Nauczyciele niemalże codziennie usprawiedliwiają godziny nieobecności swoich uczniów bądź zwalniają ich z zajęć lekcyjnych. Prawo oświatowe do dziś nie opracowało jednego obowiązującego rozwiązania, więc każda placówka musi posiadać wewnętrzny system regulujący te kwestie. W zależności od decyzji organu prowadzącego, rady pedagogicznej bądź dyrektora szkoły procedura zwalniania i usprawiedliwiania może przybierać formę papierową, elektroniczną lub hybrydową.
Fragment artykułu z miesięcznika „Dyrektor Szkoły” 2022/12
Kwestię zwolnień i usprawiedliwień uregulować może organ prowadzący placówkę oświatową, nadając jej pierwszy status, a później rada pedagogiczna, dodając do niego odpowiednie zapisy albo dyrektor szkoły, ustalając procedury postępowania swoim zarządzeniem. W myśl zasady „mniej biurokracji” procedury te powinny zawierać tylko istotne elementy i być w jak najmniejszym stopniu uciążliwe dla uczniów i ich rodziców/opiekunów prawnych oraz pracowników szkoły.
Tworząc regulację wewnętrzną dotyczącą omawianych tu kwestii, trzeba mieć na uwadze, że:
a) co do zasady uczniowie objęci są obowiązkiem uczestniczenia w zajęciach szkolnych do osiągnięcia pełnoletności (obowiązek szkolny);
b) do 18. roku życia uczeń jest osobą niepełnoletnią i pozostaje pod władzą rodzicielską, zaś po skończeniu 18 lat korzysta z pełnej swobody decydowania o swoim życiu.
Podkreślenia wymaga fakt, że zarówno zwolnienia, jak i usprawiedliwienia są aktem uznaniowym, dokonywanym na wniosek rodzica/opiekuna prawnego lub pełnoletniego ucznia. Decyzja, czy dana osoba zostanie zwolniona z zajęć bądź godziny jej nieobecności będą usprawiedliwione, zależy od osoby, do której kierowany jest wniosek o zwolnienie/usprawiedliwienie. Cała procedura musi być jasno i klarownie opisana.