Przegląd Sądowy 5/2018

dr hab. Kamil Antonów
profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Opolskiego

Artykuł stanowi zmodyfikowaną wersję referatu wygłoszonego 26.06.2017 r. na ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. „Współczesne problemy prawa ubezpieczeń społecznych” połączonej z jubileuszem pracy naukowej Profesor Inetty Jędrasik-Jankowskiej. 

Ochrona socjalna sędziów sądów powszechnych

Artykuł dotyczy zagadnienia ochrony socjalnej sędziów na wypadek przejścia (przeniesienia) sędziego w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił. Autor aprobuje wyłączenie sędziów z systemu ubezpieczeń społecznych, lecz zgłasza zastrzeżenia w zakresie obowiązujących regulacji prawnych odnoszących się do instytucji uposażenia w stanie spoczynku. W tej dziedzinie nie zgadza się z poglądem, że uzasadnienie szczególnych uprawnień socjalnych sędziów wynika z objęcia ich gwarancjami niezawisłości i nieusuwalności (art. 178 i 180 Konstytucji RP) oraz potrzeby zapewnienia godności dawniej sprawowanego urzędu. Uważa zatem, że instytucja uposażenia w stanie spoczynku powinna być rozpatrywana z punktu widzenia prawa do zabezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Przyjmując to stanowisko autor proponuje dokonanie licznych zmian w konstrukcji prawnej tego świadczenia zarówno w aspekcie nabycia prawa do uposażenia, jak i ustalenia jego wysokości.

Słowa kluczowe:
stan spoczynku, uposażenie w stanie spoczynku, służbowy stosunek pracy sędziego, przejście (przeniesienie) w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił

Social protection of common court judges

The article regards the issue of social protection of judges in the event of retirement on account of age, sickness or loss of strength. The author approves excluding judges from the social insurance system but raises objections to legal regulations in force related to the institution of retirement pension. In this matter the author does not agree with a standpoint that the guaranteed judicial independence and irremovability (articles 178 and 180 of the Constitution of the Republic of Poland) as well as the necessity of assuring the dignity of the previously held office justify unique social benefits of judges. The author presents a standpoint that the institution of retirement pension should be considered in relation to the right to social security, as stipulated by article 67 sec. 1 of the Constitution of the Republic of Poland. Adopting this standpoint, the author proposes numerous amendments in the legal construction of the aforementioned benefit both in regard to acquiring the right to such pension as well as establishing its amount.

Keywords:
retirement, retirement pension, employment relationship of judge, retirement on account of age, sickness or loss of strength

Bibliografia

• Antonów K. [w:] Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, red. K.W. Baran, Warszawa 2017 r.
• Bartnicki M. [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, red. K. Antonów, Warszawa 2014 r.
• Bartnicki M., Suchacki B. [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, red. K. Antonów, Warszawa 2014 r.
• Dąbrowski S., Łazarska A. [w:] Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz LEX, red. A. Górski, Warszawa 2013 r.
• Ereciński T., Gudowski J., Iwulski J., Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz, red. J. Gudowski, Warszawa 2010 r.
• Gonera K. [w:] Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz LEX, red. A. Górski, Warszawa 2013 r.
• Górski A. (red.), Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz LEX, Warszawa 2013 r.
• Informacja o wybranych świadczeniach pieniężnych. Grudzień 2015 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych, Warszawa 2016, tab. 16, www.zus.pl, zakładka „Baza wiedzy. Statystyka. Miesięczna informacja o wybranych świadczeniach pieniężnych”
• Jończyk J., Prawo zabezpieczenia społecznego, Kraków 2006 r.
• Kuczyński T., Glosa do uchwały SN z 27.09.2002 r., III UZP 5/02, OSP 2004/9, poz. 108
• Lach D.E., Sędziowie a ubezpieczenia społeczne, „Przegląd Sądowy” 2015/9
• Materniak-Pawłowska M., Zawód sędziego w Polsce w latach 1918-1939, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2011, t. LXIII, z. 1
• Piątkowski M. [w:] Cz. Jackowiak (przew. kom. red.), Rozwój ubezpieczeń społecznych w Polsce, Wrocław 1991 r.
• Piebiak Ł., Odpowiedź na interpelację nr 10961 w sprawie emerytur sędziowskich, załącznik 4
• Romer T., Sanetra W., Stan spoczynku, czyli instytucja o szczególnym i jednolitym charakterze, „Rzeczpospolita” z 11.12.1997 r.
• Ślebzak K., Konstytucyjne aspekty dopuszczalności likwidacji wcześniejszego stanu spoczynku sędziów [w:] Z aktualnych zagadnień prawa pracy i zabezpieczenia społecznych. Księga Jubileuszowa Profesora Waleriana Sanetry, red. B. Cudowski, J. Iwulski, Białystok 2013 r.
• Wagner B., Kilka refleksji na temat sędziowskiego stanu spoczynku i nie tylko, „Przegląd Sądowy” 2014/4
• Wolak G., Podleganie przez sędziów ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zawarcia umowy zlecenia, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2014/7
• Żyliński T., Zaopatrzenie emerytalne służby państwowej w okresie międzywojennym, Acta Universitatis Wratislaviensis No 719, Prawo CXXI, Wrocław 1984

dr Adam Błachnio

adiunkt w Katedrze Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, prokurator Prokuratury Okręgowej Warszawa Praga w Warszawie del. do Prokuratury Regionalnej w Warszawie

Przestępstwo poświadczenia nieprawdy w fakturze na gruncie art. 271a k.k.

Artykuł omawia problematykę przestępstwa poświadczenia nieprawdy w fakturze określonego w art. 271a k.k. W poczynionych rozważaniach autor kolejno się omawia przedmiot ochrony omawianego przepisu, znamiona strony podmiotowej i przedmiotowej, a także zagadnienia szczególne związane z typami kwalifikowanymi oraz uprzywilejowanym wskazanego czynu zabronionego.

Słowa kluczowe:
faktura, poświadczenie nieprawdy, Kodeks karny, przestępstwo skarbowe

The crime of attesting the untruth in invoice on the basis of Article 271a Penal code

This article discusses the issues related to the crime of attesting the untruth in invoice defined in Article 271a penal code. In his reflections, the author analyzes the subject matter of the protection, and the subjective and objective elements of its legal description, as well as specific issues related to the types of the crime indicated as qualified and privileged offenses.

Keywords:
invoice, attesting the untruth, Penal code, tax crime

Bibliografia

• Bartosiewicz A., VAT. Komentarz, LEX 2017, komentarz do art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług
• Gałązka M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. K. Wiak, Warszawa 2012
• Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, Warszawa 2015
• Majewski J. [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, Komentarz do art. 53–116, red. A. Zoll, Warszawa 2016
• Manowska M.[w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Art. 1–50538, red. M. Manowska, LEX/el. 2015
• Mozgawa M.[w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2017, komentarz do art. 271a k.k., stan prawny na dzień 7.08.2017 r.
• Piórkowska-Flieger J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, LEX/el. 2016
• Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2015
• Razowski T. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, LEX/el. 2014
• Wilk L., Zagrodnik J., Prawo karne skarbowe, Warszawa 2009
• Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2011, s. 214
• Wróbel W. [w:] Kodeks karny. Część szczególna., t. 2, Komentarz do art. 117–277, red. A. Zoll, Kraków 2006
• Zawłocki R.[w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Komentarz do artykułów 222–316, red. A. Wąsek, Warszawa 2005
• Zoll A. [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, cz. 1,. Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016

dr hab. Paweł Borecki
Uniwersytet Warszawski, Wydział Prawa i Administracji, Zakład Prawa Wyznaniowego

W sprawie rejestracji nowych związków wyznaniowych. Uwagi na tle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach tzw. niezależnych gmin żydowskich

Linia orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, ukształtowana w latach 2014-2017, dotycząca rejestracji tzw. niezależnych gmin żydowskich zasługuje na pełną aprobatę. Sąd przeciwstawił się działaniom Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich, mających na celu wykreślenie innych judaistycznych związków wyznaniowych z rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. NSA zasadnie stanął na stanowisku, że polskie prawo nie wprowadza przymusu przynależności wyznawców judaizmu do jednego związku wyznaniowego – Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich. Powstanie nowych związków wyznaniowych zależy od woli ich członków, a nie od zgody innych wspólnot religijnych. Związek Gmin Wyznaniowych żydowskich od lat wykazuje tendencje monopolistyczne. Potwierdza to jego prawo wewnętrzne z 2006 r. W związku z tym należy podkreślić, że rejestrowanie nowych związków wyznaniowych w Polsce, pomimo podwyższenia kryteriów od 1998 r., jest całkiem liberalne. Wniosek o rejestracje winno złożyć co najmniej 100. obywateli polskich mających pełną zdolność do czynności prawnych. W szeregu państwach Europy środkowej zasady legalizacji wspólnot religijnych są znacznie trudniejsze. W świetle badanego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego zasadne jest twierdzenie, że jest on jednym z głównym gwarantów wolności sumienia i wyznania we współczesnej Polsce.

Słowa kluczowe:
wolność religijna, związek wyznaniowy, gmina wyznaniowa żydowska, Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich, Naczelny Sąd Administracyjny

Regarding the registration of new religious associations. Comments on the case-law of the Supreme Administrative Court in matters of so-called independent Jewish communities

The line of jurisprudence of the Supreme Administrative Court, shaped in the years 2014–2017, regarding the registration of the so-called independent Jewish communities deserve full approval. The court opposed the activities of the Union of Jewish Religious Communities, aimed at deleting other Judaic religious associations from the register of churches and other religious associations. The NSA reasonedly took the view that Polish law does not force the membership of Judaism's followers to one religious association – the Union of Jewish Religious Communities. The emergence of new religious associations depends on the will of their members and not on the consent of other religious communities. The Association of Jewish Religious Communities has been showing monopolistic tendencies for years. This is confirmed by its internal law of 2006. In this regard, it should be emphasized that registration of new religious associations in Poland, despite the higher criteria since 1998, is quite liberal. The application for registration should be submitted by at least 100 Polish citizens who have full legal capacity. In a number of Central European countries, the principles of legalizing religious communities are much more difficult. In the light of the case-law of the Supreme Administrative Court, it is justified to claim that he is one of the main guarantors of freedom of conscience and religion in contemporary Poland.

Keywords:
religious freedom, religious association, Jewish religious commune, Union of Jewish Religious Communities, Supreme Administrative Court

Bibliografia

• Borecki P., Prawo wyznaniowe w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskie z 1997 roku, Warszawa 2013
• Borecki P., Reprywatyzacja nieruchomości na rzecz gmin wyznaniowych żydowskich, „Państwo i Prawo” 2011/9, s. 61–73
• Ciecieląg P, Wyznania religijne w Polsce 2012–2014, Warszawa 2016
• Czohara A., Zieliński T. J., Ustawa o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Polsce. Komentarz, Warszawa 2012
• Ekspertyza w sprawie rejestracji wspólnot religijnych względnie innej formy wprowadzenia tych podmiotów do obrotu prawnego w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej poza Polską (wykonana przez ekspertów powołanych przez Polskie Towarzystwo Prawa Wyznaniowego), „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2014, t. 6
• Krasowski K., Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historycznoprawne, Warszawa–Poznań 1988
• Mezglewski A., Misztal H., Stanisz P., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2011
• Mniejszości wyznaniowe w Polsce. Prawo wewnętrzne (statutowe), wprow., zbiór statutów, oprac. R. Brożyniak, M. Winiarczyk-Kossakowska, Warszawa 2014
• Moravčikova M., Państwo i kościół w Republice Słowacji [w:] Państwo i kościół w krajach Unii Europejskiej, red. G. Robbers, Wrocław 2007
• Pietrzak M., Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999
• Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2013
• Winiarczyk-Kossakowska M., Państwowe prawo wyznaniowe w praktyce administracyjnej, Warszawa 1999

dr Marcin Łolik
adwokat

Więź rodzinna jako dobro osobiste. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 10.02.2017 r., V CSK 291/16

Niniejsza glosa dotyczy wyroku Sądu Najwyższego, zgodnie z którym osobie najbliższej należy się zadośćuczynienie w przypadku zerwania więzi rodzinnej istniejącą między najbliższymi. Orzeczenie bazuje na założeniu, że istniej dobro osobiste, które chroni więź rodzinną istniejącą między najbliższymi. Takie rozstrzygnięcie jest sprzeczne z regulacjami dotyczącymi indemnizacji osób pośrednio poszkodowanych jak również nowe dobro osobiste jest nie do obrony na obecnym gruncie prawnym.

Słowa kluczowe:
zadośćuczynienie, odszkodowania, odpowiedzialność pośrednia, dobro osobiste, ochrona osób bliskich

This gloss refers to the judgment of the Polish Supreme Court according to which the court awarded redress to close relatives of a person who suffered serious personal injuries due to an accident. The judgment was based on the argument that relation between close relatives should be treated as personal interest and the accident has an influence on such a relationship. My thesis is that such redress is not possible according to Polish law due to the restrictions regarding indirect injured persons and the fact that such a new personal interest is not in line with the current approach to the personal interests.

Keywords:
redress, pecuniary compensation, indirect liability, personal interest, protection of close relatives

Bibliografia

• Bagińska E., Dopuszczalność dochodzenia przez osoby bliskie zadośćuczynienia w związku z doznaniem poważnej szkody na osobie przez bezpośrednio poszkodowanego, „Iustitia” 2016/2
• Czachórski W. [w:] System prawa cywilnego, t. 3, cz. 1, Prawo zobowiązań. Część ogólna, red. Z. Radwański, Ossolineum 1981
• Grzybowski S., Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa 1957, s. 103
• Janiszewska B., Refleksje na temat wprowadzenia art. 446 § 4 k.c. [w:] Oblicza prawa cywilnego. Księga Jubileuszowa dedykowana profesorowi Janowi Błeszyńskiemu, red. K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2013
• Jastrzębski J., Kilka uwag o naprawieniu szkody niemajątkowej, „Palestra” 2005/3–4
• Jastrzębski J., O granicach kompensacji [w:] Odpowiedzialność odszkodowawcza, red. J. Jastrzębski, Warszawa 2007
• Kaliński M., Ograniczenie indemnizacji do podmiotów bezpośrednio poszkodowanych – w związku z nowelizacją art. 446 Kodeksu cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2014/3
• Kordasiewicz B., Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę jako środek ochrony dóbr osobistych w prawie polskim [w:] Dobra osobiste i ich ochrona w polskim prawie cywilnym. Zagadnienia wybrane, red. J.S. Piątowski, Ossolineum 1986
• Kowalski M., Glosa do wyroku SA w Gdańsku z 23.09.2005 r., I ACa 554/05, „Palestra” 2006/9–10
• Kryla K., Zadośćuczynienie pieniężne dla najbliższych członków rodziny zmarłego – uwagi na tle art. 446 § 4 k.c., „Przegląd Sądowy” 2013/2
• Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, LEX 2009
• Lackoroński B., Glosa do uchwały SN z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, OSP 2012/3
• Lackoroński B., Glosa do uchwały SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, OSP 2011/9, poz. 96
• Lackoroński B., Zadośćuczynienie pieniężne za krzywdy wynikłe ze śmierci najbliższego członka rodziny na podstawie art. 446 § 4 k.c., cz. 1, „Palestra” 2009/7–8, s. 19–28, cz. 2, „Palestra” 2009/9–10
• Lewaszkiewicz-Petrykowska B., W sprawie wykładni art. 448 k.c., „Przegląd Sądowy” 1998/1
• Łolik M., Glosa do uchwały SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 32/11, OSP 2012/3, poz. 32
• Łolik M., Glosa do wyroku SN z dnia 17 września 2010 r., II CSK 96/10, „Palestra” 2012/1–2
• Machnikowski P. [w:] System prawa prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009
• Matys J., Model zadośćuczynienie pieniężnego z tytułu szkody niemajątkowej w kodeksie cywilny, Warszawa 2010
• Osajda K., Zadośćuczynienie dla osoby najbliższej zmarłego – wątpliwości interpretacyjne już rozstrzygnięte i jeszcze do rozstrzygnięcia [w:] Ochrona słabszej strony stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016
• Osajda K., Zadośćuczynienie za doznanie przez bliskiego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, „Państwo i Prawo” 2016/1
• Piątowski J.S., Ewolucja ochrony dóbr osobistych [w:] Tendencje rozwoju prawa cywilnego, red. E. Łętowska, Ossolineum 1983
• Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2013
• Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – cześć ogólna, Warszawa 2006
• Radwański Z., Zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową. Rozwój i funkcja społeczna, Poznań 1956
• Radwański Z., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2003
• Strugała R., Odpowiedzialność deliktowa osób pośrednio poszkodowanych: podmiotowe granice obowiązku odszkodowawczego w kontekście pojęcia szkody, „Studia Prawa Prywatnego” 2017/2
• Strus Z., Uwagi o odszkodowaniu w razie śmierci najbliższego członka rodziny, „Prawo i Medycyna” 2010/3
• Szpunar A., Ochrona dóbr osobistych przysługujących osobom prawnym [w:] Problemy kodyfikacji prawa cywilnego (studia i rozprawy). Księga pamiątkowa ku czci profesora Zbigniewa Radwańskiego, red. S. Sołtysiński, Poznań 1990
• Szpunar A., Odszkodowanie za szkodę majątkową. Szkoda na mieniu i osobie, Bydgoszcz 1998
• Szpunar A., Wynagrodzenie szkody wynikłej wskutek śmierci osoby bliskiej, Bydgoszcz 2000
• Szpunar A., Zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową, Bydgoszcz 1999
• Wałachowska M., Glosa do uchwały SN z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, „Prawo Asekuracyjne” 2011/4;
• Wałachowska M., Glosa do wyroku SA w Gdańsku z 23.09.2005 r., I ACa 554/05, „Przegląd Sądowy” 2007/1
• Wałachowska M., Glosa do wyroku SN z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSP 2011/2, poz. 15
• Wałachowska M., Wynagrodzenie szkód deliktowych doznanych przez pośrednio poszkodowanych, Warszawa 2014
• Wałachowska M., Wynagrodzenie szkód poniesionych na skutek doznania wstrząsu psychicznego spowodowanego śmiercią osoby bliskiej, „Przegląd Sądowy” 2004/7–8
• Wałachowska M., Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na rzecz najbliższych członków rodzin poszkodowanego na skutek uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia – konieczność regulacji prawnych [w:] Czyny niedozwolone w prawie polskim i prawie porównawczym, red. M. Nesterowicz, Warszawa 2012
• Wałachowska M.¸ Glosa do uchwały SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, OSP 2011/9, poz. 96
• Warciński M., Glosa do uchwały SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, „Palestra” 2012/1–2

dr Jan Podkowik
Katedra Prawa Konstytucyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski

Sądy wobec niekonstytucyjnych aktów normatywnych u progu trzeciej dekady obowiązywania Konstytucji RP

Artykuł omawia ewolucję stanowiska orzecznictwa i nauki co do dopuszczalności odmowy zastosowania przepisów ustawy z uwagi na ich niekonstytucyjność. Wyróżniono w nim trzy stadia ewolucji poglądów. Pierwszy etap przypadł na pierwsze lata obowiązywania Konstytucji. Był to okres sporów wewnątrz organów władzy sądowniczej o rozumienie zasady bezpośredniego stosowania Konstytucji i fakultatywności bądź obligatoryjności kompetencji do przedstawiania pytania prawnego. Drugi etap to czas stabilizowania się poglądów judykatury oraz wypracowania zgody co do zakresu kompetencji poszczególnych organów władzy sądowniczej. Wówczas osiągnięto kompromis, zgodnie z którym w razie wątpliwości co do niekonstytucyjności ustawy zasadą jest przedstawianie pytań prawnych. W sądownictwie administracyjnym wskazano dodatkowo, że pominięcie niekonstytucyjnego przepisu ustawy jest dopuszczalne tylko, jeśli zachodzi przypadek wtórnej lub oczywistej niekonstytucyjności. Co ciekawe, analiza orzecznictwa dowodzi, że pod tymi pojęciami rozumiano z biegiem czasu coraz to nowe przypadki, rozszerzając tym samym granice kompromisu. Trzecie stadium obserwowalne jest od początku 2016 r., gdy doszło do bezprecedensowego podważenia niezależności Trybunału Konstytucyjnego i ograniczenia możliwości sprawowania przezeń jego konstytucyjnej funkcji. Artykuł zamykają obserwacje co do dopuszczalnych przesłanek reinterpretacji obowiązującego modelu kontroli hierarchicznej zgodności norm w Polsce.

Słowa kluczowe:
sądy, kontrola konstytucyjności, Trybunał Konstytucyjny, Konstytucja

Courts towards unconstitutional statutory provisions at the beginning of the third decade of the Constitution of 1997

This article discusses development of case-law and doctrine as to the admissibility of the refusal to apply statutory provisions due to their unconstitutionality. Three stages were distinguished. The first stage was within a few years after the Constitution 1997 entered into force. The dispute inside the judicial power about the principle of the direct application of the Constitution and mandatory or facultative competence to referring legal questions to the Constitutional Tribunal were the most remarkably feature of that period. The second stage started around 2006. It is the time when the compromise among judiciary was reached. The compromise, according to which in case of doubt as to the unconstitutionality of statutory provisions, court are obliged to submit a question of law to the Tribunal. In administrative courts indicated that the omission of the unconstitutional provision of law is admissible only if there is a case of so called secondary or obvious unconstitutionality. Analysis of the case-law proves that these exceptions has been understood more and more widely. Thus the boundaries of compromise has been actually evolve. The third stage is to notice from the beginning of 2016, when an unprecedented undermine of the independence of the Constitutional Court has started and since the constitutional review to the extent specified in the Constitution has ceased. The article closes comments on the challenges associated with the reinterpretation of the current model of constitutional review of statues.

Keywords:
courts, judicial review, Constitutional Tribunal, Constitution

Bibliografia:

• Balicki R., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji, „Krajowa Rada Sądownictwa” 2016/4
• Florczak-Wątor M., Rozstrzyganie kolizji praw konstytucyjnych – teoria a praktyka [w:] Ustroje tradycje i porównania. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marianowi Grzybowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Mikuli, A. Kulig, J. Karp, G. Kuca, Warszawa 2015
• Hauser R., Trzciński J., O formach kontroli konstytucyjności prawa przez sądy, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2008/2
• Hauser R., Trzciński J., Prawotwórcze znaczenie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 2010
• Garlicki L., Sądownictwo konstytucyjne w Europie Zachodniej, Warszawa 1987
• Garlicki L., Sądy a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sądowy” 2016/7–8
• Garlicki L., Niekonstytucyjność: formy, skutki, procedury, „Państwo i Prawo” 2016/9
• Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017
• Kardas P., Gutowski M., Konstytucja z 1997 r. a model kontroli konstytucyjności prawa, „Palestra” 2017/4
• Łętowska E., Aktualność sporu o zdekoncentrowaną kontrolę konstytucyjności w Polsce – uwagi na tle art. 10 Konstytucji RP [w:] Minikomentarz dla maksiprofesora. Księga Jubileuszowa profesora Leszka Garlickiego, red. M. Zubik, Warszawa 2017
• Mączyński A., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy, „Państwo i Prawo” 2000/5.
• Mączyński A., Łyszkowska A., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Trybunał Konstytucyjny, [w:] Bezpośrednie stosowanie konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. K. Działocha, Warszawa, 2005
• Mączyński A., Podkowik J., [w:] Konstytucja RP. Komentarz, t. 2, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
• Mikuli P., Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018 (w druku)
• Podkowik J., Glosa do wyroku WSA w Poznaniu z 8 III 2017 r., sygn. II SA/Po 1034/16, „Państwo i Prawo” 2018 (w druku)
• Podkowik J., Bezpośrednie konstytucyjne granice wolności człowieka, „Państwo i Prawo” 2017/8
• Radziewicz P, Tuleja P. (red.), Konstytucyjny spór o granice zmian organizacji i zasad działania Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2017
• Sadowski P., Niekonstytucyjność wtórna przepisów ustawowych – zagadnienia wybrane, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2005/3
• Sanetra W., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Sąd Najwyższy, „Przegląd Sądowy” 2017/2
• Trzciński J., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 4.7.2001 r. (sygn. akt III ZP 12/01) „Przegląd Sądowy” 2002/1
• Wiącek M., Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2011
• Wiliński P., Karlik P., [w:] Konstytucja RP. Komentarz, t. 2, Warszawa 2016, red. M. Safjan, L. Bosek
• Wronkowska S., Bezpośrednie stosowanie konstytucji, „Państwo i Prawo“ 2001/9
• Zubik M., Status prawny sędziego Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2011
• Zubik M., O przewrotnych interpretacjach przepisów Konstytucji dotyczących władzy sądzenia, „Państwo i Prawo” 2017/10
• Zubik M., A.D. 2015/2016. Anni horribili of the Constitutional Tribunal in Poland, 

dr Magdalena Rzewuska
autorka publikacji z zakresu prawa cywilnego materialnego i procesowego, pracownik naukowy na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Dzielenie i łączenie nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste

Publikacja poświęcona została spornej problematyce dzielenia i łączenia nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste. Najwięcej wątpliwości w przedmiotowym zakresie oscyluje wokół wskazania podmiotów upoważnionych do dokonywania tytułowych czynności. Autorka przedstawiła różnorodne stanowiska przedstawicieli doktryny i judykatury, próbując wyrazić własny pogląd, który zasadniczo zmierza w kierunku poszanowania obu podmiotów: właściciela nieruchomości oraz użytkownika wieczystego.

Słowa kluczowe:
podział nieruchomości, łączenie nieruchomości, użytkowanie wieczyste, właściciel, użytkownik wieczysty

Sharing and combining real estate put into perpetual usufruct

The publication is devoted to the issue of sharing and combining real estate put into perpetual usufruct. The most doubts in this regard oscillate around the indication of entities authorized to perform actions mentioned in the title. The author shall try to analyze various positions of representatives of doctrine and judicature, trying to express her own view, which is basically aimed at respecting both entities: the owner of the property and the perpetual usufructuary.

Keywords:
sharing of real estate, combining real estate, perpetual usufruct, owner, perpetual usufructuary

Bibliografia:

• Balwicka-Szczyrba M., Korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorców przesyłowych – właścicieli urządzeń przesyłowych, LEX 2015
• Barłowski B., Wyważanie otwartych drzwi?, „Rejent” 1994/4
• Bończak-Kucharczyk E., Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, Warszawa 2013
• Czech T. [w:] T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, Warszawa 2014
• Gniewek E. [w:] E. Gniewek, Księgi wieczyste. Art. 1–582 KWU. Art. 6261–62613KPC. Komentarz, Warszawa 2016
• Gniewek E., Glosa do uchwały SN z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 24/06, OSP 2007/10, poz. 119
• Gniewek E., Mikosz R., Treść i wykonywanie prawa własności [w:] Gniewek E., System prawa prywatnego, t. 3, Warszawa 2013
• Gniewek E., Prawo rzeczowe, Warszawa 2000
• Heropolitańska I. [w:] I. Heropolitańska, A. Drewicz-Tułodziecka, K. Hryćków-Mycka, P. Kuglarz, Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz, Warszawa 2014
• Kaspryszyn J., Przedmiot ksiąg wieczystych, „Rejent” 1999/1, s. 73
• Kostecki S. [w:] K. Osajda, Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz, Warszawa 2017
• Krzeszowiak A., Glosa do uchwały SN z dnia 13 marca 2015 r., III CZP 116/14, LEX
• Mysiak P., O pojęciu nieruchomości gruntowej, „Rejent” 2004/8
• Podleś P., Zasady konstrukcyjne pojęcia nieruchomości – postulaty de lege ferenda, „Palestra” 2011/5–6
• Rudnicki S., Pojęcie nieruchomości gruntowej, „Rejent” 1994/1
• Rudnicki S., Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepisy o postępowaniu w sprawach wieczystoksięgowych, Warszawa 2010
• Swaczyna B. [w:] J. Pisuliński, Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepisy o postępowaniu wieczysto księgowym. Komentarz, Warszawa 2014
• Swaczyna B., Prawne wyodrębnienie gruntu na powierzchni ziemi, „Rejent” 2002/9
• Zaradkiewicz K. [w:] K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz art. 1–44910, Warszawa 2015
• Żelechowski Ł. [w:] K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2017

mgr Kamil Siwek
doktorant, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Przestępstwo podżegania. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 23.02.2016 r., WA 22/15

Autor glosy krytycznie odnosi się do poglądu, że przestępstwo podżegania na tle polskiego prawa karnego ma charakter formalny (bezskutkowy) i jest dokonane w chwili ukończenia czynności nakłaniania, bez względu na skutek w postaci wywołania u osoby nakłanianej zamiaru i woli dokonania czynu zabronionego. Autor kwestionuje również wypowiedziany w literaturze z zakresu prawa karnego pogląd, iż za skutek czynu zabronionego, od którego zależy dokonanie przestępstwa, nie może uchodzić zjawisko psychiczne i że zakres zastosowania art. 23 Kodeksu karnego odnosi się także do sprawcy usiłowania podżegania.

Słowa kluczowe:
podżeganie, usiłowanie podżegania, przestępstwo formalne, skutek przestępstwa, czynny żal, współdziałający

Annotation to the judgement of the Supreme Court of 23 February 2016 (WA 22/15)

The author of the annotation disagrees with the view that under Polish penal law the offence of incitement is formal (devoid of consequences) and is committed as of ending the act of incitement, regardless of the consequence in the form of creating in the person being incited an intention and will to commit a crime. The author also questions a view expressed in the literature of penal law that a psychological phenomenon may not constitute a consequence of a crime on which the commission of an offence depends, and that the scope of application of Article 23 of the Penal Code also includes the perpetrator of attempted incitement.

Keywords:
incitement, attempted incitement, formal offence, consequence of an offence, active remorse, abettor

Bibliografia

• Andrejew I., Świda W., Wolter W., Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973
• Andrejew I., Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1989
• Bafia J., Egierska D., Śmietanka I., Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. J. Bafia, Warszawa 1980
• Bafia J., Mioduski K., Siewierski M., Kodeks karny. Komentarz, t. I, Warszawa 1987
• Bilikiewicz T., Psychiatria kliniczna, Warszawa 1969
• Bojarski M., Prawo o wykroczeniach, red. Z. Siwik, Wrocław 1980
• Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1989
• Buchała K., Zoll A., Polskie prawo karne. Warszawa 1997
• Chybiński O., Gutekunst W., Świda W., Prawo karne. Część szczególna, Wrocław-Warszawa 1980
• Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995
• Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2017
• Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2007
• Gruszecka D., Ochrona dobra prawnego na przedpolu jego naruszenia. Analiza karnistyczna, Warszawa 2012
• Gubiński A., Prawo wykroczeń, Warszawa 1980
• Gubiński A., Grzegorczyk T., Prawo wykroczeń, Warszawa 1995
• Hoc S., Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2012
• Hryniewicz E., Skutek w prawie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2013/7–8
• Indecki K., Liszewska A., Prawo karne materialne, Warszawa 2002
• Kardas P., Kodeks karny. Część ogólna, t. I, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
• Kasicki G., Wiśniewski A., Kodeks wykroczeń z komentarzem, Warszawa 2002
• Konarska-Wrzosek V., Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2016
• Korzeniowski L., Zarys psychiatrii, Warszawa 1968
• Kotowski W., Kodeks wykroczeń. Praktyczny komentarz, Warszawa 2009
• Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, Warszawa 2015
• Kulesza J., Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. t. 2, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
• Kulik M., Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2017
• Kulik M., Prawo karne materialne. Część ogólna, red. M. Mozgawa, Warszawa 2016
• Lachowski J., Marek A., Prawo karne. Zarys problematyki, Warszawa 2018
• Marek A., Prawo wykroczeń, Warszawa 1999
• Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
• Marek A., Prawo karne, Warszawa 2011
• Patryas W., Rozważania o normach prawnych, Poznań 2001
• Pohl Ł., Czepita S., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych i jego formalny charakter, „Prokuratura i Prawo” 2012/12
• Pohl Ł., Błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego w polskim prawie karnym. Zagadnienia ogólne, Poznań 2013
• Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2015
• Pohl Ł., O znaczeniu refleksji naukowej Profesora Tomasza Kaczmarka, „Państwo i Prawo” 2017/12
• Przesławski T., Psychika, czyn, wina, Warszawa 2008
• Ratajczak A., Zarys wykładu prawa karnego, Warszawa 2002
• Rejman G., Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. G. Rejman, Warszawa 1999
• Rosenblatt J., Zasady nauki o udziale w przestępstwie, Warszawa 1874
• Sakowicz A., Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
• Sarkowicz R., Wyrażanie przyczynowości w tekście prawnym (na przykładzie kodeksu karnego z 1969 r.), Kraków 1989
• Stefańska B. J., Kodeks karny. Komentarz, red. R. A. Stefański, Warszawa 2017
• Stomma S., Współdziałanie przed dokonaniem przestępstwa, Warszawa 1975
• Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946
• Tokarczyk D., Podżeganie w polskim prawie karnym. Studium z zakresu teorii i praktyki prawa karnego, Warszawa 2017
• Tyszkiewicz L., Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, red. T. Dukiet-Nagórska, Warszawa 2016
• Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2017
• Wiak K., Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2015
• Wojciechowski J., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2000
• Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2011
• Zawłocki R., Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. t. 1, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2011

dr hab. Marek Sobczyk, prof. UMK
Katedra Prawa Rzymskiego i Kanonicznego WPiA UMK

Condictio ob rem jako instrument prawny służący uzyskaniu zwrotu świadczenia spełnionego na poczet umowy przyrzeczonej

Przedmiotem niniejszego artykułu jest zasadność zastosowania kondykcji „zamierzonego celu świadczenia, który nie został osiągnięty” (condictio ob rem), uregulowanej w art. 410 § 2 k.c., jako instrumentu służącego odzyskaniu świadczenia spełnionego na poczet umowy przyrzeczonej przed terminem jej zawarcia, w sytuacji kiedy do tego zawarcia nie doszło. Problem ten jest doniosły w praktyce, albowiem umowy przedwstępne dość często zobowiązują stronę do świadczenia, które powinno być spełnione jeszcze przed zawarciem umowy przyrzeczonej, a nie zawsze umowa ta zostaje ostatecznie zawarta. Podstawowe znaczenie ma w tym kontekście ocena charakteru i skutków prawnych postanowienia umowy przedwstępnej zobowiązującego do takiego świadczenia i jej odniesienie do wymogów konstrukcyjnych condictio ob rem. Dominujący w orzecznictwie pogląd przyjmuje, że z umowy przedwstępnej nie wynikają zaskarżalne zobowiązania do świadczenia na poczet umowy przyrzeczonej, jeżeli jednak strona wykona takie zobowiązanie, a do zawarcia umowy przyrzeczonej nie dojdzie, ma prawo żądać zwrotu świadczenia, ponieważ zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty. Pogląd ten pozostaje w zgodzie z wymogami konstrukcyjnymi condictio ob rem. Konkurencyjne stanowisko o w pełni zaskarżalnym charakterze takiego zobowiązania także przyjmuje możliwość zwrotu świadczenia za pomocą condictio ob rem, jednakże godzi to w podstawową przesłankę konstrukcyjną tej kondykcji, iż ma ona zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do świadczeń, które nie zostały spełnione w wykonaniu zaskarżalnego zobowiązania i zarazem nie w celu uzyskania świadczenia wzajemnego, do którego odbiorca byłby zobowiązany.

Słowa kluczowe:
umowa przedwstępna, świadczenie na poczet umowy przyrzeczonej, condictio ob rem, bezpodstawne wzbogacenie

Condictio ob rem as a legal instrument of recovery of a performance rendered on the account of a final contract

This paper deals with the issue of application of the concept of ‘intended purpose of performance that has not been achieved” (condictio ob rem), regulated in art. 410 of Polish civil code, as a legal instrument of recovery of a performance rendered on the account of a final contract where the final contract is not concluded. This is a significant problem in practice, because preliminary contracts often oblige a party to render performance before the date when the final contract is to be concluded and not in every case the final contract follows. The assessment of the character and legal consequences of the relevant provision of preliminary contract and its reference to the structural requirements of condictio ob rem are of crucial importance in this context. The dominant view in the case law states that the preliminary contract does not create actionable obligation to render performance; however, if a party fulfils such an obligation and the final contract does not follow, the party is entitled to claim restitution of the performance, because its purpose has not been achieved. This view is consistent with the structural requirements of condictio ob rem. The opposite view which claims that the obligation to render a performance on the basis on the preliminary contract is fully actionable and the performance is restored by means of condictio ob rem infringes the basic requirement of the condictio, that it cannot be applied where there is an actionable obligation to perform and when the performance takes place in expectation to receive counter-performance to which the recipient is obliged.

Keywords:
preliminary contract, performance on the account of final contract, condictio ob rem, unjustified enrichment

Bibliografia

• Breyer S., Przeniesienie własności nieruchomości, Warszawa 1975
• Dubis W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2016
• Golecki M., Synallagma. Filozoficzne podstawy odpowiedzialności kontraktowej w klasycznym prawie rzymskim, Toruń 2008
• Grykiel J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
• Grykiel J., Uprawnienia wierzyciela z umowy przedwstępnej w razie jej niewykonania lub nienależytego wykonania, Warszawa 2017
• Karaszewski G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2014
• Kasprzyk R., Odpowiedzialność stron umowy przedwstępnej za spełnienie zastrzeżonych w niej świadczeń na poczet umowy przyrzeczonej [w:] Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, red. M. Pyziak-Szafnicka, Kraków 2004
• Kołakowski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. G. Bieniek, Warszawa 2011
• Krajewski M., Umowa przedwstępna, Warszawa 2002
• Krajewski M., Zastrzeżenie w umowie przedwstępnej świadczenia na poczet umowy przyrzeczonej, „Monitor Prawniczy” 2002/8
• Krajewski M. [w:] System prawa prywatnego, red. Z. Radwański, t. 5, Zobowiązania – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2013
• Księżak P., Bezpodstawne wzbogacenie. Art. 405–414 KC. Komentarz, Warszawa 2007
• Księżak P. [w:] Kodeks cywilny, Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2017
• Łętowska E., Bezpodstawne wzbogacenie, Warszawa 2000
• Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2017
• Makiłła D., Pacta sunt servanda – grocjuszowski koncept prawnonaturalnego ładu w społeczeństwie [w:] Pacta sunt servanda – nierealny projekt czy gwarancja ładu społecznego, red. E. Kozerska, P. Sadowski, A. Szymański, Kraków 2015
• Momberg Uribe R.A., The effect of change of circumstances on the binding force of contracts, Utrecht 2011
• Ohanowicz A., Niesłuszne wzbogacenie [w:] A. Ohanowicz, Wybór prac, red. A. Gulczyński, Warszawa 2007
• Ohanowicz A., Bezpodstawne wzbogacenie [w:] A. Ohanowicz, Wybór prac, red. A. Gulczyński, Warszawa 2007
• Olejniczak A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. A. Kidyba, LEX/el. 2014
• Rzetecka-Gil A., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX/el. 2011
• Serda W., Nienależne świadczenie, Warszawa 1988
• Sobczyk M., Świadczenie w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty. Studium z prawa rzymskiego, Toruń 2012
• Sokołowski T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. A. Kidyba, LEX/el. 2014
• Szymańska A., Actio civilis in factum – actio praesciptis verbis w responsach Labeona, „Studia Iuridica” 2003/41
• Świrgoń-Skok R., Pretorskie pacta conventa servabo jako rzymskie korzenie zasady pacta sunt servanda [w:] Pacta sunt servanda – nierealny projekt czy gwarancja ładu społecznego, red. E. Kozerska, P. Sadowski, A. Szymański, Kraków 2015
• Trzaskowski R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Gudowski, Warszawa 2013
• Zimmermann R., The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition, Cape Town–Wetton–Johannesburg 1990
• Zimmermann R., Roman-Durch jurisprudence and its Contribution to European Private Law, “Tulane Law Review” 1992/66 (6)