Nowe uwarunkowania prawne przeprowadzania eksperymentów medycznych
dr hab. Rafał Kubiak
profesor Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Medycznego w Łodzi – kierownik Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Łódzkiego i kierownik Zakładu Prawa Medycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi; zastępca Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi. ORCID: 0000-0002-2612-9529
Nowe uwarunkowania prawne przeprowadzania eksperymentów medycznych
Problematyce eksperymentów medycznych w prawie polskim są poświęcone przede wszystkim przepisy ujęte w rozdziale 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przez ponad 20 lat nie były one jednak rewidowane. Ich anachroniczność oraz niekompletność regulacji skłoniły ustawodawcę do gruntowanej nowelizacji tego unormowania. W artykule przybliżono główne założenia tych zmian oraz ukazano najważniejsze z nich wraz z uzasadnieniem ich wprowadzenia. Przedstawiono zatem modyfikacje w definicjach eksperymentu leczniczego i badawczego oraz nowe ograniczenia w przeprowadzaniu tego ostatniego. Zaprezentowano obszerną regulację dotyczącą zgody na udział w eksperymencie oraz wymogi dotyczące jej uświadomienia. Przybliżono też nowe przepisy penalizujące czyny związane z nielegalnym przeprowadzeniem testu.
| Słowa kluczowe: eksperyment medyczny, badania kliniczne, odpowiedzialność lekarza, placebo, komisje bioetyczne |
Dr Hab. Rafał Kubiak
Professor at the University of Łódź and Medical University of Łódź – Head of the Chair of Criminal Law at the University of Łódź and Head of the Department of Medical Law at the Medical University of Łódź; Deputy Director of the Centre for Medical Examinations in Łódź. ORCID: 0000-0002-2612-9529
New legal conditions for conducting medical experiments
The provisions of Chapter 4 of the Act on the Professions of Doctor and Dentist are primarily devoted to the problems of medical experiments in Polish law. However, they have not been reviewed for over 20 years. Their anachronism and the incompleteness of the regulations have prompted the legislator to thoroughly revise these regulations. The article discusses the main assumptions of these changes, as well as presenting the most important of them, together with the justification for introducing them. Therefore, modifications in the definitions of a therapeutic and research experiment have been presented, as have new limitations in conducting the latter. An extensive regulation regarding consent for participating in the experiment is presented, as are the requirements regarding awareness of it. The new rules penalising acts related to illegally conducting a test have also been presented.
| Keywords: medical experiment, clinical trials, a doctor’s liability, placebo, ethics committees |
Bibliografia / References:
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
Ciepła H. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Piasecki K., Warszawa 2011.
Gajda J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Akty stanu cywilnego. Komentarz, Warszawa 2002.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2009.
Ignatowicz J. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2003.
Kędziora R., Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Warszawa 2009.
Kłączyńska N. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2014.
Leszczyński K. (red.), Wspomnienia Rudolfa Hoessa. Komendanta obozu oświęcimskiego, Warszawa 1965.
Mozgawa M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2014.
Nesterowicz M., Nowe ustawodawstwo medyczne (osiągnięcia i błędy), „Państwo i Prawo” 1997/9.
Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2000.
Orzechowska-Juzwenko K., Problemy etyczne klinicznych badań leków oraz stosowania placebo, „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej” 1997/2, t. 97.
Piper F. [w:] Oświęcim, red. W. Michalak, Warszawa 1987.
Polska I., Oświęcim w oczach SS, Katowice 1972.
Rostkowska-Nadolska B., Czy placebo może być lekiem?, „Wiadomości Lekarskie” 2007/3–4 (LX).
Rutkowski S., Wybrane zagadnienia z zakresu odpowiedzialności karnej lekarza, „Prokuratura i Prawo” 1999/9.
Sakowski K. [w:] Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, red. E. Zielińska, Warszawa 2010.
Sawicki J., Przymus leczenia, eksperyment, udzielenie pomocy i przeszczep w świetle prawa, Warszawa 1966.
Sawicki J., Ryzyko stosowania nowych leków w świetle przepisów projektu k.k., „Palestra” 1963/3.
Sehn J., Zbrodnicze „eksperymenty” lekarzy SS na ludziach więzionych w hitlerowskich obozach koncentracyjnych [w:] Zagadnienia prawa karnego i teorii prawa. Księga pamiątkowa ku czci profesora Władysława Woltera, Warszawa 1959.
Sokołowski T. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2010.
Sośniak M., Uwarunkowania prawne dopuszczalności eksperymentów na ludziach, „Państwo i Prawo” 1985/5.
Świderska M., Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Toruń 2007.
Winiarz J., Prawo rodzinne, Warszawa 1993.
Wolff H.R., Gotzsche P.C., Racjonalna diagnoza i leczenie. Wprowadzenie do medycyny wiarygodnej czyli Evidence–Based Medicine, Łódź 2005.
Zoll A. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, Komentarz, t. II, red. A. Zoll, Warszawa 2013.
prof. dr hab. Piotr Pogonowski
Społeczna Akademia Nauk w Łodzi. ORCID: 0000-0002-0086-6635
Efektywne postępowanie zabezpieczające jako gwarancja efektywności wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych
W artykule autor podkreśla, że zapewnienie skutecznej – szybkiej i efektywnej ochrony przysługujących podmiotowi praw – jest kluczowym elementem skuteczności prawa, także w wymiarze ekonomicznym. Ustawodawca wprowadza szczególny tryb postępowania mający na celu udzielenie natychmiastowej, ale tymczasowej (prowizorycznej) ochrony prawnej, a mianowicie – zabezpieczenie roszczenia procesowego. Ma ono na celu ochronę wierzyciela (uprawnionego) przed działaniami dłużnika (obowiązanego), które mogą ograniczyć zakres jego zaspokojenia po zakończeniu postępowania sądowego. Autor wskazuje możliwe kierunki ewolucji przepisów procesowych, tak aby stały się skutecznymi narzędziami realizacji celów i funkcji ochrony sądowej w sprawach cywilnych.
| Słowa kluczowe: postępowanie cywilne, środki tymczasowe (zabezpieczające), efektywność, prawo do skutecznego wymiaru sprawiedliwości |
Prof. Dr Hab. Piotr Pogonowski
University of Social Sciences in Łódź. ORCID: 0000-0002-0086-6635
Effective securing proceedings as a guarantee of the effectiveness of the justice system in civil cases
In the article, the author emphasizes that the assurance of effective – fast and efficient protection of the entity’s rights – is a key element of the effectiveness of the law, including in economic terms. The legislator introduces a special type of procedure intended to grant immediate, but temporary (provisional) legal protection, namely – interim procedural security. Its objective is to provide protection to the (entitled) creditor against actions of the (obliged) debtor which may reduce the extent to which he is satisfied at the end of the court proceedings. The author indicates the possible directions of the evolution of the procedural regulations so as to make them effective tools for achieving the objectives and functions of judicial protection in civil cases.
| Keywords: civil proceedings, interim (securing) measures, efficiency, right to an effective judicial system |
Bibliografia / References:
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, cz. 2, Lwów 1933.
Araszkiewicz M., Efektywność ekonomiczna oraz inne kryteria stanów rzeczy w ekonomicznej analizie prawa, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2015, t. XCVI.
Cadiet L., Droit judiciaire prive, Paris 1998.
Chiarloni S., A comparative perspective on the crisis of civil procedure justice and on its possible remedies [w:] Procedural law on the threshold of a new millennium, red. W.H. Rechberger, Th. Klicka, Wien 2002.
Cooter R., Ulen Th., Ekonomiczna analiza prawa, red. naukowa przekładu i wprowadzenie: J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, Warszawa 2011.
Dutkiewicz P., Problem aksjologicznych podstaw prawa we współczesnej polskiej filozofii i teorii prawa, Kraków 1996.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, cz. 1 – Postępowanie rozpoznawcze, cz. 2 – Postępowanie zabezpieczające, red. T. Ereciński, t. 3, Warszawa 2006.
Ereciński T., O zabezpieczeniu nowacyjnym, „Przegląd Sądowy” 1992/3.
Ereciński T., Weitz K., Efektywność ochrony prawnej udzielanej przez sądy w Polsce, „Przegląd Sądowy” 2005/10.
Fasching H., Cele reformy w polskim i austriackim postępowaniu cywilnym [w:] Współczesne tendencje rozwoju prawa procesowego cywilnego, red. E. Warzocha, Warszawa 1990.
Fierich F.X., Nauki wstępne i rzecz o sądach cywilnych [w:] A.E. Balasits, F.X. Fierich, Nauka o sądach cywilnych i procedura cywilna, t. 1, Kraków 1898–1901.
Flaga-Gieruszyńska K., Szybkość, sprawność i efektywność postępowania cywilnego – zagadnienia podstawowe, „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 2017/3.
Flaga-Gieruszyńska K., Zastój procesu cywilnego, Szczecin 2011.
Fuller L.L., Moralność prawa, Warszawa 2004.
Giaro T. (red.), Ekonomiczna analiza prawa. XV Konferencja Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 7 marca 2014 r., Warszawa 2015.
Hartmann P. [w:] A. Baumbach, W. Lauterbach, J. Albers, P. Hartmann, Zivilprozessordnung, 62. Auflage, Műnchen 2004.
Hazard G.C., Stürner R., Taruffo M., Gidi A., ALI/UNIDROIT Principles of Transnational Civil Procedure, Cambridge 2005.
Jakubecki A. [w:] System prawa procesowego cywilnego, t. 5, Postępowanie zabezpieczające, red. A. Jakubecki, Warszawa 2016.
Jakubecki A., Postępowanie zabezpieczające w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej, Kraków 2002.
Kantor-Kozdrowicki P., Prakseologia prawa w pracach Lona L. Fullera i Johna Finnisa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018/4.
Kern Ch., Justice between simplification and formalism: a discussion and critique of World Bank sponsored Lex Mundi project on efficiency of civil procedure, Tübingen 2007.
Kern Chr., Justice between simplification and formalism. A discussion and critique od World Bank sponsored Lex Mundi project of efficiency of civil procedure, Tübingen 2007.
Knypl Z., Postępowanie zabezpieczające, Sopot 2006.
Korzan K., Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 1997.
Korzonek J., Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające. Część II Kodeksu postępowania cywilnego, t. 2, Kraków 1934.
Kotarbiński T., Traktat o dobrej robocie, Łódź 2019.
Kruszelnicki F., Zarys systemu polskiego prawa egzekucyjnego i zabezpieczającego, Warszawa 1934.
Krzyżanowski H., Zasady sądowego postępowania cywilnego, Warszawa 1864.
Kuberska W., Wprowadzenie [w:] Zbiór orzeczeń z zakresu postępowania cywilnego wraz z komentarzami, red. W. Kuberska, Kraków 2015.
Kulski R., Ochrona interesów zbiorowych w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2017.
Litauer J.J., Komentarz do procedury cywilnej, Warszawa 1933.
Lubiński K., Istota i charakter prawny działalności sądu w postępowaniu nieprocesowym, Toruń 1985.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Mączyński A., Specyfika postępowania nieprocesowego [w:] Proces i prawo. Księga Pamiątkowa ku Czci Profesora Jerzego Jodłowskiego, Warszawa 1989.
Mądrzak H., Charakter i zakres ochrony prawnej realizowanej w trybie zarządzeń tymczasowych [w:] Jednolitość prawa procesowego cywilnego a jego odrębności krajowe, red. M. Sawczuk, Lublin 1997.
Murray P.L., Stűrner R., German civil justice, Durham 2004.
Negacz K., Ekonomiczna analiza prawa środowiska. Zastosowanie i perspektywy rozwoju, Warszawa 2016.
Niedużak M., Postępowanie grupowe. Prawo i ekonomia, Warszawa 2014.
OECD (2013) What makes civil justice effective? „OECD Economics Department Policy Notes” 2013/18 (June).
Pogonowski P., Efektywne postępowanie cywilne. Uwagi wstępne na tle ekonomicznej analizy prawa – cz. I, ,,Polski Proces Cywilny” 2020/4.
Pogonowski P., Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, Warszawa 2007.
Pogonowski P., Realizacja prawa do sądu w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005.
Pogonowski P., Udzielanie tymczasowej ochrony prawnej w sądowym postępowaniu cywilnym. Postępowanie zabezpieczające po zmianach z 2005 r., „Przegląd Legislacyjny” 2006/3.
Putzo H., Reinhold K. [w:] H. Thomas, H. Putzo, Zivilprozessordnung, 27. Auflage, Műnchen 2005.
Rechberger W., Oberhammer P., Exekutionsrecht, 3. Auflage, Wien 2002.
Resich Z., Efektywność postępowania cywilnego [w:] Proces i prawo. Rozprawy prawnicze. Księga Pamiątkowa ku Czci Profesora Jerzego Jodłowskiego, red. E. Łętowska, Wrocław 1989.
Sawczuk M., Teoria ogólna procesu [w:] Polska lat dziewięćdziesiątych. Przemiany państwa i prawa, t. 2, red. L. Antonowicz, H. Groszyk, M. Sawczuk, W. Skrzydło, T. Bojarski, Lublin 1998.
Siedlecki W., Postępowanie cywilne. Część szczegółowa, Warszawa 1959.
Siedlecki W., Z. Świeboda, Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 2001.
Stelmach J., Brożek B., Załuski W., Dziesięć wykładów o ekonomii prawa, Warszawa 2007.
Świeboda Z., Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego. Część druga – postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, Warszawa 2001.
Taruffo M., Orality and writing as factors of efficiency in civil litogation [w:] Oralidad y escritura en el proceso civil eficiente, red. F. Capri, M. Ortells, Valencia 2008.
Trammer H., Następcza bezprzedmiotowość procesu cywilnego, Kraków 1950.
Uliasz M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do nowelizacji, Warszawa 2006.
van Rhee C.H., Uzelac A., The pursuit of truth in contemporary civil procedure. Revival of accuracy or a new balance in favor of effectivness? [w:] Truth and efficiency in civil litigation, red. C.H. van Rhee, A. Uzelac, Antwerp 2012.
Walasik M. [w:] System prawa procesowego cywilnego, t. 5, Postępowanie zabezpieczające, red. A. Jakubecki, Warszawa 2016.
Waligórski M., Proces cywilny. Funkcja i struktura, Warszawa 1947.
Warzocha E., Przyczynek do badań nad rozwojem instytucji zabezpieczenia powództwa [w:] Księga Pamiątkowa ku Czci Profesora Leopolda Steckiego, red. M. Bączyk, J. A. Piszczek, E. Radomska, M. Wilke, Toruń 1997.
Warzocha E., Zakres i skuteczność zabezpieczenia powództwa w świetle badań praktyki sądowej i komorniczej [w:] Symbolae Vitoldo Broniewicz dedicatae. Księga Pamiątkowa ku Czci Witolda Broniewicza, red. A. Marciniak, Łódź 1998.
Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1932.
Wengerek E., Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1958.
Wengerek E., Pojęcie, przedmiot i przesłanki postępowania egzekucyjnego oraz zabezpieczającego [w:] Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego. Zbiór studiów pod redakcją J. Jodłowskiego, Wrocław–Warszawa 1974.
Wengerek E., Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części II Kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 1998.
Zawiślak K., Przesłanki formalne postępowania zabezpieczającego w procedurze cywilnej, „Przegląd Sądowy” 2002/3.
Zedler F., Uwagi o pojęciu postępowania zabezpieczającego w sprawach cywilnych [w:] Zbiór rozpraw z zakresu postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku Czci W. Berutowicza, „Acta Universitatis Wratislaviensis” No 1028, Prawo CLXX, Wrocław 1990.
Zieliński A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. A. Zieliński, Warszawa 2006.
Zuckerman A., The challenge of civil justice reform: effective court management of litigation, „City University of Hong Kong Law Review” 2009/1.
Zuckerman A., Zuckerman on civil justice. Principles of practice, London 2006.
dr Marcin Mikołaj Cieśliński
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski. ORCID: 0000-0001-5683-1303
Udział w autorstwie tekstu – 50%
dr hab. Wojciech Machała
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski. ORCID: 0000-0002-1385-2259
Udział w autorstwie tekstu – 50%
Sądowe wysłuchanie dziecka a stanowisko jego rodziców
Artykuł porusza temat dotyczący instytucji wysłuchania dziecka w kontekście stanowiska jego rodziców, co do dokonania tej czynności w postępowaniu sądowym. Autorzy prezentują pogląd, że sąd powinien poznać stanowisko rodziców przed podjęciem decyzji o wysłuchaniu dziecka. Z przepisów o wysłuchaniu sądowym nie wynika wprawdzie, aby sąd był związany opinią rodziców w tej kwestii, jednak pamiętać należy, że prowadzenie sprawy sądowej dotyczącej małoletniego, nie wyłącza ani nie zawiesza art. 95 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Co więcej, w sytuacji, gdy konflikt w łonie rodziny wygaśnie, obowiązek wysłuchania dziecka, co do zasady ustaje i sąd powinien od zamiaru wysłuchania małoletniego odstąpić.
| Słowa kluczowe: wysłuchanie dziecka, zgoda rodziców na wysłuchanie dziecka, poznanie zdania i opinii dzieci przez rodziców, decyzje odnośnie do osoby lub majątku dziecka, dobro dziecka |
Dr Marcin Mikołaj Cieśliński
Faculty of Law and Administration, University of Warsaw. ORCID: 0000-0001-5683-1303
Commitment in the preparation of the article – 50%
Dr Hab. Wojciech Machała
Faculty of Law and Administration, University of Warsaw. ORCID: 0000-0002-1385-2259
Commitment in the preparation of the article – 50%
Examination of a child in court and the position of its parents
The article addresses the institution of the examination of a child in the context of the position of its parents regarding this act in court proceedings. The authors present the view that the court should get to know the position of the parents before making a decision to examine the child. It does not arise from the regulations on court examinations that the court is bound by the opinion of the parents in this matter, but it should be remembered that conducting a court case regarding a minor does not rule out or suspend Article 95 § 4 of the Family and Guardianship Code. Furthermore, when the conflict within the family dies down, the obligation to examine the child essentially ceases, and the court should refrain from examining the minor.
| Keywords: examination of the child, parental consent to the child’s examination, the parents knowing the child’s opinion, decisions regarding the child or the child’s property, the good of the child |
Bibliografia / References:
Bodio J., Status dziecka jako uczestnika postępowania nieprocesowego, Warszawa 2019.
Borkowska K., Prawo dziecka do wypowiedzi a jego udział w postępowaniu cywilnym w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, „Dziecko Krzywdzone” 2011/2 (35).
Borkowska K., Prawo dziecka do wypowiedzi w sprawach rozpoznawanych przez sąd rodzinny, Warszawa 2014.
Cieśliński M.M., Praktyka sądowa wysłuchiwania małoletnich w postępowaniach cywilnych w kontekście idei przyjaznego wysłuchiwania dziecka (komunikat o wynikach badań), „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” 2015/24.
Cieśliński M.M., Stanowisko sędziów na temat wysłuchiwania małoletnich w postępowaniu cywilnym, „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” 2017/29.
Gajda J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Pietrzykowski K., Warszawa 2015.
Hennemann H., Die Anhörung des Kindes in Kindschaftsverfahren § 159 FamFG, „Neue Zeitschrift für Familienrecht” 2014.
Jędrejek G., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX 2019.
Kallaus A., Udział osoby małoletniej w postępowaniu opiekuńczym, Poznań 2015.
Kosek M., Stojanowska W., Nowelizacja prawa rodzinnego na podstawie ustaw z 6.11.2008 i 10.06.2010. Analiza. Wykładnia, Komentarz, Warszawa 2011.
Obermann T., Kindesanhörung bei Einigung der Eltern?, „Neue Zeitschrift für Familienrecht” 2015.
Rohmann J.A, Anhörung des Kindes und der Eltern sowie die Bekanntgabe der Entscheidung an das Kind als kommunikativer Prozess, „Familie Partnerschaft Recht” 2013.
Rylski P., Uczestnik postępowania nieprocesowego – zagadnienia konstrukcyjne, Warszawa 2017.
Sokołowski T., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. T. Sokołowski, H. Dolecki, LEX 2013.
Trybulska-Skoczelas E. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Wierciński J., Warszawa 2014.
Zatorska J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 6.11.2008 o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, LEX 2011.
dr Paweł Czarnecki
adiunkt, Katedra Postępowania Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński. ORCID: 0000-0002-0905-2996
Status pokrzywdzonego w postępowaniu w sprawach nieletnich
Pokrzywdzony jest przedmiotem zainteresowania doktryny prawa karnego procesowego, natomiast w niewielkim stopniu można znaleźć aktualne opracowania pozycji pokrzywdzonego w postępowaniu w sprawach nieletnich. Pokrzywdzony nie jest stroną, natomiast posiada niektóre uprawnienia procesowe, w niewielkim tylko stopniu pozwalające mu skutecznie wpływać na przebieg procesu karnego. Autor omawia zarówno prawa pokrzywdzonego, jak też porusza problem przemilczany w doktrynie – czyli obowiązki pokrzywdzonego w tym postępowaniu zarówno z perspektywy przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz Kodeksu postępowania karnego. W swoim opracowaniu autor zgłasza postulat przyznania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniu w sprawach nieletnich, przedstawiając argumentację w tym zakresie w kontekście słynnego wyroku TK z 29.06.2016 r., SK 24/15 oraz najnowszej decyzji ETPC z 10.03.2020 r. Rozważania zilustrowano niepublikowanymi danymi z grantu badawczego Grantu NCN program OPUS 12 „Pokrzywdzony jako uczestnik postępowań represyjnych. Czwarty wierzchołek trójkąta” 2016/23/B/HS5/00437.
| Słowa kluczowe: pokrzywdzony, Konstytucja RP, nieletni, postępowanie w sprawach nieletnich, ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, prawa pokrzywdzonego, obowiązki pokrzywdzonego |
Dr Paweł Czarnecki
Assistant Professor, Chair of Criminal Proceedings, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University. ORCID: 0000-0002-0905-2996
Status of the victim in proceedings in cases regarding juveniles
The victim is a subject of interest in the doctrine of criminal procedural law, whereas, few current studies can be found on the position of the victim in juvenile proceedings. The victim is not a party, but has certain procedural rights, but only enabling him to effectively influence criminal proceedings to a minor extent. The author discusses the rights of the victim and touches upon a problem that is bypassed in the legal doctrine – namely the obligations of the victim in these proceedings from the point of view of the provisions of the Civil Procedures Code and the Criminal Procedures Code. In the article, the author expresses the postulate to grant the injured party the status of a party in proceedings in juvenile cases, presenting arguments on this in the context of the famous judgment of the Constitutional Tribunal of 29 June 2016, SK 24/15, and the latest decision of the ECHR of 10 March 2020. The deliberations are illustrated by unpublished data from the NCN OPUS 12 research grant programme ‘The victim as a participant in repressive proceedings. The fourth apex of a triangle’ 2016/23/B/HS5/00437.
| Keywords: victim, Polish Constitution, juvenile, juvenile delinquency proceedings, Act on Juvenile Delinquency Proceedings, rights of the aggrieved party, duties of the aggrieved party |
Bibliografia / References:
Czarnecki P., Status nieletniego w postępowaniu w sprawach nieletnich, „Przegląd Sądowy” 2016/9.
Korcyl-Wolska M., Uwagi na temat sytuacji prawnej pokrzywdzonego w postępowaniu podporządkowanym przepisom ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Wybór zagadnień do dyskusji), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2012/2.
Kułacz M., Z problematyki kontradyktoryjności postępowania wyjaśniającego w sprawach nieletnich, „Prokuratura i Prawo” 2005/1.
Porwisz M., Pokrzywdzony w postępowaniu w sprawach nieletnich, „Probacja” 2016/1.
Skrętowicz E., Strzelec P., Pozycja pokrzywdzonego w postępowaniu w sprawach nieletnich [w:] Problemy reformy postępowania w sprawach nieletnich: materiały z konferencji naukowej „Problemy reformy postępowania w sprawach nieletnich”. Lublin 18–19 września 2008 r., red. T. Bojarski, Lublin 2008.
dr Agnieszka Kilińska-Pękacz
adiunkt, Instytut Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. ORCID: 0000-0002-2231-4751
Przestępstwo nielegalnej adopcji po nowelizacji Kodeku karnego z 2019 roku
W Kodeksie karnym dokonano po wielu latach zmiany brzmienia art. 211, w zakresie prawnokarnej odpowiedzialności za przestępstwo nielegalnej adopcji. Ustawa z 16.10.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. poz. 2128) nie tylko uregulowała nowe znamiona przestępstwa nielegalnej adopcji, lecz także wprowadziła do słowniczka ustawowego nową definicję – adopcji. Celem artykułu jest analiza znowelizowanych przepisów Kodeksu karnego (art. 211a) oraz wykładnia pojęcia „adopcja” (art. 115 § 22a). Artykuł został zakończony postulatem de lege ferenda.
| Słowa kluczowe: dziecko, adopcja, przestępstwo nielegalnej adopcji |
Dr Agnieszka Kilińska-Pękacz
assistant professor, Institute of Law and Economy, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz. ORCID: 0000-0002-2231-4751
Crime of illegal adoption after the amendment of the Penal Code in 2019
The wording of Article 211 of the Penal Code regarding criminal liability for the crime of illegal adoption has been amended after many years. The Act amending the Penal Code and the Civil Procedures Code of 16 October 2019 (Journal of Laws item 2128) not only regulated the new features of the crime of illegal adoption, but also introduced a new definition – of adoption – into the statutory glossary. The objective of the article is to analyse the amended provisions of the Penal Code (Article 211a) and to interpret the term ‘adoption’ (Article 115 § 22a). The article ended with a de lege ferenda postulate.
| Keywords: child, adoption, crime of illegal adoption |
Bibliografia / References:
Banaszak P., Burdziak K. Tzw. macierzyństwo zastępcze – kilka uwag w kontekście nowelizacji Kodeksu karnego, „Monitor Prawniczy” 2020/4.
Daniluk P., Komentarz do art. 115 [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Legalis 2019.
Gajda, J. Komentarz do art. 92 [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pierzykowski, Legalis 2020.
Gajek A., Adopcja dzieci na tle handlu ludźmi, „Bezpieczeństwo: teoria i praktyka: czasopisma Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzejewskiego” 2015/3 .
Górowski W., Zastępcze macierzyństwo a prawo karne – ocena obecnego stanu prawnego, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2011/1.
Gromek K., Komentarz do art. 92 [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, K. Gromek, Legalis 2018.
Hypś S., Komentarz do art. 211a [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak i K. Wiak, Warszawa 2019.
Hypś, Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Komentarz do artykułów 117–221, red. M. Królikowski, LEX 2017.
Ignaczewski J., Ogólna charakterystyka władzy rodzicielskiej [w:] Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem, red. J. Ignaczewski, Legalis 2015.
Jodłowski J. Szewczyk M., Komentarz do art. 211a [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117–211a, red. A. Zoll, LEX 2017.
Konarska-Wrzosek V., Szewczyk M., Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece [w:] Przestępstwa przeciwko dobrym indywidulanym. System Prawa Karnego, red. J. Warylewski, Warszawa 2016.
Kosnoga J., Komentarz do art. 211a [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. A. Stefański, Legalis 2019.
Krajewski R., Przestępstwo nielegalnego organizowania adopcji, „Prokuratura i Prawo” 2009/9.
Lachowski J., Komentarz do art. 211a [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Legalis 2018.
Liżyńska K., Płońska A., Uwagi o sposobie ustawowego ujęcia przestępstwa zajmowania się organizowaniem adopcji wbrew przepisom ustawy (art. 211a kodeksu karnego), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2011/3.
Mozgawa M., Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2019.
Muszyńska A., Komentarz do art. 211a [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. J. Giezek, LEX 2014.
Piórkowska-Flieger J., Komentarz do art. 211a [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Legalis 2015.
Pomarańska-Bielecka M., Nielegalne pośrednictwo adopcyjne – kontrowersje związane z warunkami odpowiedzialności karnej z art. 211a kodeksu karnego, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2014/4.
Siwik Z., Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016.
Szeweluk K., Problemy językowe pojęć korzyści majątkowej i osobistej albo ich obietnicy, „Edukacja Prawnicza” 2015/4.
Zawłocki R., Komentarz do art. 115 [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do artykułów 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Legalis 2017.
Marcin Sowała
doktorant, Katedra Postępowania Karnego, Wydział Prawa, Uniwersytet w Białymstoku. ORCID: 0000-0002-1960-9575
Samodzielne gromadzenie materiału dowodowego przez obrońcę w kontekście możliwości poniesienia odpowiedzialności karnej
Obrońca w procesie karnym odgrywa niezwykle istotną rolę. Podkreślane jest to szczególnie w modelu kontradyktoryjnym, gdzie zadaniem obrońcy jest odnalezienie materiału dowodowego przemawiającego na korzyść oskarżonego. Uprawnienie samodzielnego gromadzenia dowodów wynika z materialnego prawa do obrony. Mimo iż prawo do obrony zakorzenione jest głęboko w źródłach prawa, to nie jest nieograniczone. Obrońcę ograniczają chociażby przepisy prawa karnego, które wyznaczają granice jego działania. Zasadniczy problem badawczy, którego rozwiązania podjął się autor, zawiera się w pytaniu, jak kształtuje się w procesie karnym uprawnienie obrońcy w zakresie samodzielnego gromadzenia materiału dowodowego w kontekście możliwości poniesienia odpowiedzialności karnej za podejmowane działania? W ramach publikacji podjęto próbę analizy regulacji prawnych, które mogą stać się podstawą pociągnięcia obrońcy do odpowiedzialności karnej oraz instytucji, dzięki którym odpowiedzialności tej można uniknąć.
| Słowa kluczowe:dowody, obrońca, zasada równości broni, odpowiedzialność karna, poplecznictwo |
Marcin Sowała
PhD student, Chair of Criminal Proceedings, Faculty of Law, University of Białystok. ORCID: 0000-0002-1960-9575
Independent gathering of evidence by a defence attorney in the context of the possibility of being held criminally liable
The defence attorney plays an extremely important role in criminal proceedings. This is particularly emphasized in the adversarial model, where the defence attorney’s task is to find evidence in favour of the accused. The right to gather evidence independently is based on a substantive right of defence. Although the right to a defence is deeply rooted in the sources of law, it is not unlimited. The defence attorney is even limited by the provisions of criminal law which define the limits of his activities. The main research problem, which the author undertook to solve, is contained in the question of what the defence attorney’s right is to independently gather evidence in the context of the possibility of incurring criminal liability for the actions taken. An attempt was made in the article to analyse the legal regulations that can constitute the grounds for prosecuting the defence attorney and the institutions through which this liability can be avoided.
| Keywords:evidence, defence attorney, principle of equality of arms, criminal liability, support following a crime |
Bibliografia / References:
Błachnio-Parzych A., Jakubowska-Hara J., Kosonoga J., Kuczyńska H. (red.), Problemy wymiaru sprawiedliwości karnej. Księga jubileuszowa prof. J. Skupińskiego, Warszawa 2013.
Ćwiąkalski Z., Szewczyk M., Waltoś S., Zoll A. (red.), Problemy odpowiedzialności karnej. Księga ku czci Profesora Kazimierza Buchały, Kraków 1994.
Dudka K., Aktywność oskarżyciela publicznego na rozprawie głównej w świetle zasady kontradyktoryjności, „Prawo w Działaniu. Sprawy karne” 2012/11.
Dudka K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2018.
Fingas M., Pozaprocesowy kontakt obrońcy ze świadkiem w procesie karnym, „Ius Novum” 2015/4.
Flik-Kłaczyńska J., Granice legalności działania obrońcy i konsekwencje prawne ich przekroczenia, „Studia Prawnoustrojowe” 2009/11.
Gardocka T., Z problematyki granic legalnego działania obrońcy w procesie karnym, „Palestra” 1987/3–4 (351–352).
Kardas P., Pozaprocesowe czynności obrońcy a tzw. dowody prywatne w świetle nowelizacji procedury karnej, „Palestra” 2014/9.
Kulesza C., Efektywna obrona w postępowaniu przygotowawczym a favor procuratori, „Prokuratura i Prawo” 2007/4.
Lach A., Glosa do postanowienia SN z dnia 27 kwietnia 2016 r., III KK 265/15, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/11.
Olężałek M., Ochrona czci człowieka na przykładzie zniesławienia na tle wybranych grup zawodowych i społecznych – cz. I, „Monitor Prawniczy” 2012/14.
Szamrej J., Przestępstwo poplecznictwa w polskim prawie karnym, Warszawa 1977.
Świecki D. (red.), Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz aktualizowany, Warszawa 2019.
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2005.
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2009.
Wróbel P., Prawo do obrony osoby podejrzanej w polskim procesie karnym, „Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM” 2017/7.
Jakub Grabowski
aplikant radcowski przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Poznaniu. ORCID: 0000-0001-9804-4228
Wpływ otwarcia postępowania concordato preventivo we Włoszech na postępowanie rozpoznawcze przed sądem polskim
Przedmiotem artykułu jest zagadnienie relacji pomiędzy wszczęciem wobec pozwanego, będącego włoskim przedsiębiorcą postępowania restrukturyzacyjnego o nazwie concordato preventivo a postępowaniem rozpoznawczym przed sądem polskim. Zagadnienie może być rozpatrywane w dwóch konfiguracjach czasowych, tj. gdy postępowanie concordato preventivo otwarto wobec dłużnika zanim do sądu polskiego został skierowany pozew lub wtedy, gdy pozew został złożony przed otwarciem tej procedury. Zgodnie z art. 18 rozporządzenia 2015/848 w zależności od relacji czasowej pomiędzy tymi dwoma zdarzeniami właściwe dla oceny skutków postępowania concordato preventivo, w tym czy do oceny wpływu na postępowania sądowe właściwe będzie albo prawo polskie, albo prawo włoskie. Zarówno w świetle przepisów włoskich i polskich nie zachodzą negatywne przesłanki procesowe. W świetle orzecznictwa sądów polskich na uwagę zasługuje również praktyka bezzasadnego zawieszania postępowania na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego. W postępowaniu conconrdato preventivo dłużnik zachowuje zarząd nad majątkiem, a żaden z organów postępowania restrukturyzacyjnego nie jest wyposażony w legitymację procesową i nie ma charakteru zarządcy, aby uznać za zasadne zawieszenie ze względu na „ustanowienie zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym” w rozumieniu art. 174 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego. W 2019 r. uchwalono nową ustawę regulującą upadłości i restrukturyzacje, nazwaną Codice della crisi, która jednak nie będzie miała zastosowania do postępowań wszczętych przed jej wejściem w życie.
| Słowa kluczowe:postępowanie cywilne, europejskie postępowanie cywilne, postępowanie restrukturyzacyjne, transgraniczne postępowanie restrukturyzacyjne |
Jakub Grabowski
attorney-at-law trainee at the Regional Bar Association in Poznań. ORCID: 0000-0001-9804-4228
Impact of opening Concordato Preventivo proceedings in Italy with regard to civil proceedings before a Polish court
This article addresses the relationship between opening ‘concordato preventivo’ restructuring proceedings with respect to an Italian entrepreneur, as a respondent in a civil case, and legal proceedings before a Polish court. This matter can be analysed in two time periods, i.e. when the concordato preventivo proceedings are opened with respect to a debtor before a statement of claim is filed with a Polish court and when a statement of claim is filed before the proceedings are opened. According to Article 18 of Regulation (EU) 2015/848, depending on the time relationship between these two events, either Polish law or Italian law will be appropriate for assessing the impact of the concordato preventivo proceedings on judicial proceedings. There are no negative procedural premises in the light of either the Italian or the Polish regulations. In the light of the case law of the Polish courts, attention should also be drawn to the practice of unreasonably suspending the proceedings under Article 174 § 1, item 4 of the Civil Procedures Code. During concordato preventivo proceedings, the debtor remains in charge of the assets and no competent body in the restructuring proceedings has the legal capacity or powers to administer the assets for suspension on the grounds of ‘appointment of an administrator in restructuring proceedings’ in accordance with Article 174 § 1, item 4 of the Civil Procedures Code to be considered justified. New bankruptcy and restructuring legislation named Codice della crisi was passed in 2019, but it will not be applicable to proceedings opened before it enters into force.
| Keywords:civil proceedings, European civil proceedings, restructuring proceedings, transnational restructuring proceedings |
Bibliografia / References:
Amatore R., Jeantet L., Il nuovo concordato preventivo, Mediolan 2016.
Boggio L. [w:] Amministrazione e controllo nel diritto di società, Turyn 2010.
Campobasso G.F., Diritto commerciale 3, Contratti. Titoli di credito. Procedure concorsuali, Turyn 2013.
Ipercompendio. Diritto processuale civile, Neapol 2017.
M. Walasik, Analogia w prawie procesowym cywilnym, Warszawa 2013.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017.
prof. dr hab. Mirosław Nesterowicz
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. ORCID: 0000-0001-7952-9211
Odpowiedzialność deliktowa Państwa za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 20.09.2017 r., I ACa 1085/16
Powód, funkcjonariusz Służby Więziennej, został postrzelony podczas szkolenia, nieumyślnie, przez innego funkcjonariusza. Doznał poważnej szkody cielesnej, stracił zdolność do pracy, został zaliczony do I grupy inwalidów, prognozy poprawy stanu zdrowia na przyszłość są bardzo złe. Sąd ustalił, że przyczyną wypadku był zły stan techniczny broni (pistoletu), która nie była poddawana okresowej kontroli. Sąd Apelacyjny uznał, że odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną działaniem bezprawnym ponosi Skarb Państwa (Areszt Śledczy), jako że szkoda powstała przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 § 1 kodeksu cywilnego, art. 77 ust. 1 Konstytucji RP). Przyznał poszkodowanemu zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w kwocie 650 000 zł. Stwierdził, że zadośćuczynienie musi spełniać funkcję kompensacyjną za krzywdę w okresie minionym i na przyszłość.
| Słowa kluczowe:odpowiedzialność deliktowa państwa, szkoda na osobie, wykonywanie władzy publicznej, zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę |
Prof. Dr Hab. Mirosław Nesterowicz
Faculty of Law and Administration, Nicholaus Copernicus University of Toruń. ORCID: 0000-0001-7952-9211
The liability of the State for damage caused while exercising public authority. Commentary on the judgment of the Court of Appeal in Lublin of 20 September 2017 (I ACa 1085/16)
The plaintiff, an officer of the Prison Service, was unintentionally shot during training by another officer. He suffered serious bodily harm, lost his ability to work and was assigned a 100% disability rating, while the prognosis for an improvement in his health in the future is very bad. The court established that the cause of the accident was the poor technical condition of the weapon (pistol), which had not undergone its periodic inspection. The Court of Appeal held that the State Treasury (the Detention Centre) was liable for the injury caused by the unlawful act, as the injury was caused while exercising public authority (Article 417 § 1 of the Polish Civil Code, Article 77, para. 1 of the Constitution of the Republic of Poland). The Court awarded compensation of PLN 650,000 to the victim. It stated that the compensation was to fulfil a function of redress for the injury suffered in the past and in the future.
| Keywords:the State’s liability in tort, personal injury, exercising public authority, monetary compensation for an injury suffered |
Bibliografia / References:
Bagińska E., Odpowiedzialność odszkodowawcza za wykonywanie władzy publicznej, Warszawa 2006.
Banaszczyk Z., Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2014.
Bieniek G., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia, t. 1, Warszawa 1996.
Comandé G., Awarding damages for non-pecuniary losses: from full to personalized compensation. A quest towards neurocognitive research [w:] Essays in Honour of Jaap Spier, red. H. Koziol, U. Magnus, Wiedeń 2016.
Horton Rogers W.V. (red.), Damages for Non-Pecuniary Loss in a Comparative Perspectives, Wiedeń 2001.
Karner E., Quantification of moral damages in personal injury cases in a comparative view [w:] Essays in Honour of Jaap Spier, red. H. Koziol, U. Magnus, Wiedeń 2016.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 2.08.2012 r., I ACa 443/12, „Prawo i Medycyna” 2014/2.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 29.09.2016 r., I ACa 455/16, Orzecznictwo Sądów Polskich” 2018/3.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 17.12.2004 r., II CK 300/04, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2006/2, poz. 20.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 20.04.2006 r., IV CSK 99/05, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2009/4.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 3.12.2009 r., II CSK 337/09, „Prawo i Medycyna” 2012/2.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 7.03.2013 r., II CSK 364/12, „Przegląd Sądowy” 2014/3.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z 4.04.2002 r., I C 656/99, „Prawo i Medycyna” 2004/3.
Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2019.
Nesterowicz M., Prawo medyczne. Komentarze i glosy do orzeczeń sądowych, Warszawa 2017.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2014.
Safjan M., Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej za szkodę (po 1 września 2004 r.), Warszawa 2004.
Safjan M., Rekomendacja Nr (84)15 w sprawie odpowiedzialności władzy publicznej a stan prawny obowiązujący w Polsce [w:] Standardy Prawne Rady Europy. Teksty i komentarze, t. 2, Prawo cywilne, red. M. Safjan, Warszawa 1995.
Szpunar A., Zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową, Bydgoszcz 1999.Wałachowska M., Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, Toruń 2007.
