Finanse jednostek samorządu terytorialnego w okresie pandemiiprof. dr hab. Adam Czudec
Instytut Ekonomii i Finansów, Uniwersytet Rzeszowski, Polska
ORCID: 0000-0001-6849-1369
Finanse jednostek samorządu terytorialnego w okresie pandemii
Sytuacja finansowa jednostek samorząd terytorialnego jest kształtowana przez różne czynniki ekonomiczne i społeczne, a także przez uwarunkowania przestrzenne. Katalog takich czynników bywa niekiedy rozszerzany o zdarzenia, których skutków nie można przewidzieć, a które mogą zasadniczo zmieniać sytuację gospodarczą przedsiębiorstw oraz warunki działania instytucji prywatnych i publicznych. Takim zdarzeniem w 2020 r. było pojawienie się pandemii koronawirusa. W związku z tym uzasadnione jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o skalę oddziaływania pandemii COVID-19 na sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego w Polsce i skuteczność działań na rzecz wspierania samorządów w realizacji ich zadań służących poprawie jakości życia mieszkańców. Dla realizacji tak sformułowanego celu badań przeprowadzono analizę porównawczą podstawowych miar ilustrujących stan finansów samorządowych w 2020 r. na tle dwóch wcześniejszych lat. W analizie zastosowano podział terytorialny jednostek samorządowych według województw, co pozwoliło na ocenę skali zróżnicowania stanu finansów samorządowych w ujęciu przestrzennym.
Przeprowadzona analiza pozwoliła stwierdzić, że wprawdzie w 2020 r. nie było znaczącego zmniejszenia ogólnej kwoty dochodów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego w żadnym województwie, jednak pandemia COVID-19 wpłynęła na zmniejszenie ich stabilności finansowej. Świadczą o tym m.in. zmniejszenie znaczenia wpływów podatkowych w strukturze dochodów, a także ograniczenie aktywności inwestycyjnej mimo wykazania na koniec 2020 r. nadwyżki budżetowej przez zdecydowaną większość samorządów. Czynnikiem, który znacznie poprawił sytuację finansową jednostek samorządowych w okresie pandemii, było uruchomienie Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych, który – co prawda w różnym stopniu w poszczególnych województwach – powiększył ogólną kwotę dochodów budżetowych z przeznaczeniem na inwestycje. W związku z tym, że środki z tego Funduszu trafiły do samorządów dopiero w drugiej połowie roku, nie było możliwości wykorzystania ich na finansowanie zadań inwestycyjnych w 2020 r., a to z kolei przyczyniło się do powstania nadwyżki budżetowej. Realny skutek uruchomienia Funduszu powinien być widoczny w 2021 r., a jego przejawem powinna być zwiększona aktywność inwestycyjna samorządów.
Słowa kluczowe: samorząd terytorialny, dochody, wydatki, zadłużenie, pandemia COVID-19
Pobierz treść artykułu
Prof. Dr hab. Adam Czudec
Institute of Economics and Finance, University of Rzeszów, Poland
ORCID: 0000-0001-6849-1369
Local authority unit finances during the period of the pandemic
The financial standing of local authority units is formed by various economic and social factors, as well as by spatial conditions. The list of such factors is sometimes extended to include events which have unpredictable effects and which can fundamentally change the economic situation of enterprises, as well as the conditions of operation of private and public institutions. In 2020, such an event was the appearance of the coronavirus pandemic. Therefore, it is reasonable to seek an answer to the question about the scale of the impact of the Covid-19 pandemic on the financial standing of local authority units in Poland and the effectiveness of the measures intended to support local authorities in the performance of their tasks to improve the quality of life of their residents. A comparative analysis of the basic measures illustrating the condition of local authority finance in 2020 was conducted in comparison with the two previous years in order to achieve the research objective formulated in this way. A territorial division of local authority units by voivodship was used in the analysis enabling the assessment of the scale of diversity in the condition of local authority finance in spatial terms.
The analysis enabled the conclusion to be drawn that, although there was no significant reduction in the total amount of budget income of local authority units in any voivodship in 2020, the Covid-19 pandemic contributed to the reduction of their financial stability. This is evidenced, among other things, by a reduction in the significance of tax inflows in the structure of income, as well as a reduction in investment activity even though the vast majority of local authorities disclosed a budget surplus at the end of 2020. The factor that significantly improved the financial standing of local authority units during the period of the pandemic was the launch of the Government Fund for Local Investments, which increased the total amount of budget revenue allocated for investments, admittedly, to various extents in individual voivodships. Given that the resources from this Fund only reached local authorities in the second half of the year, it was not possible to use them to finance investment tasks in 2020 and this, in turn contributed to the emergence of the budget surplus. The real effect of the Fund should be visible in 2021, and its manifestation should be increased investment activity of local authorities.
Keywords: local authority, income, expenditure, debt, Covid-19 pandemic
Bibliografia / References
Cieślak R., Gołębski A., Kubalski G., Liszka-Michałka K., Małowiecka M., Rudka R., Zmiany w funkcjonowaniu JST w związku z COVID-19, Warszawa 2020.
Dziedziak B., Ostrowska A., Witalec W., Uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego, Warszawa 2020.
Dziemianowicz R., Kargol-Wasiluk A., Bołtromiuk A., Samodzielność finansowa gmin w Polsce w kontekście koncepcji good governance, „Optimum. Economic Studies” 2018/4 (94), https://doi.org/10.15290/oes.2018.04.94.16.
Swianiewicz P., Łukomska J., Finanse samorządu terytorialnego w dobie pandemii, Warszawa 2020.
Szołno-Koguc J., Samodzielność dochodowa jednostek samorządu terytorialnego – aspekty teoretyczne, „Studia BAS” 2021/1 (65), https://doi.org/0.31268/StudiaBAS.2021.02.
Walewski M., Samołyk O., Piłat A., Rozkrut M., Badanie sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce w świetle COVID-19, Warszawa 2020.
Wpływ pandemii COVID-19 na samorządy lokalne i regionalne w UE: główne wnioski ze wspólnego badania KR-OECD, OECD-KR (2020 r.), https://cor.europa.eu/pl/news/Pages/econ-cor-oecd-survey-covid-19-results.aspx (dostęp 29.07.2021 r.).
Luiza Budner-Iwanicka
doktorantka w Katedrze Prawa Finansowego i Gospodarki Narodowej Wydziału Prawa Uniwersytetu Masaryka w Brnie; prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku; zastępca przewodniczącego Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych; przewodnicząca Komisji Analiz Budżetowych Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych; radca prawny, Polska
ORCID: 0000-0002-7323-6140
Działalność regionalnych izb obrachunkowych w 2020 r. Omówienie Sprawozdania Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych złożonego do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
W opracowaniu omówiono działalność regionalnych izb obrachunkowych i Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych w 2020 r. Tekst powstał na podstawie pierwszej części Sprawozdania z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2020 r., które w czerwcu 2021 r. zostało przedłożone Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej.
Słowa kluczowe: regionalne izby obrachunkowe, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, nadzór, kontrola, opinie, wnioski de lege ferenda
Luiza Budner-Iwanicka
PhD student at the Chair of Financial Law and National Economy of the Faculty of Law at Masaryk University in Brno; president of the Regional Chamber of Audit in Gdańsk, deputy chairperson of the National Council of the Regional Chambers of Audit, chairperson of the Budget Analyses Commission of the National Council of the Regional Chambers of Audit, legal counsel, Poland
ORCID: 0000-0002-7323-6140
Activities of the regional chambers of audit in 2020. Overview of the Report of the National Council of the Regional Chambers of Audit submitted to the Sejm and the Senate of the Republic of Poland
The article discusses the activities of the regional chambers of audit and the National Council of the Regional Chambers of Audit in 2020. The text was based on the first part of the Report on the activities of the regional chambers of audit and the achievement of the budget by local authority units in 2020, which was submitted to the Sejm and the Senate of the Republic of Poland in June 2021.
Keywords: regional chambers of audit, National Council of the Regional Chambers of Audit, supervision, audit, opinions, de lege ferenda conclusions
dr hab. Michał Bitner
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: 0000-0002-3856-5141
Kontrasygnata skarbnika jako instytucja prawa budżetowego – próba syntezy
Kontrasygnata skarbnika jest z jednej strony instytucją prawa finansów publicznych, z drugiej – czynnością wywołującą skutki w zakresie prawa prywatnego. Celem artykułu jest skonstruowanie normatywnej koncepcji kontrasygnaty skarbnika w rozumieniu ustaw ustrojowych jako instytucji prawa budżetowego. W tym celu poddano krytycznej analizie tezy formułowane już wcześniej w piśmiennictwie i judykaturze, jak również przedstawiono i omówiono nowe argumenty. Przeprowadzone analizy umożliwiły rozstrzygnięcie zasadniczych kwestii budzących dotychczas wątpliwości i poczynienie następujących ustaleń. Po pierwsze, przedmiotowy zakres kontrasygnaty jest taki sam we wszystkich rodzajach jednostek samorządu terytorialnego i obejmuje czynności prawne zobowiązujące do świadczeń pieniężnych. Po drugie, odpowiednie stosowanie do kontrasygnaty przepisów regulujących wstępną kontrolę sprowadza się do ustalenia funkcji kontrasygnaty jako oświadczenia wiedzy o istnieniu dla określonych czynności prawnych odpowiednich upoważnień oraz do sposobu dokonania kontrasygnaty przez złożenie podpisu. Po trzecie, sposób dokonania kontrasygnaty przez złożenie podpisu zależy od sposobu udokumentowania danej operacji: jeżeli dokument dotyczący operacji ma postać elektroniczną – kontrasygnata powinna być dokonana elektronicznie.
Słowa kluczowe: kontrasygnata skarbnika, zobowiązanie pieniężne, autoryzacja finansowa, wstępna kontrola, oświadczenie wiedzy
Dr hab. Michał Bitner
Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: 0000-0002-3856-5141
Countersignature of the treasurer as a budget law institution – attempt at summarizing
On the one hand, the treasurer’s countersignature is an institution of the public finance law and, on the other, it is an activity inciting private law effects. The objective of the article is to build a normative concept of the treasurer’s countersignature in the meaning of the constitutional acts as an institution of budget law. Therefore, the theses already formulated in the literature and judicature have been critically analysed, and new arguments have been presented and discussed. The analyses conducted have made it possible to resolve the fundamental issues that have so far raised doubts and to make the following findings. Firstly, the substantive scope of the countersignature is the same in all types of local authority units and includes legal activities obliging the provision of monetary benefits. Secondly, the appropriate application to the countersignature of the provisions regulating initial control boils down to establishing the function of the countersignature as a declaration of knowledge of the existence of appropriate authorizations for specific legal activities as well as the method of performing the countersignature by signing. Thirdly, the method of performing the countersignature by signing depends on the method in which a given operation is documented: if the document regarding the operation is in an electronic form – the countersignature should be electronic.
Keywords: treasurer’s countersignature, monetary obligation, financial authorization, initial control, declaration of knowledge
Bibliografia / References
Agopszowicz A., Gilowska Z., Ustawa o gminnym samorządzie terytorialnym. Komentarz, Warszawa 1997.
Bogacki S., Wołowiec T., Kontrasygnata skarbnika a gospodarka finansowa jednostki samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2020/5.
Chmielnicki P. (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2013.
Chyb N., Kontrasygnata skarbnika gminy w procesie tworzenia przez gminę spółek kapitałowych, „Finanse Komunalne” 2018/4.
Cieślak M., Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994.
Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 1994.
Czarnow S., Kontrasygnata – martwa instytucja?, „Finanse Komunalne” 2010/11.
Czepita S., O pojęciu czynności konwencjonalnej i jej odmianach, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/1.
Dolnicki B. (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2021.
Dybowski T., Pyrzyńska A., Świadczenie, System Prawa Prywatnego, t. 5, Warszawa 2013.
Gizbert-Studnicki T., O nieważnych czynnościach prawnych w świetle koncepcji czynności konwencjonalnych, „Państwo i Prawo” 1975/4.
Gonet W., Pełnomocnictwo, prokura, reprezentacja stron umów w obrocie nieruchomościami, Warszawa 2019.
Jyż G., Pławecki Z., Szewc A., Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym, Warszawa 2010.
Lange K., Wybrane aspekty cywilnoprawne kontrasygnaty skarbnika jednostki samorządu terytorialnego, „Finanse Komunalne” 2009/9.
Matuszewicz J., Matuszewicz P., Rachunkowość od podstaw, Warszawa 2007.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2006.
Nowak L., Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Czynności konwencjonalne w prawie, „Studia Prawnicze” 1972/33.
Perło D., Poniatowicz M., Salachna J., Efektywne zarządzanie długiem w jednostce samorządu terytorialnego, Warszawa 2010.
