Niekonstytucyjność nowelizacji obrony koniecznej (art. 25 k.k.) z 8.12.2017 r.
Dr hab. Jan Kulesza
Uniwersytet Łódzki
Niekonstytucyjność nowelizacji obrony koniecznej (art. 25 k.k.) z 8.12.2017 r.
Klauzula limitacyjna art. 31 ust. 3 Konstytucji znajduje zastosowanie również w stosunku do obrony koniecznej. Jest ona oparta na kolizji wartości konstytucyjnych i dozwala na naruszenie dóbr prawnych jednostki. Pierwotne rozstrzygnięcie ustawodawcy w zakresie zagwarantowania rozgraniczenia sfer wolności jednostek jest modyfikowane w kierunku zezwolenia na legalne wkroczenie w dobra napastnika przez broniącego się. Państwo nie może jednak odmówić ochrony napastnikowi. Taka odmowa, podobnie jak wadliwe skonstruowanie warunków obrony koniecznej i konsekwencji ich przekroczenia, prowadziłaby do naruszenia obowiązku zapewnienia dostatecznego poziomu ochrony praw i wolności jednostki, w tym napastnika, przez państwo. Wprowadzone rozwiązanie § 2a oznacza odmowę ochrony prawnej napastnika i daje broniącemu się nieograniczoną możliwość ingerencji w jego dobra poprzez zastosowanie obrony koniecznej. Intencją ustawodawcy jest zagwarantowanie bezkarności broniącego się niezależnie od tego, jak daleko posunie się w działaniach obronnych. Wprowadzenie nowelizacji nie zostało przy tym wsparte analizą orzecznictwa i wykazaniem jego błędności. Rażące przekroczenie granic obrony, które nie mieści się we wprowadzonym § 2a pociąga za sobą z kolei brak możliwości powołania się na działanie w obronie koniecznej, a nie zastosowanie § 2 albo 3 art. 25 k.k.
Słowa kluczowe: obrona konieczna, eksces, zasada proporcjonalności, Konstytucja, kryminalizacja
Unconstitutionality of Amendment to the Provision on the Defence of Necessity (Article 25 of the Polish Penal Code) Introduced on 8 December 2017
The limitative clause contained in Article 31(3) of the Constitution applies, among others, to the defence of necessity. It is based on a collision of constitutional values and permits the violation of the legal rights of an individual. The legislator’s original solution in terms of guaranteeing the delimitation of the spheres of individuals’ freedom is modified in order to allow the defender legally infringe the attacker’s rights. However, the state cannot refuse to protect the attacker. Such a refusal, as well as a faulty construction of the conditions when the defence of necessity applies and the consequences of exceeding them, would lead to a breach of the state’s obligation to ensure a sufficient level of protection of individual rights and freedoms, including those of the attacker. The newly introduced paragraph 2a means that legal protection is refused to the attacker, while the defender is given unrestricted opportunity to interfere in the attacker’s rights by invoking the defence of necessity. The intention of the legislator is to guarantee impunity regardless of how far the defender will go in the defence. The introduction of the amendment has not been supported by an analysis of case law or proven erroneous. A blatant transgression of the limits of defence, which does not fall within the scope of the new paragraph 2a, prevents the person from invoking the defence of necessity, rather than applying paragraph 2 or 3 of Article 25 of the Polish Penal Code.
Keywords: defence of necessity, excess, principle of proportionality, Constitution, criminalization
Bibliografia:
Biłgorajski A., Granice wolności wypowiedzi. Studium konstytucyjne, Warszawa 2013
Buchała K., Granice obrony koniecznej, Palestra 1974, nr 5
Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1989
Erb V., [w:] Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, t. 1, red. B. von Heintschel-Heinegg, München 2011
Filar M., Wybrane problemy obrony koniecznej w nowym kodeksie karnym, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Profesora Józefa J. Wąsika, red. L. Bogunia, Wrocław 1999
Florczak-Wątor M., Horyzontalny wymiar praw konstytucyjnych, Kraków 2014
Foregger E., Kodek G., Fabrizy E.E., Strafgesetzbuch, Wien 1997
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2017
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2015
Grześkowiak A., [w:] Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, red. A. Marek, Warszawa 1986
Gubiński A., Wyłączenie bezprawności czynu. O okolicznościach uchylających społeczną szkodliwość czynu, Warszawa 1961
Hałas R.G., [w:] Prawo karne, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2017
Herzog F., [w:] Strafgesetzbuch. Band 1 (Nomos Kommentar), red. U. Kindhäuser, U. Neumann, H.-U. Paeffgen, Baden-Baden 2005
Kaczmarek T., Z problematyki przekroczenia granic obrony koniecznej (ekspozycja problemów spornych), [w:] Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, red. J. Skorupka, Warszawa 2009
Krukowski A., Obrona konieczna na tle polskiego prawa karnego, Warszawa 1965
Kulesza J., [w:] System Prawa Karnego, t. 4, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, red. L.K. Paprzycki, Warszawa 2016
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017.
Lachowski J., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do artykułów 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Legalis 2017
Lackner K., [w:] Strafgesetzbuch. Kommentar, red. K. Kühl, M. Heger, München 2014
Łabno A., § 25. Ograniczenie wolności i praw człowieka na podstawie art. 31 Konstytucji III RP, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
Marek A., Komentarz do kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1999
Marek A., Nowa kodyfikacja karna. Kodeks karny. Krótkie komentarze, Warszawy 1998, z. 13
Marek A., Obrona konieczna w prawie karnym. Teoria i orzecznictwo, Warszawa 2008
Marek A., Obrona konieczna w prawie karnym na tle teorii i orzecznictwa Sądu Najwyższego, Warszawa 1979
Mioduski K., [w:] J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1987
Momsen C., [w:] Beck'scher Online-Kommentar. StGB, red. B. von Heintschel-Heinegg, München 2013
Niżnik-Mucha A., Zakaz naruszania istoty konstytucyjnych wolności i praw w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2014
Perron W., § 32. Notwehr, [w:] Strafgesetzbuch. Kommentar, red. A. Schönke, H. Schröder, Eser A., München 2014
Plebanek E., O obronie koniecznej i innych kontratypach w świetle zasady proporcjonalności, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2006, nr 1
Raport z konsultacji publicznych i opiniowania projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny
Rodzynkiewicz M., Modelowanie pojęć wprawie karnym, Kraków 1998
Szafraniec M., Przekroczenie granic obrony koniecznej w polskim prawie karnym, Zakamycze 2004
Szwedek E., Glosa do wyroku SN z 4.2.1972 r., VI KR 337/71, Nowe Prawo 1972, nr 12
Wilk L., [w:] Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, red. T. Dukiet-Nagórska Warszawa 2014
Wojtyczek K., § 24. Zasada proporcjonalności, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002
Wolter W., Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973
Wolter W., Zarys systemu prawa karnego. Część ogólna, t. 1, Kraków 1933
Wróbel W., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, cz. I, Komentarz do art. 1–52, red. Wróbel W., A. Zoll, Warszawa 2016
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010
Zakolska J., Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008
Dr Eliza Maniewska
Uniwersytet Warszawski
Apolityczność jako wyznacznik granic wolności wypowiedzi sędziego dotyczących ustawowych reform sądownictwa (ich krytyki)
Problematyka wolności wypowiedzi sędziego stanowi częsty przedmiot rozważań zarówno przedstawicieli doktryny, jak i orzecznictwa sądowego. Poszczególne opracowania koncentrują się na różnych aspektach tej wolności, także w kontekście przedmiotów analizowanych wypowiedzi. Celem niniejszego opracowania jest analiza tego aspektu owej wolności, który dotyczy dopuszczalnych granic publicznych wypowiedzi sędziego dotyczących reform sądownictwa, a szczególnie ich krytyki. Co do zasady, analiza ta będzie prowadzona z punktu widzenia wymagania zachowania przez sędziego apolityczności oraz przy przyjęciu, że żadna wypowiedź sędziego nie może naruszać nakazu przestrzegania przez niego obowiązku dbałości o godność urzędu. Rozważania będą prowadzone również z perspektywy założenia, że czym innym, zarówno w zakresie swobody, jak i ich dopuszczalnych ocen są wypowiedzi sędziego formułowane w ramach realizacji jego obowiązków orzeczniczych, czym innym zaś pozaorzecznicze publiczne wypowiedzi sędziego. Próba zakreślenia granic wolności wypowiedzi sędziego dotyczących reform sądownictwa (ich krytyki) będzie się opierała głównie na analizie regulacji prawnych, poczynając od Konstytucji, przez prawo międzynarodowe, a na regulacjach ustawowych kończąc. Zreferowane zostaną także wnioski płynące z przeglądu tzw. miękkiego prawa (soft law) dotyczącego tytułowej problematyki. Przeprowadzone wywody będą także uzupełniane prezentacją i wnioskami płynącymi z relewantnego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Sądu Najwyższego.
Słowa kluczowe: prawo do krytyki, sędzia, sądownictwo, wolność słowa, Konstytucja, prawa człowieka, odpowiedzialność dyscyplinarna
Political neutrality as a determinant of limits judge's freedom of speech with reference to statutory reforms of the judiciary and their criticism
The article contains multifaceted references to the issue of the limits of judge's freedom of speech in the context of adherence to the duty of political neutrality. The author notices that this problem is particularly pronounced in the sphere of judge’s freedom of speech with reference to statutory reforms of the judiciary and their criticism. Trying to define these boundaries, she bases primarily on the analysis of relevant legal regulations contained in the Constitution of the Republic of Poland, international and statutory law. She also reports the conclusions stemming from the review of soft law linked to the analyzed matter. The study is supplemented with the presentation and conclusions drawn from the jurisprudence of the Constitutional Tribunal, the European Court of Human Rights, the Court of Justice of the European Union and the Supreme Court Republic of Poland. It is also crucial the analysis of judge's disciplinary responsibility for exceeding the limits of the freedom of speech. In the in final inferences, the author puts forward the thesis that there is no sufficiently strong normative basis for formulating unambiguous conclusions with regard to all aspects of the judge's freedom of speech linked to statutory reforms of the judiciary (their criticisms). The problematic issues indicated in the article, because of the generality of the regulations, can only be resolved within the discretionary power of the judge which issued a ruling relating to a specific case (situation) and when he took into account all individual circumstances of the case. The author, however, indicates at the same time what circumstances should be taken into account in this assessment.
Keywords: right to criticism, judge, judiciary, freedom of speech, Constitution, human rights, disciplinary responsibility
Bibliografia:
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012
Barcik J., Postępowanie dyscyplinarne wobec sędziów w standardach Komisji Weneckiej i Rady Europy, Iustitia 2015, nr 4
Barcik J., Standardy udziału sędziów w sferze publicznej w dokumentach międzynarodowych, Krajowa Rada Sądownictwa 2017, nr 1
Czarnecki P., Postępowanie dyscyplinarne wobec osób wykonujących prawnicze zawody zaufania publicznego, Warszawa 2013
Dąbrowski S., Łazarska A., [w:] Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz, red. A. Górski, Warszawa 2013
Ereciński T., Gudowski J., Iwulski J., Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz, Warszawa 2009
Flemming-Kulesza T., Oczywista i rażąca obraza przepisów prawa jako przewinienie służbowe sędziego – uwagi na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, [w:] Z aktualnych zagadnień prawa pracy i zabezpieczenia społecznego, Księga jubileuszowa Profesora Waleriana Sanetry, red. B. Cudowski, J. Iwulski, Białystok 2013
Garlicki L., [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz do artykułów 1–18, t. I, Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2010
Garlicki L., Wojtyczek K., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Jaskiernia A., Standardy Rady Europy dotyczące wolności słowa w odniesieniu do relacji prasowych z działań wymiaru sprawiedliwości, [w:] Transformacja systemów wymiaru sprawiedliwości, t. I, Pozycja ustrojowa władzy sadowniczej i uwarunkowania transformacji, red. J. Jaskiernia, Toruń 2011
Gonera K., [w:] Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz, red. A. Górski, Warszawa 2013
Górski A., Klonowski M., Dozwolone granice krytyki władzy sadowniczej w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Europejski Przegląd Sądowy 2018, nr 1
Gudowski J., Urząd sędziego w prawie o ustroju sądów powszechnych, Przegląd Sądowy 1994, nr 11–12
Kamiński I.C., Nowe tendencje w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącym swobody wypowiedzi, [w:] Dobra osobiste w XXI wieku. Nowe wartości, zasady, technologie, red. J. Balcarczyk, Warszawa 2012
Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi a zachowanie powagi i bezstronności wymiaru sprawiedliwości – uwagi na kanwie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Krajowa Rada Sądownictwa 2017, nr 1
Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw człowieka w Strasburgu, Kraków 2006
Kozielewicz W., Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i notariuszy, Warszawa 2016
Mikosz R., Granice wolności wypowiedzi sędziego, [w:] Granice wolności wypowiedzi przedstawicieli zawodów prawniczych, red. A. Biłgorajski, Warszawa 2015
Mojski W., Konstytucyjna swoboda wypowiedzi w wybranych orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego, Studia Iuridica Lublinesia 2008, nr 11
Olszewski J., Granice wolności wypowiedzi asystenta sędziego, [w:] Granice wolności wypowiedzi przedstawicieli zawodów prawniczych, red. A. Biłgorajski, Warszawa 2015
Rutkowska A., Glosa do wyroku ETPCz z dnia 27 maja 2014 r., 20261/12, Przegląd Sądowy 2015, nr 7–8
Sarnecki P., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Sawiński J., [w:] Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz, red. A. Górski, Warszawa 2013
Sobczak J., Aksjologiczne i doktrynalne podstawy wolności wypowiedzi, [w:] Wielowymiarowość prawa, red. J. Czapska, M. Dudek, M. Stępień, Toruń 2014
Sokolewicz W., Wojtyczek K., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016
Stelina J., Stosunki pracy osób pełniących funkcje organów państwa, Warszawa 2016
Wild M., [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wiliński P., Karlik P., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz do art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wróblewski M., Granice ekspresji i wypowiedzi sędziego – zarys problemu, Krajowa Rada Sądownictwa 2017, nr 1
Prof. dr hab. Dawid Miąsik
Instytut Nauk Prawnych PAN
Zasady sądowego stosowania prawa unijnego a art. 165 § 2 k.p.c.
Artykuł poświęcony jest analizie sposobów zapewnienia w postępowaniu sądowym skuteczności prawu unijnemu na przykładzie kolizji między normą wynikającą z literalnie interpretowanego art. 165 § 2 k.p.c. a art. 7 ust. 1 dyrektywy 97/67. Powołany przepis k.p.c. stanowi zakazane przez prawo unijne prawo szczególne w zakresie w jakim zastrzega tylko dla pism procesowych oddanych w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego skutek w postaci fikcji prawnej oddania pisma procesowego w siedzibie sądu. W artykule podjęto próbę prounijnej wykładni tego przepisu oraz wskazano na jej granice. Zaprezentowano także nieadekwatność odwołania się do zasady pierwszeństwa prawa unijnego i ewentualnej odmowy zastosowania art. 165 § 2 k.p.c. Przedstawiono również propozycję uzupełnienia unormowania wynikającego z art. 165 § 2 k.p.c. o odpowiednio zinterpretowany i bezpośrednio skuteczny art. 7 ust. 1 dyrektywy 97/67 tak by zrównać skutek oddania pisma procesowego w placówce operatora niewyznaczonego ze skutkami jakie przepis ten przewiduje dla oddania takiego pisma w placówce operatora wyznaczonego.
Słowa kluczowe: prawo Unii Europejskiej, prawo pocztowe, prawa szczególne i wyłączne, pierwszeństwo prawa unijnego, prounijna wykładnia prawa krajowego, bezpośredni skutek prawa unijnego
Principles of Judicial Application of EU Law in the Context of Article 165(2) of the Code of Civil Procedure
While the principles of EU law have been accepted by the Polish judiciary and well researched by the Polish legal scholars, their practical application still gives rise to serious doubts. One of the latest examples is provided by the case law of the Supreme Court concerning Article 165(2) of the Code of Civil Procedure, which regulates the effects of depositing a pleading in the postal facility of the only designated operator as being tantamount to brining this pleading directly before the court – to the exclusion of other postal operators active in Poland. This regulation amounts to a special right prohibited by Article 7(1) of Directive 97/67. This paper explores the various ways of giving full effect to EU law by the use of consistent interpretation, primacy, and direct effect. Although Article 165(2) CCP is incompatible to Directive 87/67, refusal to apply Article 165(2) does not lead to satisfactory results. It does not compensate for the competitive disadvantage suffered by other Polish postal operators and does not allow for the pleading deposited in their postal facilities to be considered as filed within the prescribed time limit. While the option of EU-consistent interpretation of Article 165(2) CCP is highly questionable (although it has already been applied in some rulings of the Supreme Court and is advocated by the legal literature) without a preliminary ruling of the ECJ, another solution is plausible: the Jonkmann formula developed in anti-discriminatory case law of the ECJ. Since Article 7(1) of Directive 97/67 is directly effective, this formula allows for the disadvantaged postal operators and their clients to be treated in the same manner as the clients of the designated operator.
Keywords: European Union law, postal law, special and exclusive rights, primacy of EU law, EU-consistent interpretation of national law, direct effect of EU law
Bibliografia:
Brzeziński P., Unijny obowiązek odmowy zastosowania przez sąd krajowy ustawy niezgodnej z dyrektywą Unii Europejskiej, Warszawa 2010
Chojecka K., Prawne przeszkody w liberalizacji rynku pocztowego w Polsce, [w:] Przemiany w polskim sektorze pocztowym, red. T. Skoczny, Warszawa 2016
Kociubiński J., Usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym w prawie Unii Europejskiej, Toruń 2013
Kornobis-Romanowska D., Sąd krajowy w prawie wspólnotowym, Warszawa 2007
Kościółek A., Usunięcie sprzeczności między treścią art. 164 § 2 i art. 1135(5) k.p.c. a prawem UE, Europejski Przegląd Sądowy 2014, nr 4
Kurcz B., Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej i ich implementacja do prawa krajowego, Kraków 2004
Łukańko B., Glosa do uchwały NSA z 19.10.2015 r., I OPS 1/15 (termin na oddanie pisma procesowego w sprawie sądowoadministracyjnej), PiP 2017, nr 6
Łukańko B., Zachowanie terminu do dokonania czynności procesowej w świetle art. 165 § 2 k.p.c. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 23.10.2015 r., V CZ 40/15, Przegląd Sądowy 2017, nr 6
Miąsik D., Podstawowe zasady stosowania prawa UE przez sądy powszechne w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, Europejski Przegląd Sądowy 2014, nr 1
Półtorak N., Ochrona uprawnień wynikających z prawa Unii Europejskiej w postępowaniach krajowych, Warszawa 2010
Snażyk Z., Świadczenie pocztowej usługi powszechnej w warunkach liberalizacji rynku, Warszawa 2015
Sołtys A., Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym, Warszawa 2015
Szczęsny R., Wybrane problemy prawne doręczania tzw. przesyłek urzędowych za pośrednictwem operatorów pocztowych, Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2014, nr 2
Szpunar M., Odpowiedzialność podmiotu prywatnego z tytułu naruszenia prawa wspólnotowego, Warszawa 2008
Szydło M., [w:] Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Komentarz, t. II, red. A. Wróbel, M. Szwarc-Kuczer, K. Kowalik-Bańczyk, Warszawa 2009
Wolwiak I., Glosa do postanowienia SN z dnia 23 października 2015 r., V CZ 40/15, OSP 2017, nr 1
Wróbel A. (red.), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Warszawa 2010 i 2005
Wróbel A. (red.), Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, Warszawa 2011
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017
Dr hab. Arkadiusz Barut
Uniwersytet Wrocławski
Sąd jako twórca symbolicznej reprezentacji społeczeństwa
Przedmiotem artykułu jest idea sądu jako organu określającego w swych orzeczeniach aksjologiczno-polityczną symbolikę społeczeństwa. Idea ta wpisuje się w tendencję do akceptacji prawodawstwa konstytucyjnego sądów, jej uzasadnieniem ma być konieczność odrzucenia utożsamiania podmiotu władzy demokratycznej ze zbiorowością ludzką istniejącą w określonym czasie i miejscu, lub też choćby traktowania poglądów tej zbiorowości jako istotnego kryterium legitymacji władzy politycznej . Ta ostatnia tendencja koreluje z rezygnacją we współczesnej myśli lewicowo-liberalnej z założenia o istnieniu podmiotu politycznego o określonej tożsamości.
Słowa kluczowe: Sąd Najwyższy, konstytucjonalizm, społeczeństwo, argumentacja, legitymacja władzy politycznej
The court as the creator of the symbolic representation of society
The subject of the article is the idea of the court as a body which in its decisions regarding the constitutionality of ordinary legislation creates the axiological and political identity of society. This idea fits in with the increasingly common tendency to assign to the courts the legislative function, also at the constitutional level, and to reject the identification of the subject of democratic power with a specific collectivity, or at least treat the views of this community as an essential criterion for the legitimacy of political power. The latter tendency correlates with resignation in contemporary left-liberal thought (inter alia, Post-Marxism and the Discourse Theory) from the assumption of the existence of a political entity with a specific identity. In this article, ideological trends are analysed, in particular, on the example of American authors justifying the legislative role of the Supreme Court, the possibility for the organ to articulate the will of the people as to how to understand fundamental rights in changing cultural conditions. The text also points to the criticism of this trend, including from the left-liberal position, based on the assumption of intrinsic value of political participation of the majority of society (Robert Bork, Jeremy Waldron, Mark Tushnet, Chantal Mouffe, and Seyla Benhabib), as well as danger, which results in the removal of the criterion of evaluation of the legislative power, which have been possible to empirically establish the views of the majority. A constitutional court, not threatened by such an assessment, referring to the idea of human rights, can reach for power that seems impossible to legitimize from democratic point of view.
Keywords: Supreme Court, constitutionalism, society, argumentation, legitimacy of political power
Bibliografia:
Ackerman B., Interpreting the Women's Movement, California Law Review 2006, vol. 94.
Ackerman B., Rooted Cosmopolitanism, Ethics1994, nr 3.
Ackerman B., We the People, t. I, Foundations, Cambridge–London 1993.
Arendt H., O rewolucji, przeł. M. Godyń, Warszawa 2003.
Balibar É., La proposition de l’égaliberté, Paris 2010.
Banaszak B., Bernaczyk M., Aktywizm sędziowski we współczesnym państwie demokratycznym, Warszawa 2012.
Barut A., Dynamika praw człowieka jako źródło legitymacji władzy sądowniczej, [w:] Prawowitość czy zgodność z prawem. Legitymacja władzy w państwach demokratycznych, red. A. Preisner, Wrocław 2010.
Barut A., Sąd jako inkarnacja Ludu. Dekonstrukcja idei ludowego konstytucjonalizmu, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2017, nr 2.
Barut A., Suwerenność sądu jako kryterium ludowładztwa. Apologia aktywizmu sędziowskiego w amerykańskiej myśli polityczno-prawnej w kontekście pytania o podmiot demokracji, Studia Polityczne 2014, vol. 33.
Benhabib S., Toward a deliberative model of democratic legitimacy, [w:] Democracy and difference. Contesting the boundaries of the political, red. S. Benhabib, Princenton 1996.
Bork R., Coercing virtue, Washington 2003.
Bork R., The Tempting of America, New York 1997.
Czarnota A., Rodak L., Epistemologia, aktywizm sędziowski i dwie tradycje prawa, [w:] Dyskrecjonalność w prawie: materiały XVIII Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Teorii i Filozofii Prawa, Miedzeszyn k. Warszawy 22–24 września 2008 r., red. W. Staśkiewicz, T. Stawecki, Warszawa 2010.
Dahl R., Decisionmaking in a democracy: The Supreme Court as a national policy – maker, Journal of Public Law 1957, vol. 279.
Dahl R., O demokracji, przeł. M. Król, Kraków 2000.
Doughty H., Democracy as an Essentially Contested Concept, The Innovation Journal: The Public Sector Innovation Journal 2014, vol. 19.
Dworkin R., Freedom’s law. The moral reading of the American Constitution, Cambridge 1996.
Eisgruber Ch., Constitutional Self-Government, Cambridge 2001.
Gromski W., Legitymizacja sądów konstytucyjnych wobec władzy ustawodawczej, Przegląd Sejmowy 2009, nr 4.
Habermas J., Citizenship and national identity, [w:] The Condition of Citizenship, red. B. van Steenbergen, London–New Delhi 1994.
Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, przeł. A. Romaniuk, R. Marszałek, Warszawa 2005.
Hobbes T., Lewiatan, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa 2009.
Kozak A., Kryzys podstawności prawa, [w:] System prawny a porządek prawny, red. O. Bogucki, St. Czepita, Szczecin 2008.
Król M., Filozofia polityczna, Kraków 2008.
Kramer L., Popular Constitutionalism circa 2004, California Law Review 2004, vol. 92.
Laclau E., Emancypacje, przeł. L. Koczanowicz, K. Liszka, Ł. Nysler, A. Orzechowski, L. Rasiński, A. Sypniewska, Wrocław 2004.
Lang W., Wróblewski J., Współczesna filozofia i teoria prawa w USA, Warszawa 1986.
Lefort C., Essais sur le politique, Lonrai 2001.
Lijphart A., Demokracja w społeczeństwach sfragmentyzowanych, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.
Michels R., Oligarchiczne tendencje organizacji, [w:] Władza i społeczeństwo. Antologia tekstów z zakresu socjologii polityki, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.
Morawski L., Czy sądy mogą angażować się politycznie?, Państwo i Prawo 2006, nr 4.
Mouffe Ch., Paradoks demokracji, przeł. W. Jach, M. Kamińska, A. Orzechowski, Wrocław 2005.
Perry M., The Constitution, the Courts and Human Rights, New Haven–London 1982.
Pitkin H., The Concept of Representation, Berkeley-–Los Angeles–London 1972.
Rancière J., Na brzegach politycznego, przeł. I. Bojadżijewa, J. Sowa, Kraków 2008.
Raynaud Ph., Le juge et le philosophe, Paris 2010.
Rosanvallon, P., La légitimité démocratique: Impartialité, reflexivité, proximité, Paris 2008.
Rostow E., The Democratic Character of Judicial Review, Harvard Law Review 1952, vol. 66.
Rousseau D., Constitutionnalisme et démocratie, https://laviedesidees.fr (dostęp : 19.09.2016 r.).
Schumpeter J., Kapitalizm, socjalizm, demokracja, przeł. M. Rusiński, Warszawa 1995.
Shapiro I., Stan teorii demokracji, przeł. I. Kisiłowska, Warszawa 2006.
Skinner Q., Hobbes on Representation, European Journal of Philosophy 2005, vol. 13.
Stankiewicz W., Niezbędność teorii politycznej, Wrocław 2003.
Sulikowski A., Współczesny paradygmat sądownictwa konstytucyjnego wobec kryzysu nowoczesności, Wrocław 2008.
Szymanek J., Zasada reprezentacji w nowej i ponowoczesnej polityce. Zagadnienia do dyskusji, Wrocławskie Studia Politologiczne 2014, vol. 17.
Tushnet M., Democracy versus judicial review, Dissent 2005, spring.
Vieira M. B., Runciman D., Reprezentacja, przeł. K. Sosnowska, Warszawa 2011.
Waldron J., The core of the case against judicial review, The Yale Law Journal 2006, vol. 115.
Waluchow W. J., A Common Law Theory of Judicial Review: The Living Tree, Cambridge 2007.
Waśkiewicz A., Reprezentacja jako relacja społeczna, Res Publica Nova 2010, nr 11–12.
Whittington K., Constitutionalism, [w:] The Oxford Handbook of law and politics, red. K. Whittington, R. Kelemen, G. Caldeira, Oxford 2008.
Wichłacz M., O pojęciu istotnie spornym w teorii polityki, [w:] Czym jest teoria w politologii?, red. Z. Blok, Warszawa 2011.
Dr Krzysztof Żok
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Umowa o infrastrukturę jako usługę a umowa o świadczenie usług
Zdaniem Autora, Na podstawie umowy o infrastrukturę jako usługę dostawca zobowiązuje się umożliwić użytkownikowi korzystanie z oznaczonych urządzeń w sposób zdalny, za pomocą technologii chmur obliczeniowych, a użytkownik zobowiązuje się zapłacić wynagrodzenie, którego wysokość odpowiada zazwyczaj rozmiarowi rzeczywistej eksploatacji sprzętu. Powyższy kontrakt zdaje się prima facie stanowić umowę o świadczenie usług, na co wskazuje również jego nazwa. Rozważenie charakteru prawnego Infrastructure as a Service prowadzi jednak do wniosku, że umowa ta nie odpowiada umowie przechowania i umowie o dzieło. Świadczenie dostawcy polega bowiem na nieczynieniu i znoszeniu eksploatowania urządzeń przez użytkownika. Spostrzeżenie to przemawia również przeciwko poddaniu umowy o infrastrukturę jako usługę odpowiednio stosowanym przepisom o umowie zlecenia na mocy art. 750 k.c. Analiza pozostałych norm prawnych, które określają sytuację usługobiorcy i usługodawcy w rozumieniu powołanego przepisu, także nie dostarcza przekonujących argumentów za taką kwalifikacją omawianego kontraktu. Powyższe wnioski nie wykluczają natomiast możliwości występowania pewnych elementów umowy o świadczenie usług w kontekście Infrastructure as a Service.
Słowa kluczowe: chmury obliczeniowe, umowa o świadczenie usług, umowa najmu, infrastruktura jako usługa
Infrastructure as a Service Contract Compared to Service Contract
Under an Infrastructure as a Service contract, the provider is obliged to enable the user to use remotely, with the help of cloud computing technology, the specific devices, while the user is obliged to pay the fee, whose amount is determined usually by the extent of the actual use of the device. At first glance an IaaS contract may thus seem a service contract, which is also implied in its name. Consideration of the legal nature of the Infrastructure as a Service leads, however, to the conclusion that the contract in question does not correspond to the rules regulating employment contracts or deposit contracts. The provider is, namely, obliged not to undertake specific actions and to enable the use of the devices by the user. Moreover, this commentary points out that Infrastructure as a Service cannot be governed by provisions on the agency contract [Polish: umowa zlecenia], applied mutatis mutandis under Article 750 of the Polish Civil Code. An analysis of the other legal norms which determine the situation of the service provider and service user in the light of this article does not provide convincing arguments for such qualification of the contract. The above conclusions do not exclude, however, the possibility of some elements of contract for service being used in the context of Infrastructure as a Service.
Keywords: cloud computing, service contract, lease, Infrastructure as a Service
Bibliografia:
Ahmed Sh., Zalewska R., Przetwarzanie w chmurze obliczeniowej („cloud computing”): kwestie umów i zgodności z prawem z perspektywy prawnika wewnętrznego, Monitor Prawniczy 2014, nr 22.
Antoszek T., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 450–1088, t. 2, red. M. Gutowski, Warszawa 2016.
Bradshaw S., Millard C., Walden I., Contracts for Clouds: Comparison and Analysis of the Terms and Conditions of Cloud Computing Services, International Journal of Law and Informational Technology 2011, t. 19, nr 3.
Brzozowski A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, t. 2, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
Buczkowski S., Umowa o dzieło, [w:] System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1976.
Drapała P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa, t. 4, red. J. Gudowski, Warszawa 2017.
Drapała P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa, t. 5, red. J. Gudowski, Warszawa 2017.
Dykstra J., Riehl D., Forensic Collection of Electronic Evidence from Infrastructure-as-a-Service Cloud Computing, Richmond Journal of Law & Technology 2012, nr 19.
Górecki J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa. Ustawa o terminach zapłaty, t. IIIb, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Gudowski J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa, t. 5, red. J. Gudowski, Warszawa 2017.
Gutowski M., Glosa do wyroku SN z dnia 20 października 2006 r., IV CSK 178/06, OSP 2008, nr 3, poz. 28.
Gutowski M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 450–1088, t. 2, red. M. Gutowski, Warszawa 2016.
Hon W.K., Millard C., Walden I., Negotiating Cloud Contracts: Looking at Clouds from Both Sides Now, Stanford Technology Law Review 2012, t. 16, nr 1.
Jędrej K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2014.
Kopaczyńska-Pieczniak K., [w:] Kodeks cywilny. Zobowiązania. Część szczegółowa, t. 3, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.
Kozieł G., [w:] Kodeks cywilny. Zobowiązania. Część szczegółowa, t. 3, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.
Lewandowska E., Zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia w umowach o świadczenie usług objętych zakresem art. 750 k.c., Przegląd Prawa Handlowego 2013, nr 6.
Machnikowski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Machnikowski P., Prawo zobowiązań w 2025 roku. Nowe technologie, nowe wyzwania, [w:] Współczesne problemy prawa zobowiązań, red. A. Olejniczak, J. Haberko, A. Pyrzyńska, D. Sokołowska, Warszawa 2015.
Mateos A., Rosenberg J., Chmura obliczeniowa. Rozwiązania dla biznesu, Gliwice 2011.
Mather T., Kumaraswamy S., Latif S., Cloud Security and Privacy. An Enterprise Perspective on Risks and Compliance, Sebastopol 2009.
Mell P., Grance Th., The NIST Definition of Cloud Computing. Recommendations of the National Institute of Standards and Technology, National Institute of Standards and Technology Special Publication 800-145, Gaithersburg 2011.
Melzer M.A., Copyright Enforcement in the Cloud, Fordham Intellectual Property, Media and Entertainment Law Journal 2011, nr 21.
Molenda-Kropielnicka E., Cloud Computing – zagadnienia prawne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Prace z Prawa Własności Intelektualnej 2013, nr 119.
Morek M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa. Ustawa o terminach zapłaty, t. IIIb, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Napierała J., [w:] System prawa prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2011.
Nazaruk P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2014.
Ogiegło L., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, t. 2, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
Ogiegło L., Pojęcie usługi i umowy o świadczenie usług w ujęciu kodeksu cywilnego, Studia Iuridica Silesiana 1979, nr 5.
Ogiegło L., Usługi jako przedmiot stosunków obligacyjnych, Katowice 1989.
Panowicz-Lipska J., Najem, [w:] System prawa prywatnego, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011.
Panowicz-Lipska J., Nowe konstrukcje w projekcie przepisów o umowach dotyczących korzystania z cudzych rzeczy lub praw, [w:] Współczesne problemy prawa zobowiązań, red. A. Olejniczak, J. Haberko, A. Pyrzyńska, D. Sokołowska, Warszawa 2015.
Pecyna M., Założenia regulacji zobowiązań w projekcie nowego kodeksu cywilnego, [w:] 50 lat kodeksu cywilnego. Perspektywa kodyfikacji, red. P. Stec, M. Załucki, Warszawa 2015.
Pecyna M., Zoll F., Regulacja świadczenia usług jako wyzwanie legislacyjne, [w:] Współczesne problemy prawa zobowiązań, red. A. Olejniczak, J. Haberko, A. Pyrzyńska, D. Sokołowska, Warszawa 2015.
Pecyna M., Zoll F., Założenia projektu zobowiązań świadczenia usług w nowym kodeksie cywilny, Transformacje Prawa Prywatnego 2014, nr 4.
Pyrzyńska A., Zobowiązanie ciągłe jako konstrukcja prawna, Poznań 2017.
Radwański Z., Najem, [w:] System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1976.
Radwański Z., Uwagi o zobowiązaniach trwałych (ciągłych) na tle Kodeksu cywilnego, Studia Cywilistyczne 1969, t. XIII i XIV.
Rajski J., Właściwość (natura) umowy o dzieło a wygaśnięcie wynikającego z niej stosunku zobowiązaniowego, Przegląd Prawa Handlowego 1997, nr 6.
Soma J., Nichols M., Gates M.M., Gutierrez A., Chasing the Clouds without Getting Drenched: a Call for Fair Practices in Cloud Computing Services, Journal of Technology Law & Policy 2001, nr 16.
Szpunar A., Umowa o udostępnienie skrytki bankowej, Prawo Bankowe 2003, nr 1.
Szpunar A., Zlecenie, [w:] System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1976.
Świderska-Iwicka M., Odpowiedzialność cywilna przechowawcy, Toruń 1996.
Topolewski K., Przedmiot zobowiązania z umowy zlecenia, Warszawa 2015.
Trzaskowski R., Właściwość (natura) zobowiązaniowego stosunku prawnego jako ograniczenie zasady swobody kształtowania treści umowy, Kwartalnik Prawa Publicznego 2000, nr 2.
Zagrobelny K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Żelechowski Ł., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa. Ustawa o terminach zapłaty, t. IIIb, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Żok K., Kwalifikacja umowy o korzystanie z programu komputerowego jako usługi (Software as a Service, SaaS) – uwagi na tle prawa polskiego i wybranych zagranicznych systemów prawnych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Prace z Prawa Własności Intelektualnej 2015, nr 129.
Dr Łukasz Chojniak
Warszawa
Sprzeciwienie się przez oskarżonego warunkowemu umorzeniu postępowania
Artykuł odnosi się do prawa oskarżonego do sprzeciwienia się warunkowemu umorzeniu postępowania. Zdaniem Autora, wprowadzenie do instytucji warunkowego umorzenia postępowania możliwości sprzeciwienia się temu rozwiązaniu przez oskarżonego pozwala na prowadzenie między sądem a stronami postępowania dialogu w celu ustalenia optymalnych warunków przyszłego wyroku. Uwzględnianie zdania oskarżonego nie jest tylko przejawem lojalności procesowej i respektowania zasad rzetelnego postępowania, ale zwiększa także szanse na efektywne wykonanie takiego wyroku przez oskarżonego, zwłaszcza w zakresie orzeczonych na rzecz pokrzywdzonego środków kompensacyjnych.
Słowa kluczowe: sprzeciw, warunkowe umorzenie, postępowanie, oskarżony
The Accused’s Objection to Conditional Discontinuance of Proceedings
The article focuses on the provisions of law regulating conditional discontinuance of proceedings. In particular, it concerns the problem when the case is examined in a hearing if the accused objects to conditional discontinuance. The author tries to answer the question the accused may object to the proposed penal or compensatory measures or to the obligations stipulated in Article 67(2) and (3) of the Criminal Code. In consequence, there is an issue that requires consideration: whether, based on the provisions law on conditional discontinuance of proceedings, it is possible to negotiate the final judgment in the case.
Keywords: objection, conditional discontinuance, proceedings, the accused
Bibliografia:
Gaberle A., Dowody w sądowym procesie karnym. Teoria i praktyka, Warszawa 2010.
Jankowski M., Momot S., Ważny A., Warunkowe umorzenie postępowania, Warszawa 2011.
Juszka K., Efektywność warunkowego umorzenia postępowania karnego w postępowaniu przygotowawczym i jurysdykcyjnym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2015, nr 4.
Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, W. Wróbel, A. Zoll, LEX 2016.
Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Legalis 2018.
Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. D. Świecki, LEX 2019.
Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Legalis 2018.
Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2018.
Kozioł T., Warunkowe umorzenie postępowania karnego, Warszawa 2009.
Marek A., Warunkowe umorzenie postępowania w polskim ustawodawstwie karnym, Toruń 1971.
Ocena funkcjonowania porozumień procesowych w praktyce wymiaru sprawiedliwości, red. C. Kulesza Warszawa 2009.
Paluszkiewicz H., Zgoda oskarżonego na orzekanie o warunkowym umorzeniu postępowania karnego (rozważania de lege lata i de lege ferenda), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1996, nr 4.
S. Steinborn, Porozumienia w polskim procesie karnym, Kraków 2005.
Zoll A., Materialnoprawna problematyka warunkowego umorzenia postępowania karnego, Kraków 1973.
Mgr Arkadiusz K. Cieśniewski
Ostróda
Czyn z art. 50a § 1 kodeksu wykroczeń – przykład na to, jak nie tworzyć norm prawa karnego
Tematem artykułu jest krytyka przepisu art. 50a § 1 kodeksu wykroczeń. Przepis ten penalizuje posiadanie w miejscu publicznym niebezpiecznych narzędzi, gdy okoliczności ich posiadania wskazują na zamiar ich użycia w celu popełnienia przestępstwa. Przepis ten rodzi poważne wątpliwości z punktu widzenia ogólnych standardów, jakie wyznacza prawu karnemu Konstytucja RP, mianowicie zasady określoności norm karnych, zasady proporcjonalności oraz zasady domniemania niewinności. Najistotniejszy z wymienionych jest zarzut pierwszy – mamy bowiem de facto do czynienia z normą, która rodzi skutek taki, iż czyn zabroniony powstaje poprzez obserwację organu procesowego. Na wadliwość przepisu wskazuje fakt, iż nawet autorzy komentarzy do kodeksu wykroczeń przejawiają tendencję do interpretacji tego przepisu w sposób sprzeczny z jego literalną treścią, bądź do wyprowadzania z niego skutków stawiających go w jaskrawej sprzeczności z treścią Ustawy Zasadniczej. Artykuł stara się również wskazać alternatywę, która generowałaby być może mniejszą łatwość skazania, jednak bez wątpienia czyniłaby zadość wszelkim wymogom konstytucyjnym, jakie stawia się prawu karnemu.
Słowa kluczowe: prawo karne, wymogi konstytucyjne, skazanie, określoność przepisów karnych
The Act Described in Article 50a(1) of the Code of Petty Offences: How Not to Formulate Norms of Criminal Law
The present article criticizes Article 50a(1) of the Code of Petty Offences. This provision penalizes the possession of dangerous tools in a public place if the circumstances of their possession indicate an intention to use them in order to commit an offence. This provision gives rise to serious doubts from the point of view of the general standards set for criminal law by the Polish Constitution, namely the principle of definiteness of criminal norms, the principle of proportionality, and the presumption of innocence. The first of the above objections is the most important one: in fact we are dealing with the norm whose effect is such that the offence arises by observation of the authority conducting some part of proceedings. The defectiveness of the provision is also confirmed by the fact that even authors of commentaries on the Code of Petty Offences tend to interpret it in a manner ignoring its literal content, or to derive from it such consequences that make the provision clearly unconstitutional. The article also tries to indicate an alternative that would perhaps make it less easy to convict the perpetrator, but would undoubtedly respect all the constitutional requirements pertaining to criminal law.
Keywords: criminal law, constitutional requirements, conviction, definiteness of criminal provisions
Bibliografia:
Bojarski T., [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2015.
Budyn-Kulik M., [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. P. Daniluk, Warszawa 2016.
Dąbrowska-Kardas M., O dwóch znaczeniach pojęcia społecznego niebezpieczeństwa czynu, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 1997, nr 1.
Gil D., Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego w polskim procesie karnym, Warszawa 2011.
Gruszecka D., Ochrona dobra prawnego na przedpolu jego naruszenia, Warszawa 2012.
Gruszecka D., Pojęcie dobra prawnego w prawie karnym, [w:] Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Studia Erasmiana Wratislaviensia Acta Studentium, red. M. Sadowski, P. Szymaniec, E. Bojek, Wrocław 2008.
Gruszecka D., Rozwój koncepcji karalności usiłowania nieudolnego, [w:] Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Studia Erasmiana Wratislaviensia Acta Studentium. Prace z zakresu myśli polityczno-prawnej oraz elektronicznej administracji, red. M. Sadowski, P. Szymaniec, Wrocław 2010.
Jankowski W., [w:] Kodeks wykroczeń, red. T. Grzegorczyk, Warszawa 2013.
Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz do art. 1–116 k.k., red. A. Zoll, Warszawa 2012.
Krajewski R., Wykroczenie posiadania niebezpiecznych przedmiotów w miejscu publicznym w okolicznościach wskazujących na zamiar ich użycia w celu popełnienia przestępstwa, Ius Novum 2016, nr 3.
Pilch A., Zbrodnia komunistyczna w aspekcie uregulowań ustawy o amnestii z dnia 7 grudnia 1989 r., Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2009, t. XIII, nr 3.
Waltoś S., Konstytucyjna zasada domniemania niewinności a środki masowego przekazu, Nauka 2009, nr 1.
Zaleśny J., Określoność przepisów prawa na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2011, nr 1.
Zoll A., Materialne określenie przestępstwa, Prokuratura i Prawo 1997, nr 2.
Dr Mikołaj Małecki
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Strona podmiotowa pomocnictwa przez zaniechanie (analiza krytyczna z konstruktywnym wnioskiem)
Celem artykułu jest krytyczna analiza poglądów dotyczących strony podmiotowej pomocnictwa przez zaniechanie, wyrażony w artykułach opublikowanych na łamach Państwa i Prawa zarówno przez Ł. Pohla (Strona podmiotowa pomocnictwa w kodeksie karnym z 1997 r. (o potrzebie nowelizacji art. 18 § 3 k.k.), PiP 2014, nr 7), B. Kowalewską-Łukuć (Strona podmiotowa pomocnictwa przez zaniechanie (uwagi o statusie form przestępnego współdziałania w popełnieniu przestępstwa), PiP 2018, nr 1), jak i K. Burdziaka (Strona podmiotowa pomocnictwa przez zaniechanie (uwagi o art. 18 § 3 zd. 2 k.k.), PiP 2018, nr 1). Przeprowadzona przez Autor analiza obowiązujących regulacji prawnych doprowadziła do wniosku, że ustawowa konstrukcja pomocnictwa przez zaniechanie jest szczególną odmianą odpowiedzialności karnej gwaranta nienastąpienia skutku, o którym mowa w art. 2 k.k., ponoszącego odpowiedzialność karną za pomocnictwo w popełnieniu czynu zabronionego, a nie za jego sprawstwo przez zaniechanie na podstawie art. 2 k.k., w sytuacji zrealizowania przez inną osobę – w wyniku popełnionego przez gwaranta zaniechania – znamion skutkowego typu czynu zabronionego pod groźbą kary. Zdaniem Autora postulaty pilnej lub możliwie szybkiej (jak również nie pilnej i nie szybkiej) nowelizacji art. 18 § 3 zd. 2 k.k. nie mają racji bytu.
Słowa kluczowe: współpraca w sprawach karnych, pomocnictwo, zamiar, brak zamiaru, semantyczne odstępstwo
Mens rea in cases of aiding by omission (critical analysis with constructive conclusion)
The aim of the article is a critical analysis of the views about mens rea in cases of aiding by omission, contained in the works: Ł. Pohl, Conditions pertaining to perpetrator of aiding and abetting in the Polish Criminal Code of 1997 (about the necessity to amend Art. 18 § 3 of the Polish Criminal Code), PiP 2017, No. 4; M. Kowalewska-Łukuć, Mens rea in cases of aiding and abetting by omission (remarks on the status of the forms of criminal cooperation in committing offences), PiP 2018, No. 1; K. Burdziak, Mens rea in cases of aiding and abetting by omission(remarks about Art. 18(3), second sentence, of the Criminal Code), PiP 2018, No. 1. Analysis of art. 7 § 1 of Polish Criminal Code, art. 8 of Polish Criminal Code, art. 9 § 1 of Polish Criminal Code, art. 18 § 3 of Polish Criminal Code, art. 20 of Polish Criminal Code and art. 115 § 1 of Polish Criminal Code lead to the conclusion that aiding by omission can be committed only intentionally. Constructive conclusions resulting from the conducted analysis are directly related to the problem of criminal liability of the guarantor not to interfere with the criminal result referred to in art. 2 of Polish Criminal Code, which takes criminal liability for aiding but not for the perpetration by omission.
Keywords: criminal cooperation, aiding, intent, lack of intent, semantic deviation
Bibliografia:
Bielski M., O potrzebie teoretycznej, dogmatycznej i kryminalnopolitycznej refleksji nad negatywnymi przesłankami obiektywnego przypisania skutku przestępnego, [w:] Obiektywne oraz subiektywne przypisanie odpowiedzialności karnej, red. J. Giezek, P. Kardas, Warszawa 2016
Burdziak K., Strona podmiotowa pomocnictwa przez zaniechanie (uwagi o art. 18 § 3 zd. 2 k.k.), PiP 2018, nr 1.
Chomsky N., Degrees of Grammaticalness, [w:] J. Fodor, J. Katz, The Structure of Language: Readings in the Philosophy of Language, Englewood Cliffs, New Jersey, Prentice Hall 1964
Dąbrowska-Kardas M., Analiza dyrektywalna przepisów części ogólnej kodeksu karnego, Warszawa 2012
Dębski R., O teoretycznych podstawach regulacji współdziałania przestępnego w kodeksie karnym z 1997 r., Studia Prawno-Ekonomiczne 1999, nr 58
Dębski R., Pozaustawowe znamiona przestępstwa. O ustawowym charakterze norm prawa karnego i znamionach typu czynu zabronionego nie określonych w ustawie, Łódź 1995
Dębski R., O tzw. negatywnych przesłankach obiektywnego przypisania, [w:] Obiektywne oraz subiektywne przypisanie odpowiedzialności karnej, red. J. Giezek, P. Kardas, Warszawa 2016
Duraj-Nowosielska I., O teście negacji, kontekstach interpretacyjnych i zdaniach „wyratowanych”, Linguistica Copernicana 2013, nr 2
Giezek J., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2012
Gontarski W., Animo socii – art. 18 § 3 Kodeksu karnego, Gazeta Sądowa 2004 nr 12
Grochowski M., Rola dewiacji w uzasadnianiu hipotez semantycznych. Wprowadzenie do problematyki, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 2008, nr LXIV
Grochowski M., Pojęcie celu. Studia semantyczne, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1980.
Inny słownik języka polskiego, t. I, red. M. Bańko Warszawa 2000
Kardas P., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, LEX 2016
Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2012, nr 4
Kardas P., Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie, Kraków 2001
Kowalewska-Łukuć M., Strona podmiotowa pomocnictwa przez zaniechanie (uwagi o statusie form przestępnego współdziałania w popełnieniu przestępstwa), PiP 2018, nr 1
Kulesza J., Kwalifikacja prawna nieprzeszkodzenia przestępstwu, Przegląd Sądowy 2009, nr 11–12.
Liszewska A., Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004
Majewski J., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I., Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016, LEX 2016
Majewski J., Budowa przepisów prawa karnego i norm w nich zawartych, [w:] System Prawa Karnego. Źródła prawa karnego, t. 2, red. T. Bojarski, Warszawa 2011
Małecki M., Zbiegi i kolizje przypisania skutku, [w:] Obiektywne oraz subiektywne przypisanie odpowiedzialności karnej, red. J. Giezek, P. Kardas, Warszawa 2016
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2003
Palka P., Współdziałanie przy przestępstwach seksualnych – zagadnienia wybrane, Prokuratura i Prawo 2006, nr 7–8
Pohl Ł., Istota pomocnictwa w kodeksie karnym z 6 VI 1997 r., Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2000, nr 2
Pohl Ł., Pomocnictwo a inne zjawiskowe formy czynu zabronionego (kryteria różnicujące), Prokuratura i Prawo 2001, nr 6
Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2012
Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa 2015
Pohl Ł., Strona podmiotowa pomocnictwa w kodeksie karnym z 1997 r. (o potrzebie nowelizacji art. 18 § 3 k.k.), PiP 2014, nr 7
Przetak M., Struktura tekstu prawnego na przykładzie kodeksu karnego, Gdańsk 2015
Słownik języka polskiego, t. I, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958
Szwacha J., Z problematyki współdziałania przestępnego, Nowe Prawo 1970, nr 12
Tarapata S., Negatywne przesłanki przypisania sprawstwa przestępstwa skutkowego w kontekście subiektywnych elementów odpowiedzialności karnej – zagadnienia wybrane, [w:] Obiektywne oraz subiektywne przypisanie odpowiedzialności karnej, red. J. Giezek, P. Kardas, Warszawa 2016
Tarapata S., Przypisanie sprawstwa skutku w sensie dynamicznym w polskim prawie karnym, Kraków 2019
Tyszkiewicz L., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. O. Górniok, LEX 2004
Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1, red. S. Dubisz, Warszawa 2003
Wąsek A., Kodeks karny. Komentarz, t. I, Gdańsk 1999
Wąsek A., Współsprawstwo w polskim prawie karnym, Warszawa 1977
Wąsek A., Odpowiedzialność karna za nieprzeszkodzenie przestępstwu, Warszawa 1973
Wąsek A., Pomocnictwo przez zaniechanie w kodeksie karnym, PiP 1971, nr 7
Wróbel W., Struktura normatywna przepisu prawa karnego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1993, nr 3
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2012
Współczesny słownik języka polskiego, t. 1, red. B. Dunaj, Warszawa 2007
Zieliński M., Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego, Poznań 1972
Zieliński M., Derywacyjna koncepcja wykładni jako koncepcja zintegrowana, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2006, nr 3
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1–116 k.k., Zakamycze 1998
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, Krakowskie Studia Prawnicze 1991, nr 23
Dr Kamila Doktór-Bindas
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie
Odesłanie prejudycjalne włoskiego Sądu Konstytucyjnego w sprawie przeciwko M.A.S. i M.B. (tzw. Taricco bis). Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 5.12.2017 r., C-42/17
Wyrok wydany 5.12.2017 r. przez Wielką Izbę Trybunału Sprawiedliwości w sprawie M.A.S. i M.B. (znany lepiej we włoskiej doktrynie prawa pod nazwą Taricco bis), jest bezsprzecznie jednym z najważniejszych wyroków ostatnich lat dotyczących kwestii wzajemnych relacji między prawem krajowym i unijnym – a ściślej, problemów związanych z praktycznym zastosowaniem zasady pierwszeństwa, konstytucyjnymi granicami integracji europejskiej oraz ochroną praw jednostki. Jest też kontynuacją trwającej od 2015 r. wymiany zdań między Włochami i Trybunałem w Luksemburgu (tzw. sagi Taricco), w której poruszane są kluczowe zagadnienia: z jednej strony ochrona interesów finansowych UE, a z drugiej – ochrona nadrzędnych zasad włoskiej konstytucji. Pierwszy wyrok, który zapadł 8.09.2015 r. w sprawie C-105/14 , z wielu powodów spotkał się z krytyką i niezadowoleniem środowisk naukowych we Włoszech, głównie w związku z możliwością pogorszenia standardów ochrony jednostki w obszarze prawa karnego. Drugi wyrok, będący przedmiotem niniejszej glosy, został przyjęty z aprobatą i uznany za przełomowy – nawet przez sceptycznych komentatorów włosko-unijnych relacji. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że Trybunał wydał go z inicjatywy włoskiego Sądu Konstytucyjnego.
Słowa kluczowe: zasada pierwszeństwa prawa UE, system wielopoziomowej ochrony praw, nadrzędne zasady konstytucyjne, zasada legalizmu w prawie karnym
Request for a Preliminary Ruling from the Corte Costituzionale (Italy) in the M.A.S. and M.B. Case (So-Called Taricco II). Commentary on Judgment of the Court of Justice of 5 December 2017, C-42/17
The judgment issued by the Grand Chamber of the Court of Justice in M.A.S. and M.B. case (better known in the Italian legal literature as Taricco bis), is one of the most important judgments in recent years concerning the issue of the mutual relations between national law and EU law. It is also a continuation of the exchange of views which has been ongoing since 2015 between Italy and the Court in Luxembourg (the so-called Taricco saga), which touches upon key issues: on one hand the financial interests of the EU, on the other protection of the overarching principles of the Italian constitution. It should primarily be emphasised that in the above-mentioned judgment the CJEU made a fairly significant departure from the primacy of application of EU law and reinforced the significance of the constitution of Italy in the conditions of European integration. Furthermore, its issue resulted in enhancing the protection of individual rights in a very sensitive and delicate area of criminal law. In this context the judgment should be evaluated positively, as it is unquestionably in line with the system of multilevel protection of rights (tutela multilivello dei diritti), the effectiveness of which requires coherent action of all the entities in the European area of protection of rights.
Keywords: principle of the primacy of EU law, system of multilevel protection of rights, overarching principles of the constitution, principle of legality in criminal law
Bibliografia:
Amalfitano C., La vicenda Taricco nuovamente al. Vaglio della Corte di Giustizia: qualche breve riflessione a caldo, www.eurojus.it.
Bailo F., Il principio di legalità in materia penale quale controlimite all’ordinamento eurounitario: una decisione interlocutoria (ma non troppo!) della Corte costituzionale dopo il caso Taricco, Consulta on Line 2017, nr 1
Bin R., Taricco: aspettando Godot, leggiamo Yves Bot, Diritto Penale Contemporaneo 2017
Cupelli C., Ecce Taricco II. Fra dialogo e diplomazia, l’attesa sentenza della Corte di Giustizia, Diritto Penale Contemporaneo 2017, nr 12
Doktór-Bindas K., Wpływ prawa Unii Europejskiej na system źródeł prawa Republiki Włoskiej, Warszawa 2013.
Domenico A. De, Il dialogo tra le Corti nel caso Taricco: un pericoloso braccio di ferro alla ricerca del sistema dei sistemi, Rivista di Diritti Comaprati 2017, nr 2
Ferrante M.L., La vicenda “Taricco” e la sentenza della Corte di Giustizia dell’Unione europea – Grande Sezione, 5 dicembre 2017, Diritti Fondamentali 2018, nr 1
Longo E., La Corte costituzionale italiana propone il primo rinvio pregiudiziale nell’ambito di un giudizio di legittimità costituzionale in via incidentale: l’ordinanza n. 207 del 3 luglio 2013, Osservatorio sulle Fonti 2013, nr 3
Losana M., Il caso „Taricco” e la funzione „emancipante” della nostra Costituzione, AIC Osservatorio 2017, nr 2
Luciani M., Il brusco risveglio. I controlimiti e la fine mancata della storia costituzionale, AIC Rivista 2016, nr 2
Mastroianni R., La Corte costituzionale si rivolge alla Corte di giustizia in tema di “controlimiti” costituzionali: è un vero dialogo?,Federalismi 2017, nr 7
Pesole L., La Corte costituzionale ricorre per la prima volta al. Rinvio pregiudiziale. Spunti di riflessione sull’ordinanza n/103 del 2008, Federalismi 2008, nr 15
Ruggeri A., La Corte di giustizia porge un ramoscello di ulivo alla Consulta su Taricco e resta in fiduciosa attesa che legislatore e giudici nazionali si prendano cura degli interessi finanziari dell’Unione (a prima lettura della sentenza della Grande Sezione del 5 dicembre 2017), Rivista di Diritti Comparati 2017, nr 3
Witkowski Z., Ustrój konstytucyjny współczesnych Włoch w aktualnej fazie jego przemian 1989–2004, Toruń 2004
