Zrzeczenie się zachowku. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2013 r., P 56/11
dr hab. Tomasz Justyński, prof. UMK, LL.M
Katedra Prawa Cywilnego i Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Zrzeczenie się zachowku. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2013 r., P 56/11
Przedmiotem glosy jest, z jednej strony, generalny pogląd wyrażony w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, że prawnospadkowa instytucja zachowku nie jest sprzeczna z przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., z drugiej zaś, dwa szczegółowe argumenty przywołane na jego uzasadnienie. Glosator podziela stanowisko Trybunału Konstytucyjnego co do konstytucyjności zachowku. Nie zgadza się jednak ze sposobem jego uzasadnienia. Trybunał odrzucił bowiem istnienie konstytucyjnych gwarancji dla zachowku, uznając jedynie, że ustawowo uregulowana instytucja nie ogranicza nadmiernie swobody testowania i dlatego jest dopuszczalnym jej ograniczeniem.
Tymczasem figura prawna zachowku jest nie tylko zgodna z Konstytucją RP ale, co więcej, jest gwarantowana jej przepisami (art. 64). Jest bowiem elementem „dziedziczenia” sensu largo, czyli stanowi minimalny, „gwarantowany” udział najbliższych w spadku. Udział chroniony zarówno erga omnes, jak i przed nadmierną arbitralnością samego spadkodawcy.
Zdaniem autora, do uzasadnienia konstytucyjności zachowku nie nadaje się ani argument rzekomej dopuszczalności „umów o zrzeczenie się zachowku”, ani też wskazanie na konstrukcję nadużycia prawa (art. 5 k.c.). Oba są nietrafne, co glosator obszernie i szczegółowo uzasadnia. Szczęśliwie oba mają w wywodzie TK jedynie wspomagające znaczenie.
Przesądzenie konstytucyjności zachowku nie oznacza, oczywiście, że zarówno sama figura zachowku, jak i jej aktualny kształt (wyznaczony na poziomie ustawowym) nie wymaga zmian, a nawet rozważenia, czy nie czas już na znalezienie innych, bardziej dostosowanych do warunków gospodarczych i w szczególności społecznych, rozwiązań prawnych. Zdaniem autora, tak właśnie jest. Zmiany są tu nie tylko potrzebne, lecz wręcz konieczne.
Słowa kluczowe: spadkowe prawo, umowa zrzeczenia się zachowku, oddalenie powództwa o zachowek ze względu na nadużycie prawa
Waiver of Legitim. Commentary on Constitutional Tribunal Judgment of 25 July 2013, P 56/11
The commentary concerns, on the one hand, the general view expressed in the judgment of the Constitutional Tribunal: that legitim, whichis provided for in inheritance law, is not incompatible with the Polish Constitution of 1997, and on the other hand, the two detailed arguments used to justify it. The commentator shares the Constitutional Tribunal’s view about the constitutionality of legitim. He disagrees, however, with the argumentation. The Tribunal rejected the existence of constitutional guarantees of legitim, recognising only that the mechanism regulated in statutory law does not excessively limit testamentary freedom, therefore it is a permitted limitation of the same.
Meanwhile, the legal figure of legitim is not only consistent with the Polish Constitution, but, moreover, it is guaranteed by the Constitution (Article 64). It is an element of ‘succession’ in the broad sense, that is, it is the minimum ‘guaranteed’ share of the next of kin in the inheritance. This share is protected both erga omnes and against excessive arbitrariness of the testator.
According to the author, two other failed arguments in support of constitutionality of legitim include the alleged permissibility of ‘legitim waiver agreements’ and reference to the construction of abuse of law (Article 5 of the Civil Code). Both are irrelevant, which the commentator justifies at length and in detail. Luckily, both are only supporting arguments in the reasoning of the CT.
Naturally, determining that legitim is constitutional does not mean that the very figure of legitim or its current structure (as defined in statutory law) need not change, or even that search for other legal solutions should not be considered. New solutions might be more suitable in the existing economic conditions, and in particular the social conditions. According to the author, this is precisely the case. Changes in this field are not just desirable: they are indispensable.
Keywords: succession/inheritance law, legitim waiver agreement, dismissal of a claim for legitim due to abuse of the law
Bibliografia:
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012
Depenheuer O. [w:] H. v. Mangoldt, F.Klein, Ch.Starck, GG. Kommentar zum Grundgesetz, Band 1, Präambel. Art. 1-19, 6. Aufl., München 2010
Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland vom 23. Mai 1949 (BGBl. S.1)
Justyński T., Nadużycie prawa w prawie polskim, Kraków 2000
Justyński T., Glosa do wyroku SN z dnia 7. kwietnia 2004 r., (IV CK 215/03), „Państwo i Prawo” 2005/6
Justyński T., Glosa do wyroku SN z dnia 16. czerwca 2016 r., (V CSK 625/15), OSP 2017/
Justyński T., Glosa do wyroku SA w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2013 r., V ACa 989/12, OSP 2017/11, poz. 112
Justyński T., Glosa do Uchwały SN z 17 marca 2017 r. (III CZP 110/16), OSP 2018/11
Justyński T., Uprzywilejowana wysokość zachowku w polskim prawie spadkowym (w świetle art. 991 k.c.) na tle współczesnych tendencji rozwojowych [w:] Prawo rodzinne i spadkowe wobec współczesnych zjawisk technologicznych i społecznych, red. J.M. Łukasiewicz, M. Załucki, Toruń 2018
Księżak P., Zachowek w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2010
Nowacki J., O normatywnych (abstrakcyjno-generalnych) i sytuacjonistycznych rozumieniach zasad współżycia społecznego [w:] Z problematyki prawa pracy i polityki socjalnej, red. T. Zieliński Katowice 1980, t. 3
dr hab. Hanna Witczak, prof. KUL
pracownik naukowo-dydaktyczny na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II; prodziekan do spraw studiów stacjonarnych i niestacjonarnych
Skutki wydziedziczenia dla zdolności do dziedziczenia wydziedziczonego. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 maja 2013 r., I ACa 412/13
Podstawowym skutkiem wydziedziczenia jest, zgodnie z art. 1008 k.c., pozbawienie zstępnych, małżonka i rodziców zachowku. Określając skutki wydziedziczenia, Sąd Apelacyjny w Poznaniu wskazał nie tylko na ten wynikający z art. 1008 k.c., ale przyjął, że wydziedziczenie pozbawia osobę nim objętą zdolności do dziedziczenia po spadkodawcy. Pogląd taki nie wydaje się możliwy do obrony z uwagi na to, że zdolność do dziedziczenia mają wszystkie podmioty, które posiadają zdolność prawną. Zdolność prawna osoby fizycznej jest cechą wynikającą z faktu urodzenia. Ustanie tej zdolności nieodłącznie związane jest ze śmiercią osoby fizycznej, jej uznaniem za zmarłego lub sądowym stwierdzeniem zgonu. Zdarzenia cywilnoprawne skutkujące wyłączeniem od dziedziczenia nie mają wpływu na zdolność prawną. Na zdolność prawną nie ma również wpływu stanowiące szczególną postać wyłączenia od dziedziczenia – wydziedziczenie.
Słowa kluczowe: spadkowe prawo, skutki wydziedziczenia, zdolność do dziedziczenia
Consequences of Disinheritance for the Disinherited Person’s Capacity to Inherit. Commentary on Judgment of the Court of Appeal in Poznań of 28 May 2013, I ACa 412/13
The basic consequence of disinheritance is, pursuant to Article 1008 of the Civil Code, depriving the descendants, spouse or parents of legitim. When determining the consequences of disinheritance, the Court of Appeal in Poznań not only indicated the one provided for in Article 1008 of the Civil Code, but also assumed that disinheritance deprives the disinherited person of the capacity to inherit from the testator. This view seems impossible to defend,because anyone who is not legally incapacitated has the capacity to inherit. A legal capacity of a natural person is a feature resulting from being born. This capacity invariably ceases when the natural person dies, is considered dead or the court confirms that the person is dead. Civil law events which prevent the person from inheriting do not affect his/her legal capacity. Even disinheritance - a special form of exclusion from inheritance - does not affect legal capacity.
Keywords: succession/inheritance law, consequences of disinheritance, capacity to inherit
Bibliografia:
Bieniek G., Czynności notarialne w prawie spadkowym, „Łódzki Biuletyn Notarialny” 2009/1
Borysiak W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Spadki, red. K. Osajda, Warszawa 2013
Chojnowski J., Prawo spadkowe, Warszawa 1951
Gwiazdomorski J., Glosa do uchwały z dnia 14 czerwca 1971r., III CZP 24/71, „Nowe Prawo” 1972/10
Klein A., Zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych i inne zdolności a klasyfikacja zdarzeń prawnych, „Studia Cywilistyczne” 1969, t. XIII–XIV
Kordasiewicz B., Krąg osób uprawnionych do zachowku [w:] Księga Jubileuszowa Profesora Tadeusza Smyczyńskiego, red. M. Andrzejewski, L. Kociucki, M. Łączkowska, A.N. Schulz, Toruń 2008
Kordasiewicz B. [w:] System Prawa Prywatnego. Tom 10. Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015
Kosik J. [w:] System Prawa Cywilnego. Tom IV. Prawo spadkowe, red. J.St. Piątowski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986
Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Spadki, red. K. Osajda, Warszawa 2013
Księżak P., Sposób ujawnienia w testamencie przyczyny wydziedziczenia, w: Rozprawy z prawa cywilnego, własności intelektualnej i prawa prywatnego międzynarodowego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Bogusławowi Gawlikowi, red. J. Pisuliński, P. Tereszkiewicz, F. Zoll, Warszawa 2012
Księżak P., Prawo spadkowe, Warszawa 2017
Niezbecka E., Zrzeczenie się dziedziczenia i odrzucenie spadku, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1992, sectio G, vol. XXXIX
Niezbecka E., Skutki prawne testamentu negatywnego i wydziedziczenia, „Rejent” 1992/7-8
Niezbecka E., Prawo spadkowe w zarysie, Lublin 1998
Niezbecka E. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Spadki, red. A. Kidyba, Warszawa 2015
Pazdan M., Niegodność dziedziczenia w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, „Nowe Prawo” 1974/2
Pazdan M., Zdolność dziedziczenia w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, „Studia Cywilistyczne” 1974, t. XXIV
Pazdan M., Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, „Nowe Prawo” 1975/5
Pazdan M., Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia w polskim prawie spadkowym, „Rejent” 1997/4
Pazdan M. [w:] Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 450-1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015
Piątowski J.St. [w:] System Prawa Cywilnego. Tom IV. Prawo spadkowe, red. J.St. Piątowski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986
Piątowski J.St., Kordasiewicz B., Prawo spadkowe. Zarys wykładu, Warszawa 2011
Piątowski J.St., Witczak H., Kawałko A. [w:] System Prawa Prywatnego. Tom 10. Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015
Skowrońska-Bocian E. , Testament w prawie polskim, Warszawa 2004
Skowrońska – Bocian E., Wierciński J., Kodeks cywilny. Komentarz. Spadki, red. J. Gudowski, Warszawa 2013
Stecki L. [w:] Kodeks cywilny z komentarzem. Tom II, red. J. Winiarz, Warszawa 1989
Witczak H., Wyłączenie od dziedziczenia na mocy orzeczenia sądu, Warszawa 2013
Załucki M., Wydziedziczenie w prawie polskim na tle porównawczym, Warszawa 2010
Zoll F., Prawo cywilne w zarysie opracowane przy współudziale A. Szpunara. Prawo spadkowe. Tom V, Warszawa 1948
dr Katarzyna Anna Dadańska
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Szczeciński
Skutki upływu terminu, na który zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego gruntu, na prawo odrębnej własności lokalu znajdującego się w budynku położonym na tym gruncie. Glosa do uchwały składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17
W glosie do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 25.08.2017 r., III CZP 11/17 autor ocenił stanowisko SN oraz zaprezentował własne rozważania dotyczące skutków upływu terminu prawa użytkowania wieczystego gruntu, na którym znajduje się budynek wielolokalowy, w kontekście dalszego bytu: 1) prawa odrębnej własności lokalu w tym budynku, 2) prawa użytkowania wieczystego gruntu, na którym posadowiono budynek wielolokalowy, formułując wnioski de lege lata i de lege ferenda.
Słowa kluczowe : użytkowanie wieczyste, odrębna własność lokalu, nieruchomość wspólna
How Expiry of the Period for Which the Right of Perpetual Usufruct of Land Has Been Established Affects the Right of Separate Ownership of Units in a Building Located on This Land. Commentary on a Resolution of 7 Judges of the Supreme Court – Civil Chamber of 25 August 2017, III CZP 11/17
This paper comments on the resolution of seven judges of the Supreme Court – Civil Chamber, issued on 25 August 2017, III CZP 11/17. The author assesses the position of the Supreme Court and presents her own considerations on the effects of expiry of the right of perpetual usufruct of the land on which a multi-storey building is located, in the context of continued existence of: 1) the right to separate ownership of a unit in the building; 2) the right of perpetual usufruct of the land on which the multi-storey building was erected. The author draws conclusions de lege lata and de lege ferenda.
Keywords: perpetual usufruct, separate ownership of premises, common property
Bibliografia:
Bieniek G. , Rudnicki S., Nieruchomości. Problematyka prawna, Warszawa 2011
Bojar Z., Czy można stracić wykupiony lokal?, „Nieruchomości” 2013/9
Cisek A. [w:] E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2016
Dadańska K.A., Prawo rzeczowe, Warszawa 2017
Górecki J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2018
Gutowski M. (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–352, Warszawa 2018
Kaźmierczyk A., Projekt ustawy o przekształceniu współużytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe we współwłasność gruntów. Zagadnienia wybrane, „Nowy Przegląd Notarialny” 2016/4
Klat-Górska E. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126-352), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018
Pietrzykowski K. (red.), Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–44910, Warszawa 2018
Resich Z., Ignatowicz J., Pietrzykowski J. ,Bielski J., (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Warszawa 1972
Rudnicki S., Glosa do uchwały SN z 28.9.1995 r., III CZP 127/95, „Przegląd Sądowy” 1996/3
Rudnicki S., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2004
Rudnicki S., Rudnicki G., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2009
Rudnicki G., Rudnicka J., Rudnicki S. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, Tom 2. Własność i inne prawa rzeczowe, red. J. Gudowski, Warszawa 2016
Skowrońska-Bocian E., Warciński A. [w:] Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018
Strzelczyk R., O kontrowersjach wokół losu prawnego odrębnej własności lokalu po upływie terminu, na który ustanowione zostało użytkowanie wieczyste gruntu związane z tą własnością, „Rejent” 2015/6
Strzelczyk R., Mysłek K., Los prawny odrębnej własności lokalu po upływie terminu, na który ustanowione zostało użytkowanie wieczyste gruntu, „Nieruchomości” 2016/5
Suchoń A. [w:] Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–352, red. M. Gutowski, Warszawa 2018
Wolak G., Wpływ wygaśnięcia użytkowania wieczystego na byt odrębnej własności lokalu, „Rejent” 2017/10
dr Grzegorz Matusik
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Wpływ ogłoszenia upadłości na sądowe postępowanie egzekucyjne. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 21 grudnia 2017 r., III CZP 80/17
Komentowane orzeczenie stanowi jedną z nielicznych wypowiedzi judykatury dotyczącą regulacji art. 146 ust. 2 ustawy – Prawo upadłościowe. Z aprobatą należy przyjąć zasadniczą tezę prezentowaną w jego uzasadnieniu o konieczności przelania nominalnej sumy uzyskanej w toku egzekucji do masy upadłości bez dokonywania jakichkolwiek potrąceń. W uzupełnieniu wywodów Sądu Najwyższego należy wskazać, że syndykowi masy upadłości nie przysługuje roszczenie o przelanie kwot uzyskanych w egzekucji, a ewentualna zwłoka lub nieprawidłowości w wykonaniu czynności procesowych z art. 146 ust. 2 Prawa upadłościowego mogą podlegać kontroli na podstawie przepisów ustawy z 2004 r. lub na skutek skargi na czynności komornika.
Słowa kluczowe : upadłość, egzekucja, koszty egzekucyjne
Influence of the Declaration of Bankruptcy on Court Enforcement Proceedings. Commentary on Supreme Court Decision – Civil Chamber of 21 December 2017, III CZP 80/17
In the commented judgment, which is one of few concerning Article 146(2) of the Polish Insolvency Act, the Polish Supreme Court rightly ruled that funds obtained from enforcement proceedings should be transferred to the bankruptcy estate without any deductions. Supplementing the Supreme Court’s reasoning we should add that the official receiver has no civil law claim for the funds collected during the enforcement proceedings. The receiver is entitled to submit complaints about protracted proceedings or complaints against bailiff’s inaction.
Keywords: insolvency, execution, enforcement costs
Bibliografia:
Allerhand M., Prawo upadłościowe. Prawo o postępowaniu układowem. Komentarz, Warszawa 1937
Budzyński M., Obowiązek komornika sądowego badania faktu ogłoszenia upadłości egzekwowanego dłużnika a odpowiedzialność odszkodowawcza, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2013/7–9
Cudak A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 730–1088, t. III, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Warszawa 2015
Feliga P. [w:] System Prawa Handlowego. Prawo upadłościowe, t. 6, red. A. Hrycaj, Warszawa 2016
Gurgul S. [w:] Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2018
Jagieła J., Umorzenie postępowania egzekucyjnego w sprawach cywilnych z mocy prawa [w:] W poszukiwaniu prawa dobrego i sprawiedliwego. Księga pamiątkowa ku czci Jana Tredera, red. K. Lubiński, Warszawa 2013
Janda P. [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, Lex/el. 2018
Krakowiak M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, red. J. Jankowski, Warszawa 2015
Malmuk-Cieplak A., Właściwość sądu w postępowaniu wywołanym skargą na czynności komornika, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2016/3
Malmuk-Cieplak A., Wpływ postępowania upadłościowego na postępowanie egzekucyjne, „Polski Proces Cywilny” 2015/3
Markiewicz K., Glosa do uchwały SN z 19.04.2007 r., III CZP 11/07, OSNC 2008/2, poz. 23, „Przegląd Sądowy” 2009/2
Matusik G., Glosa do uchwały SN z 19.04.2007 r., III CZP 11/07, OSNC 2008/2, poz. 23, „Przegląd Sądowy” 2008/7–8
Pokora A., Udział komornika w postępowaniu upadłościowym [w:] Instytucje prawa upadłościowego i naprawczego, t. 2, red. A. Witosz, Katowice 2008
Świeboda Z., [w:] Prawo upadłościowe i naprawcze, Warszawa 2006
Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1932
Zedler F., A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2011
Zedler F., Prawo upadłościowe i układowe, Toruń 1999
Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2018
Żyznowski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. III, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Warszawa 2015
dr hab. Monika Klejnowska, prof. nadzw. UR
Zakład Postępowania Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Rzeszowski
Podstawa kastoryjnego orzekania przez sąd odwoławczy oraz standard minimalny prawa do reprezentacji procesowej w postępowaniu karnym. Glosa do postanowienia SN z 28 lutego 2018 r., V KK 221/17
Na tle głosowanej pierwszej tezy orzeczenia SN wskazano na jedną z przesłanek kasatoryjnego orzekania przez sąd odwoławczy z art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k. związaną z koniecznością przeprowadzenia przewodu na nowo. W szczególności uzupełniając glosowaną tezę, poddano pod rozwagę problem, czy czynności przeprowadzone poza przewodem sądowym mogą wywierać negatywny wpływ na czynności przewodu sądowego i w dodatku w takim stopniu, że zajdzie konieczność jego powtórzenia na nowo w całości.
W odniesieniu do drugiej tezy glosowanego postanowienia za trafne należy uznać na tle art. 117a k.p.k. realizowanie minimalnego standardu w zakresie prawa do reprezentacji procesowej przez jednego obrońcę lub pełnomocnika. Natomiast dostrzeżono istotny problem związany z możliwością zaskarżenia orzeczenia wydanego przy uchybieniu tej gwarancji procesowej, a w szczególności z poprawnym formułowaniem zarzutów w skardze odwoławczej. Zwrócono uwagę, że w środkach zaskarżania nie dowodzi się zarzutów (podstaw) odwoławczych. Skarżący powinien umotywować, na czym polega zarzut, ale nie można wymagać, żeby go udowodnił już w skardze odwoławczej. Trzeba odróżniać sferę kontroli formalnej od sfery kontroli merytorycznej skargi odwoławczej. Sformułowanie zarzutu w skardze odwoławczej w ramach kontroli formalnej warunkuje dopuszczalność zarzutu, ale jego merytoryczna skuteczność zostaje wykazana dopiero po rozpoznaniu istoty sprawy przez organ odwoławczy.
Słowa kluczowe: postępowanie karne, podstawa kasatoryjnego orzekania z art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k., norma art. 117a § 1 k.p.k. jako standard minimalny prawa strony do reprezentacji procesowej przez jednego obrońcę lub pełnomocnika, warunki skuteczności zarzutu nieobecności pozostałych przedstawicieli procesowych
Grounds for Reversal of Judgment by the Appellate Court in the Context of Minimum Standard of the Right to Representation in Criminal Proceedings. Commentary on Supreme Court Decision – Criminal Chamber of 28 February 2018, IV KK 221/17
Against the background of the commented first thesis of the Supreme Court decision, one of the grounds for reversal of judgment by the appellate court is indicated: this is the necessity to conduct the proceedings anew, as provided for in Article 437(2) second sentence of the Code of Criminal Procedure. In particular, supplementing the commented thesis, the author considers whether any activities outside of the court proceedings may have a negative impact on the activities within the court proceedings and, moreover, whether the impact can be such that repeating the whole procedure will be necessary.
With respect to the second thesis of the commented decision, implementation of the minimum standard of the right to representation by one defence counsel or attorney should be considered correct in the light of Article 117a of the Code of Criminal Procedure. However, the author notices a major problem connected with the possibility of challenging a judgment issued in contravention of this procedural guarantee, and in particular with correct formulation of objections in the appeal, pointing out that in means of appeal the objections (grounds for appeal) are not proven. The appealing party should substantiate the objection, but cannot be required to prove it as early as in the appeal. We have to distinguish between the sphere of formal review and the sphere of substantive review of an appeal. The fact that an objection is formulated in the appeal is the condition for permissibility of the objection when formal review takes place, but the substantive effectiveness is not demonstrated until the appellate authority has examined the merits of the case.
Keywords: criminal procedure, grounds for reversal of judgment (cassatory judgments) resulting from Article 437(2) second sentence of the Code of Criminal Procedure, norm of Article 117a(1) of the Code of Criminal Procedure as the minimum standard of a party’s right to representation in proceedings by one defence counsel/attorney, conditions for efficiency of the objection based on absence of the remaining agents for litigation
Bibliografia:
Dudka K., Paluszkiewicz H., Postępowanie karne, Warszawa 2016
T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Tom I. Artykuły 1-467. Komentarz, LEX/el. 2014, nr 8930
Hofmański P., Zabłocki S., Wybrane zagadnienia postępowania kasacyjnego w świetle nowego kodeksu postępowania karnego, „Palestra” 1997/11–12
Marszał K., Zagrodnik J. (red.), Proces karny, Warszawa 2017
Murzynowski M., Przyczynek do zagadnienia ważności czynności procesowych wykonanych w niedopuszczalnym postępowaniu karnym, „Nowe Prawo” 1962/7–8
Klejnowska M., Oskarżony jako osobowe źródło informacji o przestępstwie, Kraków 2004
Klejnowska M., Ograniczenia sądu odwoławczego orzekającego w sprawie karnej po wniesieniu środka zaskarżenia, Rzeszów 2008
Kmiecik R., Warunki formalne kasacji a zarzuty kasacyjne w nowym kodeksie postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 1998/9
Kmiecik R., Skrętowicz E., Proces karny. Część ogólna, Kraków–Lublin 1999
Kurowski M., Komentarz aktualizowany do art. 117(a) Kodeksu postępowania karnego [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX/el. 2018, nr 10706
Skorupka J. (red.), Jasiński W., Kuźma M., Nowicki K., Ponikowski R., Szołucha S., Jawność procesu karnego, LEX/el. 2012, nr 145576
Stefański R.A. (red.), Zabłocki S. (red.), Kosonoga J., Skorupka J., Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 1–166, Warszawa 2017, LEX nr 10615
Steinborn S. (red.), Grajewski J., Rogoziński P., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, LEX/el. 2016, nr 10300
Świecki D., Komentarz aktualizowany do art. 437 Kodeksu postępowania karnego [w:] D. Świecki, B. Augustyniak, K. Eichstaedt, M. Kurowski, K. Eichstaedt, Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2018, LEX nr 10707
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys sytemu, Warszawa 2016
dr Piotr Rogoziński
adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Procesowego i Kryminalistyki, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego; sędzia Sądu Rejonowego w Wejherowie delegowany do Departamentu Legislacyjnego Prawa Karnego w Ministerstwie Sprawiedliwości
Dopuszczalność ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2018 r., III KK 362/17
W glosie poddano krytyce zapatrywanie Sądu Najwyższego, wedle którego żądaniu oskarżonego ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego na podstawie art. 185a § 1 Kodeksu postępowania karnego można odmówić nie tylko wtedy, gdy ponowne przesłuchanie nie jest możliwe z uwagi na aktualny stan zdrowia psychicznego małoletniego, ale również wtedy, gdy to możliwe przesłuchanie może wywrzeć realnie negatywny wpływ na jego aktualny stan psychiczny. W ocenie glosatora Sąd Najwyższy niesłusznie utożsamia niemożność przeprowadzenia przesłuchania z uwagi na stan zdrowia pokrzywdzonego z możliwymi negatywnymi skutkami dla zdrowia pokrzywdzonego w następstwie przeprowadzonego przesłuchania. Tylko ta pierwsza przyczyna powinna stanowić zgodnie z art. 170 § 1 pkt 4 Kodeksu postepowania karnego podstawę oddalenia wniosku dowodowego.
Słowa kluczowe: postępowanie karne, dopuszczalność ograniczenia uprawnienia oskarżonego do ponownego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185a k.p.k., z uwagi na potencjalnie negatywny wpływ na stan jego zdrowia
Permissibility of Re-Examination of an Aggrieved Party Who is a Minor. Commentary on Supreme Court Decision – Criminal Chamber of 4 April 2018, III KK 362/17
This commentary criticises the view of the Supreme Court, according to which the accused person’s request for re-examination of the aggrieved party who is a minor pursuant to Article 185a(1) of the Code of Criminal Procedure may be denied not only when the re-examination is impossible due to the current state of the minor’s mental health, but also when the potential examination may have a real negative impact on the current state of mental health of said minor. According to the commentator, the Supreme Court is wrong to put an equation mark between the inability to examine a person due to this person’s health and the potential negative effects for the aggrieved party’s health as a consequence of the examination. It is only the former that can be the grounds for denying a request for admission of evidence pursuant to Article 170(1)(4) of the Code of Criminal Procedure.
Keywords: criminal procedure, permissibility of restraining the accused’s right to re-examine an aggrieved party who is a minor, as referred to in Article 185a of the Code of Criminal Procedure, due to potential harmful effect for his/her health
Bibliografia:
Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984
Gadomska-Radel A., Przesłuchanie dziecka jako ofiary i świadka przestępstwa w procesie karnym, Warszawa 2015
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2014
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I, Warszawa 2011
Kąkol C., Glosa do postanowienia SN z dnia 24 października 2010 r., I KZP 21/10, LEX/el. 2011
Kornak M., Glosa do postanowienia SN z dnia 24 listopada 2010 r., I KZP 21/10, LEX/el. 2011
Maraszek M., Glosa do postanowienia SN z 7.05.2013 r., III KK 380/12, LEX/el. 2013
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010
Murzynowski A., Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994
Potulski J., Glosa do wyroku SN z 1.02.2008 r., V KK 231/07, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2008/4
Sakowicz A. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2018
Skorupka J. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2018
Skorupka J., O sprawiedliwości procesu karnego, Warszawa 2013
Stefański R.A., Glosa do postanowienia SN z 6.07.2006 r., IV KK 226/06, „Przegląd Sądowy” 2007/2
Sydor P., Glosa do wyroku SN z 16.03.2011 r., III KK 278/10, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2012/1
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2018
Wiliński P., Proces karny w świetle Konstytucji, Warszawa 2011
Wiliński P., Zasada prawa do obrony w polskim procesie karnym, Warszawa 2006
Woźniewski K., Prawidłowość czynności procesowych w polskim procesie karnym, Gdańsk 2010
dr Jakub Szmit
Katedra Prawa Pracy, Uniwersytet Gdański
Konsekwencje zaprzestania opłacania składek na rzecz ubezpieczyciela przez pracodawcę zobowiązywanego umową grupowego ubezpieczenia pracowniczego. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2018 r., II PK 46/17
Glosowane orzeczenie dotyczy konsekwencji zaprzestania opłacania składek na rzecz ubezpieczyciela przez pracodawcę, do czego zobowiązywała go umowa grupowego ubezpieczenia pracowniczego. Zasadniczo należy podzielić zdanie Sądu Najwyższego, że więź łącząca w tej sytuacji pracodawcę i pracownika, jest więzią kontraktową osadzoną w ramach prawa pracy, co do której przepisy Kodeksu cywilnego znajdują zastosowanie poprzez art. 300 Kodeksu pracy.
Słowa kluczowe: prawo pracy, pracownicze ubezpieczenie grupowe, odpowiedzialność pracodawcy na podstawie Kodeksu cywilnego, klauzula autonomiczna umowy o pracę
What Are the Consequences When the Employer Obligated by a Group Employee Insurance Contract Ceases to Pay Premiums to the Insurer. Commentary on Supreme Court Judgment – Labour Law, Social Security and Public Affairs Chamber of 18 April 2018, II PK 46/17
The commented judgment concerns the consequences of a situation when the employer stops to pay premiums to the insurer, which the contract of group employee insurance obliges the employer to do. Essentially, one should side with the Supreme Court's opinion that the link between the employer and the employee in this situation is a contractual one, which is embedded within the labour law, to which the provisions of the Civil Code are applied via Article 300 of the Labour Code.
Keywords: labour law, group employee insurance, employer’s liability under the Civil Code, autonomous clause of an employment contract
Bibliografia:
Prawo pracy, red. J. Stelina, Warszawa 2018
Wypych-Żywicka A., Renta rodzinna z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zagadnienia materialnoprawne, Gdańsk 2006
dr hab. Artur Tomanek, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego
Uniwersytet |Wrocławski
Obowiązywanie autonomicznych źródeł prawa pracy (porozumienia zbiorowe). Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2018 r., III PK 60/17
W komentowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy uznał, że w celu określenia pierwszeństwa obowiązywania zakładowych aktów normatywnych – układu zbiorowego pracy i pozaukładowego porozumienia zbiorowego – nie jest odpowiednie posłużenie się ogólnymi regułami kolizyjnymi rozstrzygającymi sprzeczności pomiędzy niezgodnymi normami. Prezentując w tym zakresie odmienne stanowisko, autor uważa, że zastosowanie do pracowników postanowień porozumienia zbiorowego, wprowadzającego zasady mniej korzystne od poprzednio zawartego układu zbiorowego pracy, wymaga wypowiedzenia pracownikom indywidualnych warunków zatrudnienia wynikających z układu, co prowadzi do osiągnięcia skutku zbieżnego z sentencją glosowanego wyroku.
Słowa kluczowe: prawo pracy, źródła prawa pracy, układ zbiorowy pracy, porozumienie zbiorowe, wypowiedzenie zmieniające, reguły kolizyjne, pracodawca, pracownik
Application of Autonomous Sources of Labour Law (Collective Bargaining Agreements). Commentary on Supreme Court Judgment – Labour Law, Social Security and Public Affairs Chamber of 22 August 2018, III PK 60/17
In the commented judgment, the Supreme Court has decided that universal conflict of laws principles are not an adequate means to determine the priority of application of normative instruments: a collective labour agreement and another collective bargaining agreement which is also a source of labour law. In the author’s opinion this view is not fully acceptable. The author considers that a provision of a collective bargaining agreement which is less advantageous for employees than a provision of an earlier collective labour agreement may apply to employees only if their individual conditions of employment which result from the collective labour agreement are terminated. This leads to the same result as indicated in the operative part of the commented judgment.
Keywords: labour law, sources of labour law, collective labour agreement, collective bargaining agreement, notice of termination amending the contract of employment, conflict of laws principles, employer, employee
Bibliografia:
Baran K.W., Książek D. [w:] System prawa pracy. T. 1. Część ogólna, red. K.W. Baran, Warszawa 2017.
Cudowski B., Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów SN z 29 września.2006 r., II PZP 3/06, OSP 2008/11, poz. 61
Jaśkowski K. [w:] Komentarz aktualizowany do kodeksu pracy, K. Jaśkowski, E. Maniewska, LEX/el. 2018.
Latos-Miłkowska M., Programy dobrowolnych odejść, „Monitor Prawa Pracy” 2016/2.
Morawski J., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010.
Musiała A. [w:] System prawa pracy. T. 1. Część ogólna, red. K.W. Baran, Warszawa 2017.
Rylski M., Zwolnienia grupowe. Komentarz do ustawy, Warszawa 2016.
Tomanek A., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 12 sierpnia 2004 r., III PK 38/04, OSP 2005/7–8, poz. 97.
Wratny J., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2010 r., I PK 23/10, OSP 2012/4, poz. 38.
dr Jacek Jaśkiewicz
adiunkt na Wydziale Administracji i Bezpieczeństwa Narodowego Akademii im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim; sędzia wojewódzkiego sądu administracyjnego
Błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy administracyjnej jako przesłanka „rażącego naruszenia prawa” w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Glosa do wyroku NSA z dnia 8 listopada 2016 r., I OSK 1613/16
Glosa poddaje krytyce wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie dotyczącej stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.). Zdaniem NSA popełniony przez organ administracyjny oczywisty błąd rachunkowy w obliczeniu dochodu strony postępowania należy kwalifikować jako bezpośrednie naruszenie prawa materialnego, mimo że błąd tego typu doktryna uznaje za naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy.
Na tle kazusu autor glosy rozważa kwestię relatywizacji oraz proceduralne aspekty szczególnej przesłanki nieważności decyzji administracyjnych.
Słowa kluczowe: administracyjne postępowanie, oczywisty błąd w ustaleniu stanu faktycznego, rażące naruszenie prawa, stwierdzenie nieważności decyzji
Error in Establishing the Facts of an Administrative Case as Grounds to Find a ‘Flagrant Violation of Law’ Within the Meaning of Article 156(1)(2) of the Code of Administrative Procedure. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 8 November 2016, I OSK 1613/16
This commentary criticizes the judgment of the Supreme Administrative Court in the case regarding the invalidity of the decision which was issued in flagrant violation of the law (Article 156(1)(2) of the Code of Administrative Procedure). In the opinion of the Supreme Administrative Court, an obvious error in calculating the income of a party to the proceedings should be classified as a direct violation of substantive law, although this type of errors is classified by the legal scholars as a violation of procedural law affecting the outcome of the case.
Against the background of this case, the commentator considers the issue of relativization and procedural aspects these special grounds of invalidity of administrative decisions.
Keywords: administrative proceedings, obvious error in establishing the facts of the case, flagrant violation of law, declaring a decision null and void
Bibliografia:
Adamiak B., Gradacja naruszenia procesowego prawa administracyjnego, „Państwo i Prawo” 2012/3
Borkowski J., Glosa do wyroku NSA z 19 listopada 1992 r., SA/Kr 914/92, „Przegląd Sądowy” 1994/7–8
Borkowski J., System prawa administracyjnego, Tom 9, Prawo procesowe administracyjne, red. tomu B. Adamiak, J. Borkowski, A. Skoczylas, Warszawa 2010
Jaśkowska M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. A. Wróbel, M. Jaśkowska, Warszawa 2016
Kmiecik Z.R., Glosa do wyroku NSA z dnia 17 listopada 2006 r., I OSK 42/06, „Casus” 2007/2
Sieniuć M., Rażące naruszenie prawa w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego [w:] Kodyfikacja postępowania administracyjnego. Na 50-lecie K.P.A., red. J. Niczyporuk, Lublin 2010
Wróblewski J, Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988
Zieliński M., Ziembiński Z., Uzasadnienie twierdzeń, ocen i norm w prawoznawstwie, Warszawa 1988
dr Paweł Dąbrowski
Akademia Leona Koźmińskiego
Niedopuszczalność odmowy wjazdu cudzoziemca na terytorium RP bez wyjaśnienia, czy cudzoziemiec deklaruje wolę ubiegania się o ochronę międzynarodową. Glosa do wyroku NSA z 20 września 2018 r., II OSK 1025/18
Glosa dotyczy sposobu dokonywania przez organy Służby Granicznej oceny, czy cudzoziemiec chcący wjechać na terytorium RP, deklaruje wolę ubiegania się o ochronę międzynarodową, co stanowi negatywną przesłankę odmowy wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W komentowanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował dopuszczalność udokumentowania tej okoliczności wyłącznie poprzez sporządzenie przez funkcjonariusza Służby Granicznej notatki służbowej, do czego należy odnieść się aprobująco. Słusznie także Sąd odrzucił twierdzenie o wyłączeniu przez Kodeks graniczny Schengen przepisów ustawowych normujących postępowanie wyjaśniające w sprawie odmowy wjazdu, jakkolwiek wątpliwości nasuwa przyjęta przez NSA relacja między Kodeksem granicznym Schengen a ustawą o cudzoziemcach.
Słowa kluczowe: administracyjne postępowanie, cudzoziemcy, decyzja o odmowie wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej
Inadmissibility of Refusing a Foreigner Entry into the Territory of Poland without Explanation Whether the Foreigner Declares Intention to Apply for International Protection. Commentary on Judgment of the Supreme Administrative Court of 20 September 2018, II OSK 1025/18
The commentary concerns the way the Border Guard assesses whether a foreigner trying to enter the territory of the Republic of Poland declares an intention to apply for international protection, which constitutes negative grounds for refusal of entry into the territory of Poland. In the commented judgment, the Supreme Administrative Court questioned the permissibility of documenting this fact only by means of an official memorandum prepared by a Border Guard official, which view merits approval. The Court was also right to reject the thesis that the Schengen Borders Code excludes application of provisions of statutory law regulating the explanatory proceedings relating to refusal of entry, however, there are doubts about whether the Court correctly interprets the relationship between the Schengen Borders Code and the Act on Foreigners.
Keywords: administrative proceedings, foreigners, decision refusing entry into the territory of the Republic of Poland, application for international protection
Bibliografia:
Chlebny J. (red.), Chrościelewski W., Dańczak P., Dąbrowski P., Rogala R., Ustawa o cudzoziemcach. Komentarz, Warszawa 2015
Dąbrowski P., Cudzoziemiec niepożądany w polskim prawie o cudzoziemcach, Warszawa 2011
Kowalski M., Wnioski o ochronę międzynarodową składane na granicy – uwagi na tle środków tymczasowych zarządzonych wobec Polski przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/3
