Bardzo często odpowiedzialność za gorsze wyniki spada na ucznia. A co, jeśli znaczący wpływ na przyswajanie wiedzy, motywację i oceny ma wrogie nastawienie innych dzieci w klasie, wykluczenie z grupy rówieśniczej? Warto pamiętać, że wsparcie społeczne jest kluczem do dobrostanu niezależnie od wieku.
Fragment artykułu z miesięcznika „Dyrektor Szkoły” 2022/1
Różnorodność w klasie ma nie tylko dobre strony, takie jak np. rozwój wrażliwości kulturowej, tolerancji i empatii, ale może też być źródłem konfliktów, wykluczenia czy dyskryminacji, których efektem jest agresja i mowa nienawiści. Zacznijmy od definicji tych zjawisk.
Zdaniem Jenö Ranschburga (1980) agresja to każde zamierzone działanie – w formie otwartej lub symbolicznej – mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu. Z kolei na mowę nienawiści składają się komunikaty werbalne i niewerbalne kierowane pod adresem osób reprezentujących grupę, wobec której agresor jest uprzedzony. Przy czym uprzedzenie to wynika z przyczyn niezależnych od danej grupy czy jednostki: pochodzenia, poziomu sprawności, nieneurotypowości (termin ten odnosi się do osób z zaburzeniami rozwojowymi i/lub psychicznymi/behawioralnymi), koloru skóry, płci oraz tożsamości płciowej, orientacji seksualnej, statusu społecznego/ekonomicznego itp.
Jak podkreśla Anna Szczepaniak-Kozak, agresywna postawa wcale nie musi mieć źródła w uprzedzeniach czy nienawiści, ale może być również wywołana poczuciem pogardy i wynikać z utartych stereotypów. Na dodatek nie zawsze jest jawna, ale kryje się w wypowiedziach, które pozornie wyrażają dobrą wolę, ale równocześnie mają na celu utrwalać i uwypuklać „inność” danej grupy czy jednostki, np.: „Myślę, że wszyscy się zgodzimy, iż dziewczynki są gorsze z matematyki niż chłopcy”, „Jestem tolerancyjny, ale tylko gej by coś takiego założył”, „Nie mam nic złego na myśli, ale Romowie z reguły są biedni” (Szczepaniak-Kozak, Adamczak-Krysztofowicz, 2010).
Przyczyn stosowania przez dzieci agresji słownej w stosunku do rówieśników może być wiele, np. doświadczanie przemocy w domu, natomiast zawsze powinien to być sygnał ostrzegawczy dla nauczycieli i wskazówka do uważnej obserwacji zachowania ucznia.