Z roku na rok rośnie liczba procesów sądowych w sprawach błędów medycznych. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele: przepracowanie personelu medycznego, utrudniony dostęp do specjalistycznych narzędzi, ignorancja czy pośpiech ze strony osoby udzielającej świadczenia, ale też rosnąca świadomość samych pacjentów.
Bez względu na to, co było przyczyną błędu, jego skutki mogą być poważne, zarówno dla personelu medycznego, jak i świadczeniobiorcy. Z tego powodu warto przeanalizować najczęściej występujące błędy medyczne, aby ich uniknąć w swojej codziennej pracy.
Czym jest błąd medyczny?
Problem z ustaleniem, czy i kiedy mamy do czynienia z błędem medycznym wynika m.in. z faktu, że dotychczas nie została sformułowana normatywna definicja tego pojęcia.
W piśmiennictwie możemy się spotkać również z takimi określeniami jak np. błąd w sztuce lekarskiej, błąd lekarski, które sugerują odpowiedzialność lekarza. Jednakże pojęcie błędu medycznego wydaje się tu bardziej adekwatne, gdyż zarzut niewłaściwego postępowania może dotyczyć wszystkich członków zespołu terapeutycznego.
Analizując rozważania na temat błędu medycznego, należy wskazać, że jego istotą jest działanie (zaniechanie) lekarza, pielęgniarki czy innego personelu medycznego, które pozostaje w sprzeczności z aktualną wiedzą i praktyką medyczną, jak również należytą starannością w związku z udzielaniem pacjentowi świadczenia.
Co istotne, błędy medyczne mogą mieć różne podłoże i dzielą się na kilka rodzajów:
- diagnostyczny,
- terapeutyczny (np. niewłaściwe leczenie),
- techniczny (np. nieprawidłowo wykonana procedura),
- związany z funkcjonowaniem placówki medycznej.
Rodzaje błędów medycznych
O błędzie diagnostycznym mówimy w przypadku wszelkich niepoprawnych decyzji, podejmowanych przez osobę udzielającą świadczenia w związku z rozpoznaniem choroby. Z tym błędem możemy mieć do czynienia zarówno na etapie rozpoznania choroby, jak i wyboru terapii (jako przykłady warto wskazać postawienie diagnozy bez osobistego zbadania pacjenta, nieprzeprowadzenie wywiadu z badanym czy zaniechanie przeprowadzenia badań laboratoryjnych).
Z kolei błąd terapeutyczny dotyczy czynności leczniczych podejmowanych w związku z postawioną diagnozą określającą rodzaj choroby pacjenta. Czynności te dzielimy na dwie grupy:
- błąd terapeutyczny, który jest skutkiem wadliwego rozpoznania i jest kontynuacją błędu diagnostycznego;
- błąd, który pojawia się w sytuacji, gdy diagnoza postawiona została poprawnie, ale zastosowano niewłaściwą z punktu widzenia przeprowadzonego rozpoznania metodę oraz nieprawidłowe dalsze postępowanie lecznicze.
Błąd techniczny odnosi się natomiast do niewłaściwego wykonania zabiegu/badania diagnostycznego, ale też niewykonania konkretnych, wymaganych czynności przed zabiegiem (np. nieprzeliczenie chust operacyjnych czy niesprawdzenie stanu aparatury).
Na koniec kilka słów o błędzie organizacyjnym związanym z funkcjonowaniem placówki medycznej. Odnosi się on do funkcjonujących w przychodni/szpitalu reguł postępowania przy uwzględnieniu obowiązujących przepisów. Ten rodzaj błędu dotyczy przebiegu leczenia i polega on na nieprawidłowym funkcjonowaniu np. oddziału szpitala.
Potencjalne konsekwencje błędu medycznego
Pacjent, którego dotyczy błąd medyczny, może dochodzić swoich roszczeń finansowych związanych z powstałą szkodą na drodze m.in. prawa karnego czy prawa cywilnego (w tym przypadku inicjatywa dowodowa należy do pacjenta, a celem postępowania jest zaspokojenie roszczeń majątkowych, gdyż służy ona wyrównaniu uszczerbku na życiu i zdrowiu doznanego przez pacjenta).
Na drodze postępowania cywilnego pacjent może żądać m.in.:
- wypłacania odszkodowania,
- wypłacania zadośćuczynienia (rekordem w Polsce jest kwota 2,4 mln zł),
- wypłacania renty (w sprawach medycznych najwyższa renta sięga nawet 13.000 zł).
Warto również wspomnieć o możliwości zapłacenia odsetek (póki co największa kwota to 4 mln zł) czy konieczność poniesienia kosztów postępowania (w zależności od szkody).
Warto również wspomnieć o pozafinansowych konsekwencjach roszczeń ze strony pacjentów, takich jak:
- odejścia personelu i związane z tym problemy w uzupełnieniu luki kadrowej,
- utrata reputacji placówki medycznej jak i lekarzy,
- wzmożenie kontroli ze strony właściwych instytucji,
- niepochlebne informacje nt. placówki, które pojawiają się w mediach.
Nie należy zapominać również, że członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza. Odpowiedzialność zawodowa dotyczy również innych osób wykonujących zawody medyczne (np. pielęgniarek, farmaceutów czy od niedawna ratowników medycznych).
Najczęstsze błędy medyczne w placówkach
W uniknięciu błędów medycznych w codziennej pracy placówki pomocna może okazać się analiza najczęstszych przypadków naruszeń, ustalenie przyczyn ich wystąpienia i wdrożenie rozwiązań, które pozwolą im zapobiec. Analizując orzecznictwo sądów oraz wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, wskazujemy poniżej kilka przykładów powszechnie pojawiających się błędów medycznych:
- nieudzielenie odpowiedniej informacji przed zabiegiem operacyjnym,
- nieprawidłowa dawka leku podana pacjentowi, która nie wywołała żadnego skutku,
- wykonanie zabiegu niepotrzebnego pacjentowi, polegające na usunięciu zdrowego narządu,
- pozostawienie ciała obcego w ciele pacjenta,
- nieprawidłowe podłączenie kroplówki (błąd szczególnie powszechny w pracy pielęgniarek),
- błędy medyczne, do których doszło w czasie prowadzenia akcji porodowej (np. brak dokładnego zbadania pacjentki i dziecka, opóźnienie związane z przystąpieniem do cesarskiego cięcia czy brak reakcji na nieprawidłowy wynik KTG),
- nierozpoznanie zawału mięśnia sercowego, choć symptomy wyraźnie na to wskazują,
- nieuzasadnione odroczenie przeprowadzenia zabiegu operacyjnego, wskutek którego stan zdrowia pacjenta uległ pogorszeniu,
- brak tomografii komputerowej głowy po urazie, choć jej wykonanie jest możliwe.
Norbert Bonin
Product manager LEX Ochrona Zdrowia oraz LEX Medica
