Zarys teorii obowiązkuProf. dr hab. Wojciech Załuski
Uniwersytet Jagielloński
Zarys teorii obowiązku
Celem artykułu jest zarysowanie teorii obowiązku, która pozwoli uporządkować i połączyć w jeden system pojęciowy szereg wyróżnionych w literaturze, ale ujmowanych zwykle w sposób rozproszony, typów, kategorii, czy rodzajów obowiązków. Teoria ta wyrasta z próby eksplikacji różnicy między obowiązkiem doskonałym i niedoskonałym. Pierwszy ma charakter jednorodny i jest definiowany w artykule jako taki, który (a) ma pełną/silną moc normatywną; (b) jest skorelowany z określonym uprawnieniem innej osoby/osób lub instytucji (korelacja oznacza tutaj normatywną możliwość wymagania od podmiotu obowiązku, by się z niego wywiązał); (c) nie pozostawia swobody w sposobie jego wykonania. Pojęcie obowiązku niedoskonałego jest niejednorodne – obejmuje trzy różne typy obowiązku (i ich kombinacje), powstałe w wyniku odrzucenia lub modyfikacji co najmniej jednego z elementów pojęcia obowiązku doskonałego, i nazwanych w artykule, odpowiednio, ‘niedoskonałymi w sile normatywnej’, ‘niedoskonałymi w wymagalności’, i ‘niedoskonałymi w sposobie spełnienia. W artykule omówione zostały także relacje podziału obowiązków na doskonałe/niedoskonałe z innymi podziałami obowiązku zaproponowanymi przez etyków czy teoretyków prawa (na pozytywne/negatywne, prima facie/absolutne); broniona jest w nim także teza, że obowiązki niedoskonałe, choć rozpowszechnione moralności, w prawie występują rzadko.
Słowa kluczowe: obowiązek doskonały, obowiązek niedoskonały, moc normatywna, supererogacja, wymagalność, swoboda spełnienia, obowiązek pozytywny, obowiązek negatywny, obowiązek prima facie
Outline of the Theory of Duty
The objective of this paper is to provide an outline of a theory of duty that will enable capturing in one conceptual framework various types, categories or kinds of duties that are distinguished in literature, but usually presented in a dispersed manner. This theory grows out of an attempt to explicate the difference between a perfect and imperfect duty. The former is homogenous and is defined in the paper as one which: (a) possesses full/strong normative power; (b) is correlated with a right of another person/other persons or institutions (the correlation means here the normative possibility of requiring that the obligated agent will discharge the duty); (c) leaves the agent no discretion in the manner in which it can be discharged. The concept of imperfect duty, by contrast, is heterogeneous: it embraces three types of duties (and their combinations), which arise by the rejection or modification of one of the elements of a perfect duty, and which are called in the article, respectively: ‘duty imperfect in normative power’, ‘duty imperfect in enforceability’, and ‘duty imperfect in the manner of discharge’. The paper also discusses relations between this typology of duties and other typologies proposed by moral or legal philosophers (positive/negative, prima facie/absolute), and defends the claim that imperfect duties, though widespread in morality, occur rarely in law.
Keywords: perfect duty, imperfect duty, normative power, supererogation, enforceability, discretion in the manner of performed, positive duty, negative duty, prima facie duty
Bibliografia
Chisholm R., Supererogation and Offence: A Conceptual Scheme for Ethics, Ratio 1963, nr 5
Feinberg J., Social Philosophy, New York 1973
Fuller L.L., Moralność prawa, tłum. S Amsterdamski, Warszawa 1978
Galewicz W., N. Hartmann, Warszawa 1987
Hartmann N., Ethik, Berlin 1962
Horton J., The All or Nothing Problem, The Journal of Philosophy 2017, vol. 114, nr 2
Kaniowski A.M., Supererogacja. Zagubiony wymiar etyki, Warszawa 1999
Kant I., Uzasadnienie metafizyki moralności, tłum. M. Wartenberg, Kęty 2009
Kant I., Metafizyczne podstawy nauki o cnocie, tłum. W. Galewicz, Kęty 2005
Lévinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, Warszawa 2012
Mill J.S., Utylitaryzm. O wolności, Warszawa 2006
Ossowska M., Socjologia moralności, Warszawa 2005
Paton H.J., The Categorical Imperative. A Study in Kant’s Moral Philosophy, London 1946
Petrażycki L., Teoria prawa i państwa, t. I, Warszawa 1959
Pummer T., Whether and Where to Give, Philosophy & Public Affairs 2016, nr 44
Raz J., Permissions and Supererogation, American Philosophical Quarterly 1975, vol. 12, nr 2
Ross W.D., The Right and the Good, Oxford 1930
Urmson, J., Saints and Heroes, [w:] Essays in Moral Philosophy, red. A. Melden, Seattle 1958
Wojtczak S., Stosunek prawa polskiego do aktów supererogacyjnych, [w:] Abiit, non obiit. Księga poświęcona pamięci Księdza Profesora Antoniego Kościa SVD, red. A. Dębiński, Lublin 2013
Załuski W., On the Asymmetry of Values and Duties and Its Implications for law, Rivista di science giuridiche, science cognitive, ed intelligenza artificiale 2012, nr 16
Prof. dr hab. Rett Ludwikowski
The Catholic University of America
Dr hab. Izabela Kraśnicka
Uniwersytet w Białymstoku
Autorytaryzm demokratyczny w Stanach Zjednoczonych. Unikalny hybrydalny ustrój polityczny czy terminologiczna kwadratura koła?
Prezentowany artykuł ma na celu odpowiedź na pytanie czy pojawiające się nowe określenia stosowane współcześnie w wyjątkowo dynamicznych dyskusjach nad wartościami demokratycznymi prowadzą do prób ukrycia kryzysu demokracji i czy mają realne znaczenie. Analiza zagadnienia prowadzona jest na przykładzie Stanów Zjednoczonych, jako państwa historycznie i tradycyjnie uznawanego za bastion demokracji, w którym działania obecnej władzy wykonawczej w osobie prezydenta zmuszają do refleksji na temat specyfiki systemu prezydenckiego i komponentów demokratycznych w tym systemie. Autorzy dokonują przeglądu pojęć w sferze między „demokracją” i „ autorytaryzmem” oraz typów demokracji, następnie analizują elementy integralnego typu demokracji aby w tym świetle zbadać demokrację amerykańską i jej współczesne transformacyjne trendy.
Słowa kluczowe: demokracja, autorytaryzm, Stany Zjednoczone, system prezydencki, podział władz
Democratic Authoritarianism in the United States. A Unique Hybrid Political System or a Terminological Squaring of the Circle?
The presented article aims to answer the question whether the newly appearing terms, such as ‘democratic authoritarianism’, currently used in the exceptionally heated discussions about democratic values, lead to the attempts at hiding the crisis of democracy and whether they have an actual significance. The analysis of the issue is based on the example of the United States - historically and traditionally recognized as a bastion of democracy - where the actions of the current executive provoke the reflection that the political system of this country may evolve in the authoritarian direction. The authors try to verify this thesis and answer the question to what extent this trend could permanently affect democratic components of the presidential system. The authors focus on the terminological aspects of these discussions, particularly on the concepts of so-called ‘integral democracy’ and ‘integral authoritarianism’ and the possibility of the emergence of hybrids of these two political systems. They try to review the speculations that terms such as ‘true democracy’ or ‘different democracy’ are meaningful and may explain modern transformative trends in the US system of government.
Keywords: democracy, authoritarianism, United States, presidential system, separation of powers
Bibliografia
Arendt H., The Origins of Totalitarianism, Orlando–Austin–New York–San Diego–London 1973
Barcz J., Górka M., Wyrozumska A. (red), Instytucje i prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2017
Bębenek M., Z dziejów jednego pojęcia – ustrój hybrydowy, [w:] Myśl i polityka. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jackowi Marii Majchrowskiemu, red. B. Szlachta, Kraków 2011
Blaustein A.P., The Influence of the United States Constitution Abroad, Washington 1986
Burnham W., Introduction to the Law and Lega System of the United States, West 2006
Curtis M., Totalitarianism, New Brunswick 1980
Dinnage J., Murphy J.F., The Constitutional Law of the European Union, LexisNexis 1996
Guriev S., Treisman D., Informational Autocrats, Journal of Economic Perspectives 2019, nr 4
Jan Paweł II, Evangelium Vitae, Watykan 1995
Jedlecka W., Zagadnienie deficytu demokratycznego w Unii Europejskiej, Przegląd Prawa i Administracji 2012, t. XCI
Klaus K., Pojęcie i źródła deficytu demokracji w Unii Europejskiej, Studia Europejskie 2004, nr 2
Kranz J., Unia Europejska – kilka uwag o fundamentach prawnych, Krytyka Prawa 2018, t. 10
Kraśnicka I., Filibuster w procedurze powoływania sędziów Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych na przykładzie ostatniej nominacji, Przegląd Europejski 2018, nr 1
Kraśnicka I., Living or Dead? Specifics of the Language of the Second Amendment to the U.S. Constitution, Studies in Grammar, Logic and Rhetoric 2014, nr 38
Kraśnicka I., Ludwikowska A., Wprowadzenie do systemu prawa Stanów Zjednoczonych, Toruń 2012
Krasnodębski Z., Autorytaryzm, [w:] Encyklopedia socjologii, t. I, red. W. Kwaśniewicz, Warszawa 1998
Ludwikowski R., Aspekty prawne ostatnich wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, PiP 2001, nr 4
Ludwikowski R., Constitutionalization of Human Rights in Latin America and the Countries of the Former Soviet Union, Georgia Journal of International and Comparative Law 2004, nr 1
Ludwikowski R., Czy najlepsza na świecie? Kilka refleksji sceptycznych o konstytucji Stanów Zjednoczonych, [w:] Ustroje: tradycje i porównania: księga jubileuszowa dedykowana prof. dr. hab. Marianowi Grzybowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Mikuli, A. Kulig, J. Karp, G. Kuca, Warszawa 2015
Ludwikowski R., Demokracja jako ideologia i światopogląd, [w:] Encyklopedia socjologii, t. I, red. W. Kwaśniewicz, Warszawa, 1998
Ludwikowski R., Nowa era czy kolejny etap w historii Sądu Najwyższego USA?, PiP 2016, nr 12
Ludwikowski R., Prawo konstytucyjne porównawcze, Toruń 2000
Ludwikowski R., The Crisis of Communism: Its Meaning, Origins and Phases, Cambridge 1986
Ludwikowski R., The Latin American Hybrid Constitutionalism. The United States Presidentialism in the Civil Law Melting Pot, Boston University International Law Journal 2003, vol. 21, nr 1
Magnet M., Clarence Thomas and the Lost Constitution, Imprimis 2019, nr 9
Merriam J., Preemption as a Consistency Doctrine, William&Mary Bill of Rights Journal 2017, vol. 25, nr 3
Mizera K., Deficyt demokratyczny w Unii Europejskiej, Folia Iuridica Wratislaviensis 2014, t. 3, nr 1
Pułło A., System prezydencki, [w:] Konstytucyjne systemy rządów: możliwości adaptacji do warunków polskich, red. M. Domagała, Warszawa 1997
Saganek P., Nowe reguły dotyczące podziału kompetencji między Unię Europejską a państwa członkowskie w świetle Traktatu z Lizbony, Przegląd Sejmowy 2010, nr 4
Sartori G., Teoria demokracji, Warszawa 1994
Talmon J.L., The Origins of Totalitarian Democracy, London 1952
Taylor S.L., Shugart M.S., Lijphart A., Grofman B., Different Democracy: American Government in a 31-Country Perspective, New Haven & London 2014
Tocqueville A. de, O demokracji w Ameryce, tłum. A. Król, Warszawa 1976
Witkowska M., Kryzys modelu demokracji w Unii Europejskiej – przyczyny, uwarunkowania, scenariusze rozwoju sytuacji, [w:] Kryzysy w procesie integracji europejskiej i sposoby ich przezwyciężania, red. K.A. Wojtaszczyk, J. Nadolska, Warszawa 2015
Prof. dr hab. Krzysztof Grajewski
Uniwersytet Gdański
Prof. dr hab. Piotr Uziębło
Uniwersytet Gdański
Podstawowe założenia projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw z 2020 r.
W połowie stycznia 2020 r. grupa senatorów wszczęła postępowanie w celu przygotowania i zgłoszenia senackiej inicjatywy ustawodawczej w sprawie nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw związanych z funkcjonowaniem sądownictwa. Propozycja ta ma doprowadzić do zniesienia niekonstytucyjnych regulacji w ustawach przyjętych w latach 2015-2019. W artykule autorzy analizują zapisy projektu, w szczególności dotyczące zmiany sposobu powoływania Krajowej Rady Sądownictwa i reformy jej funkcjonowania, a także likwidacji Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego oraz przywrócenie autonomii regulacyjnej Trybunału. Ponadto skupiają się również na proponowanym sposobie rozwiązania problemu niewłaściwego powoływania sędziów i asesorów sądowych, a także skutkach wydawanych przez te osoby orzeczeń. Autorzy oceniają projekt generalnie pozytywnie, choć dostrzegają potrzebę doprecyzowania niektórych przepisów.
Słowa kluczowe: Krajowa Rada Sądownictwa, Sąd Najwyższy, władza sądownicza, reforma sądownictwa
Basic Assumptions for the 2020 Bill Amending the Act on the National Council of the Judiciary and Certain Other Acts
In mid-January 2020, a group of senators used their right of legislative initiative in order to prepare and submit the Senate’s bill amending the Act on the National Council of the Judiciary and certain other acts relating to the functioning of the judiciary. This proposal was supposed to lead to repealing unconstitutional regulations in laws adopted in 2015-2019. In the article, the authors analyse the provisions of the bill, in particular those introducing a change in the way members of the National Council of the Judiciary are appointed and the reform of the Council’s functioning, as well as those providing for liquidation of the Disciplinary Chamber of the Supreme Court and restoration of the Court’s regulatory autonomy. In addition, the authors also focus on the proposed solution to the problem of improperly appointed judges and assistant judges, as well as the consequences of judgments issued by such persons. The authors’ assessment of the bill is generally positive, although they recognize the need to clarify certain provisions.
Keywords: National Council of the Judiciary, Supreme Court, judiciary, reform of the judiciary
Bibliografia
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009
Bojarski Ł., Udział obywateli w zarządzaniu sądownictwem – społeczeństwo obywatelskie czy polityczny suweren, Krajowa Rada Sądownictwa 2017, nr 2
Bojarski Ł., Więcej obywateli w sądownictwie, Dziennik Gazeta Prawna – Prawnik 2016, nr 113
Garlicki L., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 4, red. L. Garlicki, Warszawa 2005
Grajewski K., Zmiany statusu prawnego Krajowej Rady Sądownictwa, [w:] Współczesne problemy sądownictwa w Republice Czeskiej i w Rzeczypospolitej Polskiej, red. Z. Witkowski, J. Jirásek, K. Skotnicki, M. Serowaniec, Toruń 2017
Jasiński W., Charakterystyka zmian ustroju i organizacji sądownictwa powszechnego w Polsce w latach 2018–2018, Krajowa Rada Sądownictwa 2018, nr 1
Jasiński W., Jak przywrócić państwo prawa? Sąd Najwyższy, Warszawa 2019
Krajewski M., Ziółkowski M., EU judicial independence decentralized, Common Market Law Review 2020, vol. 57, nr 4
Machnikowska A., Zmiany w statusie sędziego z perspektywy kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa, Krajowa Rada Sądownictwa 2018, nr 1
Markiewicz K., Czy w Polsce są wolne sądy? Ocena z perspektywy trzech lat walki o praworządność, Radca Prawny. Zeszyty Naukowe 2018, nr 4
Niezgódka-Medek M., Krajowa Rada Sądownictwa – jako gwarant niezależności sądów i niezawisłości sędziów do czasu wprowadzenia zmian na przełomie 2017 i 2018 r., [w:] Konstytucja. Praworządność. Władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, red. Ł. Bojarski, K. Grajewski, J. Kremer, G. Ott, W. Żurek, Warszawa 2019
Piotrowski R., Judges and European Democracies, PiP 2019, nr 12
Piotrowski R., Konstytucyjne granice reformowania sądownictwa, Krajowa Rada Sądownictwa 2017, nr 2
Radajewski M., Status prawny Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego i jej sędziów, Przegląd Sądowy 2019, nr 5
Szczucki K., Ustawa o Sądzie Najwyższym. Komentarz, Warszawa 2018
Szwed M., Orzekanie przez wadliwie powołanych sędziów jako naruszenie prawa do sądu w świetle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12.03.2019 r., 26374/18, Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii, Europejski Przegląd Sądowy 2019, nr 7
Tuleja P. (red.)., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2019
Tuleja P., Ustrojowe znaczenie uchwały SN z 23.01.2020 r., PiP 2020, nr 10
Wróbel W., Izba Dyscyplinarna jako sąd wyjątkowy w rozumieniu art. 175 ust. 2 Konstytucji RP, Palestra 2019, nr 1–2
Wyrzykowski M., „Wrogie przejęcie” porządku konstytucyjnego, [w:] Wyzwania dla ochrony konkurencji i regulacji rynku. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Skocznemu, red. M. Namysłowska, M. Bernatt, A. Jurkowska-Gomułka, A. Piszcz, Warszawa 2017
Ziółkowski M., Niezależność jako istota prawa do sądu? Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2019 r., III PO 7/18, Przegląd Konstytcyjny 2020, nr 3
Prof. dr hab. Marek Kolasiński
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Bezstronność i niezależność sportowych sądów polubownych
Autor twierdzi, że w polskim sportowym sądownictwie polubownym sportowcy są wyraźnie dyskryminowani. Wskazuje on, że sytuacja istniejąca w Polsce jest wyraźnie gorsza niż w systemie rozstrzygania sporów Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.W artykule wyrażono pogląd, iż skutecznych środków przeciwko nieuzasadnionemu uprzywilejowywaniu związków sportowych w postępowaniach arbitrażowych poszukiwać należy pierwszym rzędzie w prawie konkurencji. Autor postuluje przeniesienie na grunt prawa polskiego reguł analitycznych sformułowanych przez niemiecki Sąd Najwyższy w sprawie Pechstein. Wskazuje on też, że pozycję sportowców, w pewnym zakresie, wzmocnić może odwołanie się do standardów ustalonych przez ETPCz w wyroku w sprawie Mutu i Pechstein v Szwajcaria.
Słowa kluczowe: prawo konkurencji, arbitraż, sport, dyskryminacja, ETPC
Impartiality and Independence of Sports Arbitration Tribunals
The author argues that sportspeople are clearly subject to discrimination before the Polish sports arbitration tribunals. He indicates that the situation in Poland is clearly worse than in the dispute resolution system of the International Olympic Committee.The article expresses the view that effective measures against unjustified privileges for sports associations in arbitration proceedings should be sought, first and foremost, in competition law. The author suggests transposing into Polish law the analytic rules formulated by the German Federal Supreme Court in Pechstein case. He also points out that the position of sportspeople can, to some extent, be strengthened by reference to the standards set by the EctHR in Mutu and Pechstein v. Switzerland judgment.
Keywords: competition law, arbitration, sport, discrimination, EctHR
Bibliografia
Blackshaw I., ADR and Sport: Settling Disputes Through the Court of Arbitration for Sport, the FIFA Dispute Resolution Chamber, and the WIPO Arbitration & Mediation Center, Marquette Sports Law Review 2013, nr 1
Bondulich J.R., Rescuing The “Supreme Court” of Sports: Reforming The Court of Arbitration for Sport Arbitration Member Selection Procedures, Brooklyn Journal of International Law 2016, nr 1
Gotlib Z., Athletes Have Rights, Too, Right? Investigating the Extreme Unfairness in Sports` Purported Supreme Authority – Why the International Court of Arbitration for Sport Fails to Reign Supreme, Cardozo Journal of International and Comparative Law 2016, nr 2
Gubi J., The Olympic Binding Arbitration Clause and The Court of Arbitration for Sport: an Analysis of Due Process Concerns, Fordham Intellectual Property, Media and Entertainment Law Journal 2008, nr 4
Kolasiński M.K., Competition law — a chance for a little bit more fairness and just reforms in sport arbitration, European Competition Law Journal 2018, nr 8
Kolasiński M.K., Characteristics of sport-related relevant markets and their consequences, European Competition Law Review 2019, nr 12
Landolt P., Arbitration Clauses and Competition Law, [w:] EU and US Antitrust Arbitration A Handbook for Practitioners, vol. 1, red. G. Blanke, P. Landolt, Alphen aan den Rijn 2011
Mitten M.J., Sports Law in the United States, Kluwer Law International, Alphen aan den Rijn 2014
Murray P.L., Privatization of Civil Justice, Willamette Journal of International Law and Dispute Resolution 2007, nr 2
Podszun P., The Pechstein Case: International Sports Arbitration versus Competition Law How the German Federal Supreme Court Set Standards for Arbitration, SSRN papers
Stylopoulos S., Powers and duties of arbitrators in the application of competition law: an EC approach in the light of recent developments, European Competition Law Review 2009, nr 3
Valloni L.W., Pachmann T., Sports Law in Switzerland, Kluwer Law International, Alphen aan den Rijn 2014
Wilske S., Krapfl C., German Higher Regional of Munich Finds Arbitration Agreement between Athletes Union and Athlete Violates Mandatory Antitrust Law, IBA Arbitration News 2015, nr 2
Dr Patryk Kowalski
Uniwersytet Łódzki
„Test agitacyjności” informacji rozpowszechnianych podczas kampanii wyborczych. Uwagi na tle orzecznictwa sądów powszechnych
Celem artykułu jest ustalenie (oraz ocena) w jaki sposób sądy powszechne w postępowaniach w trybie wyborczym ustalają czy informacja rozpowszechniana jest przejawem agitacji wyborczej (tzw. „test agitacyjności”). Pierwsza część opracowania dotyczy definicji agitacji wyborczej w Kodeksie wyborczym. Druga część obejmuje rozważania autora nad czasem trwania agitacji wyborczej w rozumieniu tej ustawy. Z kolei w części trzeciej dokonano analizy orzeczeń wydanych w trybie wyborczym pod kątem „testu agitacyjności”. Analiza tych zagadnień pozwoliła autorowi na stwierdzenie, że w orzecznictwie istnieją rozbieżności w zakresie przeprowadzania testu. Ponadto autor konstruuje własną definicję agitacji wyborczej na potrzeby oceny zasadności roszczenia z art. 111 Kodeksu wyborczego.
Słowa kluczowe: agitacja wyborcza, agitacja, postępowanie w trybie wyborczym, kampania wyborcza, kodeks wyborczy
‘Electioneering Test’ for Information Disseminated During Election Campaigns. Comments against the Background of the Case Law of Ordinary Courts
The aim of the paper is to ascertain (and evaluate) how the ordinary courts adjudicating in electoral cases determine whether information is disseminated within the framework of electioneering (the so-called ‘electioneering test’). The first part refers to the definition of electioneering in the Election Code. The second part includes the author's reflections on the duration of electioneering within the meaning of this Act. The third part analyses the decisions issued in aforementioned electoral procedure in terms of the ‘electioneering test’. The analysis of these issues allows the author to conclude that there are discrepancies in case law regarding the conduct of this test. In addition, the author constructs his own definition of electioneering for the purpose of assessing the legitimacy of a claim under Article 111 of the Election Code.
Keywords: electioneering, canvassing, proceedings in electoral cases, election campaign, Election Code
Bibliografia
Borski M., Granice agitacji wyborczej w kodeksie wyborczym – wybrane zagadnienia, [w:] Aktualne problemy prawa wyborczego, red. B. Banaszak, A. Bisztyga, A. Feji-Paszkiewicz, Zielona Góra 2015.
Chmaj M., Kampania wyborcza, [w:] System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Chmaj, W. Skrzydło, Warszawa 2011
Grzelka M., Kampania wyborcza. Zagadnienia wybrane, Przegląd Wyborczy 2012, nr 5
Korycki K., Prawne uwarunkowania kampanii wyborczej, Refleksje. Pismo naukowe studentów i doktorantów WNPiD UAM 2016, nr 12
Kowalski P., Wolność wypowiedzi w kampaniach wyborczych, Łódź 2021
Kowalski S., Zakaz agitacji wyborczej w zakładzie pracy, Służba Pracownicza 2014, nr 8
Mularski K., Agitacja wyborcza w Internecie, [w:] Wybory i nieprawidłowości wyborcze wczoraj i dziś. Wybrane zagadnienia. Materiały z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej. Olsztyn 12 maja 2015 r., red. A.R. Jurewicz, T. Kuczur, M. Piekarska, D. Wąsik, Olsztyn 2015
Rakowska-Trela A., Kampania wyborcza w regulacji prawnej i praktyce, Łódź 2015
Rymarz F., [w:] Kodeks wyborczy. Komentarz LEX, red. K.W. Czaplicki, B. Dauter, S. Jaworski, A. Kisielewicz, F. Rymarz, Warszawa 2014
Skubisz-Kępka K., Roszczenia w trybie wyborczym (zagadnienia wybrane), PiP 2015, nr 10
Sobczak J., Wolność słowa w kampaniach wyborczych, Toruń 2016
Staszewska M., Zakazy dotyczące agitacji wyborczej, Wspólnota 2014, nr 22
Dr hab. Mariusz Nawrocki
Uniwersytet Szczeciński
Współsprawstwo konieczne
Artykuł dotyczy problematyki współsprawstwa koniecznego. Z uwagi na fakt, że konstrukcja ta bazuje na współsprawstwie, które jest obecne w doktrynie , jak i orzecznictwie od dziesięcioleci, wydaje się, iż nie wywołuje większych wątpliwości interpretacyjnych. Niemniej współczesny kształt współsprawstwa koniecznego nie zawsze przyjmuje postać wspólnego i w porozumieniu wykonania czynu zabronionego. Tym samym wydaje się, że zasadne jest posługiwanie się odnośnie do tej instytucji określeniem „współdziałanie konieczne”, co pozwala dostatecznie różnicować je względem klasycznego współsprawstwa.
Słowa kluczowe: współsprawstwo, współsprawstwo konieczne, współdziałanie konieczne, porozumienie, gwałt zbiorowy
Necessary Complicity
The article deals with the problem of necessary complicity. Due to the fact that this construction is based on complicity, which has been present in legal literature and case law for decades, it seems not to raise major interpretational doubts. Nevertheless, the contemporary shape of necessary complicity does not always take the form of joint and concerted action in committing a crime. Thus, it seems reasonable to use the term ‘necessary participation’ in relation to this mode of action, which allows it to be sufficiently differentiated from classic complicity.
Keywords: complicity, necessary complicity (aiding and abetting), necessary participation, concert, multiple perpetrator rape (gang rape)
Bibliografia
Andrejew I., Ustawowe znamiona przestępstwa, Warszawa 1959
Andrejew I., Ustawowe znamiona czynu. Typizacja i kwalifikacja przestępstw, Warszawa 1978
Bafia J., Polskie prawo karne, Warszawa 1989
Barczak-Oplustil A., Iwański M., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, cz. II, Komentarz do art. 212–277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017
Berent M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016
Berger A., Współsprawstwo (uwagi do nieistniejącego w KK z 1932 r. przepisu), Lublin 1934
Bielski M., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, cz. I, Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017
Buchała K., Wolter W., Wykład prawa karnego na podstawie kodeksu karnego z 1969 r., Kraków 1971
Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1980
Dąbrowska-Kardas M., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. III, Komentarz do art. 278–363, red. A. Zoll, Warszawa 2016
Filar M., Zgwałcenie zbiorowe a problematyka sprawstwa, PiP 1976, nr 3
Górniok O., Sporne problemy przestępstwa gwałtu zbiorowego, Nowe Prawo 1972, nr 10
Kardas P., Przypisanie skutku przy przestępnym współdziałaniu, Kwartalnik Prawa Publicznego 2004, nr 4
Kardas P., Istota współsprawstwa w polskim prawie karnym. Uwagi na marginesie trzech orzeczeń Sądu Najwyższego, Prokuratura i Prawo 2005, nr 12
Kardas P., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, cz. I, Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
Konarska-Wrzosek V., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2018
Lernell L., Wykład prawa karnego. Część ogólna, Warszawa 1961
Łabuda G., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2014
Maciejowski F., Wykład prawa karnego w ogólności, Warszawa 1848
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
Michalska-Warias A., Zgwałcenie w małżeństwie. Studium prawnokarne i kryminologiczne, Warszawa 2016
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2014
Nawrocki M., Błędy ustawodawcy w kodeksie karnym, Przegląd Sądowy 2017, nr 2
Oczkowski T., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2018
Palka P., Glosa do wyroku SA w Łodzi z 23 listopada 2000 r., Palestra 2003, nr 1–2
Palka P., Współdziałanie przy przestępstwach seksualnych – zagadnienia wybrane, Prokuratura i Prawo 2006, nr 7–8
Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2012
Rosenblatt J., Zasady nauki o udziale w przestępstwie, Warszawa 1874
Spotowski A., Próba rozgraniczenia form zjawiskowych przestępstwa w nowym k.k., Palestra 1972, nr 2
Spotowski A., Granice bezkarności uczestnika koniecznego, PiP 1986, nr 9
Stępień K., Zgwałcenie wspólnie z inną osobą (art. 197 § 3 k.k.) – współsprawstwo konieczne, Prokuratura i Prawo 1999, nr 10
Szwacha J., Z problematyki współdziałania przestępnego, Nowe Prawo 1970, nr 12
Szwacha J., Zagadnienie sprawstwa w wytycznych Sądu Najwyższego w sprawach o przestępstwo zgwałcenia, PiP 1974, nr 11
Szwacha J., Z problematyki koniecznej wielości osób przy popełnieniu przestępstwa, PiP 1986, nr 9
Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946
Śliwowski J., Prawo karne, Warszawa 1979
Świda W., Prawo karne, Warszawa 1978
Wąsek A., Współsprawstwo w polskim prawie karnym, Warszawa 1977
Wiak K., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2019
Wilk L., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komentarz. Art. 222–316, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
Wolter W., Prawo karne, Warszawa 1947
Wolter W., Nauka o przestępstwie. Analiza prawnicza na podstawie przepisów części ogólnej kodeksu karnego z 1969 r., Warszawa 1973
Wolter W., Impas interpretacyjny, PiP 1978, nr 6
Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do zasad techniki prawodawczej z dnia 20 czerwca 2002 r., Warszawa 2012
Zachuta A., Opis i kwalifikacja prawna czynu z uwzględnieniem sprawczych odmian przestępnego współdziałania, Prokuratura i Prawo 2005, nr 1
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980
Dr Justyna Goździewicz-Biechońska
Prawny system ochrony zieleni i zadrzewień w świetle teorii usług ekosystemów i koncepcji zielonej infrastruktury
Obowiązująca w Polsce prawna regulacja dotycząca ochrony zieleni i zadrzewień nie spełnia wymogów skuteczności systemowej i nie odpowiada potrzebom ochrony tych zasobów środowiska. Podejmowane w ostatnich latach próby reform poprzez nowelizacje ustawy o ochronie przyrody tylko pogłębiły dysfunkcyjność systemu. Wydaje się zatem, że istnieje potrzeba podjęcia badań prawniczych interdyscyplinarnych uwzględniających rozwój refleksji teoretycznej w dziedzinie sozologii w tym zakresie. Celem artykułu jest określenie relacji pomiędzy prawnym systemem ochrony zieleni i zadrzewień w Polsce a koncepcjami usług ekosystemów oraz zielonej infrastruktury i wyznaczenie ich potencjału aplikacyjnego (adekwatności do przedmiotu ochrony i jego swoistości). Autorka stwierdza, że koncepcje te mogą być przydatne dla formułowania założeń systemu prawnego i wzmocnienia argumentów za ochroną tych zasobów środowiska. Wykazują także przydatność przy konstruowaniu prawnych instrumentów zarządzania zielenią i zadrzewieniami (zwłaszcza w obszarze reglamentacji).
Słowa kluczowe: usługi ekosystemów, świadczenia ekosystemowe, zielona infrastruktura, prawna ochrona zieleni i zadrzewień, ustawa o ochronie przyrody, zarządzanie środowiskiem
The Legal System of Protection of Greenery and Forest Patches in the Light of the Theory of Ecosystem Services and the Concept of Green Infrastructure
The legal regulation of protection of greenery and forest patches applicable in Poland’s neither meets the requirements of systemic effectiveness nor satisfies the needs in the area of protecting these environmental resources. Reform attempts undertaken in recent years through amendments to the Act on Environmental Protection have only made the system more dysfunctional. Therefore there seems to be a need to undertake interdisciplinary legal research, taking into account the development of theoretic sozologic reflection in this area. The article aims to determine the relation between the legal system of protection of greenery and forest patches in Poland and the concepts of ecosystem services and green infrastructure and determining their applicability (adequacy to the object of protection and its particularities). The author concludes that these concepts can be useful for formulating the assumptions underlying the legal system and for strengthening the arguments in support of protecting these environmental resources. They are also useful in building the legal instruments for managing greenery and forest patches (especially in the field of rationing).
Keywords: ecosystem services, ecosystem goods and services, green infrastructure, legal protection of greenery and forest patches, Act on Environmental Protection, environmental management
Bibliografia
Baldwin R., Lodge M., Cave M., Understanding Regulation: Theory, Strategy, and Practice, Oxford 2012
Barczak A., Kowalewska E., Zadania samorządu terytorialnego w ochronie środowiska, Warszawa 2015
Baró F. i in., Green Infrastructure, [w:] OpenNESS Ecosystem Service Reference Book, red. M. Potschin i in., OpenNESS 2016
Benedict M.A., McMahon E.T., Green Infrastructure: Smart Conservation for the 21st Century, Renewable Resources Journal 2002, nr 20
Bonneuil Ch., Tell me where you come from, I will tell you who you are: A genealogy of biodiversity offsetting mechanisms in historical context, Biological Conservation 2015, nr 192
Braat L., de Groot R., The ecosystem services agenda: bridging the worlds of natural science and economics, conservation and development, and public and private policy, Ecosystem Services 2012, nr 1
Chobotová V., The role of market-based instruments for biodiversity conservation in Central and Eastern Europe, Ecological economics 2013, nr 95
Ciechanowicz-McLean J., Prawo ochrony i zarządzania środowiskiem, Warszawa 2015
Ciechanowicz-McLean J., Trzcińska D., Granice prawa własności w prawie ochrony przyrody – głos w dyskusji, [w:] Prawo i polityka w ochronie środowiska. Studia z okazji 40-ecia pracy naukowej Jerzego Sommera, red. H. Lisicka, Wrocław 2006
Claire D., Morrison T.H., Phinn S., The governance of private residential land in cities and spatial effects on tree cover, Environmental Science & Policy 2016, nr 62
Cole D.H., P.Z. Grossman, When Is Command-and-Control Efficient? Institutions, Technology, and the Comparative Efficiency of Alternative Regulatory Regimes for Environmental Protection, Wisconsin Law Review 1999
Constanza R. i in., Twenty years of ecosystem services: how far have we come and how far do we still need to go?, Ecosystem Services 2017, nr 28
Constanza R., i in., The value of the world’s ecosystem services and natural capital, Nature 1997, nr 387
Constanza R., Mitsch D.J., Day J.W., A new vision for New Orleans and the Mississippi delta: applying ecological economics and ecological engineering, Frontiers in Ecology and the Environment 2006, vol. 4, nr 9
Daily G., Nature's Services: Societal Dependence on Natural Ecosystems. Washington D.C. 1997
Giergiczny M., Kronenberg J., From valuation to governance: using choice experiment to value street trees, Ambio 2014, t. 43, nr 4
Goździewicz-Biechońska J., Zielona infrastruktura na obszarach wiejskich jako instrument polityki ochrony środowiska UE, Studia Iuridica Lublinensia 2017, t. 26, nr 1
Gómez-Baggethun E. i in., The history of ecosystem services in economic theory and practice: from early notions to markets and payment schemes, Ecological Economics 2010, vol. 69, nr 6
Haładyj A., Polityka ochrony środowiska – polityka sektorowa czy zintegrowana?, Przegląd Prawa Publicznego 2016, nr 9
Hansen R., Pauleit S., From multifunctionality to multiple ecosystem services? A conceptual framework for multifunctionality in green infrastructure planning for urban areas, Ambio 2014, nr 43
Hirokawa K., Sustaining Ecosystem Services Through Local Environmental Law, Pace Environmental Law Review 2011, vol. 28, nr 3
Horwood K., Green infrastructure: reconciling urban green space and regional economic development: lessons learnt from experience in England's north-west region, Local Environment 2011, vol. 16, nr 10
Huffman J.L., Marketing Biodiversity, Idaho Law Review 2011, nr 38
Jaworowicz-Rudolf A., Spór wokół liberalizacji przepisów dotyczących usuwania drzew i krzewów, [w:] Administracja a środowisko. Prace dedykowane prof. zw. dr. hab. Markowi Górskiemu z okazji jubileuszu 45-lecia pracy naukowej, red. A. Barczak, P. Korzeniowski, Szczecin 2018
Kaime T., Framing the Law and Policy for Ecosystem Services (Symposium Foreword), Transnational Environmental Law 2013, nr 2
Kambites C., Owen S., Renewed prospects for green infrastructure planning in the UK, Planning, Practice & Research 2006, vol. 21, nr 4
Kasiński M., Ochrona terenów zieleni i zadrzewień – nowe lity i gry polityczne, [w:] Administracja a środowisko. Prace dedykowane prof. zw. dr. hab. Markowi Górskiemu z okazji jubileuszu 45-lecia pracy naukowej, red. A. Barczak, P. Korzeniowski, Szczecin 2018
Kaźmierska-Patrzyczna A., Zadania reglamentacyjne administracji samorządowej w ochronie terenów zieleni, zadrzewień, drzew i krzewów – uwagi w świetle nowelizacji ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 grudnia 2016 r. oraz z dnia 11 maja 2017 r., [w:] Administracja a środowisko. Prace dedykowane prof. zw. dr. hab. Markowi Górskiemu z okazji jubileuszu 45-lecia pracy naukowej, red. A. Barczak, P. Korzeniowski, Szczecin 2018
Kremer P., Key insights for the future of urban ecosystem services research, Ecology and Society 2016, vol. 21, nr 2
Kronenberg J., Usługi ekosystemów w miastach, Zrównoważony rozwój –Zastosowania 2012, nr 3
Landry S., Ruiliang P., The impact of land development regulation on residential tree cover: An empirical evaluation using high-resolution IKONOS imagery, Landscape and Urban Planning 2010, vol. 94, nr 2
Lorek A., Usługi ekosystemów w aspekcie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica 2015, nr 2
Mauerhofer V., Legal aspects of ecosystem services: An introduction and an overview, Ecosystem Services 2018, nr 29
Mizgajski A., Świadczenia ekosystemów jako rozwijające się pole badawcze i aplikacyjne, Ekonomia i Środowisko 2010, nr 1
Profous G., Loeb R.E., The Legal Protection of Urban Trees: A Comparative World Survey, Journal of Environmental Law 1990, nr 2
Radecki W., Teoretyczne podstawy prawa ochrony przyrody, Wrocław 2006
Ruhl J.B., In Defence of Ecosystem Services, Pace Environmental Law Review 2015, nr 32
Ruhl J.B., Salzman J., The Law and Policy Beginnings of Ecosystem Services, Journal of Land Use & Environmental Law 2007, nr 2
Salzman J., Ecosystem Services and the Law, Conservation Biology 1998, vol. 12, nr 3
Schmied A., Pillmann W., Tree protection legislation in European cities, Urban Forestry & Urban Greening 2003, nr 2
Sinclair D., Self‐regulation versus command and control? Beyond false dichotomies, Law & Policy 1997, vol. 19, nr 4
Sung Ch.Y., Evaluating the efficacy of a local tree protection policy using LiDAR remote sensing data, Landscape and urban planning 2012, vol. 104, nr 1
Szczepanowska H.B., Miejsce terenów zieleni w strukturze zintegrowanego projektowania, zarządzania i oceny ekologicznej inwestycji miejskich, Człowiek i Środowisko 2012, nr 36
Szczepanowska H.B., Drzewa w mieście – zielony kapitał wartości i usług ekosystemowych, Człowiek i Środowisko 2015, nr 39
Szulczewska B., Zielona infrastruktura – czy koniec historii?, Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2018
Szumacher I., Funkcje terenów zieleni miejskiej a świadczenia ekosystemów, Prace i Studia Geograficzne 2011, nr 46
Szumacher I., Funkcje terenów zieleni miejskiej a świadczenia ekosystemów, Prace i Studia Geograficzne 2011, nr 46
Tzoulas K. i in., Promoting ecosystem and human health in urban areas using Green Infrastructure: A literature review, Landscape and urban planning 2007, vol. 81, nr 3
Wang J., Banzhaf E., Towards a better understanding of Green Infrastructure: A critical review, Ecological Indicators 2018, nr 85
Watson J., Preserving Tomorrow's Urban Trees with Financial Incentives: The Choice of a New (Tree) Generation, Alternative Law Journal 2015, vol. 40, nr 4
Dr Łukasz Kierznowski
Uniwersytet w Białymstoku
O przesłance postępu w szkolnictwie wyższym i nauce
Ustawowe, wykonawcze i zakładowe przepisy z zakresu szkolnictwa wyższego i nauki od lat posługują się niedookreślonym pojęciem „postępu” i pochodnymi. Zwykle są to przesłanki fakultatywnych rozstrzygnięć podejmowanych wobec użytkowników akademickich zakładów administracyjnych, związanych np. ze skreśleniem z listy studentów/doktorantów. Artykuł dotyczy sposobu określania „postępu” w sferze szkolnictwa wyższego i nauki, w szczególności w powiązaniu z terminami dokonywania postępów lub pokonywania kolejnych etapów edukacyjnych. Rozważania prowadzone są na kanwie najnowszych orzeczeń sądów administracyjnych w sprawach związanych z postępem studentów/doktorantów, a także w kontekście wejścia w życie przepisów ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. W artykule przedstawiono m.in. konsekwencje uzależnienia skutków prawnych dla destynatariuszy zakładów administracyjnych od dokonanego przez nich postępu dla modelu akademickiego stosowania prawa. Sformułowano także postulaty de lege ferenda.
Słowa kluczowe: Szkolnictwo wyższe, nauka, postęp, skreślenie z listy studentów/doktorantów
On the Notion of Progress in Higher Education and Science
This article deals with the way ‘progress’ is defined in the field of higher education and science, in particular in connection with the time frames for making progress or completing subsequent stages of education. The considerations are conducted on the basis of the latest rulings of administrative courts in matters related to the progress of students/PhD students, as well as in the context of entry into force of provisions of the Act – Law on Higher Education and Science. The article presents, among other issues, the consequences of making legal effects for administrative establishments' users dependent on their progress for the model of academic application of law. Postulates of desirable legislative amendments have been also formulated.
Keywords: higher education, science, progress, removal from the list of students/PhD students
Bibliografia
Bała P., Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty, Warszawa 2009
Bogucka I., Wartości prawa administracyjnego procesowego, [w:] System Prawa Administracyjnego Procesowego, t. I, Zagadnienia ogólne, red. G. Łaszczyca, A. Matan, Warszawa 2017
Brzezicki T., Ustrój szkolnictwa wyższego w Polsce, Toruń 2010
Dańczak P., Decyzja administracyjna w indywidualnych sprawach studentów i doktorantów, Warszawa 2015
Dańczak P., Decyzja dziekana o zaliczeniu semestru. Glosa do wyroku NSA z dnia 6 sierpnia 2010 r., I OSK 673/10, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2011, nr 1
Garlicki L., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, red. L. Garlicki Warszawa 2003
Izdebski H., Zieliński J.M., Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Komentarz, Warszawa 2019
Jakubowski A., Status prawny studentów i doktorantów w relacjach ze szkołą wyższą, PiP 2011, nr 11
Jagielski J., Wierzbowski M. (red.), Prawo administracyjne wczoraj i dziś, Warszawa 2018
Jakubowski A., Glosa do wyroku WSA z dnia 27 października 2010 r., II SA/Po 454/10, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2012, nr 2
Jaworowicz-Rudolf A., Przewidywalność działań administracji jako warunek zaufania do władz publicznych, [w:] Sprawiedliwość i zaufanie do władz publicznych w prawie administracyjnym, red. M. Stahl, M. Kasiński, K. Wlaźlak, Warszawa 2015
Kierznowski Ł., Szkoły doktorskie. Komentarz do art. 198–216 oraz 259–264 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Warszawa 2018
Kmiecik Z.R., Decyzje administracyjne organów szkół wyższych wydawane w sprawach studenckich, Studia Iuridica Lublinensia 2010, nr 14
Małecki M., Mamak K., Kryteria oceny dorobku doktorantów, PiP 2014, nr 11
Nowacki J., Odpowiednie stosowanie przepisów prawa, PiP 1964, nr 3
Pakuła J. (red.), Współczesne problemy nauki i szkolnictwa wyższego. Continuum, Toruń 2015
Stec P., Chmielnicki P. (red.), Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, Warszawa 2018
Tarno J.P., Szot A., Pokorny P., Specyfika postępowań administracyjnych w sprawach z zakresu szkolnictwa wyższego i nauki, Lublin 2016
Wojciechowski B., Model zakresu swobody interpretacyjnej prawa administracyjnego, [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 4, Wykładnia w prawie administracyjnym, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2015
Zimmermann J., Aksjomaty prawa administracyjnego, Warszawa 2013
Prof. dr hab. Maciej Kaliński
Uniwersytet Warszawski
W sprawie propozycji regulacji klauzuli rebus sic stantibus (polemika z A. Brzozowskim)
Autor odnosi się do propozycji przedstawionych w publikacji A. Brzozowskiego pt. „O potrzebie nowej regulacji wpływu zmiany okoliczności na zobowiązania”, a ściślej do projektu ustawy, która miałaby zastąpić art. 3571 KC. Omawia kwestię rezygnacji z przesłanki „nadzwyczajności” zmiany okoliczności i objęcie klauzulą rebus sic stantibus przypadków niedołożenia należytej staranności w dbaniu o własne sprawy. Zwraca też uwagę na trudność w ustaleniu, ze zmianą których okoliczności wpływających na wykonanie umowy dłużnik mógł się liczyć, zawierając ją. Cecha nadzwyczajności na ogół łączy się z taką niemożnością. Jej usunięcie tylko pozornie rozszerzy zakres klauzuli rebus sic stantibus, ponieważ zmiany zwykłe nie są niemożliwe do przewidzenia. Poruszono również problem projektowanej odpowiedzialności odszkodowawczej strony umowy, związanej z niezasadnością powództwa o zmianę, jak również niedojściem do skutku renegocjacji umowy.
Słowa kluczowe: zmiana okoliczności, niespodziewane okoliczności, klauzula rebus sic stantibus, następcza zmiana umowy
On the Proposed Manner of Regulating the Rebus Sic Stantibus Clause (Polemic with A. Brzozowski)
The author refers to suggestions presented by A. Brzozowski in his paper entitled “On the Need for a New Regulation Concerning the Impact of Change in Circumstances on Obligations”, specifically on the bill that could replace Article 3571 of the Civil Code. He examines the question of forgoing the requirement of ‘extraordinary nature’ of the change in circumstances and of extending the application of the rebus sic stantibus clause to instances where a party failed to exercise due care in managing their own affairs. He further points to the problems with determining which changes of circumstances affecting the performance of an obligation should be taken into account by the debtor at the time of entering into the contract. The extraordinary nature would typically mean that such foresight was not possible. The removal of this requirement would only apparently widen the scope of the rebus sic stantibus clause, because ordinary changes are not typically impossible to foresee. The writer also discusses the question of the proposed liability in damages that could be faced by a party to an agreement, related to an unwarranted claim for change or a failed attempt to renegotiate the agreement.
Keywords: change of circumstances, unexpected circumstances, rebus sic stantibus clause, subsequent change of contract
Bibliografia
Brzozowski A., Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania. Klauzula rebus sic stantibus, Warszawa 2014
Brzozowski A., Jastrzębski J., Kaliński M., Skowrońska-Bocian E., Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2019
Hamburger M., Treuund Glauben im Verkehr, Mannheim 1930
Manowska M. (red.), KPC. Komentarz, t. I, Warszawa 2021
Rodziewicz J., Prejudycjalność w postępowaniu cywilnym, Gdańsk 2000
Strugała R., Znaczenie prawne klauzul renegocjacyjnych, Monitor Prawniczy 2012, nr 22
Szpunar A., Nadużycie prawa podmiotowego, Kraków 1947
Prof. dr hab. Adam Górski
Uniwersytet Jagielloński
Dr Krzysztof Michalak
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Zakres ochrony pracownika na podstawie art. 218a kodeksu karnego. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 20.09.2018 r., I KZP 5/18
Przedmiotem glosy jest zakres ochrony pracownika na podstawie art. 218 a Kodeksu Karnego. Zasadniczo aprobująco odnosi się do wykładni znamion przestępstwa uporczywego naruszania praw pracownika dokonanej przez Sąd Najwyższy, w szczególności jej zawężającego, gwarancyjnego aspektu. Jest to bowiem nie tylko zgodne z regułami wykładni prawa karnego, ale i wspierane jest argumentami systemowymi. Choć pozostaje to poza analizą znamion przestępstw, to w szczególności na aprobatę zasługuje podkreślenie przez Sąd konieczności badania, czy strona stosunku prawnego jest rzeczywiście pracownikiem, a nie stroną stosunku cywilnoprawnego.
Słowa kluczowe: ochrona pracownika, kodeks karny, prawa pracownika, Sąd Najwyższy
The Scope of Employee Protection under Article 218a of the Penal Code. Commentary on Supreme Court Resolution of 20 September 2018, I KZP 5/18
This commentary discusses the scope of protection granted to employees by Article 218a of the Polish Penal Code. It basically approves the interpretation of elements of the offence of persistent infringement of employee rights given in the Resolution. Specifically the Court rightly maintained a strict interpretation of the notion of employee. The commentators add arguments in favour of this interpretation by means of analysing notions similar to that of employee in the whole legal system, not only in labour law. The commentators approve the approach of the Supreme Court, stressing the importance of examining whether a party to legal relationship is indeed an employee.
Keywords: employee protection, penal code, employee rights, Supreme Court
Bibliografia
Baran K., Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2013
Błachut M., Gromski W., Kaczor J., Technika prawodawcza, Warszawa 2008
Budyn-Kulik M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2017
Ćwiertniak B., [w:] Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, red. K.W. Baran, Warszawa 2013
Daniluk P., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2017
Daniluk P., Objęcie zakresem art. 218 § 1a k.k. tylko osób będących pracownikami w rozumieniu Kodeksu pracy – glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 20.09.2018 r. (I KZP 5/18), Palestra 2019, nr 1–2
Daniluk P., Znamiona czynów zabronionych stypizowanych w art. 218 k.k., Monitor Prawa Pracy 2010, nr 3
Daniluk P., Witoszko W., Glosa do uchwały SN z dnia 15 grudnia 2005 r., I KZP 34/05, LEX/el. 2017
Hryniewicz-Lach E., [w:] Kodeks karny, t. I, Część szczególna, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
Jankowiak J., Musiała A., Glosa do uchwały SN z dnia 15 grudnia 2005 r., I KZP 34/05, Prokuratura i Prawo 2007, nr 2
Kowalski S., Ochrona praw pracownika w kodeksie karnym, Toruń 2014
Marciniak J., Pojęcie pracownika w rozumieniu art. 218 par. 1 k.k., Wojskowy Przegląd Prawniczy 2010, nr 3
Radecki W., [w:] System Prawa Karnego, t. 10, Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, red. J. Warylewski, Warszawa 2016
Tomaszewska M., [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. K.W. Baran, LEX 2014
Tomporek A., Przedmiot ochrony i podmioty przestępstwa naruszenia praw pracownika (art. 218 k.k.), Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2002, nr 8
Unterschütz J., Glosa do postanowienia SN z dnia 13 kwietnia 2005 r., III KK 23/05 (dotyczące problematyki przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową), LEX/el 2017
Unterschütz J., Karnoprawna ochrona praw osób wykonujących pracę zarobkową, Warszawa 2010
Wiatrowski P., Dyrektywy wykładni prawa karnego materialnego w judykaturze Sądu Najwyższego, Warszawa 2013
Wiatrowski P., Dyrektywy wykładni prawa karnego materialnego w judykaturze Sądu Najwyższego, Warszawa 2013
Wróbel A., Glosa do postanowienia SN z dnia 13 kwietnia 2005 r., III KK 23/05, Studia Iuridica Toruniensia 2013, t. XII
Wróbel A., Glosa do uchwały SN z dnia 15 grudnia 2005 r., I KZP 34/05, Przegląd Prawa i Administracji 2013, t. XCIII
Wróbel W., [w:] Kodeks karny, t. II, Komentarz, red. A. Zoll, Warszawa 2013
Ziółkowska A., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2016
