Kłopotliwa dychotomia. Głos w sprawie wyznaczenia granicy między przedmiotem prawa autorskiego a twórczością niechronioną prawnoautorskoWojciech Machała
Kłopotliwa dychotomia. Głos w sprawie wyznaczenia granicy między przedmiotem prawa autorskiego a twórczością niechronioną prawnoautorsko
Przedstawiona w niniejszym artykule analiza prawna upoważnia do postawienia tezy, że dogmatyka prawa autorskiego nie znalazła dotąd rozwiązania problemu dychotomii: idea – sposób wyrażenia. Wypowiedzi doktryny na ten temat są zazwyczaj zdawkowe i ogólne, a orzecznictwo – arbitralne i niekonsekwentne. Postuluję zatem, aby dla uwiarygodnienia dokonywanych kwalifikacji prawnych i uporządkowania analiz, które są tych ocen podstawą, badać obiekty potencjalnie stanowiące przedmiot prawa autorskiego z wykorzystaniem proponowanych pytań kontrolnych. Odpowiedzi na te pytania mogą dostarczyć weryfikowalnych argumentów za jedną bądź drugą kwalifikacją. Albo przynajmniej otworzą pole do merytorycznej dyskusji. W artykule znajduje się również analiza przykładowego obiektu – reguł gry wcieleniowej (RPG) – z wykorzystaniem proponowanych pytań kontrolnych. Udzielone odpowiedzi przemawiają za uznaniem tego obiektu za chroniony sposób wyrażenia, nie zaś – jak mogłoby wynikać z dotychczasowego orzecznictwa – ideę.
Słowa kluczowe: dychotomia idea/sposób wyrażenia, utwór, przesłanki ochrony autorskiej
dr hab. Wojciech Machała
University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1385-2259
Problematic Dichotomy. Remarks about Drawing a Line Between an Object of Copyright and Creative Activity Not Protected under Copyright Law
The analysis provided in this article leads to the conclusion that jurisprudence has not yet found a solution to the key copyright law problem: the idea/expression dichotomy. In legal scholarship there are only general and terse remarks to offer, while courts’ decisions are arbitrary and inconsistent. In order to enable a more reliable legal qualification of potential objects of copyright, I argue that it would be advisable to adopt an idea/expression test based on seven proposed control questions. I also offer a case study in which I analyse RPG rules in the light of those control questions to evaluate whether they qualify as an idea or expression (the answers point towards the latter). While fully aware that the proposed test may not be an undisputable remedy, I hope it may be an incentive for discussion and reflection.
Keywords: idea/expression dichotomy, work, prerequisites of copyright protection
Bibliografia / References
Barczewski M., Atrybuty działalności intelektualnej warunkujące ochronę prawnoautorską. Glosa do wyroku SN z dnia 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2007/4
Barta J., Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Felchner K., Markiewicz R., Traple E., Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, Warszawa 2011
Błeszyński J., Prawo autorskie, Warszawa 1988
Błeszyński J., Twórczość jako przesłanka ochrony w polskim prawie autorskim w świetle doktryny i orzecznictwa [w:] Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Edwarda Gniewka, red. J. Gołaczyński, P. Machnikowski, Warszawa 2010
Dobra osobiste. Zbiór orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie, red. B. Gawlik, Kraków 1999
Grzybowski S., Kopff A., Serda J., Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973
Jasińska K., Glosa do wyroku SN z dnia 27 lutego 2009 r., V CSK 337/08, LEX/el. 2009
Machała W., Utwór. Przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2012
Nęcka E., Psychologia twórczości, Gdańsk 2003
Nowak-Gruca A., Przedmiot prawa autorskiego (utwór) w ujęciu kognitywnym, Warszawa 2018
Pinkalski Z., Granice ochrony prawnoautorskiej. Glosa do wyroku SN z dnia 27 lutego 2009 r., V CSK 337/08, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2010/3
Poźniak-Niedzielska M., Niewęgłowski A., Pomysł jako przejaw twórczości w świetle prawa autorskiego [w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc, Warszawa 2013
Poźniak-Niedzielska M., Niewęgłowski A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2013
Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019
Sarbiński R.M., Utwór fotograficzny i jego twórca w prawie autorskim , Kraków 2004
Sarbiński R.M. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński,
Warszawa 2019
Serda J., Glosa do wyroku SN z dnia 24 czerwca 1987 r., II CR 46/87, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1989/1
Sobczak J., Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa–Poznań 2000
Stanisławska-Kloc S., Ochrona baz danych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2002/82
Szczepanowska-Kozłowska K., Cywilne prawo – Prawo autorskie – ochrona prawna specyfikacji sporządzonej stosownie do wymagań Prawa zamówień publicznych. Glosa do wyroku SN z dnia 27 lutego 2009 r., V CSK 337/08, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2010/3
Ślęzak P., Czy kulinaria mogą być utworami w rozumieniu prawa autorskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2021/1(151)
Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 2006
Trzebiatowski M., Słowny znak towarowy jako utwór prawnoautorski. Glosa do wyroku SN z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CSK 359/09, „Glosa” 2011/1
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2011
Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2020
Żelechowski Ł., Cywilne prawo – ochrona znaków towarowych – krótka jednostka słowna jako utwór w rozumieniu art. 1 Prawa autorskiego z 1994 r. Glosa do wyroku SN z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CSK 359/09, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2011/5
Zbigniew Okoń
Prounijna wykładnia przesłanki twórczości i indywidualności utworu
W artykule omówiono wpływ na polskie prawo autorskie koncepcji oryginalności wypracowanej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE. W tym celu nakreślono główne koncepcje interpretacji wymogu twórczości i indywidualności charakterystyczne dla polskiej doktryny. Następnie skonfrontowano je z głównymi zasadami unijnego pojęcia oryginalności w zakresie metody badania utworu pod kątem możliwości objęcia go ochroną prawa autorskiego, charakteru cech utworu oraz stopnia intensywności, z jaką muszą one występować. Pozwoliło to stwierdzić, że chociaż wpływ unijnego pojęcia oryginalności na polskie prawo nie jest rewolucyjny, to jednak jest wyraźny. Po pierwsze, pozwala definitywnie odrzucić historycznie najwcześniejszą koncepcję subiektywną („piętno osobiste”). Po drugie, również bardziej współczesne podejścia do wymogu twórczości i indywidualności dzieła wymagają pewnych modyfikacji w celu osiągnięcia zgodności z prawem UE.
Słowa kluczowe: utwór, twórczość, indywidualność, oryginalność, wykładnia prounijna, prawo autorskie
dr Zbigniew Okoń
Attorney-at-law, Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0999-780X
Pro-EU Interpretation of the Requirement of Creativity and Individuality of a Work
The article discusses the impact of the concept of originality developed in CJEU case law on the Polish copyright law. For this purpose, the main concepts of interpretation of the requirement of creativity and individuality characteristic of the Polish legal scholars’ approach have been outlined. They are then confronted with the main principles of the EU notion of originality as regards the method of examining the work to qualify for copyright protection, the nature of the attributes of the work and the degree of intensity with which they must be present. This allowed the conclusion that although the impact of the EU concept of originality on Polish law is not revolutionary, it is still distinctive. Firstly, it allows to definitely reject the historically earliest subjective concept (“personal stigma”). Secondly, also more contemporary approaches to the requirement of creativity and individuality of work require some modification to achieve compliance with EU law.
Keywords: work, creativity, individuality, originality, pro-EU interpretation, copyright law
Bibliografia / References
Barta J., Dzieło muzyczne i jego twórca w świetle przepisów prawa autorskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1980/20
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Bently L. [w:] Concise European Copyright Law, red. R. Dreier, B. Hugenholtz, Kluwer Law International 2006
Błeszyński J., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10.02.1970 r. (II CR 666/69), „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1972/2
Błeszyński J., Prawo autorskie, Warszawa 1985
Błeszyński J., Tłumaczenie i jego twórca w polskim prawie autorskim, Warszawa 1973
Błeszyński J., Twórczość jako przesłanka ochrony w polskim prawie autorskim [w:] Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci profesora Edwarda Gniewka, red. J. Gołaczyński, P. Machnikowski, Warszawa 2010
Brzechwa J., Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Warszawa 1939
Dobra osobiste. Zbiór orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie, red. B. Gawlik, Kraków 1999
Drozdowicz M., Dzieło multimedialne jako nowa kategoria polskiego prawa autorskiego na tle koncepcji budowy utworu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2001/78
Eechoud M. van, Along the road to uniformity – diverse readings of the Court of Justice judgments on copyright work, „Journal of Intellectual Property, Information Technology and Electronic Commerce Law” 2012/1
Eechoud M. van, Hugenholtz P.B., Gompel S. van, Guibault L., Helberger N., Harmonizing European Copyright Law: The Challenges of Better Lawmaking, Kluwer Law International 2009
Flisak D. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2014
Flisak D., Maxa Kummera teoria statystycznej jednorazowości – pozorne rozwiązanie problematycznej oceny indywidualności dzieła [w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc, Warszawa 2013
Flisak D., Utwór multimedialny w prawie autorskim, Warszawa 2008
Gawlik B., Ochrona pochodnych źródeł informacji na gruncie prawa autorskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1984/1
Gervais D., Feist goes global: A comparative analysis of the notion of originality in copyright law, „Journal of the Copyright Society of the U.S.A.” 2002/49
Goldstein P., Hugenholtz P.B., International Copyright: Principles, Law, and Practice, New York 2019
Gołaszewska M., Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie, Warszawa 1984
Gompel S. van, Creativity, autonomy and personal touch: A critical appraisal of the CJEU’s originality test for copyright [w:] The Work of Authorship, red. M. van Eechoud, Amsterdam 2015
Grzybczyk K. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, Warszawa 2017
Grzybowski S., Kopff A., Serda J., Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973
Grzybowski S., Z zagadnień prawa autorskiego do dzieła kinematograficznego , „Studia Cywilistyczne” 1967/X
Hugenholtz B., Is harmonization a good thing? The case of the copyright acquis [w:] The Europeanization of Intellectual Property Law: Towards a European Legal Methodology, red. A. Ohly, J. Pila, Oxford 2013
Laskowska-Litak E. [w:] Ustawy autorskie: komentarze, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Machała W., Utwór: przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2013
Margoni T., The harmonization of EU copyright law: the originality standard [w:] Global Governance of Intellectual Property in the 21st Century, red. M. Perry, Cham 2016
Markiewicz R., Dzieło literackie i jego twórca w polskim prawie autorskim, Kraków 1984
Markiewicz R., Ilustrowane_prawo_autorskie, Warszawa 2018
Markiewicz R., Ochrona prac naukowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1990/55
Metzger A., Der Einfluss des EuGH auf die gegenwärtige Entwicklung des Urheberrechts, „Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht” (GRUR) 2012/2
Niewęgłowski A., Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021
Nowicka A., Prawnoautorska i prawnopatentowa ochrona programów komputerowych, Warszawa 1995
Pinkalski Z., Granice ochrony prawnoautorskiej – glosa do wyroku SN z 27.02.2009 r. (V CSK 337/08), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2010/109
Pinkalski Z., Prawna ochrona formatów telewizyjnych, Warszawa 2015
Poźniak-Niedzielska M., Niewęgłowski A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Prawo autorskie i prawa pokrewne. Zarys wykładu, red. M. Poźniak-Niedzielska, Bydgoszcz–Warszawa–Lublin 2007
Ritterman S., Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937
Sarbiński R.M. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019
Serda J., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25.04.1973 r. (I CR 91/73), „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1974/7–8
Sołtys A. [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 3, Wykładnia prawa Unii Europejskiej, red. L. Leszczyński, Warszawa 2019
Stec P., Prawo autorskie a niektóre przejawy sztuki nowoczesnej, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2009/VI
Strömholm S., Was bleibt vom Erbe übrig? Überlegungen zur Entwicklung des heutigen Urheberrechts, „Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht. Internationaler Teil” (GRUR Int.) 1989/1
Szczepanowska-Kozłowska K., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27.02.2009 r., V CSK 337/2008, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2010/3
Ślęzak P., Umowy w zakresie współczesnych sztuk wizualnych, Warszawa 2012
Traple E., Dzieło zależne jako przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 1979
Traple E., Europeizacja prawa autorskiego w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2014/126
Traple E., Prawo autorskie nie może służyć ochronie idei jako takiej, „Glosa” 2017/3
Walter M. [w:] European Copyright Law: A Commentary, red. M. Walter, S. von Lewinski, Oxford 2010
Zoll F., Polska ustawa o prawie autorskim i konwencja berneńska, Warszawa–Kraków–Lwów–Poznań 1926
Adrian Niewęgłowski
Wpływ zmian składu osobowego w spółce cywilnej na zakres osób uprawnionych do praw własności przemysłowej w jej majątku. Zagadnienia wybrane
Artykuł dotyczy kwestii zmian w składzie osobowym wspólników spółki cywilnej w kontekście wpisów w rejestrach prowadzonych przez Urząd Patentowy RP. Jak powszechnie wiadomo, spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej. To umowa między wspólnikami. W rezultacie to wspólnicy tej spółki są wpisywani jako współuprawnieni do praw ujawnianych w rejestrach Urzędu Patentowego. Chodzi w szczególności o takie prawa jak patent czy prawa ochronne na znaki towarowe. W trakcie trwania stosunku spółki cywilnej często ulega modyfikacjom jej skład osobowy. Jest to podyktowane bardzo różnymi okolicznościami, niekiedy obiektywnymi (np. śmierć wspólnika). Pozostali wspólnicy nie zawsze na bieżąco aktualizują w rejestrach dane o osobach uprawnionych do praw własności przemysłowej. Próbę dokonania zmian w rejestrach prowadzonych przez Urząd Patentowy podejmują często po pewnym czasie. Niekiedy dzieje się to w sytuacji, gdy w spółce cywilnej jest już nowy skład osobowy. W praktyce Urzędu Patentowego pojawiły się pewne wątpliwości co do tego, jakie warunki muszą być spełnione, aby zmienić wpis. Chodzi dokładniej o to, czy byli wspólnicy powinni upoważniać nowych do dokonania wpisu, czy do zmiany wystarczy zaktualizowany tekst umowy spółki. Zagadnienie to jest tymczasem istotne ze względu na znaczenie, jakie wpis osób uprawnionych w rejestrach Urzędu Patentowego ma dla uczestników obrotu. To, kto widnieje jako podmiot prawa wyłącznego w rejestrze patentowym, pełni nie tylko funkcję informacyjną. Wpływa na obrót prawem podmiotowym czy na legitymację w procesie o naruszenie praw własności przemysłowej. Z tych względów postanowiono tej problematyce poświęcić uwagę w artykule.
Słowa kluczowe: Urząd Patentowy RP, spółka cywilna, autorskie prawa majątkowe, zmiana wspólników w spółce cywilnej, wspólność łączna majątku wspólników
dr hab. Adrian Niewęgłowski, professor of the Maria Curie-Sklodowska University in Lublin
Chair of European Union Law, Institute of Legal Sciences, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0948-9813
The Influence of Changes in the Composition of a Civil-Law Partnership on the List of Persons Entitled to Industrial Property Rights in the Assets of the Civil-Law Partnership. Selected Issues
This article addresses the issue of changes in the composition of partners of a civil-law partnership in the context of entries in registers kept by the Polish Patent Office. As is generally known, a civil-law partnership is not considered to be a legal entity; it is an agreement between partners. As a result, it is the partners of the partnership who are registered as the joint holders of rights by the Patent Office. These rights include in particular rights such as patents and trademarks. During the existence of the civil law partnership, the composition of partners often changes due to various circumstances, sometimes objective (such as a death of a partner). The remaining partners do not always update entries in the registers on the persons entitled to industrial property rights. They often approach the Patent Office with an application for changes in the registers after some time has passed; it may happen at a time when there is a new composition of partners of the civil-law partnership. Some concerns have therefore arisen in the practice of the Patent Office as to what conditions must be met for the entry in the register to be changed. The question is whether the former partners should authorise the new ones to make the entry, or whether an updated contract of the partnership is sufficient for the change to be made. The issue is important because of the significance of the entry of entitled persons in the registers of the Patent Office for third parties. The entries of right-holders in the patent register not only have an informative function, but they influence the transfer of rights or the party’s standing in litigation for infringement of industrial property rights. For these reasons, this issue is discussed in this article.
Keywords: Patent Office, civil-law partnership, author’s economic rights, change of partners in a civil-law partnership, assets of a civil-law partnership
Bibliografia / References
Adamus R., Zapis windykacyjny udziału w spółce cywilnej, „Rejent” 2019/8
Górnicki L., Regulacje prawne spółki cywilnej według ustawodawstw pozaborowych w II RP, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, Prawo CCCXXI 2016/3741
Hasińska I., Trwałość składu osobowego spółki cywilnej a wejście do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika, „Białostockie Studia Prawnicze” 2017/4
Herbet A., Spółka cywilna. Konstrukcja prawna, Warszawa 2008
Kaszubowski K., Decyzja reformatoryjna organu odwoławczego w ogólnym postępowaniu administracyjnym, Warszawa 2019
Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz do art. 450–1088, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2005
Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2006
Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 2, red. G. Bieniek, Warszawa 2007
Lic J., Spółka cywilna. Problematyka podmiotowości prawnej, Warszawa 2013
Miś G., Przekształcanie spółek handlowych, Warszawa 2005
Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. Ł. Żelechowski, seria: Komentarze Prawa Prywatnego, red. serii: K. Osajda, t. VIIIB, Warszawa 2021
Stanik M., Zmiany składu osobowego spółki cywilnej, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2009/9(2)
System Prawa Prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015
System Prawa Prywatnego, t. 14B, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2017
System Prawa Prywatnego, t. 16, Prawo spółek osobowych, red. A. Szajkowski, Warszawa 2016
System Prawa Prywatnego, t. 17B, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2016
Szczurowski T., Skutki przekształcenia przedsiębiorcy w kontekście odpowiedzialności za zobowiązania, „Przegląd Prawa Handlowego” 2017/9
Trzebiatowski M., Wspólne prawo ochronne na znak towarowy, „Studia Prawa Prywatnego” 2010/1
Katarzyna Błeszyńska
Dozwolony użytek utworów w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach jako ograniczenie praw autorskich w celu informacyjnym
Dozwolony użytek chronionych utworów limituje monopol autorski twórcy, wyznaczając granice prawa autorskiego. Jest to powodowane interesem społecznym, takim jak: swobodny dostęp do twórczości, prawo do informacji, dostęp do nauki oraz dóbr kultury. Szczególną wartością zasługującą na ochronę w społeczeństwach demokratycznych jest dostęp do informacji, który w odniesieniu do rynku praw autorskich staje się istotną podstawą ograniczeń praw twórcy. Jednym z bardzo istotnych ograniczeń dla rynku prasy jest uregulowane w art. 26 pr. aut. prawo do przytaczania w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach utworów udostępnianych podczas tych wydarzeń, w granicach uzasadnionych celem informacji. Klauzula ta limituje zakres przytaczania utworów, wskazując, że powinno się to odbywać „w granicach uzasadnionych celem informacji”. Cel informacyjny jest w tej regulacji podstawą ograniczenia, mającą swe źródło w art. 10 bis ust. 2 Konwencji berneńskiej oraz w art. 5 ust. 3 lit. c dyrektywy 2001/29/WE. Wskazane w przepisie „granice osiągnięcia celu informacyjnego” stanowią zakres limitujący możliwość korzystania z tej normy oraz podstawę tego ograniczenia praw autorskich. Przytoczenie utworu jest konieczne do rzetelnego poinformowania odbiorcy informacji, popartego możliwie jak najwierniejszym ukazaniem tego, co miało miejsce w czasie wydarzenia. W artykule podjęto próbę ustalenia, przez kogo ów cel informacyjny ma być realizowany i czy może nim być każdy podmiot. Orzecznictwo sądowe podkreśla, że informowanie i rozpowszechnianie informacji należy do prasy, której zadaniem jest informowanie opinii publicznej o określonych faktach: społecznych, ekonomicznych, gospodarczych, politycznych, oświatowych, kulturalnych, z zakresu muzyki, filmu, sztuki. Także zgodnie z Konstytucją RP oraz ustawą – Prawo prasowe „informowanie” następuje w prasie i jest realizowane przez prasę. Odbiorca informacji jest tym samym konsumentem informacji, zajmując pozycję pasywną wobec prasy. Przyjęcie, że każdy podmiot może korzystać z ograniczenia wskazanego w art. 26 pr. aut., stanowiłoby naruszenie testu trójstopniowego, czyli zasady, zgodnie z którą dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy, a także równowagi między interesami twórcy a uprawnieniami korzystających (art. 34 i 35 pr. aut.). Ograniczenia praw autorskich muszą być powodowane ważnym interesem społecznym, jakim jest w tym wypadku prawo do informacji realizowane przez prasę, a nie przez potencjalnego użytkownika mediów społecznościowych, który dla pochwalenia się, że był na koncercie, udostępnia nagranie z utworem na swoim profilu. Za taką formą korzystania i za tak szerokim prawem do udostępniania utworów w ramach sprawozdań o aktualnych wydarzeniach powinna iść rekompensata na rzecz twórców, wypłacana przez podmioty, które odnoszą z tego tytułu korzyści majątkowe, czyli dostawców treści internetowych. Lawinowe korzystanie z art. 26 pr. aut. w mediach internetowych, bez ograniczeń podmiotowych i rekompensaty na rzecz autora, stanowi znamiona działania, które nie uzasadnia dozwolonego użytku, wskutek występowania interesów zasługujących na ochronę. Nieprecyzyjna redakcja art. 26 pr. aut. może rodzić błędną wykładnię, która bez szczegółowej wykładni celowościowej i systemowej prowadzi do mylnych wniosków co do adresata normy. W artykule dokonano wykładni przepisu ograniczającego, w szczególności poprzez wyjaśnienie klauzul generalnych w nim występujących, a także określenie granic i zakresu celu informacji wskazanych przez ustawodawcę. Ponadto wykazano, że regulacja ta, będąca wyjątkiem od zasady korzystania z utworu za zezwoleniem twórcy, powinna mieć zastosowanie dla prasy, a brak wyraźnego ograniczenia podmiotowego nie jest wskazany, co de lege ferenda powinno zostać dookreślone. Wskazane w przepisie „granice osiągnięcia celu informacyjnego” stanowią zakres limitujący możliwość korzystania z tej normy oraz podstawę tego ograniczenia praw autorskich.
Słowa kluczowe: dozwolony użytek, sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, ograniczenie praw autorskich, cel informacyjny, prasa
dr Katarzyna Błeszyńska
associate professor at the Department of Media Law, Faculty of Journalism, Information and Book Studies, University of Warsaw; attorney-at-law at Błeszyński i Partnerzy Radcowie Prawni law firm. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4982-0176
Fair Use of Works in Current Events Reports as a Limitation on Copyright for Information Purposes
The fair use of protected works limits the author’s monopoly by setting the limits of copyright. This is caused by social interests, such as free access to creativity, the right to information, access to science and cultural goods. Access to information is a special value that deserves protection in democratic societies, thus, in relation to the copyright market, it becomes an important basis for limiting the rights of authors. One of the very important limitations for the press market is the one regulated in Article 26 of the Polish Copyright Law, i.e., the right to quote works made available during events in reports on current events, within the limits justified by the purpose of the information. This clause limits the scope of quoting works, indicating that it should be done “within the limits justified by the purpose of the information”. The informative purpose is an important basis for the restriction in this regulation, which has its source in Article 10 bis paragraph 2 of the Berne Convention and in Article 5(3)(c) of the Directive 2001/29/EC of the European Parliament and of the Council of 22 May 2001 on the harmonization of certain aspects of copyright and related rights in the information society. The “limits to achieving the information objective” specified in the provision constitute the scope of the limits of reliance on this norm and the basis for this restriction on copyright. The citation of the work is necessary to reliably inform the recipient of the information, supported by the most faithful presentation of what took place during the event. The article is an attempt to determine who is to implement this information objective and whether it could be any entity whatsoever. Jurisprudence emphasizes that the task of informing and disseminating information belongs to the press, which has the duty to inform the public about certain facts in social, economic, commercial, political, educational, cultural, music, film and art environments. Furthermore, in accordance with the Constitution of the Republic of Poland and the Press Act, this “reporting” takes place through the press and is conducted by the press. The recipient of information is therefore a consumer of information, taking a passive position versus the press. The assumption that any entity may benefit from the restriction lid down in Article 26 of the Copyright Law would violate the three-step test, i.e. the principle according to which fair use may infringe neither the normal use of a work or the legitimate interests of the author, nor the balance between the interests of the author and the rights of the users (Articles 34, 35 of the Copyright Law). Copyright restrictions must be caused by an important social interest, which in this case is the right to information exercised by the press, and not by a potential user of social media who publishes a recording of a song on his profile to boast that he has been to a concert. This form of use and such a broad right to share works as part of reports on current events should involve compensation for the authors to be paid by entities benefiting from it, i.e., internet content providers. Avalanche-like reliance on Article 26 of the Copyright Law in the Internet media, without subjective restrictions or compensation for the author, has the hallmarks of an action that does not substantiate fair use due to the presence of interests that deserve protection. Without a detailed, purpose-oriented and systemic interpretative foundations, the imprecise wording of Article 26 of the Copyright Law may give rise to its erroneous interpretation, leading to wrong conclusions as to the addressee of the norm. This paper interprets the limiting provision, in particular by explaining the general clauses appearing therein, as well as by defining the boundaries and scope of the purpose of the information indicated by the lawmaker. Moreover, it has been demonstrated that this regulation, which is an exception to the principle of using a work with the author’s consent, should apply to the press, while the lack of a clear subjective restriction is not recommendable, and it should be laid down (de lege ferenda). The “limits to achieving the information objective” specified in the provision constitute the limiting scope for the reliance on this norm and the basis for this copyright restriction.
Keywords: fair use, reports on current events, limitation of copyrights, information objective, press
Bibliografia / References
Balkin J.M., Digital speech and democratic culture: A theory of freedom of expression for the information society, „New York University Law Review” 2004/79(1)
Bauer Z., Gatunki dziennikarskie [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, red. Z. Bauer, E. Chudziński, Kraków 2008
Błeszyńska K., Cel informacyjny w prasie jako podstawa dozwolonego użytku utworów w społeczeństwie informacyjnym, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2019/1(847)
Błeszyńska K., Redakcja utworu dziennikarskiego w prasie drukowanej w kontekście ograniczeń praw autorskich, Warszawa 2011
Czarny-Drożdżejko E., Dozwolony użytek utworów w mediach, Warszawa 2016
Fras J., Dziennikarski warsztat językowy, Wrocław 2005
Garlicki L. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2003
Gienas K. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2016
Grzesiok-Horosz A., Dozwolony użytek w celach informacyjnych, „Rocznik Prasoznawczy” 2012/VI
Hawkes and Son Ltd v. Paramount Film Service Ltd., Lost in Music, Cases, https://www.lostinmusic.org/Cases/Detail/9-hawkes-son-london-ltd-vs-paramount-film-servi (dostęp: 20.05.2022 r.)
Łada P., Sztuka a prawo autorskie. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2014, https://sip.lex.pl/#/monograph/369307819/251448/lada-piotr-sztuka-a-prawo-autorskie-wybrane--zagadnienia?cm=URELATIONS (dostęp: 2.06.2022 r.)
Loewenheim U. [w:] Urheberrecht. Kommentar, red. U. Loewenheim, G. Schricker, München 2010
Machała W., Dozwolony użytek chronionych utworów w polskim prawie autorskim w świetle cywilistycznej koncepcji prawa podmiotowego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2001/78
Marcinkowska J., Dozwolony użytek w prawie autorskim. Podstawowe zagadnienia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2001/87
Marcinkowska J., Matlak A., Treść prawa autorskiego [w:] Prawo autorskie a postęp techniczny, red. J. Barta, R. Markiewicz, Kraków 1999
Niezgódka P., Test trójstopniowy w prawie autorskim. Paradygmaty prawa autorskiego, Warszawa 2020
Pacek G., Wykorzystywanie przez prasę utworów chronionych prawem autorskim. Wyjątki, wyłączenia i ograniczenia, Warszawa 2015
Pacek G. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2019
Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Preussner-Zamorska J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Ritterman S., Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937
Słownik języka polskiego PWN, hasło: „aktualny”, https://sjp.pwn.pl/sjp/aktualny;2549278.html (dostęp: 23.03.2022 r.)
Słownik języka polskiego PWN, hasło: „lub”, https://sjp.pwn.pl/slowniki/lub.html (dostęp: 31.03.2022 r.)
Słownik języka polskiego PWN, hasło: „przytaczanie”, https://sjp.pwn.pl/slowniki/przytaczanie.html (dostęp: 23.03.2022 r.)
Sobczak J., Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2008
Sobczak J., Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2008
Stanisławska-Kloc S. [w:] Studenci niewidomi i słabowidzący – poradnik dla wyższych uczelni. Prawo autorskie – dozwolony użytek utworów, red. A. Waszkiewicz, A. Przednowek, Kraków 2007
Szpunar M., Nowe media a paradygmat kultury uczestnictwa [w:] Teorie komunikacji i mediów 2, red. M. Graszewicz, J. Jastrzębski, Wrocław 2010
Ślęzak P. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, Warszawa 2017
Traple E. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Traple E. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Wolny-Zmorzyński K., Kaliszewski A., Podstawowe pojęcia oraz problemy dotyczące rodzajów i gatunków dziennikarskich [w:] K. Wolny-Zmorzyński, A. Kaliszewski, W. Furman, Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język, Warszawa 2006
Ewa Lewandowska
Klauzula czasu w umowie przenoszącej autorskie prawa majątkowe na przykładzie wniesienia wkładu niepieniężnego do spółki kapitałowej
Dopuszczalność przeniesienia autorskich praw majątkowych na ograniczony tylko czas jest zagadnieniem, które wywołuje rozbieżności w literaturze przedmiotu. W artykule przeprowadzono ocenę zastosowania takiej konstrukcji w ogólności, a nadto uszczegółowiono rozważania, odwołując się do przykładu wniesienia autorskich praw majątkowych tytułem wkładu niepieniężnego do spółki kapitałowej. Zasadniczo nie budzi wątpliwości, że autorskie prawa majątkowe do utworu, mimo zwiększonych wymagań co do przedmiotu wkładu w spółkach kapitałowych, mają zdolność aportową i mogą stanowić przedmiot wkładu (z zastrzeżeniem art. 158 § 11 k.s.h.). Analizując dopuszczalność klauzuli czasu w umowie przenoszącej autorskie prawa majątkowe, zwrócono uwagę na odmienności, jakie wykazują umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych i umowy licencyjne. Chociaż wymienione umowy nie stanowią wyczerpującego katalogu umów prawnoautorskich, to można sądzić, że przy uwzględnieniu kryterium czasu obowiązywania i zakresu wywoływanych skutków prawnych mamy do czynienia z podziałem na umowy o charakterze „trwałym” oraz umowy „elastyczne”. W artykule zauważono, że w prawie cywilnym nie ma wyraźnej konstrukcji czasowego przeniesienia praw, co jednak nie przesądza o niemożliwości stosowania odpowiedniej klauzuli na zasadzie swobody umów. Jeżeli jednak uznać, że umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe mieszczą się w typowych umowach przenoszących prawo, które to umowy ze swej natury prowadzą do skutecznego (z pełnymi konsekwencjami) rozporządzenia prawem, to terminowe kształtowanie umów przenoszących autorskie prawa majątkowe sprzeciwia się właściwości (naturze) stosunku. Dopuszczalnym rozwiązaniem wydaje się kreacja umów czasowego przeniesienia autorskich praw majątkowych jako czynności prawnych powierniczych. Zwłaszcza że ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie wyłącza zastrzeżenia warunku zawieszającego lub rozwiązującego w umowie przenoszącej autorskie prawa majątkowe. W końcu stwierdzono, że klauzuli czasu nie można zastosować w umowach przenoszących autorskie prawa majątkowe w razie wnoszenia wkładu do spółki kapitałowej. Wynika to przede wszystkim z wymogu formy prawnej przeniesienia autorskich praw majątkowych i wiążących się w tym trudności zwrotu praw po upływie zastrzeżonego w umowie czasu, jak również w związku z potrzebą zobowiązania spółki do niedokonywania rozporządzeń prawem i sprzecznością takiego postanowienia z przepisami art. 158 § 3 oraz art. 315 § 2 k.s.h. oraz z kryterium zbywalności wkładu.
Słowa kluczowe: autorskie prawa majątkowe, zdolność aportowa, spółki kapitałowe, umowa, licencja
dr Ewa Lewandowska
Department of Civil Law and Private International Law, Faculty of Law and Administration, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8369-6290
Duration Clause in a Contract Transferring Author’s Economic Rights, on the Example of Making a Cash Contribution in Kind to a Capital Company
The admissibility of transferring author’s economic rights for a limited period of time is an issue that causes discrepancies in the literature. In this study, a general assessment of the application of such a construction is conducted, and the considerations are narrowed down by referring to the example of transferring author’s economic rights as an in-kind contribution to a capital company. Basically, there is no doubt that economic rights to the work, despite the increased requirements as to the object of contribution in companies, are capable of being contributed and can constitute the object of contribution (subject to Article 158(11) of theCode of Commercial Companies). When analysing the admissibility of the duration clause in a contract transferring author’s economic rights, attention is drawn to the differences that are shown in contracts transferring author’s economic rights and licence contracts. Although the above contracts do not constitute an exhaustive list of copyright-related contracts, it can be assumed that, taking into account the criterion of duration and the scope of legal effects, there is a division into ‘permanent’ and ‘flexible’ contracts. It is observed in the paper that in civil law there is no explicit construction of temporary transfer of rights, which, however, does not prejudge that it is impossible to apply the relevant clause on the basis of freedom of contract. Yet, if it is recognized that contracts transferring copyright belong to typical contracts that transfer the right, which by their nature lead to an effective (with full consequences) disposal of the right, drafting contracts transferring copyrights for a limited time is contrary to the nature of the legal relationship. An acceptable solution seems to be the creation of contracts that temporarily transfer author’s economic rights as fiduciary juridical acts. Especially since the Copyright Law Act does not exclude stipulating a condition precedent or subsequent in a contract transferring author’s economic rights. Finally, it is found that the time clause cannot be used in contracts transferring author’s economic rights as a contribution to a capital company. This is mainly due to the requirement of the legal form of the transfer of author’s economic rights and the difficulties with return of the rights after the expiry of the period stipulated in the contract, as well as the need to oblige the company not to dispose of the right and the inconsistency of such a provision with Articles 158(3) and 315(2) of the Code of Commercial Companies and with the criterion of the alienability of the contribution.
Keywords: author’s economic rights, capacity to be contributed, capital company, contract, licence
Bibliografia / References
Ablewicz J., Prawo autorskie jako wkład do spółki kapitałowej [w:] Prawo własności intelektualnej, red. D. Wetoszka, Legalis
Bartosiak J., Strona internetowa jako aport – zagadnienia praktyczne, „Przegląd Prawa Handlowego” 2014/4
Brzozowska-Pasieka M. [w:] Prawo autorskie. Komentarz do wybranych przepisów, red. R.M. Sarbiński, M. Siciarek, LEX/el. 2014, komentarz do art. 66
Fuchs B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2018, komentarz do art. 353 1
Golat R., Prawa na dobrach niematerialnych jako przedmiot aportu w spółkach kapitałowych (ze szczególnym uwzględnieniem problematyki know-how), „Prawo Spółek” 2002/4
Golat R., Kudlicka M., Nisengolc S., Wartości niematerialne i prawne w ujęciu: cywilistycznym, bilansowym, podatkowym, Warszawa 2000
Gorczyński G. [w:] Wkłady niepieniężne w spółkach handlowych, red. W. Popiołek, Warszawa 2014
Haładyj K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2021, komentarz do art. 593
Herbet A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2010
Szyjewska-Bagińska J., Umowne wyłączenie dalszej przenoszalności autorskich praw majątkowych [w:] Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple, red. P. Kostański, P. Podrecki, T. Targosz, Warszawa 2017
Katner W.J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007
Katner W.J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 9, Prawo zobowiązań – umowy nienazwane, red. W.J. Katner, Warszawa 2010
Kępiński M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2013
Kidyba A., Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2019
Klimek K., Czy podlega opodatkowaniu wniesienie praw autorskich do gry komputerowej aportem do spółki?, LEX QA 1204086
Klimek K., Czy serwis internetowy wniesiony do spółki z o.o. podlega amortyzacji?, LEX QA 1276801
Kopaczyńska-Pieczniak K., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2013.
Kozioł A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Zobowiązania. Część szczególna (art. 535–7649), red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2018, komentarz do art. 589
Kozioł A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Zobowiązania. Część szczególna (art. 535–7649), red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2018, komentarz do art. 593
Krywan T., Czy podlega opodatkowaniu VAT podniesienie kapitału sp. z o.o. poprzez wniesienie aportu,
którego przedmiotem są autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego?, LEX QA 23218
Kuropatwiński J., Ekspektatywa powstania wierzytelności w polskim prawie cywilnym, Bydgoszcz 2006
Kuropatwiński J., Umowne rozporządzenie wierzytelnością przyszłą, Toruń–Bydgoszcz 2007
Lackoroński B., Skutki czynności prawnych w czasie, Warszawa 2019
Laskowska A. [w:] Własność intelektualna. Wybrane zagadnienia praktyczne, red. K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2013
Machała W. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, LEX/el. 2019, komentarz do art. 41
Machała W., Wniesienie autorskich praw majątkowych do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Uwagi formalne [w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, Warszawa 2013
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2019, komentarz do art. 57
Markiewicz R., Ilustrowane_prawo_autorskie, Warszawa 2018
Miera A., Problematyka wkładów do spółek kapitałowych w świetle postanowień ustawy – Kodeks spółek handlowych [w:] Kodeks spółek handlowych. Studia i materiały, red. R. Sztyk, Poznań–Kluczbork 2001
Migacz B., Wkłady niepieniężne w postaci autorskich praw majątkowych w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i spółce akcyjnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2021/2
Minas M., Aport w spółce kapitałowej, Gdańsk 2005
Modrzejewska M., Niewęgłowski A., Szewc A. [w:] System Prawa Handlowego, t. 3, Prawo własności przemysłowej, red. E. Nowińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2015
Naworski J.P. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Warszawa 2011
Niewęgłowski A. [w:] Prawo autorskie. Komentarz, red. A. Niewęgłowski, LEX/el. 2021, komentarz do art. 17, 41, 64, 65
Ochońska Z., Wojtczak A., Problematyka autorskich praw majątkowych jako przedmiotu wkładu do spółki, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2016/4
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. IIIA, Spółka akcyjna. Komentarz do art. 301–392, red. A. Opalski, Legalis 2016, komentarz do art. 315
Pinior P., Przedmiot wkładu niepieniężnego [w:] Wkłady niepieniężne w spółkach handlowych, red. W. Popiołek, Warszawa 2014
Radwański Z. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 2008
Radwański Z., Panowicz-Lipska J., Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2017
Rodzynkiewicz M. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. M. Rodzynkiewicz, LEX/el. 2018, komentarz do art. 189
Safjan M. [w:] Kodeks cywilny, t. I, Komentarz. Art. 1–449 10 , red. K. Pietrzykowski, Legalis 2020, komentarz do art. 57
Stanik M. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Legalis 2020, komentarz do art. 228
Szajkowski A., Tarska M. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. II, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz do artykułów 151–300, Warszawa 2014
Szpunar A., O powierniczych czynnościach prawnych, „Rejent” 1993/11
Święcka K., Święcki J.S., Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz. Wybór międzynarodowych aktów prawnych, Warszawa 2004
Targosz T. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, LEX/el. 2015, komentarz do art. 52
Targosz T., Włodarska-Dziurzyńska K., Umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe, Warszawa 2010
Traple E. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2013
Traple E., Umowy o eksploatację utworów w prawie polskim, Warszawa 2010
Wyrzykowski W., Pojęcie wkładu w Kodeksie spółek handlowych [w:] Wkłady niepieniężne w spółkach handlowych, red. W. Popiołek, Warszawa 2014
Załucki M. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, Warszawa 2017, komentarz do art. 41
Załucki M. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, Warszawa 2017, komentarz do art. 52
Żuławska C., Sądowa weryfikacja danych o wkładach do spółki z o.o ., „Radca Prawny” 1993/5
Przemysław Piotr Juściński
Dozwolony użytek programów komputerowych
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wprowadza szereg przepisów zezwalających na korzystanie z utworu bez zgody uprawnionego, określanych mianem dozwolonego użytku. Zasadniczo regulacje te mają zastosowanie do wszelkich kategorii dzieł. Jednocześnie istotnymi wyjątkami w tym zakresie objęte zostały programy komputerowe. Dozwolony użytek programów komputerowych określa art. 77 pr. aut. Przepis ten wyłącza znaczną część przepisów wprowadzających ustawowe licencje korzystania z utworu. Pojawia się w związku z tym pytanie, na ile poszczególne wyłączenia uznać należy za uzasadnione, nawet specyfiką samego oprogramowania, a na ile jednak pożądane są odpowiednie zmiany legislacyjne w tym zakresie. W niniejszym artykule analizuję poszczególne przepisy o dozwolonym użytku w kontekście programów komputerowych oraz możliwość ich praktycznego zastosowania do oprogramowania. W pierwszej kolejności skupiam się na omówieniu przepisów ustawy o prawie autorskim, które znajdują odpowiednie zastosowanie do wskazanej kategorii utworów. Jednym z tych przepisów jest art. 29 pr. aut., dotyczący prawa cytatu. Jednocześnie, o ile tylko możliwe jest oznaczenie twórcy oraz źródła, należy uznać za dopuszczalną w świetle przywołanego przepisu dekompilację oprogramowania dla celów prawa cytatu. W kontekście pozostałych form dozwolonego użytku, do programów komputerowych zastosowanie znajdzie także art. 271 pr. aut., dotyczący zamieszczania cudzych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach – przy czym jedynie w zakresie zamieszczenia w podręczniku lub antologii – a także art. 31 pr. aut., dotyczący korzystania z programów komputerowych podczas ceremonii i uroczystości – jakkolwiek z wyłączeniem eksploatacji podczas imprez szkolnych czy akademickich. W ograniczonym zakresie dopuszczalne jest korzystanie z programów komputerowych dla dobra osób niepełnosprawnych, określone w art. 331 pr. aut. – zakres ten obejmuje korzystanie dla potrzeb grupy osób dotkniętych szeroko pojmowanymi dysfunkcjami wzroku (określanych jako beneficjenci) i jedynie w celu zapewnienia beneficjentowi równie skutecznego i wygodnego dostępu do utworu jak ten, z którego korzystają osoby bez dysfunkcji wzroku. Jednocześnie konieczne jest rozszerzenie zakresu omawianej licencji w kontekście programów komputerowych, jako że obecnie ustawa o prawie autorskim w nieuzasadniony sposób pozbawia osoby niepełnosprawne, niebędące beneficjentami, możliwości korzystania z oprogramowania bez zgody uprawnionego. Analizę uzupełniam o wyjaśnienia, dlaczego niektóre postacie dozwolonego użytku mimo braku wyraźnego wyłączenia w art. 77 pr. aut. nie mogą znaleźć zastosowania do programów komputerowych. W części dotyczącej rozważań de lege ferenda opisuję nowe postacie dozwolonego użytku przewidziane przez unijnego prawodawcę, które nadal nie zostały transponowane do polskiego porządku prawnego, takie jak eksploracja tekstów i danych (text and data mining), korzystanie z utworów w cyfrowej działalności dydaktycznej, a także wykonywanie kopii dla zachowania dziedzictwa kulturowego. Na koniec wysuwam postulaty skierowane głównie do polskiego ustawodawcy, dotyczące rozszerzenia zakresu dozwolonego użytku programów komputerowych, z uwagi na jego zbyt wąski zakres – podnosząc, że rozszerzenia takiego wymagają przede wszystkim zobowiązania nałożone na Polskę przez Unię Europejską, a także szczególne znaczenie poszczególnych postaci dozwolonego użytku, których wyłączenie odnośnie do oprogramowania nie znajduje uzasadnienia.
Słowa kluczowe: dozwolony użytek, program komputerowy, utwór, oprogramowanie, text and data mining, prawo autorskie
Przemysław Piotr Juściński
Attorney-at-law at the Krakow Bar Association (OIRP w Krakowie), master of law and graduate of studies in the field of intellectual property law and new media at the Faculty of Law and Administration of the Jagiellonian University (Krakow, Poland)
Permissible Use of Computer Programs
The Polish Act on Copyright and Related Rights introduces a number of provisions allowing the use of work without the rightholder’s consent, which is referred to as permissible use. In principle, these provisions apply to all categories of works. At the same time, it should be noted that computer programs are subject to significant exceptions in this regard. The permissible use of computer programs is regulated in Article 77 of the Polish Act on Copyright and Related Rights. This provision excludes a significant part of provisions that introduce statutory licenses for using a work. Therefore, the question arises as to what extent individual exclusions should be deemed justified, even by the specific features of software itself, and to what extent appropriate legislative changes in this respect are required. In this paper I analyse individual provisions on permissible use in the context of computer programs and the possibility of applying them in practice to software. Firstly, I focus on discussing the provisions of the Polish Act on Copyright and Related Rights which are applied correspondingly to the indicated category of works. Article 29 of the aforementioned Act, which regulates the right of quotation, is one of those provisions. At the same time, as long as it is possible to identify the author and the source, decompilation of software for the purposes of the right of quotation should be considered acceptable in the light of the above provision. In the context of other forms of permissible use, Article 271 of the Polish Act on Copyright and Related Rights concerning placement of somebody else’s works in textbooks, extracts and anthologies also applies to computer programs, however, only to the extent of placing them in a textbook or anthology. Computer programs are also covered by Article 31 of the Polish Act on Copyright and Related Rights concerning using computer programs during ceremonies and celebrations, however, excluding their use during school or academic events. Use of computer programs for the benefit of disabled persons is allowed to a limited extent, as specified in Article 331 of the Polish Act on Copyright and Related Rights and includes their use for the needs of a group of people suffering from broadly understood visual dysfunctions (defined as ‘beneficiaries’) and only to provide the beneficiary with an equally effective and convenient access to the work as the one available to persons with no visual dysfunctions. At the same time, it is necessary to extend the scope of the discussed license in the context of computer programs, as the current Polish Act on Copyright and Related Rights unjustifiably deprives disabled persons who are not beneficiaries of the possibility to use software without the consent of the rightholder. The analysis is supplemented with explanations why some forms of permissible use cannot be applied to computer programs despite the lack of an explicit exclusion provided for in Article 77 of the Polish Act on Copyright and Related Rights. In the part concerning de lege ferenda considerations, I describe new forms of permissible use provided for by the EU lawmaker, which have not yet been transposed into the Polish legal system, such as text and data mining, use of works in digital teaching activities and making copies for the preservation of cultural heritage. Finally, I put forward postulates addressed mainly to the Polish lawmaker regarding the extension of the permissible use of computer programs due to its too narrow scope, arguing that such an extension is required primarily by the obligations imposed on Poland by the European Union, and also by the special significance of particular forms of permissible use, the exclusion of which in relation to software is not justified.
Keywords: permissible use, computer program, work, software, text and data mining, copyright
Bibliografia / References
Balicki M. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2019
Barta J., Markiewicz R. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Barta J., Markiewicz R., Dozwolony użytek: antologie, wypisy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2009/2
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2016
Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 2019
Barta J., Markiewicz R., Matlak A., Prawo autorskie w społeczeństwie informacyjnym [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017
Błońska B. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019
Flisak D. [w:] Komentarz do wybranych przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, LEX/el. 2018
Gienas K. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2021
Grzybczyk K. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, Warszawa 2017
Krysińska J. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019
Laskowska-Litak E. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Machała W. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019
Machała W., Stanisławska-Kloc S., E-learning w prawie autorskim (nie tylko w czasie pandemii), „Monitor Prawniczy” 2020/14
Małek L., Cytat w świetle prawa autorskiego, Warszawa 2011
Marcinkowska J. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Markiewicz M. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Markiewicz R., Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790, Warszawa 2021
Matlak A. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Matusiak I. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, Warszawa 2017
Michalski B., Uprawnienie do cytowania w polskim prawie autorskim, cz. I, „Prasa Techniczna” 1986/4
Niżankowska-Horodecka A. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Nowicka A., Prawnoautorska i patentowa ochrona programów komputerowych, Warszawa 1995
Nowicka A. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021
Okoń Z. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2015
Okoń Z., Ochrona programów komputerowych [w:] Prawo Internetu, red. P. Podrecki, Warszawa 2007
Pacek G. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2019
Stanisławska-Kloc S. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2015
Sztobryn K., Ochrona programów komputerowych w prawie własności intelektualnej w Unii Europejskiej, Warszawa 2015
Ślęzak P. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, Warszawa 2017
Traple E. [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011
Urbański A. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019
Wasilewski P., Dopuszczalność posługiwania się cudzymi utworami w twórczości satyrycznej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2014/1
Marcin Ożóg
Zmiana oznaczenia znaku towarowego
Znak towarowy to oznaczenie odniesione do towarów/usług i sens relacji, którą takie odniesienie tworzy. Wniesione do ochrony zgłoszenie znaku towarowego, a także uzyskane już prawo ochronne na znak towarowy, co do zasady nie mogą podlegać zmianom, które mogłyby prowadzić do zmiany istoty znaku towarowego ani rozszerzać wykazu towarów, dla których znak ten został zgłoszony (art. 140 ust. 1 ustawy – Prawo własności przemysłowej). Prawodawca co do zasady dopuszcza zatem zmiany wykazu towarów, polegające na ograniczaniu tego wykazu w stosunku do stanu z pierwotnego zgłoszenia, a w praktyce funkcjonowania urzędów patentowych, przypadki zmian znaków towarowych w tym zakresie (w wyniku sprzeciwu, częściowego unieważnienia znaku, zrzeczenia się, zaniechania przedłużenia ochrony znaku w pewnej części) są na porządku dziennym. Przypadki zmiany oznaczenia znaku, także uznawanej przez prawodawcę za co do zasady dopuszczalną (pod warunkiem zachowania „istoty” znaku) pozostają natomiast bardziej materią teoretycznych dociekań, a propozycje rozwiązań legislacyjnych i strategii egzekwowania prawa w tej dziedzinie bywają zaskakująco różne, a nawet rozbieżne względem siebie. Przyglądniemy się temu zagadnieniu w niniejszym artykule.
Słowa kluczowe: znak towarowy, własność przemysłowa
dr Marcin Ożóg
Allerhand Institute, Krakow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4936-9744
Trademark sign alteration
A trademark is a sign that refers to goods/services and the meaning of the relationship that such a reference creates. As a rule, a trademark application, as well as a trademark right already granted, cannot be subject to any changes which could materially alter the trademark or expand the list of goods for which the trademark has been applied for (Article 140(1) of the Industrial Property Law Act). It is well-established practice that changes aiming to narrow the list of goods originally applied for are allowed, and the practice of the patent offices provides numerous cases of changes of that kind (resulting from opposition, partial cancellation of the mark, surrender, failure to renew the mark in a certain part). By contrast, cases of trademark sign alterations, also recognized as acceptable according to the law (provided that the ‚essence’ of the trademark is preserved), are rather a matter of theoretical investigations, and proposals for legislative solutions and good practices in this area are sometimes surprisingly diverse and even divergent. We will have a look at this issue in this article.
Keywords: trademark, industrial property
Bibliografia / References
Andrzejewski M. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. P. Kostański, Warszawa 2014
Casus „Radeberger Pilsner Export”, casus „Tchibo”, red. A. Adamczak, G. Stefańska, Warszawa 1996
Drab T., Niezależna pozycja odróżniająca zajmowana przez wcześniejszy znak towarowy w późniejszym złożonym znaku towarowym [w:] Znaki towarowe i ich ochrona, red. R. Skubisz, Warszawa 2019
Fert B., Oświadczenie o nieroszczeniu sobie wyłącznego prawa do elementu znaku towarowego (dysklamacja), „Rzecznik Patentowy” 2012/1–4(72–75)
Jaroszyńska-Kozłowska E., Skubisz R., Wykonanie obowiązku używania zarejestrowanego znaku towarowego poprzez używanie podobnego zarejestrowanego znaku towarowego. Metodyka badania przez Urząd Patentowy i sądy powszechne [w:] Wynalazczość i Ochrona Własności Intelektualnej. Zbiór referatów z seminarium rzeczników patentowych szkół wyższych, z. 38, Cedzyna, 17.09.2014
Kępiński M., Rozporządzanie prawem z rejestracji znaku towarowego, Poznań 1979
Marciniszyn K. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2016
Mazurek M., Ocena identyczności towarów i oznaczeń w postępowaniu przed Urzędem Patentowym i sądami powszechnymi [w:] Wynalazczość i Ochrona Własności Intelektualnej. Zbiór referatów z seminarium rzeczników patentowych szkół wyższych, z. 38, Cedzyna, 17.09.2014
Miklasiński Z., Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2001
Ożóg M., Wykaz towarów/usług znaku towarowego: wybrane zagadnienia budowy, formułowania i interpretacji [w:] Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple, red. T. Targosz, P. Podrecki, P. Kostański, Warszawa 2017
Phillips J., Trade Mark Law. A Practical Anatomy, Oxford 2003
Ponikło A., Gutowski J., Polskie prawo patentowe. Komentarz, Warszawa 1935
Sitko J.J. [w:] T. Demendecki, A. Niewęgłowski, J.J. Sitko, J. Szczotka, G. Tylec, Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2015
Skubisz R. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 14B, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2012
Skubisz R., Prawo z rejestracji znaku towarowego i jego ochrona, Lublin 1988
Skubisz R., Prawo znaków towarowych. Komentarz, Warszawa 1997
Szczepanowska-Kozłowska K. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 14B, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2012
Targosz T. [w:] System Prawa Handlowego, t. 3, Prawo własności przemysłowej, red. E. Nowińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2015
Urząd Patentowy RP, Metodyka badania zdolności rejestracyjnej znaków towarowych, Warszawa 1994 (wydanie poprawione i uaktualnione z dniem 9.07.1997 r.)
Wojcieszko-Głuszko E. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 14B, Prawo własności przemysłowej, red. R. Skubisz, Warszawa 2012
Wojcieszko-Głuszko E., Ustanie prawa ochronnego na znak towarowy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 2002/80
