Granice wolności wypowiedzi sędziego w warunkach kryzysu praworządnościMichał Laskowski
doktor nauk prawnych, Prezes Izby Karnej Sądu Najwyższego, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1620-5380
Granice wolności wypowiedzi sędziego w warunkach kryzysu praworządności
Tematem artykułu są ustawowe i wynikające z zasad etyki zawodowej ograniczenia sędziów co do ich udziału w debacie publicznej. Autor rozważa, czy tradycyjne pojmowanie granic wolności wypowiedzi publicznych sędziów ulega zmianie w warunkach kryzysu praworządności i czy powinnością sędziów jest publiczne zabranie głosu wtedy, gdy zagrożone są konstytucyjne podstawy demokratycznego państwa prawnego. Po analizie polskich i międzynarodowych norm etyki zawodowej sędziów, orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz obowiązujących przepisów autor dochodzi do wniosku, że w warunkach kryzysu praworządności osłabieniu ulega nakaz zachowania apolityczności przez sędziów, co oznacza możliwość publicznego wyrażania krytyki określonych rozwiązań prawnych.
Słowa kluczowe: wypowiedzi publiczne sędziów, apolityczność sędziów, powściągliwość, debata publiczna, zasada integralności w etyce zawodowej sędziów, kryzys praworządności
Michał Laskowski
doctor of law, President of the Criminal Chamber of the Supreme Court, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1620-5380
Limits of a judge’s freedom of expression in conditions of a rule of law crisis
The subject of the article is the statutory and ethical limitations on the participation of judges in a public debate. The author considers whether the traditional understanding of the limits of judges’ freedom of public expression changes in conditions of a rule of law crisis and whether it is duty of judges to speak up in public when the constitutional foundations of a democratic state governed by the rule of law are threatened. After analysing Polish and international standards of professional ethics of judges, the case law of the European Court of Human Rights, and applicable provisions of the law, the author concludes that, in conditions of a rule of law crisis, the obligation of judges to remain apolitical is weakened, which means that it is possible to publicly criticize specific legal solutions.
Keywords: public statements by judges, apolitical nature of judges, restraint, public debate, principle of integrity in professional ethics of judges, rule of law crisis
Bibliografia / References
Barcik J., Standardy udziału sędziów w sferze publicznej w dokumentach międzynarodowych, „Kwartalnik Krajowej Rady Sądownictwa” 2017/1.
Bogucka I., Etyka sędziowska oraz etyczne aspekty wykonywania zawodu referendarza sądowego i asystenta sędziego [w:] System prawa administracyjnego, t. 13, Etyka urzędnicza i etyka służby publicznej, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2016.
Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi a zachowanie powagi i bezstronności wymiaru sprawiedliwości – uwagi na kanwie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Krajowa Rada Sądownictwa” 2017/1.
Krzyżanowska-Mierzewska M., Ochrona proceduralna przysługująca sędziom w sporach z państwem. Komentarz do wyroku Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Baka przeciwko Węgrom z 23.06.2016 r., skarga nr 20261/12, „Kwartalnik Krajowej Rady Sądownictwa” 2016/3.
Laskowski M., Ustawowe pojęcie „nieskazitelność charakteru”, „Prokuratura i Prawo” 2008/6.
Machnikowska A., O niezawisłości sędziów i niezależności sądów w trudnych czasach, Warszawa 2018.
Małecki M., Pach M., Stan wyższej konieczności konstytucyjnej, „Państwo i Prawo” 2018/7.
Maniewska E., Apolityczność jako wyznacznik granic wolności wypowiedzi sędziego dotyczących ustawowych reform sądownictwa (ich krytyki), „Państwo i Prawo” 2019/7.
Morawski L., Czy sądy mogą się angażować politycznie?, „Państwo i Prawo” 2006/3.
Pilich M., Nieposłuszeństwo sędziów jako problem filozofii prawa i konstytucjonalizmu porównawczego. Refleksje nad przypadkiem Polski [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Warszawa 2020.
Ploszka A., Granice udziału sędziów sądów powszechnych w debacie publicznej. Standard strasburski a regulacja ustawowa [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Warszawa 2020.
Radziewicz P., O niedostatkach teorii stanu wyższej konieczności konstytucyjnej, „Państwo i Prawo” 2018/11.
Skuczyński P., Integralność sędziego w orzekaniu i zachowaniu, „Krytyka Prawa” 2021/3.
Skuczyński P., Postawy prawników wobec kryzysu konstytucyjnego a niezawisłość sędziowska [w:] Granice niezawisłości sędziów i niezależności sądów, red. G. Borkowski, Warszawa – Toruń 2016.
Wagner B., Nieskazitelność charakteru sędziego, „Przegląd Sądowy” 2019/11–12.
Wróblewski M., Granice ekspresji i wypowiedzi sędziego – zarys problemu, „Krajowa Rada Sądownictwa” 2017/1.
Wróblewski M., Polski system odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w świetle standardów prawa Unii Europejskiej, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020/4 (56).
Zajadło J., Sumienie sędziego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/4.
Bartosz Łukowiak
doktorant, Katedra Postępowania Karnego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski, aplikant adwokacki, Izba Adwokacka we Wrocławiu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3993-2182
Podstawy zmiany albo uchylenia wyroku zezwalającego na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności – uwagi krytyczne do art. 149 Kodeksu karnego skarbowego
Celem artykułu jest wykazanie błędności rozwiązania wyrażonego w art. 149 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, polegającego na znaczącym ograniczeniu podstaw zmiany lub uchylenia wyroku zezwalającego na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności przez sprawcę przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Mimo że sama idea ograniczenia tych podstaw wydaje się słuszna, sposób jej realizacji w aktualnym ustawodawstwie należy uznać za niewłaściwy zarówno co do podstawowych założeń, jak i brzmienia przepisu wyrażającego tę myśl. W tekście omówiono m.in. zakres uchybień, które pomimo ich dostrzeżenia de lege lata nie mogą prowadzić do korekty zaskarżonego wyroku w postępowaniu odwoławczym, możliwość obejścia analizowanego unormowania na etapie postępowania kasacyjnego, jego zgodność z innymi regulacjami z zakresu prawa karnego procesowego oraz wątpliwości dotyczące jego konstytucyjności. W końcowej części tekstu przedstawiono propozycje de lege ferenda, których wdrożenie mogłyby wyeliminować zasygnalizowane wątpliwości.
Słowa kluczowe: dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, porozumienia procesowe, konsensualizm, przyczyny odwoławcze, postępowanie odwoławcze, środki zaskarżenia, postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, prawo karne skarbowe, postępowanie szczególne, proces karny
Bartosz Łukowiak
doctoral student, Department of Criminal Proceedings, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław, trainee attorney-at-law, Bar Association in Wrocław, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3993-2182
Grounds for changing or reversing a judgment allowing voluntary surrender to liability – critical commentary on of Article 149 of the Criminal Fiscal Code
The objective of the article is to demonstrate the erroneousness of the solution expressed in Article 149 § 1 of the Polish Fiscal Penal Code, involving the significant reduction in the grounds for changing or reversing a judgment allowing voluntary surrender to liability by a perpetrator of a fiscal crime or fiscal misdemeanour. Although the very idea of reducing these grounds seems correct, the manner in which it has been implemented in the current legislation must be considered inappropriate both in terms of the underlying assumptions and the wording of the provision expressing the idea. The article discusses, among other things, the scope of defects which, despite being noticed de lege lata, cannot lead to the modification of the contested verdict in appeal proceedings, the possibility of circumventing the regulation under review at the stage of cassation proceedings, its compliance with other regulations of criminal procedural law and doubts regarding its constitutionality. The final part of the article presents de lege ferenda proposals, the implementation of which could eliminate the doubts mentioned.
Keywords: voluntary surrender to liability, settlements, consensus agreement, grounds for an appeal, appeal proceedings, appeal measures, proceedings in fiscal crimes and fiscal misdemeanour cases, fiscal penal law, special procedure, criminal proceedings
Bibliografia / References
Błachnio A., Regulacja dobrowolnego poddania się odpowiedzialności w Kodeksie karnym skarbowym. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Prawo w Działaniu” 2018/35.
Czichy K., Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w prawie karnym skarbowym. Uwagi ‘de lege ferenda’, „Zeszyty Prawnicze” 2016/4.
Gostyński Z., Komentarz do Kodeksu karnego skarbowego. Tytuł II Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. Tytuł III Postępowanie wykonawcze, Warszawa 2000.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Konstytucja RP, t. 1, Komentarz. Art. 1–85, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Grzegorczyk T., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2009.
Gudowski M., Niedopuszczalne zarzuty apelacyjne a niedopuszczalność apelacji. Analiza krytyczna orzecznictwa i poglądów doktryny na tle art. 447 § 5 k.p.k., „Prokuratura i Prawo” 2019/7–8.
Jasiński W., Instytucje skazania bez rozprawy (art. 335 k.p.k.) oraz dobrowolnego poddania się odpowiedzialności karnej (art. 387 k.p.k.) na tle naczelnych zasad procesu karnego, „Prokuratura i Prawo” 2005/9.
Łukowiak B., O niekonstytucyjności § 95 ust. 2 zd. 2 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, „Przegląd Prawa i Administracji” 2019/116.
Łukowiak B., Sprzeciw od wyroku nakazowego a zakres obowiązywania zakazu reformationis in peius, „Studia Prawnicze” 2020/1.
Marszał K. [w:] Proces karny, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2021.
Prusak F., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, t. 2, Komentarz do art. 54–191 k.k.s., Kraków 2006.
Radzikowska Z., Założenia systemu wymiaru kary w polskim prawie karnym skarbowym, Kraków 1986.
Raglewska J., Raglewski J., Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe, a ustawowy wymóg braku skazania za ten rodzaj czynu zabronionego, „Prokuratura i Prawo” 2015/7–8.
Raglewski J., Dobrowolne odstąpienie od czynu jako przesłanka instytucji czynnego żalu, „Prokuratura i Prawo” 1997/3.
Razowski T. [w:] P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2017.
Sawicki J., Rola sądu w procedurze dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, „Wrocławskie Studia Sądowe” 2013/1.
Skorupka J., O sprawiedliwości procesu karnego, Warszawa 2013.
Skorupka J. [w:] Proces karny, red. J. Skorupka, Warszawa 2020.
Skowronek G., Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności na gruncie Kodeksu karnego skarbowego, „Prokuratura i Prawo” 2005/3.
Skowronek G., Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2019.
Steinborn S., Formalne porozumienia karnoprocesowe w świetle konstytucyjnej zasady równości, „Prokuratura i Prawo” 2004/2.
Steinborn S., Ograniczenie zaskarżalności wyroku wydanego w I instancji jako środek uproszczenia procesu karnego w świetle prawa do dwuinstancyjnego postępowania (uwagi de lege lata i de lege ferenda), „Gdańskie Studia Prawnicze” 2005/13.
Stepanów M., Konsensualne rozstrzyganie w sprawach karnych skarbowych, „Prokuratura i Prawo” 2001/11.
Świecki D., Granice kontroli odwoławczej, „Białostockie Studia Prawnicze” 2018/1.
Świecki D., Konstrukcja apelacji jako środka odwoławczego w procesie karnym, Warszawa 2018.
Świecki D., Ograniczenie podstaw odwoławczych do wniesienia apelacji w trybach konsensualnych (art. 447 § 5 k.p.k.), „Przegląd Sądowy” 2019/9.
Świecki D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2021.
Świetlicka M., Postępowanie odwoławcze w prawie karnym skarbowym, „Prokuratura i Prawo” 2008/12.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2013.
Wiliński P. [w:] Polski proces karny, red. P. Wiliński, Warszawa 2020.
Zabłocki S. [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 4, Komentarz do art. 425–467, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2021.
Zagrodnik J. [w:] L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2021.
Zgoliński I., Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w prawie karnym skarbowym, Warszawa 2011.
Zgoliński I. [w:] Kodeks karny skarbowy. Komentarz, red. I. Zgoliński, Warszawa 2021.
Znamierowski J., O zasadzie konsensualizmu procesowego w postępowaniu karnym skarbowym, „Przegląd Sądowy” 2018/7–8.
Anna Czesnowicka
absolwentka, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, asesor sądowy Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9604-5729
Rola ordynatora w procesie leczenia z perspektywy karnoprawnej
Szczególną pozycję w procesie diagnostyczno-terapeutycznym zajmuje ordynator, którego rolą – z racji zajmowanego stanowiska – jest koordynowanie i nadzorowanie całości leczenia pacjenta. Naturalne wobec tego pozostaje pytanie o zakres odpowiedzialności ordynatora w przypadku zaistnienia negatywnych skutków dla życia lub zdrowia pacjenta. Jak będzie kształtowała się jego odpowiedzialność za określony typ skutkowego przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu? Czy ordynator to kapitan, nadzorca, menedżer czy też organizator i koordynator? Czy możliwe jest określenie swoistego modelu odpowiedzialności ordynatora? Próba odpowiedzi na tak postawione pytania wymaga zwrócenia uwagi na ogólne zasady odpowiedzialności karnej, określenia zasad odpowiedzialności za błąd medyczny i zachowania niestanowiące desygnatów tego terminu, jak też zdefiniowania pojęć zasadniczych z punktu widzenia wskazanej tematyki.
Słowa kluczowe: ordynator, błąd medyczny, świadczenie zdrowotne, personel medyczny
Anna Czesnowicka
graduate, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków, assessor at the District Court for the Capital City of Warsaw in Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9604-5729
Chief physician’s liability in the treatment process from the criminal law point of view
The chief physician has an important position in the diagnostic/therapeutic process as, because of his position, his role is to coordinate and supervise the whole of the patient’s treatment. A question naturally arises about the extent of the chief physician’s liability in the case of the appearance of adverse effects with regard to the patient’s life of health. What will be his liability for a specific type of causal offence against the patient’s health or life? Is the chief physician the captain, the supervisor, the manager or the organizer and coordinator? Is it possible to formulate a model of the chief physician’s liability? The attempt to answer these questions involves an overview of the general principles of criminal liability, the specification of the principles of liability for medical malpractice and conduct not constituting designates of this term, as well as a definition of the basic concepts from the point of view of this subject area.
Keywords: chief physician, medical malpractice, health benefits, medical personnel
Bibliografia / References
Drozdowska U., Odpowiedzialność prywatnoprawna [w:] System Prawa Medycznego, t. 5, red. E. Bagińska, Warszawa 2021.
Filar M., Lekarskie prawo karne, Kraków 2000.
Golański R., Ordynator czy konsultanci?, „Panaceum” 2006/10.
Hajdukiewicz D., Odpowiedzialność karna lekarza za błąd informacyjny, Warszawa 2019.
Kardas P., Dozwolone ryzyko sportowe – pozaustawowa okoliczność wyłączająca bezprawność czynu (kontratyp) czy element precyzujący płaszczyznę bezprawności?, „Przegląd Sądowy” 2009/1.
Karkowska D., Zawody medyczne, Warszawa 2002.
Kędziora R., Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Warszawa 2009.
Kukowska M., Ordynator na rynku, https://www.sluzbazdrowia.com.pl/artykul.php?numer_wydania=3037&art=1.
Lachowski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020.
Liszewska A., Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce lekarskiej, Kraków 1998.
Orzeł Z. [w:] Prowadzenie działalności leczniczej, red. G. Moroz, Z. Orzeł, Warszawa 2012.
Plebanek E., Wyłączenie odpowiedzialności karnej za niewłaściwe leczenie w czasie pandemii COVID-19 a klauzula dobrego Samarytanina, „Palestra” 2021/1–2.
Podciechowski L., Królikowska A., Hincz P., Wilczyński J., Organizacyjny błąd medyczny, „Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia” 2009/2 (4).
Rejman G., Odpowiedzialność karna personelu medycznego działającego w zespole, „Palestra” 1983/10.
Rejman G., Odpowiedzialność karna za niewłaściwe wykonanie nadzoru w zespołowym działaniu, Warszawa 1972.
Rejman G., Odpowiedzialność karna lekarza, Warszawa 1991.
Zielińska E., Wzajemne relacje w zespołowym działaniu medycznym w aspekcie odpowiedzialności karnej i zawodowej, „Prawo i Medycyna” 2001/9.
Zoll A., Odpowiedzialność karna lekarza za niepowodzenie w leczeniu, Warszawa 1988.
Zoll A. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć I. Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll Warszawa 2016.
Aleksandra Grubalska
aplikantka sędziowska, doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych, Uniwersytet Łódzki, Polska. OCRID: https://orcid.org/0000-0003-2430-1812
Sprzeciwienie się prokuratora a sprzeciw w procesie karnym
Polskie postępowanie karne posługuje się pojęciem sprzeciwu, które należy poczytywać w dwóch kategoriach. Pierwsze z nich w zasadzie wiąże się z uprawnieniami wykonywanymi przez prokuratora. Ma charakter oświadczenia woli o charakterze blokującym dokonanie innej czynności procesowej. Z tego powodu można nadać mu nazwę „sprzeciwienie się”. Drugie rozumienie sprzeciwu dotyczy środka zaskarżenia. Uprawnione podmioty mogą wnieść sprzeciw od konkluzji procesowej referendarza sądowego lub od wyroku nakazowego. Wskazane uprawnienia, zarówno do sprzeciwienia się, jak i wniesienia sprzeciwu, mieszczą się w systematyce czynności procesowych. Każde z nich należy poddać analizie z perspektywy charakterystyki czynności procesowych. Celem artykułu jest porównanie prokuratorskiego sprzeciwienia się ze sprzeciwem jako środkiem zaskarżenia, przy uwzględnieniu kontrowersji dotyczących pierwszego z nich.
Słowa kluczowe: sprzeciwienie się, sprzeciw, czynności procesowe
Aleksandra Grubalska
trainee judge, doctoral student at the Doctoral School of Social Sciences, University of Łódź, Poland. OCRID: https://orcid.org/0000-0003-2430-1812
Objection of the prosecutor and objection in criminal proceedings
Polish criminal proceedings use the concept of objection, which should be construed in two ways. The first is basically related to the powers exercised by the prosecutor. It has the nature of a declaration of intent blocking the performance of another procedural act. For this reason it could be referred to as ‘objecting’. The second way of understanding of the objection applies to a measure of appeal. Entitled participants can object to the procedural conclusion of the court referendary or to the court order. These rights, to both object and raise an objection, are contained within the systematics of procedural activities. Each of them should be analysed from the point of view of the characteristics of the procedural activities. The objective of the article is to compare the prosecutor’s objection with the objection as a means of appeal, bearing in mind the controversy over the former.
Keywords: objecting, objection, procedural acts
Bibliografia / References
Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984.
Hofmański P., Pojęcie, zakres, definicja zasady w znaczeniu opisowym [w:] System Prawa Karnego Procesowego. Tom III. Zasady procesu karnego, Cześć 2, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Janusz-Pohl B., Czynności procesowe [w:] Polski proces karny, red. P. Wiliński, Warszawa 2020.
Karolczyk P., Sprzeciw od wyroku nakazowego, „Prokuratura i Prawo” 2006/7–8.
Koper R., Jawność rozprawy głównej w procesie karnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018/80 (2).
Kruszyński P., Pawelec Sz., Zasada domniemania niewinności [w:] System Prawa Karnego Procesowego. Tom III. Zasady procesu karnego, Cześć 2, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Kurowski M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, Warszawa 2022.
Ozimek A., Sprzeciw prokuratora w przedmiocie wyłączenia jawności – zagadnienia teoretyczne i praktyczne, „Przegląd Sądowy” 2020/3.
Pachowicz Z. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2021.
Skorupka J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2021.
Stefański R.A., Postępowanie nakazowe w znowelizowanym kodeksie postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 2003/7–8.
Stefański R.A., Zabłocki S. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom III. Komentarz do art. 297–424, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2021.
Świecki D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, Warszawa 2022.
Wąsik D., Sprzeciw prokuratora od postanowienia sądu o zastosowaniu tzw. warunkowego tymczasowego aresztowania (art. 257 § 3 k.p.k.), „Prokuratora i Prawo” 2020/6.
Wiliński P., Zasada w ujęciu prawnoporównawczym [w:] System Prawa Karnego Procesowego. Tom III. Zasady procesu karnego, Cześć 2, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Woźniewski K., Prawidłowość czynności procesowych w polskim procesie karnym, Gdańsk 2010.
Wrona Z., Postępowanie nakazowe w polskim procesie karnym, Warszawa 1997.
Zimna M., Wyłączenie jawności rozprawy jako gwarancja ochrony interesów uczestników postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 2016/9.
Karol Szadkowski
doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Prawa Cywilnego, Handlowego i Ubezpieczeniowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, adwokat, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9927-9640
Roszczenie regresowe uzupełniające (art. 376 § 2 Kodeksu cywilnego)
W artykule zaprezentowano nową propozycją interpretacji art. 376 § 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którą w przypadku niewypłacalności współdłużnika solidarnego zobowiązanego do regresu dla uprawnionego do regresu powstają nowe, odrębne roszczenia względem pozostałych wypłacalnych współdłużników (roszczenia regresowe uzupełniające). Niewypłacalność dłużnika nie powoduje wygaśnięcia jego zobowiązania regresowego ani też przejścia tego zobowiązania na pozostałych współdłużników. Roszczenie regresowe wobec niewypłacalnego dłużnika nie traci cechy zaskarżalności. W związku z tym może być nadal dochodzone przed sądem. Niewypłacalność dłużnika powoduje natomiast, że pozostali współdłużnicy stają się częściowo osobiście odpowiedzialni za jego dług. W tym zakresie dłużnik niewypłacalny i współdłużnik zobowiązany do zaspokojenia roszczenia regresowego uzupełniającego są zobowiązanymi in solidum. Współdłużnik, który zaspokoił roszczenie regresowe uzupełniające, wstępuje w odpowiedniej części w prawa uprawnionego do regresu.
Słowa kluczowe: roszczenie regresowe uzupełniające, regres, solidarność dłużników, współdłużnik, niewypłacalność
Karol Szadkowski
doctor of law, Assistant Professor, Department of Civil Commercial and Insurance Law, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznan, attorney-at-law, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9927-9640
Supplementary recourse claim (Article 376 § 2 of the Civil Code)
The article presents a new proposal for the interpretation of Article 376 § 2 of the Civil Code, according to which, in the event of insolvency of a co-debtor obligated to recourse to the entitlee of the recourse, new, separate claims arise with respect to the remaining solvent co-debtors (supplementary recourse claims). The debtor’s insolvency does not result in the expiry of his recourse liability or the transfer of this liability to the remaining co-debtors. A recourse claim with respect to an insolvent debtor does not lose its appealability. Therefore, it can still be pursued in court. However, the co-debtor’s insolvency means that the remaining co-debtors become partially personally liable for his debt. In this respect, the insolvent debtor and the co-debtor who is obliged to satisfy the supplementary recourse claim are liable in solidum. The co-debtor who satisfied the supplementary recourse claim assumes the appropriate part of the rights of the co-debtor entitled to the recourse.
Keywords: supplementary recourse claim, recourse, joint and several liability of debtors, co-debtor, insolvency
Bibliografia / References
Bajor B., Kociucki L., Kondek J.M., Królikowska K., Prawo bankowe. Komentarz do przepisów cywilnoprawnych, Warszawa 2020.
Berek M., Solidarność bierna w stosunkach dłużnika z wierzycielem, Warszawa 2016.
Dubis W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2021.
Encyklopedia szkolna. Matematyka, Warszawa 1997.
Filipiak P. [w:] System prawa handlowego, t. 6. Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, red. A. Hrycaj, A. Jakubecki, A. Witosz, Warszawa 2020.
Herbet A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III. Zobowiązania. Część ogólna, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Horosz P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2020.
Karaszewski G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022.
Karaszewski G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX 2022.
Lackoroński B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2022.
Masłowski Z. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. J. Ignatowicz, Warszawa 1972.
Pyrzyńska A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, cz. 1, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.
Pyziak-Szafnicka M. [w:] System prawa prywatnego, t. 5. Prawo zobowiązań – część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2020.
Raczyński A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Gutowski, Warszawa 2019.
Radwański Z., Podmioty prawa cywilnego w świetle zmian Kodeksu cywilnego przeprowadzonych ustawą z dnia 14 lutego 2003 r., „Przegląd Sądowy” 2003/7–8.
Rzetecka-Gil A., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2011.
Sikorski G., Prawo bankowe. Komentarz, Warszawa 2015.
Sychowicz M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2018.
Witosz A.J. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, red. A. Kidyba, Warszawa 2017.
Witosz A.J. [w:] System prawa handlowego, t. 6. Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, red. A. Hrycaj, A. Jakubecki, A. Witosz, Warszawa 2020.
Zawada K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Błażej Jaracz
doktorant, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Uniwersytet Łódzki; asesor sądowy w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, Wydział Gospodarczy dla Spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5597-2921
Postępowanie o ogłoszenie upadłości po 1.12.2021 r. – doręczenie i wnoszenie pism procesowych oraz inne zagadnienia wybrane
W artykule autor rozważa zmiany wprowadzone ustawą z 28.05.2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw w zakresie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Na wstępie przedstawiony został ogólny zarys regulacji oraz uzasadnienie modyfikacji wprowadzonych przez prawodawcę. Następnie autor dokonuje szerszej analizy, skupiając się na czynnościach sądowych w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości, kwestii wnoszenia pism procesowych oraz doręczeń. W końcowej fazie autor dokonuje podsumowania wraz z oceną nowej treści przepisów oraz sformułowaniem postulatów de lege ferenda.
Słowa kluczowe: postępowanie upadłościowe, ogłoszenie upadłości, upadłość, postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości
Błażej Jaracz
PhD student, Doctoral School of Social Sciences, court assessor at the District Court for Łódź – Środmieście in Łódź, Commercial Division for Bankruptcy and Reorganization cases, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5597-2921
Bankruptcy proceedings after 1 December 2021 – the issue of service and submission of pleadings and other selected issues
In the article, the author considers the changes introduced by the Act amending the Act on the National Register of Debtors and certain other acts of 28 May 2021 regarding bankruptcy proceedings. A general outline of the regulations and the justification for the modifications introduced by the legislator are presented at the beginning. The author then makes a broader analysis focusing on court activities in bankruptcy proceedings, the matter of filing pleadings and service. In the final stage, the author summarizes the new wording of the regulations and presents de lege ferenda postulates.
Keywords: bankruptcy proceedings, declaration of bankruptcy, bankruptcy, bankruptcy proceedings
Bibliografia / References
Adamus R., Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 2021.
Flaga-Gieruszyńska K., Pojęcie systemu teleinformatycznego w postępowaniu cywilnym, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2017/2.
Kościółek A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Malmuk-Cieplak A. [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, red. A.J. Witosz, Warszawa 2021.
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969.
Stefańska E. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1–47716, red. M. Manowska, Warszawa 2021.
Uliasz M., System teleinformatyczny obsługujący postępowanie egzekucyjne – analiza pojęcia, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2017/4.
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988.
Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2022.
Piotr Ratusznik
doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4045-7051
Cavendum est a fragmentis – polemika do artykułu T. Nowakowskiego pt. „Więź rodzinna jako dobro osobiste” – uwagi na tle krytycznych wypowiedzi doktryny
Więź rodzinna rozumiana jako samodzielne dobro osobiste to zagadnienie, które – mimo prawie powszechnej akceptacji ze strony judykatury i znacznej części doktryny – w dalszym ciągu wywołuje wątpliwości. Kwestia ta wymaga szerokiej i bardzo rozbudowanej dyskusji. W tym względzie na szczególnie krytyczną uwagę zasługuje artykuł Tobiasza Nowakowskiego, który został opublikowany na łamach „Przeglądu Sądowego” w numerze 2021/3. Autor ten w swoim opracowaniu starał się podważać dawno ustalone kanony polskiego prawa prywatnego, jak np. podział na podmioty pośrednio oraz bezpośrednio poszkodowane. Poszukując argumentów na poparcie swoich twierdzeń, T. Nowakowski zarazem zniekształcił koncepcję bezprawności względnej. Tymczasem trzeba zauważyć, że samo pojęcie „bezprawność względna” jest jedynie skrótem myślowym, częścią większej całości, określanej mianem celu ochronnego normy prawnej.
Słowa kluczowe: więzi rodzinne, casum sentit dominus, dobra osobiste, „więzi rodzinne”, neminem laedere
Piotr Ratusznik
doctoral student at the Doctoral School of Social Sciences, University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4045-7051
Cavendum est a fragmentis – discussion on the article by T. Nowakowski ‘Family ties as personal rights’ – comments on the critical statements of the doctrine
Family ties, understood as an independent personal right, is an issue which – despite its almost universal acceptance by the judicature and a significant portion of the legal doctrine – still gives rise to doubts. This problem requires a broad and very extensive discussion. In this respect, an article written by Tobiasz Nowakowski, which was published in issue 2021/3 of Court Review, requires especially critical attention. In his article, the author tried to undermine the long-established canons of Polish private law, such as the division into direct and indirect injured parties. Looking for arguments to support his claims, T. Nowakowski simultaneously distorted the concept of relative unlawfulness. However, it should be noted that the very term ‘relative unlawfulness’ is only a shortcut, a part of a larger whole, referred to as the protective objective of a legal norm.
Keywords: family ties, casum sentit dominus, personal rights, ‘family ties’, neminem laedere
Bibliografia / References
Bosek L., W sprawie kwalifikacji więzi rodzinnej jako dobra osobistego (uwagi krytyczne na tle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego), „Forum Prawnicze” 2015/4.
Brox H., Walker W.D., Besonders Schuldrecht, Muenchen 2004.
Brzozowski A., Kocot W.J., Skowrońska-Bocian A., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2015.
Ciućkowska K., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11 grudnia 2018 r., IV CNP 31/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2010/19.
Cudny Ł., Kryla K., Kult pamięci osoby zmarłej jako dobro osobiste – glosa – I CSK 346/08, „Monitor Prawniczy” 2011/16.
Dubis W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2021.
Grossfeld B., Rechtsmethoden und Rechtsvergleichung, „Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationals Privatrecht” 1991/1.
Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, „Przegląd Sądowy” 2018/4.
Grzeszak T., Zdrada małżeńska a naruszenie dóbr osobistych w orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Monitor Prawniczy” 2019/11.
Hadrowicz S., Nieodpłatna opieka jako koszt w świetle art. 444 § 1 k.c., „Studia Prawa Prywatnego” 2021/2.
Jastrzębski J., O granicach kompensacji [w:] Odpowiedzialność odszkodowawcza, red. J. Jastrzębski, Warszawa 2007.
Kaliński M., Glosa do wyroku z dnia 8 lutego 2007 r. (I CSK 435/06), „Przegląd Sądowy” 2008/1.
Kaliński M., Odpowiedzialność deliktowa wobec podmiotów pośrednio poszkodowanych, „Glosa” 2016/1.
Kaliński M., Odpowiedzialność odszkodowawcza [w:] Prawo zobowiązań – część ogólna. System prawa prywatnego. Tom 6, red. A. Olejniczak, Legalis 2016.
Kaliński M., Rozdział VIII. Czyny niedozwolone [w:] Zobowiązania. Część ogólna, red. A. Brzozowski, J. Jastrzębski, M. Kaliński, E. Skowrońska-Bocian, Warszawa 2019.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2014.
Kischel U., Comparative Law, Oxford Scholarship Online 2019.
Kondek J., Zadośćuczynienie za zdradę małżeńską. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 11.12.2018 r., IV CNP 31/17, „Przegląd Sądowy” 2020/2.
Kurosz K., Gry komputerowe jako źródło naruszenia dóbr osobistych. Problem interakcji z uczestnikami rozgrywki, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2019/2.
Lackoroński B., Aspekty intertemporalne wprowadzenia art. 4462 k.c., „Przegląd Sądowy” 2022/9.
Lackoroński B., Kontrowersje wokół ustalania odpowiedzialności z tytułu naruszenia więzi rodzinnych jako dobra osobistego, „Studia Prawnoustrojowe UWM” 2019/46.
Lewandowski S., Retoryczne i logiczne podstawy argumentacji prawniczej, Warszawa 2013.
Łolik M., Więź rodzinna jako dobro osobiste. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 10.02.2017 r., V CSK 291/16, „Przegląd Sądowy” 2018/5.
Machnikowski M., Przyszłość prawa deliktów, „Monitor Prawniczy” 2019/2.
Matuszewski K., Pamięć i kult osób zmarłych jako autonomiczne dobro osobiste, „Monitor Prawniczy” 2012/20.
Mädrich M., Das allgemeine Lebensrisiko, Berlin 1980.
Möllers T.M.J., Juristische Methodenlehre, Monachium 2021.
Mularski K., Glosa do wyroku SN z dnia 9 sierpnia 2016 r., II CSK 719/15, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/12.
Nowakowski T., Prawo najbliższych członków rodziny poszkodowanego do zadośćuczynienia pieniężnego za zerwanie więzi rodzinnej – wątpliwości dotyczącej nowelizacji art. 4462 Kodeksu cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2023/1.
Nowakowski T., Więź rodzinna jako dobro osobiste – uwagi na tle krytycznych wypowiedzi doktryny, „Przegląd Sądowy” 2021/3.
Panfil K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, W. Borysiak, Legalis 2021.
Panfil K., Więź emocjonalna ze zwierzęciem a dobra osobiste, „Radca Prawny” 2021/3.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2015.
Radwański Z., Wykładnia oświadczeń woli składanych indywidualnym adresatom, Warszawa 1992.
Safjan M., Ochrona majątkowa dóbr osobistych po zmianie przepisów Kodeksu cywilnego, „Przegląd Prawa Handlowego” 1997/1.
Safjan M. [w:] Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1–44910, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2020.
Strugała R., Artykuł 4462 KC jako podstawa zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną naruszeniem więzi rodzinnej spowodowanym ciężkim i trwałym uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia najbliższego członka rodziny, „Monitor Prawniczy” 2021/21.
Szpunar A., Glosa do orzeczenia SN z 3 marca 1956 r., 2 CR 166/56, „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1959/7–8.
Szymańska vel Szymanek P., Zadośćuczynienie za poważny uszczerbek na zdrowiu najbliższego członka rodziny, „Monitor Prawniczy” 2018/11.
Tokarz A.S., Zdrada małżeńska. Zadośćuczynienie za zerwanie więzi rodzinnych, „Przegląd Sądowy” 2011/4.
Tylec G., Zadośćuczynienie za naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej. Uwagi na tle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz orzecznictwa sądów polskich, „Przegląd Sądowy” 2018/3.
Waldkirch C., Zufall und Zurechnung im Haftungsrecht, Tybinga 2018.
Wilhelmi R., Risikoschutz durch Privatrecht. Eine Untersuchung zur negatorischen und deliktischen Haftung unter besonderer Beruecksichtigung von Umweltschaeden, Tybinga 2009.
Wilk A., Zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego – glosa – III CZP 60/17, „Monitor Prawniczy” 2018/15.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2001.
Jan Kulesza
doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Prawa Karnego, Zakład Nauki o Przestępstwie, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Wolność wypowiedzi w kampanii wyborczej a ochrona godności urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 13.12.2021 r., II AKa 171/21
W glosowanym wyroku sąd uwolnił od odpowiedzialności karnej oskarżoną, która podczas wiecu wyborczego Andrzeja Dudy ubiegającego się o reelekcję wykrzykiwała hasło „j...ć Dudę!”. Rozstrzygnięcie to jest trafne, choć zbyt pochopnie sąd przyjął, że fraza ta nie ma charakteru znieważającego. Wolność wypowiedzi podlega szczególnej ochronie w zakresie wypowiedzi stanowiących element dyskursu na tematy publicznego zainteresowania, w tym zwłaszcza o charakterze politycznym. Choć sami politycy dysponują wzmożoną ochroną ich wolności słowa, jednocześnie muszą liczyć się z surową oceną ich własnej działalności. W kategoriach polityka występuje również głowa państwa wybierana w wyborach powszechnych. Szczególnie silnie chroniona być musi wolność wypowiedzi podczas kampanii wyborczej, skoro również właśnie ona gwarantuje prawidłowy przebieg procesu demokratycznego. Szczególna ochrona głów państw jest nie do pogodzenia z duchem Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Słowa kluczowe: wolność wypowiedzi, znieważenie, głowa państwa, kampania wyborcza
Jan Kulesza
doctor habilitatus, professor of the University of Łódź, Chair of Criminal Law, Crime Studies Department, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Freedom of expression in an election campaign and protection of the dignity of the office of President of the Republic of Poland. Commentary on the ruling of the Court of Appeal in Poznań of 13 December 2021, II AKa 171/21
In this judgment, the court acquitted a defendant who, during A. Duda’s election rally while seeking re-election, shouted ‘j... ć Dudę!’ [‘f**k Duda!’]. This conclusion is correct, although the court too hastily assumed in the judgment that this phrase was not of an insulting nature. Freedom of expression is especially protected with regard to statements constituting an element of the discourse on topics of public interest, especially of a political nature. Although the politicians themselves have greater protection of their freedom of expression, they simultaneously need to accept a harsher assessment of their conduct. The head of state elected through general elections is also included in the various categories of politicians. Freedom of expression must therefore be particularly strongly protected during an election campaign, as it is a precondition to ensuring that the democratic processes take an appropriate course. Special protection for heads of state is irreconcilable with the spirit of the Convention on the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms.
Keywords: freedom of expression, insult, head of state, election campaign
Bibliografia / References
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
Garlicki L. (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz do artykułów 1–18, t. 1, Warszawa 2010.
Krzywoń A., Prawnokarna ochrona głów państw i innych organów konstytucyjnych versus wolność wypowiedzi – polskie rozwiązania na tle standardów europejskich, „Europejski Przegląd Sądowy” 2013/5.
Kulesza J. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. Art. 117–221, t. 1, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2023.
Kulesza J., Glosa do wyroku SA w Łodzi z 17.01.2013 r., II AKa 273/12, „Prokuratura i Prawo” 2014/1.
Kulesza J., Glosa do wyroku SO w Kielcach z 25.08.2022 r., IX Ka 715/22, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2023 (przyjęta do druku).
Kulesza J., Mrowicki M., Obraza uczuć religijnych a wolność wypowiedzi – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 15.09.2022 r. (8257/13), Rabczewska przeciwko Polsce, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023/2.
Kulesza J., Skrzydło J., Oplucie zdjęcia Putina a wolność wypowiedzi – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 18.01.2022 r., 4161/13, Karuyev przeciwko Rosji, „Europejski Przegląd Sądowy” (złożona do druku).
Nowicki M.A., Wokół Konwencji europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, LEX 2017.
Sadomski J. [w:] Konstytucja RP. Komentarz do art. 1–86, t. 1, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Sarnecki P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, red. L. Garlicki, M. Zubik, LEX 2016.
Skrzydło J., Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza, Toruń 2013.
Michał Grudecki
doktor nauk prawnych, adiunkt, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5185-3770
Znieważenie Prezydenta RP – czyn pierwotnie legalny. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13.12.2021 r., II AKa 171/21
Glosa stanowi krytyczną ocenę wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, uniewinniającego oskarżoną od zarzutu znieważenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W przedmiotowym orzeczeniu Sąd Apelacyjny dokonuje wybiórczej interpretacji dorobku piśmiennictwa i orzecznictwa na temat wolności wypowiedzi oraz prawa do krytyki. Contra legem przyjmuje, że czyn oskarżonej mieścił się w ramach dozwolonej krytyki, a tym samym nie wypełniał znamion typu z art. 135 § 2 Kodeksu karnego. Orzeczenie podlega krytyce jako przykład nieuzasadnionego i niebezpiecznego osłabienia karnoprawnej ochrony najwyższego urzędu w państwie, a także pochwały degrengolady dyskursu publicznego. Wynika to z błędnego utożsamiania wolności wypowiedzi co do treści z nieposiadającą absolutnego charakteru wolnością wypowiedzi co do formy.
Słowa kluczowe: prawo karne, zniewaga, znieważenie Prezydenta, Prezydent RP, pierwotna legalność, kontratyp pozaustawowy
Michał Grudecki
doctor of law, assistant professor at the Institute of Law, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5185-3770
Insulting the President of the Republic of Poland – a primary legal act. Commentary on the ruling of the Court of Appeal in Poznań of 13 December 2021, II AKa 171/21
The commentary is a critical assessment of the judgment of the Court of Appeal in Poznań acquitting the defendant of the charge of insulting the President of the Republic of Poland. In this judgment, the Court of Appeal selectively interprets the literature and the line of judgments on freedom of expression and the right of criticism. It assumes, contra legem, that the act of the accused lay within the framework of permissible criticism, and therefore did not satisfy the features of the prohibited behaviour referred to in Article 135 § 2 of the Penal Code. The judgment is criticized as an example of a groundless and dangerous weakening of the criminal law protection of the highest office of the state, as well as the praising of the downfall of public discourse. This is because of the erroneous identification of the freedom of expression regarding the content with the non-absolute nature of freedom of expression with regard to its form.
Keywords: criminal law, insult, insulting the President, President of the Republic of Poland, primary legality, non-statutory justified act
Bibliografia / References
Chorążewska A., Status Prezydenta RP na tle modeli ustrojowych głowy państwa w systemie parlamentarnym, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2014/31.
Górka G., Prawnokarna ochrona Prezydenta Rzeczypospolitej, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2014/3.
Grudecki M., Kontratypy pozaustawowe w polskim prawie karnym, Warszawa 2021.
Grudecki M., Sitarz O., Prawo karne i prawo wykroczeń. Skrypt, Warszawa 2022.
Hoc S., Ochrona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w nowym Kodeksie karnym, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2000/1.
Kardas P. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017.
Krajewski R., Prawnokarna ochrona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Bydgoszcz 2015.
Krzywoń A., Prawnokarna ochrona głów państw i innych organów konstytucyjnych versus wolność wypowiedzi – polskie rozwiązania na tle europejskich, „Europejski Przegląd Sądowy” 2013/5.
Kulesza J., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. akt II AKa 273/12, „Prokuratura i Prawo” 2014/1.
Kulesza J. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. Art. 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017.
Makowski W., Zbrodnie stanu, Warszawa 1923.
Małecki M., Prawo karne – okoliczności wyłączające bezprawność – kontratyp działalności artystycznej. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego Izby Karnej z 5 marca 2015 r., III KK 274/14, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2016/10.
Pietrzak M., Morderstwo w Zachęcie, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2013/1.
Piórkowska-Flieger J., Patyra S., Przestępstwo zniewagi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, „Prokuratura i Prawo” 2012/3
Raglewski J. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 212–277d, red. A. Zoll, W. Wróbel, Warszawa 2017.
KONKURS „PRZEGLĄDU SĄDOWEGO”
Ogłoszenie o rozstrzygnięciu XIV edycji Konkursu Wolters Kluwer Polska i „Przeglądu Sądowego” na książkę prawniczą najbardziej przydatną w praktyce wymiaru sprawiedliwości w 2021 roku
