i w Niemczech. Politycy, doradcy i lobbyści w perspektywie porównawczej, red. A. Kopka, D. Piontek, Poznań 2022
Craft J., Halligan J., Assessing 30 years of Westminster policy advisory system experience, „Policy Sciences” 2017/50(1)
Dür A., Mateo G., Gaining access or going public? Interest group strategies in five European countries, „European Journal of Political Research” 2013/52(5)
Finck M., Moscon V., Copyright law on blockchains: Between new forms of rights administration and Digital Rights Management 2.0, „IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2019/50(1)
Greenwood J., Interest Representation in the European Union, London 2017
Grzeszak J., Sadło K., Stokłuska E., Konsultacje publiczne w ministerstwach. Raport z przeglądu praktyk konsultacyjnych prowadzonych na szczeblu centralnym, Warszawa 2015
Jezierska K., Coming out of the liberal closet. Think tanks and de-democratization in Poland, „Democratization” 2023/30(2)
Klüver H., Biasing politics? Interest group participation in EU policy-making, „West European Politics” 2012/35(5)
Kohler-Koch B., Buth V., Civil society in EU governance: lobby groups like any other?, „TranState Working Papers” 2009/108
Kohler-Koch B., Quittkat C., De-Mystification of Participatory Democracy: EU Governance and Civil Society, Oxford 2013
Ożegalska-Trybalska J., Stanisławska-Kloc S., Implementacja art. 5 dyrektywy DSM do prawa polskiego – przyszłość edukacji i badań naukowych w prawie autorskim, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023/3
Polityczna kultura ekspercka w Polsce i w Niemczech. Politycy, doradcy i lobbyści w perspektywie porównawczej, red. A. Kopka, D. Piontek, Poznań 2022
Pospieszna P., Vetulani-Cęgiel A., Polish interest groups facing democratic backsliding, „Interest Groups & Advocacy” 2021/10(2)
Quittkat C., Kotzian P., Lobbying via consultation – territorial and functional interests in the Commission’s consultation regime, „Journal of European Integration” 2011/33(4)
Radaelli C.M., The role of knowledge in the policy process, „Journal of European Public Policy” 1995/2(2)
The Role of Expert Knowledge in EU Executive Institutions, red. Å. Gornitzka, C. Holst, „Politics and Governance” 2015/3(1), special issue
Saurugger S., Interest groups and democracy in the European Union, „West European Politics” 2008/31(6)
Vetulani-Cęgiel A., Lobbing w procesie kształtowania prawa autorskiego w Unii Europejskiej. Studium przypadków: czas trwania praw pokrewnych, dzieła osierocone, ACTA, Warszawa 2014
Vetulani-Cęgiel A., (Nad)reprezentacja interesów w procesie kształtowania polityki publicznej na przykładzie obszaru prawno-autorskiego w Polsce, „Studia z Polityki Publicznej” 2020/2(26)
Vetulani-Cęgiel A., Polski lobbing w obszarze prawa autorskiego na tle systemu unijnego, Warszawa 2020
Vetulani-Cęgiel A., Biskup B., Wymiary instytucjonalizacji rynku lobbingu i doradztwa politycznego w Polsce i w Niemczech w opinii ekspertów i parlamentarzystów [w:] Polityczna kultura ekspercka w Polsce i w Niemczech. Politycy, doradcy i lobbyści w perspektywie porównawczej, red. A. Kopka, D. Piontek, Poznań 2022
Vetulani-Cęgiel A., Meyer T., Power to the people? Evaluating the European Commission’s engagement efforts in EU copyright policy, „Journal of European Integration” 2021/43(8)
Wiszowaty M.M., Działalność lobbingowa w procesie stanowienia prawa. Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. z komentarzem, Warszawa 2010
Bohdan Widła
Dozwolony użytek edukacyjny i naukowy programów komputerowych – uwagi na tle projektu polskiej implementacji art. 5 dyrektywy 2019/790
Dozwolony użytek edukacyjny i naukowy programów komputerowych – uwagi na tle projektu polskiej implementacji art. 5 dyrektywy 2019/790
Jeżeli wejdą w życie projektowane zmiany, art. 27 pr. aut. w brzmieniu nadanym w celu zapewnienia zgodności z dyrektywą 2019/790 będzie miał w całości zastosowanie do programów komputerowych. W konsekwencji dozwolony użytek edukacyjny zostanie rozszerzony na programy komputerowe. Projektowane brzmienie art. 27 pr. aut. zezwoli na niektóre czynności związane z działalnością dydaktyczną, które wkraczają w majątkowe prawa autorskie i obecnie wymagają zezwolenia uprawnionego. Jednak zwielokrotnianie będzie dopuszczalne jedynie w odniesieniu do części rozpowszechnionych utworów oraz drobnych utworów w całości. Biorąc pod uwagę techniczną specyfikę oprogramowania, bardzo ograniczy to praktyczne znaczenie nowej postaci dozwolonego użytku. Przede wszystkim tylko w nielicznych przypadkach dopuszczalne będzie uruchomienie programu, które z reguły wiąże się ze jego zwielokrotnieniem w całości. Ponadto, zupełnie niezależnie od wdrożenia dyrektywy 2019/790, programy komputerowe zostaną w ograniczonym zakresie objęte dozwolonym użytkiem naukowym (badawczym). Ta zmiana pozwoli uzupełnić kilka luk obecnej regulacji. Chodzi tu zwłaszcza o nie dość daleko idące postanowienia dotyczące analizy programu komputerowego (art. 75 ust. 2 pkt 2 pr. aut.), dekompilacji (art. 75 ust. 2 pkt 3 pr. aut.) oraz eksploracji tekstów i danych.
Słowa kluczowe: programy komputerowe, dozwolony użytek edukacyjny, dozwolony użytek naukowy, jednolity rynek cyfrowy
dr Bohdan Widła
Intellectual Property Law Chair, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2100-8506
Permitted Educational and Scientific Use of Computer Programs. Remarks on the Implementation of Article 5 of Directive 2019/790 into Polish Law
If the proposed amendments to the Polish copyright law come into force, Article 27 of the Polish Copyright Act, as amended to conform to the requirements of Directive 2019/790, will start to apply in its entirety to computer programs. Firstly, this will extend the exception (permitted use) for educational purposes to include computer programs. The proposed wording of Article 27 of the Copyright Act will allow some education-related activities covered by copyright in computer programs, which currently require the rightholder’s authorization. However, reproduction will only be allowed for parts of disseminated works and whole minor works. Due to the technical particularities of software, this will severely limit the practical significance of this form of permitted use. In particular, only in a few cases under Article 27 of the Copyright Law will it be permitted to run the program, which usually requires its reproduction in full. Secondly, and entirely aside from the implementation of Directive 2019/790, limited scientific (research) use of computer programs will be introduced. This change will fill several gaps in the current regulation. These include, in particular, the inadequacies of provisions on black-box analysis (Article 75(2)(2) of the Copyright Act), decompilation (Article 75(2)(3) of the Copyright Act), and text and data mining.
Keywords: computer programs, permitted educational use, permitted scientific use, Digital Single Market
Bibliografia / References
Doniec J., Prawnoautorska ochrona złośliwego oprogramowania, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2021/2
Dreier T., Schulze G., Urheberrechtsgesetz, wyd. 7, Beck Online 2022
Dussolier S., The limitations and exceptions to copyright and related rights for libraries, research and teaching uses [w:] Study on the Application of Directive 2001/29/EC on Copyright and Related Rights in the Information Society (The „InfoSoc Directive”), red. J.P. Triaille, Bruxelles 2013
Griffiths J., Synodinou T., Xalabarder R., Comment of the European Copyright Society Addressing Selected Aspects of the Implementation of Articles 3 to 7 of Directive (EU) 2019/790 on Copyright in the Digital Single Market, 3.05.2022 r., https://europeancopyrightsocietydotorg.files.wordpress.com/2022/05/ecs_exceptions_final-3.pdf (dostęp: 30.04.2023 r.)
Grützmacher M. [w:] Urheberrecht, red. A.-A. Wandtke, W. Bullinger, wyd. 6, Beck Online 2022
Hugenholtz P.B. i in., The Recasting of Copyright & Related Rights for the Knowledge Economy. Final Report, Amsterdam 2006
Juściński P., Dozwolony użytek programów komputerowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2022/3
Klafkowska-Waśniowska K., History will teach us nothing? The evolution of the copyright framework for educational uses, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020/2
Lewinski S. von, Rental and lending rights Directive [w:] European Copyright Law: A Commentary, red. M.M. Walter, S. von Lewinski, New York 2010
Lewinski S. von, Walter M.M. [w:] European Copyright Law. A Commentary, red. M.M. Walter, S. von Lewinsky, Oxford 2010
Marcinkowska J. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Markiewicz R., Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Warszawa 2021
Metzger A., Copyright and Patents on Software: The UPC’s Answer to an Old Problem of Intellectual Property Overlaps [w:] Transition and Coherence in Intellectual Property Law Essays in Honour of Annette Kur, red. N. Bruun, G.B. Dinwoodie, M. Levin, A. Ohly, Cambridge 2020
Okoń Z., Modyfikacja i opracowanie programu komputerowego w polskim prawie autorskim , „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2010/4
Okoń Z., Prawnoautorska ochrona programów komputerowych, Warszawa 2021
Priora G., Jütte B.J., Mezei P., Copyright and digital teaching exceptions in the EU: Legislative developments and implementation models of Art. 5 CDSM Directive, „IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law” 2022/53(4)
Rosati E., Copyright in the Digital Single Market: Article-by-article Commentary to the Provisions of Directive 2019/790, Oxford 2021
Stanisławska-Kloc S., Ożegalska-Trybalska J., Implementacja art. 5 dyrektywy DSM do prawa polskiego – przyszłość edukacji i badań naukowych w prawie autorskim, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023/3
Szajkowski A., Żakowska-Henzler H. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 14A, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2017
Szaroma M., Korzystanie z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną w cyfrowej i transgranicznej działalności dydaktycznej w świetle art. 5 dyrektywy 2019/790, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2021/1
Widła B., Programy komputerowe jako przedmiot eksploracji tekstów i danych w kontekście dyrektywy 2019/790, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023/3
Joanna Wiszniewska
Influencer marketing – wybrane zagadnienia prawne
Marketing influencerski jest strategią marketingową, która w ostatnich latach zyskała ogromną popularność. Fenomen ten, jakkolwiek szeroko opisywany od strony marketingowej, socjologicznej czy psychologicznej, wciąż nie został szerzej opracowany z perspektywy polskiego prawa. W artykule omówione zostały wybrane zagadnienia prawne, które w opinii autorki mają największe znaczenie praktyczne. Po pierwsze omówiono kwestię niejednolitości pojęcia influencera oraz wskazano elementy wspólne różnych definicji. Kolejno przedstawiono zagadnienie wpływu influencera na konsumenta w związku ze szczególnym charakterem tego rodzaju reklamy. Po trzecie wykazano, że choć w polskim prawie nie ma przepisów szczegółowo regulujących reklamę influencerską, w tym w newralgicznym obszarze prawidłowego oznaczania treści komercyjnych, nie oznacza to, że influencerzy, zwłaszcza w porównianiu z innymi podmiotami występującymi na rynku reklamowym, mają większą czy nawet całkowitą dowolność w swoich działaniach. W szczególności podlegają oni wszelkim regulacjom tzw. ogólnego prawa reklamy, choćby w zakresie nieuczciwych praktyk rynkowych czy czynów nieuczciwej konkurencji. W tym kontekście omówiono status influencera jako przedsiębiorcy. Dodatkowo wskazano przykłady przepisów szczególnych, którym podlegają również influencerzy m.in. w zakresie reklamy produktów sensytywnych. Artykuł zakończono postulatem całościowej rewizji przepisów związanych z ochroną konsumentów i zwalczaniem nieuczciwej konkurencji (bez ograniczania się do zagadnień związanych z marketingiem influencerskim), tak aby nie było wątpliwości, że znajdują one zastosowanie także do działań i zaniechań w internecie.
Słowa kluczowe: reklama, marketing influencerski, oznaczanie reklamy, prawo reklamy, media społecznościowe, rekomendacje Prezesa UOKiK
dr Joanna Wiszniewska
Intellectual Property Law Chair, Jagiellonian University in Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2970-8005
Influencer Marketing: Selected Legal Issues
Influencer marketing is a marketing strategy that has gained enormous popularity in recent years. Although widely described from the marketing, sociological or psychological perspectives, this phenomenon has still not been analysed more extensively from the perspective of Polish law. The article discusses selected legal issues that the author believes to be of the greatest practical importance. Firstly, the issue of the heterogeneity of the notion of influencer is discussed and the common elements of the various definitions are identified. Then, an influencer’s impact on consumers in connection with the specific nature of this type of advertising is presented. Thirdly, it is shown that although there are no provisions in Polish law regulating influencer advertising in detail, including in the sensitive area of proper labelling of commercial content, this does not mean that influencers enjoy greater or even complete freedom in their actions, especially in comparison with other actors on the advertising market. In particular, they are subject to all regulations of the so-called general advertising law, if only with regard to unfair market practices or acts of unfair competition. In this context, the status of influencers as entrepreneurs is discussed. Furthermore, examples are provided of special provisions which apply to influencers as well in terms of advertising of, e.g., sensitive products. The article concludes with a call for a comprehensive revision of provisions related to consumer protection and the fight against unfair competition (without being limited to issues related to influencer marketing), so that there is no doubt that they also apply to online acts and omissions.
Keywords: advertising, influencer marketing, advertising labelling, advertising law, social media, recommendations of the President of the Office for Competition and Consumer Protection
Bibliografia / References
#współpraca? Szkoda, że nie z Urzędem, 29.06.2022 r., https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=18645&news_page=15 (dostęp: 2.05.2023 r.)
Abidin C i in., A review of formal and informal regulations in the Nordic influencer industry , „Nordic Journal of Media Studies” 2020/2, https://www.doi.org/10.2478/njms-2020–0007
Aichner T., Jacob F., Measuring the degree of corporate social media use, „International Journal of Market Research” 2015/57(2)
Antoniou A., Advertising regulation and transparency in influencers’ endorsements on social media, „Communications Law – Journal of Computer, Media and Telecommunications Law” 2021/26(4)
Belanche D., Casaló L.V., Flavián M., Ibáñez-Sánchez S., Building influencers’ credibility on Instagram: Effects on followers’ attitudes and behavioral responses toward the influencer, „Journal of Retailing and Consumer Services” 2021/61, https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2021.102585
Chajzer, Doda i Rozenek-Majdan z zarzutami UOKiK, 13.02.2023 r., https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19340&news_page=3 (dostęp: 2.05.2023 r.)
Figaj B., Janusz Palikot i Kuba Wojewódzki staną przed sądem. Grozi im pół miliona złotych grzywny, PAP, 28.04.2023 r., https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1566543%2Cjanusz-palikot-i-kuba-wo-jewodzki-stana-przed-sadem-grozi-im-pol-miliona (dostęp: 2.05.2023 r.)
Fletcher W., Powers of Persuasion: The Inside Story of British Advertising 1951–2000, Oxford 2008
Fowler K., Thomas V., Influencer marketing: A scoping review and a look ahead , „Journal of Marketing Management” 2023, January, DOI: 10.1080/0267257X.2022.2157038
Global Communications Report 2018: The Evolution of Ethics, Annenberg School of Journalism, http://assets.uscannenberg.org/docs/2018-global-communications-report-evolution-of-ethics.pdf (dostęp: 2.05.2023 r.)
Goanta C., Yohanis A., Jaiman V., Urovi V., Web monetisation, „Internet Policy Review” 2022/11(1), https://doi.org/10.14763/2022.1.1650
Hudders L., De Jans S., De Veirman M., The commercialization of social media stars: A literature review and conceptual framework on the strategic use of social media influencers, „International Journal of Advertising” 2021/40(3), DOI: 10.1080/02650487.2020.1836925
Hudders L., Lou C., The rosy world of influencer marketing? Its bright and dark sides, and future research recommendations, „International Journal of Advertising” 2023/42(1), DOI: 10.1080/02650487.2022.2137318
Ignatowicz Z. [w:] Prawo farmaceutyczne. Komentarz, red. W.L. Olszewski, Warszawa 2016
An Influencer’s Guide to making clear that ads are ads, 2020, https://www.asa.org.uk/static/uploaded/3af39c72–76e1–4a59-b2b47e81a034cd1d.pdf (dostęp: 2.05.2023 r.)
Koszowski M. [w:] I. Niżnik-Dobosz, M. Koszowski, Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz, LEX 2022, komentarz do art. 13 1
Kryptoreklama na Instagramie? Zarzuty Prezesa UOKiK, 25.07.2022 r., https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=18731&news_page=14 (dostęp: 2.05.2023 r.)
Kryptoreklamy w social mediach influencerów? Postępowanie wyjaśniające Prezesa UOKiK , 29.09.2021 r., https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=17856 (dostęp: 28.04.2023 r.)
Leung F.F., Gu F.F, Palmatier R.W., Online influencer marketing, „Journal of the Academy of Marketing Science” 2022/50, https://doi.org/10.1007/s11747–021–00829–4
Luzak J.A., Influencerzy a reklama – aspekty prawne [w:] Reklama. Aspekty prawne. Nowe wyzwania, red. M. Namysłowska, Warszawa 2022
Maffashion i Maciej Musiał z zarzutami, PAP, 26.04.2023 r., https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1565567%2Cmaffashion-i-maciej-musial-z-zarzutami.html (dostęp: 2.05.2023 r.)
McIntyre K., The evolution of social media from 1969 to 2013: A change in competition and a trend toward complementary, niche sites, „The Journal of Social Media in Society” 2014/3(2)
Meikle G., Social Media: Communication, Sharing and Visibility, New York 2016, https://doi.org/10.4324/9781315884172
Michaelsen F. i in., The impact of influencers on advertising and consumer protection in the Single Market, Policy Department for Economic, Scientific and Quality of Life Policies, European Parliament, Luxembourg 2022
Okoń Z., Cechy publicznej reklamy i promocji napojów alkoholowych [w:] Reklama. Aspekty prawne. Nowe wyzwania, red. M. Namysłowska, Warszawa 2022
Oleksiewicz I., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, Warszawa 2013
Ortová N., Hejlová D., Weiss D., Creation of a Code of Ethics for Influencer Marketing: The case of the Czech Republic, „Journal of Media Ethics” 2023/38(2), DOI: 10.1080/23736992.2023.2193958
Piehler R., Schade M., Sinnig J., Burmann C., Traditional or ‘instafamous’ celebrity? Role of origin of fame in social media influencer marketing, „Journal of Strategic Marketing” 2022/30(4), DOI: 10.1080/0965254X.2021.1909107
Rekomendacje Prezesa UOKiK dotyczące oznaczania treści reklamowych przez influencerów w mediach społecznościowych, Warszawa 2022, https://uokik.gov.pl/download.php?plik=26685 (dostęp: 29.04.2023 r.)
Schouten A.P., Janssen L., Verspaget M., Celebrity vs. Influencer endorsements in advertising: the role of identification, credibility, and Product-Endorser fit, „International Journal of Advertising” 2020/39(2), DOI: 10.1080/02650487.2019.1634898
Stefanicki R., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, Warszawa 2009
The State of Influencer Marketing 2022 , Influencer Marketing Hub, https://influencermarketinghub.com/ebooks/Influencer_Marketing_Benchmark_Report_2022.pdf (dostęp: 2.05.2023 r.)
The State of Influencer Marketing 2023: Benchmark Report, Influencer Marketing Hub, https://influencermarketinghub.com/influencer-marketing-benchmark-report/ (dostęp: 2.05.2023 r.)
Szczepanowska-Kozłowska K. [w:] E. Nowińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2022
Szwaja J., Kubiak-Cyrul A. [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, Warszawa 2019
Voorveld H.A.M., van Noort G., Muntinga D.G., Bronner F., Engagement with social media and social media advertising: The differentiating role of platform type, „Journal of Advertising” 2018/47(1), DOI: 10.1080/00913367.2017.1405754
Vrontis D., Makrides A., Christofi M., Thrassou A., Social media influencer marketing: A systematic review, integrative framework and future research agenda, „International Journal of Consumer Studies” 2021/45, https://doi.org/10.1111/ijcs.12647
Wiszniewska J., Nowe zasady reklamy wyrobów medycznych – ewolucja czy rewolucja?, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2022/4
Wolański R., Tango milonga, czyli co nam zostało z dawnych lat, Poznań 2019
