Aksjologia leżąca u podstaw ochrony strony słabszej (agenta) w stosunkach profesjonalnych (na przykładzie sprawy Lexitor i Rigall)Prof. dr hab. Ewa Rott-Pietrzyk
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Aksjologia leżąca u podstaw ochrony strony słabszej (agenta) w stosunkach profesjonalnych (na przykładzie sprawy Lexitor i Rigall)
Artykuł analizuje wpływ sprawy Lexitor na relacje agencji handlowych oraz pytaniu przedstawionemu TSUE w sprawie Rigall; w szczególnym kontekście aksjologicznym. Obie te sprawy dotyczyły odpowiedzi na pytania, czy prowizja przedstawiciela handlowego ma charakter obowiązkowy czy nieobowiązkowy oraz czy strony mogą określić treść umowy w tym zakresie poniżej minimalnego standardu ochronnego określonego w dyrektywie 86/653 dotyczącej agentów handlowych. Kontekst analizy tworzy tło aksjologiczne zmian w polskim prawie agencji handlowych na trzech etapach normatywnych. Oba przypadki ujawniają praktykę nadużywania władzy umownej i ekonomicznej przez silniejszą stronę (zleceniodawcę), która narzuca przedstawicielowi handlowemu uciążliwe warunki umowy. Tekst przedstawia podstawowe argumenty, które wydają się kluczowe dla TSUE w celu rozwiązania kwestii postawionej w sprawie Rigall. Zwraca również uwagę na możliwy wpływ, jaki obie sprawy, a zwłaszcza przyszły wyrok w sprawie Rigall, mogą mieć na wymiar prawny i praktyczny rynku pośrednictwa handlowego oraz ochronę agentów handlowych i innych pośredników w Polsce.
Słowa kluczowe: pośrednicy handlowi, agenci handlowi, normy dyspozytywne, normy kogentne, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, prowizja agenta, dyrektywa 86/653
The Axiology Underpinning the Protection of the Weaker Party (Agent) in Professional Relations (On the Example of Lexitor and Rigall Cases)
The paper comments on the impact of the Lexitor case on commercial agency relations and looks at the preliminary question submitted to the CJEU in the Rigall case, in a particular axiological context. Both these cases addressed the question whether a commercial agents' commission is of mandatory or non-mandatory nature and whether the parties may determine the contents of the contract in this regard disregarding the minimum protective standard set out by Directive 86/653 concerning commercial agents. The context of this analysis is created by the axiological background of amendments to the Polish commercial agency law at three normative stages (first, the Commercial Code; second, the Civil Code; and third, the Civil Code reform in 2000). Both cases reveal the practice of abuse of contracting and economic power by the stronger party (principal), who imposes onerous contract terms on the commercial agent. The text outlines the core arguments that seem crucial for the CJUE in order to resolve the issue posed in Rigall. It also draws attention to the possible impact that both cases and – in particular – the future judgment in Rigall may have on the legal and practical dimension of the commercial intermediation market and the protection of commercial agents and other intermediaries in Poland.
Keywords: commercial intermediaries, commercial agents, non-mandatory rules, mandatory rules, Court of Justice of the European Union, agent’s commission, Directive 86/653
Bibliografia
Accetto M., Zleptnig S., The Principle of Effectiveness: Rethinking Its Role in Community Law, European Public Law 2005, nr 3
Baffi E., Parisi F., Early Repayment of Loans Under EU Law: The Lexitor Judgment, SSRN Electronic Journal
Bucior D., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 4, Zobowiązania. Część szczególna (art. 535–7649), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018
Florek L., Ochrona pracowników jako strony słabszej stosunku pracy, [w:] Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016
Górecka K., Ochrona konsumenta usług bankowych jako strony słabszej stosunku prawnego na przykładzie wybranych uprawnień, [w:] Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016
Górski J., [w:] J. Górski, A. Ohanowicz, Zarys prawa zobowiązań, Warszawa 1970
Górski J., Instytucje kodeksu handlowego nadające się do uwzględnienia w przyszłym kodeksie cywilnym, PiP 1951, nr 4
Grochowski M., Rott-Pietrzyk E., Wynagrodzenie agenta z tytułu interesów pośrednich – granice dyspozytywności na tle pytania prejudycjalnego w sprawie Rigall, Monitor Prawniczy 2022, nr 3
Grochowski M., Umowa agencyjna w orzecznictwie sądów powszechnych, Prawo w Działaniu 2014, nr 20
Hesselink M.J., Justifying Contract in Europe: Political Philosophies of European Contract Law, Oxford 2021
Jagielska M., Środki ochrony słabszej strony umowy w umowach zawieranych na odległość (uwagi na tle ustawy z dnia 30 maja 2014 r.), [w:] Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016
Jastrzębski J., Nadzór nie podda się lobbingowej presji organizacji zrzeszającej banki, Dziennik Gazeta Prawna z 12.03.2020 r.
Jezioro J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017
Kalisz A., [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 3, Wykładnia prawa Unii Europejskiej, red. L. Leszczyński, Warszawa 2019
Kocot W.J., Przedkontraktowe obowiązki informacyjne przedsiębiorcy w umowach zawieranych z konsumentem przez Internet, [w:] Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016
Krajewski M., Nowe spojrzenie na sankcje w prawie umów konsumenckich, [w:] Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016
Kufel J., Umowa agencyjna, Warszawa–Poznań 1977
Łętowska E., Wojny interpretacyjne, Dziennik Gazeta Prawna z 31.03.2020 r.
Machnikowski P., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2020
Machnikowski P., Swoboda umów według art. 3531 KC. Konstrukcja prawna, Warszawa 2005
Miklitz H.-W., Contract law under regulatory siege – revieval of contract law?, [w:] European Contract Law and the Creation of norms. European Law and Theory, t. 5, red. S. Grundman, M. Grochowski, Intersentia 2021
Mikłaszewicz P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IIIb, Zobowiązania. Część szczegółowa. Ustawa o terminach zapłaty, red. K. Osajda, Warszawa 2017
Mularski K., Wykonanie zastępcze – ius cogens czy ius dispositivum, Monitor Prawniczy 2006, nr 14
Mycko-Katner I., Umowa agencyjna, Warszawa 2012
Napierała J., Kontrola klauzul odpowiedzialności odszkodowawczej w obrocie gospodarczym, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 1991, nr 3
Piekarski M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Księga trzecia – zobowiązania, red. Z. Resich, Warszawa 1972
Remien O., Commercial Agents, the Directive and European Private International Law, European Review of Private Law 2020, nr 3
Rott-Pietrzyk E., [w:] System prawa handlowego, t. 5B, Prawo umów handlowych, red. M. Stec, Warszawa 2020
Rott-Pietrzyk E., Commercial agency contracts and freedom of contracts, [w:] Private autonomy in Germany and Poland in the Common European Sales Law, red. T. Drygala, B. Heiderhoff, M. Staake, G. Żmij, Monachium 2012
Rott-Pietrzyk E., Grochowski M., Ochrona pośredników handlowych jako słabszej strony umowy (o wspólnych założeniach i mechanizmach ochrony agenta i konsumenta), [w:] Wyzwania dla prawa konsumenckiego, red. M. Namysłowska, Warszawa 2022
Rott-Pietrzyk E., Grochowski M., Umowy pośrednictwa w obrocie towarami lub usługami: część ogólna i umowa agencyjna (projekt reformy), Transformacje Prawa Prywatnego 2020, nr 1
Rott-Pietrzyk E., Grochowski M., Wewnętrzna i zewnętrzna spójność przepisów o umowie agencyjnej, [w:] W poszukiwaniu dobrego prawa. Księga Jubileuszowa Profesora Mirosława Steca, red. K. Małysa-Sulińska, M. Spyra, A. Szumański, Warszawa 2022
Rott-Pietrzyk E., Grochowski M., Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Lexitor a prowizja agenta, Przegląd Prawa Handlowego 2020, nr 5
Rott-Pietrzyk E., Klauzule modyfikacyjne, dotyczące wynagrodzenia w umowach agencyjnych [w:] Ius est ars boni et aequi. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Józefowi Frąckowiakowi, red. A. Dańko-Roesler, M. Leśniak, M. Skory, B. Sołtys, Wrocław 2018
Rott-Pietrzyk E., Systematyka części szczegółowej zobowiązań a miejsce umów o pośrednictwo sensu largo (głos w dyskusji), Transformacje Prawa Prywatnego 2013, nr 1
Rutkowska-Tomaszewska B., Prawo ochrony konsumenta usług finansowych w świetle założenia racjonalnego ustawodawcy — kilka wybranych uwag, Acta Universitatis Wratislaviensis 2020, nr 3978
Skorupa P., Nieważność czynności prawnej w prawie polskim na tle prawnoporównawczym, Warszawa 2019
Sołtys A., [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 3. Wykładnia prawa Unii Europejskiej, red. L. Leszczyński, Warszawa 2019
Stefanicki R., Funkcje „względów słuszności” przy weryfikacji świadczeń wyrównawczych w umowach przedstawicielstwa handlowego, PiP 2020, nr 8
Stępkowski Ł., The Notion of Effectiveness in the Law of the European Union, Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 2016, nr 38
Szot A., [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 3, Wykładnia prawa Unii Europejskiej, red. L. Leszczyński, Warszawa 2019
Wachnicka A., Redukcja kosztów w razie przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego w świetle orzeczenia TSUE C-383/18, Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2019, nr 8
Wiewiórowska A., European contract law in the EU Court of Justice’s case law, [w:] European Contract Law and the Creation of norms. European Law and Theory, t. 5, red. S. Grundman, M. Grochowski, Intersentia 2021
Wiśniewski T., Umowa agencyjna według Kodeksu cywilnego, Warszawa 2001
Wójtowicz E., Jednostronnie profesjonalne umowy pośrednictwa handlowego a regulacja kodeksu cywilnego o umowie agencyjnej i umowie zlecenia — uwagi na tle wybranych umów, Acta Universitatis Wratislaviensis 2020, nr 3978
Wysota K., Banki mierzą się z wyrokiem TSUE, Puls Biznesu z 27.10.2019 r.
Prof. dr hab. Joanna Haberko
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Sytuacja małoletniego uczestnika eksperymentu medycznego. Uwagi na tle nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty
Artykuł zawiera analizę dopuszczalności poddawania małoletniego eksperymentom medycznym w świetle znowelizowanych przepisów ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Autor podejmuje problematykę godności i autonomii małoletniego w kontekście możliwości wykorzystania jego sytuacji faktycznej i prawnej w związku z poddaniem go eksperymentom medycznym. Analizie poddane zostały przesłanki przedmiotowe i podmiotowe legalności eksperymentów medycznych. Autor analizuje także dopuszczalność wyrażenia zgody przez małoletniego po ukończeniu 13. roku życia. Kluczowa pozostaje kwestia podejmowania decyzji i wyrażania woli przez przedstawicieli ustawowych małoletniego, zwłaszcza wówczas, gdy nie są zgodni w zakresie poddania dziecka eksperymentowi badawczemu oraz dopuszczalność nieterapeutycznych eksperymentów badawczych na dzieciach. Autor ukazuje też instrumenty służące zabezpieczeniu interesów podmiotów słabszych poddawanych eksperymentom medycznym.
Słowa kluczowe: eksperyment medyczny, zgoda, małoletni, godność, autonomia
The Situation of a Minor Participant of a Medical Experiment. Remarks Against the Background of Amendments to the Act on the Professions of Physician and Dental Surgeon
The article contains an analysis of the admissibility of conducting medical experiments on minors in the light of the amended provisions of the Act on the Professions of Physician and Dental Surgeon. The author deals with the issues of the dignity and autonomy of a minor in the context of the possibility of using the minor’s factual and legal situation in connection with being subjected to medical experiments. The objec-tive and subjective premises of the legality of medical experiments are analysed. The author also analyses the admissibility of the minor giving consent from the age of 13. The most important issue is still that of legal guardians of the minor making decisions and expressing will, especially when they disagree between themselves about subjecting the child to a research experiment, and the admissibility of non-therapeutic research experiments on children. The author also shows instruments to protect the interests of weaker persons subjected to medical experiments.
Keywords: medical experiment, consent, minor, dignity, autonomy
Bibliografia
Beauchamp T.L., Childress J.F., Principles of Biomedical Ethics, Oxford 2001
Bernatek-Zaguła I., Pacjent-konsument czy podopieczny?, Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji 2004, t. LX
Biesaga T., Autonomia lekarza i pacjenta a cel medycyny, „Medycyna Praktyczna” 2005, nr 6
Błachut M., Autonomia podmiotu a neutralność moralna prawa, [w:] Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Autonomia prawa a stanowiska teorii i filozofii prawa, red. J. Helios, Wrocław 2003
Bogdandy A. von, Villarreal P., International Law on Pandemic Response: A First Stocktaking in Light of the Coronavirus Crisis, MPIL Research Paper 2020, nr 7
Bogucka M., Badania kliniczne produktów leczniczych a eksperyment medyczny w kontekście rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 536/2014, Krajowa Rada Sądownictwa 2018, nr 3–4
Bołoz W., Bioetyka i prawa człowieka, Warszawa 2007
Bosek L., Anti-Epidemic Emergency Regimes under Polish Law in Comparative, Historical and Jurisprudential Perspective, European Journal of Health Law 2021, nr 28
Chyrowicz B., Bioetyka. Anatomia sporu, Kraków 2015
Czarkowski M., Różyńska J., Świadoma zgoda na udział w eksperymencie medycznym. Poradnik dla badacza, Warszawa 2008
Czarny P., Opinia prawna w sprawie zgodności z Konstytucją RP projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie badań klinicznych produktów leczniczych stosowanych u ludzi oraz uchylenia dyrektywy 2001/20/WE1, Zeszyty Prawnicze 2012, nr 4
Dudzińska A., Wymagana informacja udzielana pacjentowi, PiP 2008, nr 8
Dworkin G., The Theory and Practice of Autonomy, Cambridge 1988
Gajda J. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020
Gajda J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Akty stanu cywilnego. Komentarz, Warszawa 2002
Gałuszka M., Bioetyczny kontekst zakłóceń komunikowania się lekarza z pacjentem, [w:] Komunikowanie się lekarza z pacjentem, Wrocław 2000
Gawilicz K., Rohrbon B., Edukacja przedszkolna: pytania o demokrację, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa 2014
Gromski W., Autonomia i instrumentalny charakter prawa, Wrocław 2000
Haberko J., Wojcieszak A., Autonomia pacjenta a obowiązek informacyjny lekarza, Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. E. Stein 2018, nr 19–20
Haberko J., Badania kliniczne dzieci, [w:] System Prawa Medycznego, red. M. Safjan, L. Bosek,, t. IV, Prawo farmaceutyczne, red. J. Haberko, Warszawa 2019
Haberko J., Cywilnoprawna ochrona dziecka poczętego a stosowanie procedur medycznych, Warszawa 2010
Haberko J., Mularski K., Uwagi o wybranych problemach umów o świadczenie usług przez lekarza i radcę prawnego [w:] Zawody zaufania publicznego? Wybrane zagadnienia odpowiedzialności zawodowej radców prawnych i lekarzy, red. J. Sobczak, J. Skrzypczak, M. Urbaniak, Poznań 2015
Haberko J., Prawnomedyczne relacje rodzice-dziecko-Państwo w: Dziecko-rodzice-państwo w kontekście świadczeń zdrowotnych, edukacyjnych i przemocy domowej, red. M. Łączkowska-Porawska, Warszawa 2020
Hirschfeld S.,. Kennedy Shriver E., Paediatric Clinical Research: Examples of different models, Pharmaceuticals Policy and Law 2010, nr 12
Iwańska B., Warunki prawne dopuszczalności eksperymentów medycznych, PiP 2000, nr 2
Janiszewska B., Zgoda na udzielenie świadczenia zdrowotnego. Ujęcie wewnątrzsystemowe, Warszawa 2013
Kodish E., Pediatric Ethics and Early-Phase Childhood Cancer Research: Conflicted Goals and the Prospect of Benefit, Accountability in Research 2003, nr 10
Kosonoga-Zygmunt J., Zgoda rodziców na udzielenie świadczenia zdrowotnego małoletniemu pacjentowi, Prokuratura i Prawo 2018, nr 5
Krajewski R., Funkcjonowanie świadomej zgody w relacjach lekarz – pacjent, [w:] Realizacja zasady informed consent w kontekście relacji lekarz – pacjent. Wyzwania i bariery rozwojowe w Polsce, red. S. Torciuk, Warszawa 2012
Kubiak R., Kontratyp dozwolonego eksperymentu w świetle teorii kolizji dóbr i opłacalności społecznej, PiP 2005, nr 12
Kubiak R., Nowe uwarunkowania prawne przeprowadzania eksperymentów medycznych, Przegląd Sądowy 2021, nr 1
Kubiak R., Prawo medyczne, Warszawa 2010
Kubiak R., Zbieg kontratypu dozwolonego eksperymentu z innymi okolicznościami wyłączającymi bezprawność, PiP 2002, nr 11
Kubiak R., Zgoda uczestnika eksperymentu, cz. 1, Prawo i Medycyna 2000, nr 8
Kwiatkowski W., Między deontologią a autonomią pacjenta, [w:] Komunikowanie się lekarza z pacjentem, Wrocław 2000
Lachassinne E. i in., SARS-CoV-2 transmission among children and staff in daycare centres during a nationwide lockdown in France: a cross-sectional, multicentre, seroprevalence study, Lancet Child Adolesc Health 2021, nr 5
Laxminarayan R. i in., Epidemiology and transmission dynamics of COVID-19 in two Indian states, Science 2020, vol. 370
Lederer S.E., Children as Guinea Pigs: Historical Perspectives, Accountability in Research 2003, nr 10
Lee B., Raszka Jr. W.V., COVID-19 transmission and children: The child is not to blame, Pediatrics 2020, vol. 146
Liszewska A., Prawnokarna ochrona prawa pacjenta do samostanowienia, Kontrola Państwowa 1996, nr 3
Liszewska A., Zgoda pacjenta na zabieg leczniczy, PiP 1997, nr 1
Łuków P., Granice zgody: autonomia zasad i dobro pacjenta, Warszawa 2005
Michałek-Janiczek A., Autonomia małoletniego w zakresie leczenia, PiP 2009, nr 10
Mularski K., Problematyka przeszczepu od małoletniego żywego dawcy, PiP 2013, nr 7
Nowacka M., Filozoficzne podstawy zasady autonomii pacjenta, Problemy Higieny Epidemiologii 2008, nr 3
Pacian J., Charakter prawny zgody pacjenta małoletniego na czynność medyczną, Przegląd Prawa Publicznego 2017, nr 11
Safjan M., Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny, Warszawa 1998
Safjan M., Prawo polskie a Europejska Konwencja Bioetyczna, Prawo i Medycyna 2000, nr 5
Sakowski K., [w:] Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, red. E. Zielińska, Warszawa 2008
Sakowski K., Legalność eksperymentu medycznego, Prokuratura i Prawo 2002, nr 9
Słyk J., Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka w przypadku braku porozumienia rodziców (art. 97 § 2 k.r.o.), Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne 2013, nr 14
Słyk J., Zezwolenie (zgoda) sądu opiekuńczego na udzielenie świadczenia zdrowotnego małoletniemu pacjentowi (art. 32 i 34 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty), Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne 2016, nr 25
Sobczak J., Zawody zaufania publicznego. Regulacja konstytucyjna i jej konsekwencje, [w:] Zawody zaufania publicznego? Wybrane zagadnienia odpowiedzialności zawodowej radców prawnych i lekarzy, red. J. Sobczak, J. Skrzypczak, M. Urbaniak, Poznań 2015
Stockmann i inUse of Modeling and Simulation in the Design and Conduct of Pediatric Clinical Trials and the Optimization of Individualized Dosing Regimens, CPT Pharmacometrics Syst. Pharmacol 2015, nr 4
Świderska M., Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Toruń 2007
Szatkowski S., Autonomia pacjenta, Etyka 1998, nr 31
Wnukiewicz-Kozłowska A., Eksperyment medyczny na organizmie ludzkim w prawie międzynarodowym i europejskim, Dom Wydawniczy ABC 2004
Wojcieszak A., Autonomia pacjenta z zaburzeniami psychicznymi, Warszawa 2021
Wyness M., Childhood and society: An introduction to the sociology of childhood, New York 2006
Zajdel J., Zajdel R., Dzieci i ryby głosu nie mają – prawa małoletniego w procesie leczenia, Standardy Medyczne/Pediatria 2009, t. 6
Prof. dr hab. Adam Doliwa
Uniwersytet w Białymstoku
Dr Robert Król
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Konstrukcja i funkcje osoby prawnej w litewskim prawie cywilnym (wnioski porównawcze dla prawa polskiego)
Przedmiotem artykułu jest normatywna konstrukcja i funkcje osoby prawnej jako podmiotu prawa cywilnego a jego celem jest ustalenie, jakie wnioski w tym zakresie można wyciągnąć na tle porównawczym, w świetle regulacji obowiązujących w litewskim i polskim prawie cywilnym. Autorzy artykułu stawiają tezę, że wprowadzenie możliwości tworzenia „nienazwanych” osób prawnych już na poziomie kodeksu cywilnego jest pożądaną formą zapewnienia większej swobody uczestnikom obrotu cywilnoprawnego. Jednocześnie w artykule przedstawiono szereg postulatów stanowiących propozycję uregulowania sposobu tworzenia takiej kategorii osób prawnych w sposób dostosowany do polskiego systemu prawa prywatnego, wskazując przy tym na zasadność połączenia dwóch metod regulacji osobowości prawnej: koncepcji normatywnej i metody uregulowania cech osób prawnych.
Słowa kluczowe: podmiotowość cywilnoprawna, osobowość prawna, osoba prawna, normatywna metoda regulacji osób prawnych, metoda regulacji ogólnych cech osób prawnych, analiza prawnoporównawcza
The Construction and Functions of a Legal Person in Lithuanian Civil Law (Comparative Conclusions for Polish Law)
The subject of the article is the normative construction and functions of a legal person as a subject of civil law and its aim is to determine what conclusions can be drawn in this respect against a comparative law background, in the light of the applicable provisions of Lithuanian and Polish civil law. The authors of the article put forward the thesis that introducing the possibility to create ‘innominate' legal persons (i.e. ones not defined in law) already at the level of the Civil Code is a desirable form of providing greater freedom to participants of civil law transactions. At the same time, the article presents a number of postulates constituting a proposal how to regulate the way such a category of legal persons is to be created in a manner consistent with the Polish private law system, while arguing that it is expedient to combine two methods of regulating legal personality: the normative method and the method of regulating the characteristics of legal persons.
Keywords: quality of being a subject of civil law, legal personality, legal person, normative method of regulation of legal persons, method of regulation of general characteristics of legal persons, comparative law analysis
Bibliografia
Abramavičius A., Ir kiti. Baudžiamoji teisė, Wilno 1998
Abramavičius A., Mikelėnas V., Įmonių vadovų teisinė atsakomybė, Wilno 1998
Bitinaitė V., Mokomasis anglų-lietuvių kalbų teisės terminų žodynas, Wilno 1999
Carpenter C.E., Should the Doctrine of Ultra Vires be Discarded?, Yale Law Journal 1923
Dine J., Company law, Macmillan Law Masters 1994
Doliwa A., Osobowość prawna jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2012
Doliwa A., Podmiotowość prawna na tle podziału prawa na prywatne i publiczne, Studia Prawnicze KUL 2020, nr 3
Filipek J., O podmiotowości administracyjnoprawnej, PiP 1961, nr 2
Frąckowiak J., Podmiotowość spółek osobowych, [w:] II Kongres Notariuszy Rzeczpospolitej Polskiej. Referaty i opracowania, red. R. Sztyk, Poznań–Kluczbork 1999
Frąckowiak J., Osoby w projekcie Kodeksu cywilnego, Przegląd Sądowy 2010, nr 19
Frąckowiak J., Podmiot gospodarczy. Kilka uwag o konsekwencjach wyodrębniania tej kategorii podmiotowej w prawie cywilnym, [w:] Spółka jako podmiot gospodarczy, red. J. Frąckowiak, Acta Universitatis Wratislaviensis 1995, nr 1770
Gołąb S., Istota osoby prawnej, Przegląd Prawa i Administracji 1925, nr 1–4
Gudowski J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Księga I. Część ogólna, Warszawa 2021
Gutowski M., Problematyka zdolności prawnej wspólnoty mieszkaniowej (na tle orzecznictwa SN), PiP 2009, nr 2
Harno A.J., Privileges And Powers of a Corporation and The Doctrine of Ultra Vires, Yale Law Journal 1925
Jezioro J., Osoba prawna, [w:] Mała encyklopedia prawa, red. U. Kalina-Prasznic, Warszawa 2005
Katner W.J., Kupiec, podmiot gospodarczy, przedsiębiorca – ewolucja pojęciowa, Gdańskie Studia Prawnicze 1999, t. V
Katner W.J., Podwójna czy potrójna podmiotowość w prawie cywilnym?, [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, Kraków 2005
Klein A., Ewolucja instytucji osobowości prawnej, [w:] Tendencje rozwoju prawa cywilnego, red. E. Łętowska, Ossolineum 1983
Klein A., Ewolucja instytucji osobowości prawnej, [w:] E. Łętowska (red.), Tendencje rozwoju prawa cywilnego – zbiór studiów, Ossolineum 1983
Kosik J., O podstawowych pojęciach związanych ze zdolnością osób prawnych w prawie cywilnym, Acta Universitatis Wratislaviensis 1964, Prawo XII, nr 19
Kosik J., Zdolność prawna osoby prawnej w projekcie kodeksu cywilnego PRL, Warszawa 1961
Kosikowski C., Pojęcie przedsiębiorcy w prawie polskim, PiP 2001, nr 4
Księżak P., Wojtczak S., Prawo autorskie wobec sztucznej inteligencji (próba alternatywnego spojrzenia) PiP 2021, nr 2
Lic J., Spółka cywilna. Problematyka podmiotowości prawnej, Warszawa 2013
Lonienė M., Bendrijų veiklos sutarties teisinė kvalifikacija, Teisė 2016, nr 99
Łętowska E., Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1994
Meškys L., Juridinių Asmenų Administracinė Atsakomybė: Kaltės Nustatymo Problemos Ir Sprendimo Būdai, Jurisprudencija, Mokslo darbai 2006, nr 4
Mikelėnas V., Civilinė teisė, Kaunas, Vijusta 1998
Mikalonienė L.,Mikelėnas V., Miliauskas P, Mitkevičius V., Tikniūtė A., Įmonių teisinių formų konvergencija ir divergencija: ar Lietuvos teisinis reglamentavimas yra patrauklus tarptautiniame kontekste?, Wilno 2017
Mróz T., Niektóre problemy teoretycznej konstrukcji umowy spółki cywilnej i jawnej, Studia Prawnicze 1986, nr 3–4
Pazdan M., Osobowość prawna, [w:] Wielka encyklopedia prawa, red. E. Smoktunowicz, C. Kosikowski, Warszawa–Białystok 2000
Petkevičius P., Administracinė atsakomybė, Wilno 1996
Płonka E., Mechanizm łączenia skutków działań prawnych z osobami prawnymi na przykładzie spółek kapitałowych, Wrocław 1994
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne, Warszawa 2017
Safjan M. (red.), System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2019
Šedbaras S., Administracinė atsakomybė. Paskaitų konspektas, Vilnius: LTU 2002
Silver D., Singh S., Precup D., Sutton R.S., Reward is enough, Artificial Intelligence 2021, nr 299
Szczepaniak R., Nadużycie prawa do posługiwania się formą osoby prawnej, Toruń 2009
Wąsowicz W., Powstawanie osoby prawnej. Praktyka uzyskiwania osobowości prawnej, Warszawa 2002
Ziembiński Z., O metodzie analizowania stosunku prawnego, PiP 1967, nr 2
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1988
Prof. dr hab. Piotr Radziewicz
Politechnika Warszawska
Konstytucyjne prawo intertemporalne
Kwestia intertemporalna towarzyszy każdej zmianie prawa. Dotyczy to również prawa konstytucyjnego. Przepisy intertemporalne rozróżniają zakres obowiązywania starej i nowej konstytucji oraz określają czasowe skutki zmiany konstytucji. Celem artykułu jest przedstawienie całościowej koncepcji konstytucyjnego prawa intertemporalnego, które może być zastosowane również do Konstytucji RP z 1997 r. Analiza dotyczy kwestii mocy prawnej konstytucyjnego prawa intertemporalnego i jego związku z pojęciem prawa obowiązującego, prawa wstecznego i aksjologicznymi uwarunkowaniami zmiany prawa. Jednym z głównych zagadnień było ustalenie dyrektywy konstytucyjnego prawa intertemporalnego oraz uzasadnienie jego zasadności.
Słowa kluczowe: prawo intertemporalne, konstytucja, wykładnia konstytucji, zmiana konstytucji, prawo konstytucyjne
Intertemporal Constitutional Law
The intertemporal issue accompanies every change of law. It also concerns constitutional law. Intertemporal rules distinguish the scope of application of the old and the new constitution, and define temporal effects of constitutional amendments. The aim of this article is to present a comprehensive concept of intertemporal constitutional law, which can also be applied to the Constitution of the Republic of Poland of 1997. The analysis concerns the issue of legal force of constitutional intertemporal law and its relation to the concept of binding law, retroactive law, and axiological conditions for amending the law. One of the main issues was determining the implicit directive of intertemporal constitutional law and justifying its legitimacy.
Keywords: intertemporal law, constitution, constitutional interpretation, constitutional amendment, constitutional law
Bibliografia
Banaszak B., Uwagi o zmianie konstytucji, Przegląd Sejmowy 1995, nr 2
Bień-Kacała A., Informal Constitutional Change. The Case of Poland, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2017, nr 6
Bogucka I., Bogucki S., O derogacji i pojęciach pokrewnych, PiP 1992, nr 6
Florczak-Wątor M., Intertemporalne skutki orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Znaczenie wyroków Trybunału Konstytucyjnego dla tekstu jednolitego ustawy, red. M. Laskowska, Warszawa 2017
Florczak-Wątor M., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006
Galster J., Lis-Staranowicz D., Doktryna zastępowalności konstytucji. Ratione materiae wobec ratione temporis, PiP2016, nr 10
Garlicki L., Normy konstytucyjne względnie niezmienialne, [w:] Charakter i struktura norm Konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997
Garlicki L., Trybunał Konstytucyjny a wejście w życie nowej konstytucji, PiP 1997, nr 11
Gonera K., Łętowska E., Wieloaspektowość następstw stwierdzania niekonstytucyjności, PiP 2008, nr 5
Grabowski A., Naleziński B., Kłopoty z obowiązywaniem. Uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Studia z filozofii prawa, red. J. Stelmach, Kraków 2001
Grabowski J.P., W sprawie zakresu temporalnego obowiązywania prawa. Artykuł polemiczny, PiP 2004, nr 4
Guastini R., A theory of derogation (with special reference to Italian law), [w:] Automated analysis of legal texts logic, informatics, law, red. A.A. Martino, F.S. Natali, Amsterdam 1986
Hermann M., Derogacja w analizach teoretycznoprawnych, Poznań 2012
Jackowski M., Transformacja ustrojowa po 1989 roku a zmiany prawa, PiP 2004, nr 5
Kaleta K.J., Ograniczenia władzy ustrojodawczej w demokracji konstytucyjnej, PiP 2018, nr 12
Kanarek B., Analiza teoretyczna pojęcia „derogacja”, [w:] Zmiany społeczne z zmiany w prawie. Aksjologia, konstytucja, integracja europejska, red. L. Leszczyński, Lublin 1999
Kanarek B., Teoretyczne ujęcia derogacji, Szczecin 2004
Kelsen H., Derogation, [w:] Essays in Jurisprudence in Honour of Roscoe Pound, red. R.A. Newman, Indianapolis–New York 1962
Korycka-Zirk M., Interpretacyjna zmiana konstytucji, [w:] Prawo i polityka w sferze publicznej. Perspektywa wewnętrzna, red. P. Jabłoński, J. Kaczor, M. Pichlak, Wrocław 2017
Kukuryk K., Obowiązywanie normy prawa stanowionego w czasie, [w:] Zmiany społeczne z zmiany w prawie. Aksjologia, konstytucja, integracja europejska, red. L. Leszczyński, Lublin 1999
Lang W., Obowiązywania prawa, Warszawa 1962
Laskowska M., Dostosowanie prawa do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., Warszawa 2010
Laskowska M., Pojęcie zmiany konstytucji, PiP 2018, nr 12
Łętowska E., Polityczne aspekty prawa intertemporalnego, [w:] Państwo – prawo – obywatel. Zbiór studiów dla uczczenia 60-lecia urodzin i 40-lecia pracy naukowej Profesora Adama Łopatki, red. J. Łętowski, W. Sokolewicz, Wrocław 1989
Łętowska E., Wprowadzenie, [w:] Prawo intertemporalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, red. E. Łętowska, K. Osajda, Warszawa 2008
Mikołajewicz J., Prawo intertemporalne w okresie transformacji, [w:] Zmiany społeczne z zmiany w prawie. Aksjologia, konstytucja, integracja europejska, red. L. Leszczyński, Lublin 1999
Mikołajewicz J., Prawo intertemporalne w państwie prawnym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2015, nr 4
Mikołajewicz J., Prawo intertemporalne. Zagadnienia teoretycznoprawne, Poznań 2000
Munzer S.R., A Theory of Retroactive Legislation, Texas Law Review 1982, vol. 61, nr 3
Pałecki K., O użyteczności pojęcia kultura prawna, PiP 1974, nr 2
Pietrzykowski T., Podstawy prawa intertemporalnego. Zmiany przepisów a problem stosowania prawa, Warszawa 2011
Pietrzykowski T., Temporalny zakres obowiązywania prawa, PiP 2003, nr 4
Pietrzykowski T., Wsteczne działanie prawa i jego zakaz, Kraków 2004
Roznai Y., Unconstitutional Constitutional Amendments. The Limits of Amendment Powers, Oxford University Press 2019
Sampford Ch., Retrospectivity and the Rule of Law, Oxford 2006
Sokolewicz W., O gradacji zmian konstytucji, [w:] Konstytucja. Wybory. Parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi, red. L. Garlicki, Warszawa 2000
Smolak M., Zmiana paradygmatu interpretacyjnego w okresie transformacji ustrojowej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1998, nr 3–4
Stawecki T., Autonomous Constitutional Interpretation, International Journal for the Semiotics of Law 2012, nr 25
Tuleja P., Konstytucyjne podstawy prawa intertemporalnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1997, nr 1
Wiącek M., Zakaz retroakcji Konstytucji, Przegląd Legislacyjny 2014, nr 4
Wiącek M., Znaczenie stosowania Konstytucji marcowej w Polsce Ludowej dla orzecznictwa sądów i Trybunału Konstytucyjnego III RP, Warszawa 2012
Wojtczak S., Kilka uwag o aksjologicznym aspekcie zasady lex retro non agit, [w:] Zmiany społeczne z zmiany w prawie. Aksjologia, konstytucja, integracja europejska, red. L. Leszczyński, Lublin 1999
Wronkowska S., O stanowieniu i ogłaszaniu prawa oraz o kulturze prawnej, PiP 2007, nr 4
Wronkowska S., Hermann M., Problematyka intertemporalna prawa konstytucyjnego. Zagadnienia podstawowe, [w:] Problematyka intertemporalna w prawie. Zagadnienia podstawowe. Rozstrzygnięcia intertemporalne. Geneza i funkcje, red. J. Mikołajewicz, Warszawa 2015
Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Kraków 2003
Zubik M., Efekt derogacyjny przepisów konstytucyjnych. Kilka uwag po 7 latach obowiązywania ustawy zasadniczej III RP, Przegląd Legislacyjny 2005, nr 2
Prof. dr hab. Piotr Kardas
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
O osobliwościach przestępstw abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo
Opracowanie zawiera analizy dotyczące kryteriów podziału przestępstw na formalne i materialne oraz konkretnego i abstrakcyjnego narażenia. Charakteryzuje znaczenie i funkcję obu kategoryzacji oraz relacje zakresowe pomiędzy wyodrębnianymi na podstawie przyjmowanych kryteriów kategoriami przestępstw. Odwołując się do dogmatycznej analizy znamion typu czynu zabronionego oraz funkcji dobra prawnego przedstawia tezę, że powyższe podziały oparte są na odmiennych przesłankach oraz pełnią różne funkcje. Podział na przestępstwa materialne i formalne związany jest z wykreśleniem podlegających dowodowemu ustaleniu przesłanek odpowiedzialności karnej. Podział na przestępstwa konkretnego i abstrakcyjnego narażenia eksponuje natomiast konsekwencje zachowania sprawcy dla chronionego przez dany typ czynu zabronionego dobra prawnego. Służy również ustaleniu relacji między zachowaniem sprawczym a dobrem prawnym. Charakterystyka obu podziałów oraz znaczenie relacji zachowania do dobra prawnego stanowią podstawę twierdzenia, że do przestępstw formalnych mających jednocześnie status abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo znajdują zastosowanie reguły postępowania z dobrem prawnym. Są źródłem rekonstrukcji zakresu zastosowania oraz zakresu normowania normy sankcjonowanej. Pełnią także funkcję uadekwatniającą zakres kryminalizacji.
Słowa kluczowe: przestępstwa abstrakcyjnego narażenia, przestępstwa konkretnego narażenia, dobro prawne, reguły postępowania z dobrem, skutek, norma sankcjonowana, norma sankcjonująca, zdatność do naruszenia, zagrożenie dla dobra prawnego, stan niebezpieczeństwa
On the Peculiarity of Crimes of Exposing to Abstract Danger
This article analyses the criteria for the division of crimes into formal and material ones, as well the division of crimes into ones of exposing to abstract or imminent danger. The article reflects on the meaning and function of both categorizations. It also analyses relationships and overlaps between the crimes separated on the basis of their current elements or criteria for their commission. While making references to dogmatic analysis of elements of a crime, the article presents a hypothesis that the abovementioned divisions are based on different considerations and fulfill different functions. The division into formal and material crimes is related to the deletion of the grounds for criminal liability that must be determined on the basis of evidence. On the other hand, the division into crimes of exposing another to abstract danger and exposing another to imminent danger emphasizes the consequences of the perpetrator’s behaviour for the protected legal interest. Moreover, it helps to identify the relationship between the perpetrator and the legal interest. The characteristics of both divisions and the importance of the relationship between the behaviour and the legal good are the basis for the claim that rules for the treatment of the legal interest should be applied to formal crimes of exposing another to abstract danger. These rules are the source for reconstructing the scope of application of the sanctioned norm, while also serving the function of justifying the scope of penalization.
Keywords: crimes of exposing to abstract danger, crimes of exposing to imminent danger, legal interest, rules for the treatment of legal interest, consequence, sanctioned norm, sanctioning norm, ability to be infringed, threat to a legal interest, situation of danger
Bibliografia
Bielski M., Naruszenie reguł ostrożności czy nadmierna ryzykowność zachowania jako właściwe kryterium prawnokarnego przypisania skutku, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2004, nr 1.
Buchała K., A. Zoll A., Polskie prawo karne, Warszawa 1997
Dąbrowska-Kardas M., Analiza dyrektywalna przepisów części ogólnej kodeksu karnego, Warszawa 2012
Gardocki L., Pojęcie przestępstwa i podziały przestępstw w polskim prawie karnym, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G 2013, t. 60, nr 2
Giezek J., Gruszecka D., Prawnokarne (obiektywne) przypisanie narażenia dobra prawnego na niebezpieczeństwo, [w:] Kryminalizacja narażenia dobra prawnego na niebezpieczeństwo, red. J. Majewski, Warszawa 2015
Giezek J., Kardas P., Przepisy karne kodeksu spółek handlowych, Kraków 2003
Giezek J., Kardas P., Sporne problemy przestępstwa działania na szkodę spółki na tle aktualnych wymagań teorii i praktyki, Palestra 2002, nr 9–10
Giezek J., Narażenie na niebezpieczeństwo oraz jego znaczenie w konstrukcji czynu zabronionego, Przegląd Prawa i Administracji 2002, t. I
Graul E., Abstrakte Gefaehrdungsdelikte und Praesumptionen im Strafrecht, Berlin 1991
Gruszecka D., Ochrona dobra prawnego na przedpolu jego naruszenia. Analiza karnistyczna, Warszawa 2012
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017
Hryniewicz E., Przestępstwa abstrakcyjnego i konkretnego zagrożenia dóbr prawnych, Warszawa 2012
Hryniewicz E., Skutek w prawie karnym, Prokuratura i Prawo 2013, nr 7–8
Kaczmarek T., Dobro prawne i społeczna szkodliwość czynu, [w:] System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, red. R. Dębski, Warszawa 2013
Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2012, nr 4
Kardas P., Odpowiedzialność za nadużycie władzy publicznej w przypadku niezawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, Prokuratura i Prawo 2007, nr 7–8
Kardas P., Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie, Kraków 2001
Królikowski M., Kilka refleksji o gwarancyjnej roli dogmatyki karnistycznej, [w:] Pro dignitate legis et maiestate iustitiae. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Witolda Kuleszy, red. A. Liszewska, J. Kulesza, Łódź 2020
Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, Warszawa 2015
Majewski J., Prawnokarne przypisywanie skutku przy zaniechaniu, Kraków 1997
Małecki M., Przypisanie winy. Podstawy teorii ekskulpantów, Kraków 2019
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2009
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2011
Matczak M., Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego, Warszawa 2019
Pilch A., Między ochroną a wolnością: granice prawa karania w przestępstwach abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo, [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, t. II, Warszawa 2012
Pohl Ł., Struktura normy sankcjonowanej, Poznań 2007
Spotowski A., Funkcja niebezpieczeństwa w prawie karnym, Warszawa 1990
Spotowski A., Karalność w razie braku zagrożenia dobra prawnego, PiP 1988, nr 7
Tarapata Sz., Przypisanie sprawstwa skutku w sensie dynamicznym w polskim prawie karnym, Kraków 2019, s. 71 i n.
Tuleja P., Zasada proporcjonalności jako podstawa prawnokarnej ingerencji w prawa jednostki, [w:] Kryminalizacja narażenia dobra prawnego na niebezpieczeństwo, red. J. Majewski, Warszawa 2015
Wronkowska S., Zieliński M., O korespondencji dyrektyw redagowania i interpretowania tekstu prawnego, Studia Prawnicze 1985, nr 3–4
Wróbel W., Przestępstwa abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo – perspektywa konstytucyjna i kryminalnopolityczna, [w:] Kryminalizacja narażenia dobra prawnego na niebezpieczeństwo, red. J. Majewski, Warszawa 2015
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010
Zieschang F., Die Gefaehrdungsdelikte, Berlin 1998
Zoll A., Odpowiedzialność karna za czyn niesprowadzający zagrożenia dla dobra prawnego, [w:] Formy stadialne i postacie zjawiskowe popełnienia przestępstwa, red. J. Majewski, Toruń 2007
Prof. dr hab. Mariusz Nawrocki
Uniwersytet Szczeciński
Wykonanie probacyjnego obowiązku naprawienia szkody o charakterze majątkowym (art. 72 § 2 k.k.)
Artykuł dotyczy zmian prawnych odnoszących się do uregulowanego w prawie karnym obowiązku naprawienia szkody oraz ich wpływu na postrzeganie tej konstrukcji. Na podkreślenie zasługuje bowiem to, że zmiany te następowały na przestrzeni obowiązywania wszystkich polskich kodyfikacji prawa karnego, przy czym zmiany w obecnym kodeksie karnym poszły najdalej. Zmienił się nie tylko sam charakter obowiązku naprawienia szkody, ale również zmienił się sposób jego wykonania. W zakresie tytułowego zagadnienia szczególnego znaczenia nabiera problematyka nadania klauzuli wykonalności na orzeczenie zawierające rozstrzygnięcie o obowiązku naprawienia szkody w ramach zastosowanej wobec sprawcy probacji. Przyjąć bowiem należy, że wykonalność takiego orzeczenia (i zawartego w nim rozstrzygnięcia) rozpoczyna się z chwilą uzyskania przez to orzeczenie statusu prawomocności.
Słowa kluczowe: prawo karne, obowiązek naprawienia szkody, kompensacja, probacja, klauzula wykonalności, obowiązek probacyjny
Discharging the Probation Obligation of Redressing Non-Financial Damage
The article concerns legislative amendments relating to the obligation, regulated in criminal law, to redress the damage and the impact of these amendments on the perception of this construction. It is worth emphasizing that they were introduced over the course of all Polish codifications of criminal law, with amendments to the current Penal Code being the most far-reaching. Not only has the nature of the obligation to redress the damage changed, but the way in which it is executed changed as well. As for the titular issue, granting an enforceability clause to a judgment containing a determination on the obligation to redress the damage under probation applied to the perpetrator is of particular importance. It should be assumed that the enforceability of such a judgment (and the determination it contains) begins when the judgment becomes legally valid.
Keywords: criminal law, obligation to redress damage, compensation, probation, enforceability clause, probation obligation
Bibliografia
Bieńkowska E., Obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia w prawie karnym (kontrowersje i wątpliwości), PiP 2012, nr 8
Citowicz R., Pieszczek M., Obowiązek naprawienia szkody jako środek karny a roszczenia cywilnoprawne, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2012, t. XXVIII
Daszkiewicz W., Naprawienie szkody w prawie karnym, Warszawa 1972
Dukiet-Nagórska T., Obowiązek naprawczy a specyfika prawa karnego, [w:] Idea sprawiedliwości naprawczej a zasady kontynentalnego prawa karnego, red. T. Dukiet-Nagórska, Warszawa 2016
Gensikowski P., Nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniom co do roszczeń majątkowych wydanym w procesie karnym – uwagi na tle zmian ustawowych dokonanych w 2015 r., Przegląd Sądowy 2018, nr 1
Gostyński Z., Obowiązek naprawienia szkody w nowym ustawodawstwie karnym, Kraków 1999
Gostyński Z., Zobowiązanie skazanego do naprawienia szkody jako orzeczenie co do roszczeń majątkowych, Palestra 1971, nr 5
Huminiak T., Możliwość nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu zobowiązującemu do naprawienia szkody wydanemu w trybie art. 72 § 2 k.k. – uwagi na tle rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Probacja 2011, nr 1
Jakubecki A. i in. (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. II, Komentarz do art. 730–1217, Warszawa 2017
Janiszewski B., Kompensacja szkód jako zadanie prawa karnego, [w:] Księga Jubileuszowa z okazji 15-lecia Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, red. Z. Ofiarski, Szczecin 2004
Jastrzębski J., Koniewicz A., Wymagalność roszczeń, Przegląd Prawa Handlowego 2006, nr 5
Jaworska-Wieloch A., Przymusowa egzekucja karnoprawnego orzeczenia o naprawieniu szkody, [w:] Konsensualizm i kompensacja o podstawy odpowiedzialności karnej, red. I. Sepioło-Jankowska, Warszawa 2016
Jaworska-Wieloch A., Sprawiedliwość naprawcza w postępowaniu wykonawczym, [w:] Idea sprawiedliwości naprawczej a zasady kontynentalnego prawa karnego, red. T. Dukiet-Nagórska Warszawa 2016
Klubińska M., Środki kompensacyjne i obowiązek naprawienia szkody przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary i warunkowym umorzeniu postępowania karnego, [w:] Dochodzenie roszczeń cywilnych a proces karny, red. A. Lach, Warszawa 2018
Kolarz B., Literski M., Sączek K., Obowiązki probacyjne (istota, założenia, cele oraz stosowanie w praktyce sądowej), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2018, nr 1
Łukaszewicz M., Ostapa A., Obowiązek naprawienia szkody – wybrane zagadnienia, Prokuratura i Prawo 2001, nr 9
Marciniak A., Sądowe postępowanie egzekucyjne, Warszawa 2011
Marcinkowski W., Termin wykonalności orzeczeń sądowych w przedmiocie roszczeń majątkowych wynikających z zastosowania środków karnych bądź nałożenia obowiązków probacyjnych, Przegląd Sądowy 2005, nr 2
Muszyńska A., Wybrane aspekty probacyjnego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2013, t. XXX
Olszewska M., Obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę orzekany w ramach środków związanych z poddaniem sprawcy próbie na podstawie kodeksu karnego, Probacja 2016, nr 4
Pilarczyk Ł., Naprawienie szkody jako obowiązek probacyjny, [w:] Konsensualizm i kompensacja o podstawy odpowiedzialności karnej, red. I. Sepioło-Jankowska, Warszawa 2016
Pilarczyk Ł., Obowiązek naprawienia szkody w prawie karnym, Poznań 2019
Postulski K., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2017
Rosengarten F., Obowiązek naprawienia szkody z art. 75 k.k. i niektóre jego cywilnoprawne aspekty, Nowe Prawo 1973, nr 10
Sławicki P., Postępowanie klauzulowe. Art. 776–795 k.p.c. Komentarz, Warszawa 2020
Świecki D. i in. (red.), Kodeks postępowania karnego, t. II, Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2020
Zawiejski P., Szkoda i jej naprawienie w prawie karnym i cywilnym – dotychczasowe stanowisko doktryny i orzecznictwa, [w:] Idea sprawiedliwości naprawczej a zasady kontynentalnego prawa karnego, red. T. Dukiet-Nagórska, Warszawa 2016
Prof. dr hab. Ryszard Szostak
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
O dopuszczalności pozasądowego rozwiązywania sporów z zakresu zamówień publicznych
Unormowanie w zgodzie z dyrektywami europejskimi problematyki pozasądowego rozwiązywania sporów dotyczących zamówień publicznych nasuwa potrzebę analizy warunków wyznaczających granice dopuszczalnej ugody. Brak podstaw do zastosowania ugodowego sposobu załatwienia sporu przedumownego, związanego z udzielaniem zamówienia publicznego (uchybienia proceduralne), podlegającego jurysdykcji Krajowej Izby Odwoławczej, której orzeczenie można poddać kontroli apelacyjnej przez Sąd Zamówień Publicznych w Warszawie. Zawarcie ugody może dotyczyć wyłącznie sporu majątkowego związanego z wykonaniem zamówienia publicznego. Wykluczone są ugody sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo mające na celu obejście prawa. Uzupełniająco należy uwzględniać wymagania prawidłowej gospodarki, zwłaszcza przy kształtowaniu wzajemnych ustępstw majątkowych, których naruszenie uzasadnia zastosowanie sankcji administracyjnych. W odniesieniu do sposobu zawarcia ugody obowiązuje zasada swobody kontraktowej, w szczególności dopuszcza się mediację, koncyliację albo negocjacje z wyłącznym udziałem stron.
Słowa kluczowe: zamówienia publiczne, ugoda, mediacja, sankcje administracyjne, umowy, wolność kontraktowania
Admissibility of out-of-court settlement of public procurement disputes
The regulation of out-of-court resolution of disputes in the field of public procurement in accordance with European directives raises the need for an analysis of conditions defining limits of the admissible settlement. There are no grounds for applying the procedure of amicable settlement to pre-contractual disputes related to the award of a public procurement contract (procedural defects), which fall under the jurisdiction of the National Appeal Chamber (KIO) and may be subject to appellate review by the Public Procurement Court (SZP) in Warsaw. Settlement can only be made in the case of property disputes related to the performance of a public contract. Any settlement which is contrary to the law or principles of social co-existence or/and aimed at circumventing the law, is prohibited. In addition, account must be taken of the requirements of proper economy, particularly while creating mutual property concessions, the breach of which justifies the application of administrative sanctions. The principle of contractual freedom applies with regard to the method of settlement, which may in particular include mediation, conciliation or negotiations with an exclusive participation of the parties.
Keywords: public procurement, settlement, mediation, administrative sanctions, contracts, freedom of contract
Bibliografia
Antoszek T., [w:] Kodeks cywilny, t. II, Komentarz do art. 450–1088, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
Arrowsmith S., The Law of Public und Utilities Procurement, Regulation in the EU and UK, vol. II, London 2018
Bielska-Sobkowicz T., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. V, Zobowiązania – część szczegółowa, red. M. Gutowski, Warszawa 2017
Bogdanowicz P., Modyfikacja umowy w prawie zamówień publicznych Unii Europejskiej, Warszawa 2019
Bogdanowicz P., O ugodzie w zakresie realizacji zamówienia publicznego, Prawo Zamówień Publicznych 2016, nr 3
Czarnecki R., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Zobowiązania, red. Z. Resich, Warszawa 1972
Dulęba D., Ugoda w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2012
Fikentscher W., Schuldrecht, Berlin–New York 1997
Gutowski M., [w:] Kodeks cywilny, t. I, Komentarz do art. 1–44911, red. M. Gutowski, Warszawa 2016
Lapierre J., Ugoda sądowa w polskim procesie cywilnym, Warszawa 1968
Larenz K., Lehrbuch des Schuldrechts, t. I, Allgemeiner Teil, Monachium 1987
Longchamps de Berier R., Zobowiązania, oprac. J. Górski, Poznań 1948
Ohanowicz A., Górski J., Zarys prawa zobowiązań, Warszawa 1970
Podrecka M., Rozwiązanie umowy za zgodą stron, Bydgoszcz 2000
Pyrzyńska A., Rozwiązanie umowy przez strony, Warszawa 2003
Pyziak-Szafnicka M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009
Pyziak-Szafnicka M., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2004
Radwański Z., [w:] System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 2, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1981
Radwański Z., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, A. Olejniczak, Warszawa 2002
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2016
Radwański Z., Panowicz-Lipska J., Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2012
Robaczyński W., Zmiany okoliczności a stabilizacja umowy w sprawie zamówienia publicznego, Finanse Komunalne 2005, nr 10
Safjan M., Zasada swobody umów, PiP 1993, nr 4
Schmidt R., Nadanie klauzuli wykonalności ugodzie zawartej przed mediatorem, ADR. Arbitraż i Mediacja 2010, nr 1
Szostak R., Zakres i struktura prawa zamówień publicznych, Prawo Zamówień Publicznych 2013, nr 4
Szpunar, Z problematyki ugody w prawie cywilnym, Przegląd Sądowy 1995, nr 9, s. 11.
Szumański A., Koncyliacja jako forma rozstrzygania sporów gospodarczych, Monitor Prawniczy 1997, nr 2
Trzaskowski R., Granice swobody kształtowania treści umów obligacyjnych (art. 3531kc), Kraków 2005
Wach A., Delimitacja mediacji i koncyliacji jako samodzielnych form ADR, Radca Prawny 2005, nr 2
Mgr Bartosz Łukowiak
Uniwersytet Wrocławski
Kilka uwag na temat obrazy przepisów prawa materialnego oraz sposobu formułowania zarzutów odwoławczych w procesie karnym (artykuł polemiczny na marginesie monografii M. Cichońskiego)
Tekst stanowi polemikę z niektórymi tezami wyrażonymi przez M. Cichońskiego w pracy pt. „Względne podstawy odwoławcze w polskim procesie karnym. Studium z perspektywy dogmatyki oraz ogólnej refleksji nad prawem” na temat przyczyny odwoławczej w postaci obrazy przepisów prawa materialnego, a także sposobu formułowania na tej podstawie właściwego zarzutu odwoławczego. Wykorzystując metodę analizy krytycznej starano się wykazać błędność stanowiska, w myśl którego organy procesu karnego mogą naruszyć wyłącznie normę sankcjonującą, zaś przedmiotem zarzutu odwoławczego może być w zasadzie wyłącznie naruszenie przepisu z zakresu prawa karnego materialnego. W wątpliwość podano także pogląd, zgodnie z którym do naruszenia przepisów prawa materialnego może dojść wyłącznie po zakończeniu przez organ procesowy etapu ustalania stanu faktycznego.
Słowa kluczowe: polemika, przyczyny odwoławcze, zarzuty odwoławcze, postępowanie odwoławcze, środki zaskarżenia, obraza przepisów prawa materialnego, proces karny
Some Comments on Violations of Provisions of Substantive Law and the Method of Formulating Objections in Appeals in Criminal Proceedings
(a polemic with M. Cichoński's monograph)
This article is a polemic with some of the theses put forward by M. Cichoński in his work Względne podstawy odwoławcze w polskim procesie karnym. Studium z perspektywy dogmatyki oraz ogólnej refleksji nad prawem [Relative Grounds for Appeal in the Polish Criminal Procedure. Study from the Perspective of Dogmatics and General Reflection about Law] on the grounds for appeal resulting from a violation of provisions of substantive law and how the appropriate appeal objection should be formulated in such cases. By using the method of critical analysis, attempts are made to prove the erroneousness of the view that the authorities conducting criminal proceedings can violate only the santioning norm, and that, in essence, only a breach of a substantive penal law provisions can be challenged on appeal. The view that an infringement of substantive law can only occur once the procedural authority has completed the stage of findings the facts is also contested.
Keywords: polemic article, grounds for an appeal, appeal objections, appeal proceedings, means of challenge, violation of (provisions of) substantive law, criminal proceedings
Bibliografia
Bielski M., Zasady konstruowania zarzutów apelacyjnych opartych na względnych przyczynach odwoławczych, [w:] Fiat iustitia pereat mundus. Księga jubileuszowa poświęcona Sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji 40-lecia pracy zawodowej, red. P. Hofmański, Warszawa 2014
Cichoński M., Względne podstawy odwoławcze w polskim procesie karnym. Studium z perspektywy dogmatyki oraz ogólnej refleksji nad prawem, Warszawa 2022
Heller M., Moralność myślenia, Tarnów 1993
Hofmański P., Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego, Katowice 1988
Lipiński K., Łączenie i mieszanie zarzutów w apelacji karnej, Palestra 2020, nr 1
Łukowiak B., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 marca 2019 r., II AKa 359/18, Veritas Iuris 2019, vol. 2, nr 2
Łukowiak B., Postępowanie odwoławcze w procesie karnym na gruncie nowelizacji z dnia 19 lipca 2019 r. – zagadnienia wybrane, Studia Prawnicze KUL 2020, nr 3
Pawela S., Względne przyczyny odwoławcze, Warszawa 1970
Prusak F., Podstawy rewizji w procesie karnym, Bydgoszcz 1970
Świecki D., Konstrukcja apelacji jako środka odwoławczego w procesie karnym, Warszawa 2018
Wassermann W., Zasady formułowania zarzutów apelacyjnych w obowiązującej procedurze karnej, Prokuratura i Prawo 2010, nr 6
Dr Aleksandra Gliszczyńska
Instytut Nauk Prawnych PAN
Prof. dr hab. Marcin Górski
Uniwersytet Łódzki
Badacze historii w sali sądowej. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 16.08.2021 r., I ACa 300/21
Glosowany wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 16.08.2021 r., I ACa 300/21 w sprawie powództwa wniesionego przez Filomenę Leszczyńską przeciwko badaczom Holocaustu: prof. Barbarze Engelking i prof. Janowi Grabowskiemu dotyczy szeregu zagadnień wykraczających poza obszar sądowej oceny zarzucanych naruszeń dóbr osobistych. Należą do nich m.in. definiowanie kategorii tożsamości narodowej, gwarancje swobody wypowiedzi w kontekście wolności badań naukowych, granice tych wolności w przypadku badań nad historią Holocaustu czy wreszcie poszukiwania prawdy historycznej na salach sądowych. Glosa skupia się na zagadnieniu zakwestionowania przez Sąd Apelacyjny istnienia na gruncie polskiego prawa dobra osobistego w postaci tożsamości narodowej, przywiązania do narodu polskiego czy dumy narodowej oraz kwestii wolności prowadzenia i ogłaszania wyników badań naukowych. Glosa ukazuje je w kontekście właściwych standardów wynikających z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz dowodząc, że zapadłe rozstrzygnięcie polskiego sądu jest z nimi spójne.
Słowa kluczowe: wolność akademicka, prawo konstytucyjne, prawa człowieka, ETPC, tożsamość narodowa
History researchers in the courtroom. Commentary on Judgment of the Court of Appeal in Warsaw of 16 August 2021, I ACa 300/21
The case comment to the judgment on the lawsuit brought by Filomena Leszczyńska against Holocaust scholars Professors Barbara Engelking and Jan Grabowski, concerns several legal questions that go beyond the simple judicial determination regarding the alleged infringements of personal rights. These questions include, among others: defining the category of “national identity”, guarantees of the freedom of expression in the context of the freedom of scholarly research, the limits of these freedoms in the case of research on the history of the Holocaust and, finally, the search for historical truth in courtrooms. The comment focuses on the issue of questioning by the Court of Appeal of the existence under Polish law of the personal right in the form of national identity, attachment to the Polish nation or national pride, and on the issue of the freedom to conduct and publish the results of scholarly research. These issues are presented in the case note in the context of relevant standards resulting from the jurisprudence of the European Court of Human Rights and demonstrate that the judgment of the Polish court remains consistent with that case law.
Keywords: academic freedom, constitutional law, human rights, ECtHR, national identity
Bibliografia
Brzozowski W., Konstytucyjna wolność badań naukowych i ogłaszania ich wyników, [w:] Prawo nauki. Zagadnienia wybrane, red. A. Jakubowski, A. Wiktorowska, Warszawa 2014
Engelking B., Grabowski J., Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, Warszawa 2018
Górski M., Standardy ochrony wolności wypowiedzi akademickiej w perspektywie porównawczej, PiP 2019, nr 10
Sobczak J., Wolność badań naukowych – złudzenia a rzeczywistość, [w:] Dylematy praw człowieka, red. T. Gardocka, J. Sobczak, Toruń 2010
Dr Janusz Roszkiewicz
Uniwersytet Warszawski
Możliwość wejścia w życie ustawy przed upływem terminu na podpisanie jej przez Prezydenta RP. Glosa do wyroku TK z 17.07.2019 r., Kp 2/18
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego przedłożenie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej ustawy, której data wejścia w życie przypada na okres 21 dni przewidziany w art. 122 ust. 2 Konstytucji, stanowi naruszenie zasady odpowiedniej vacatio legis oraz zasady lex retro non agit. Jedynie wyjątkowo, w razie „stanu wyższej konieczności państwowej” możliwe jest odstępstwo od tej reguły. Niniejsze studium przedstawia inne stanowisko – terminu określonego w art. 122 ust. 2 Konstytucji nie należy traktować jako absolutnego, a przepis przewidujący wejście w życie ustawy przed upływem 21-dniowego terminu na jej podpisanie powinien zostać uznany za niekonstytucyjny dopiero wtedy, gdy materia ustawy ingeruje w prawa i obowiązki obywatelskie, więc wymaga dłuższego okresu dostosowawczego.
Słowa kluczowe: podpisanie ustawy, vacatio legis, zakaz retroakcji
Admissibility of entry into force of a legislative act prior to the deadline for its signing by the President of the Republic of Poland. Commentary to the judgment of the Constitutional Tribunal of 17 July 2019, case no. Kp 2/18
In the opinion of the Constitutional Tribunal, the submission to the President of the Republic of Poland of a legislative act which is to enter into force within 21 days, as provided for in Article 122 (2) of the Constitution, is a violation of the principle of the adequate vacatio legis and the principle of lex retro non agit. It is only in exceptional circumstances, in the event of a ‘state of necessity’, that this principle may be deviated from. This paper presents a different position, namely that the time limit specified in Article 122 (2) of the Constitution should not be regarded absolute and the provision providing for an entry into force of a legislative act before the expiry of the 21-day period for its signing should be considered unconstitutional only if the subject matter of the said act interferes with civil rights and obligations, and thus requires a longer adjustment period.
Keywords: signing of a legislative act, vacatio legis, prohibition of retroactive application
Bibliografia
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2014
Granat M., Prawo konstytucyjne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2014
Juchniewicz J., Dąbrowski M., Kompetencyjny charakter art. 126 Konstytucji, Przegląd Sejmowy 2014, nr 4
Królikowski J., Ujemna przesłanka zbędności orzekania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Studia Prawnicze 2008, nr 4
Kuciński J., Wołpiuk W.J., Zasady ustroju politycznego państwa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., Warszawa 2012
Pach M., Małecki M., Stan wyższej konieczności konstytucyjnej, PiP 2018, nr 7
Polak P., Związanie sądu wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego wydanym w nieprawidłowo umocowanym składzie (refleksje na tle wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt V SA/Wa 459/18), Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2020, nr 3
Wiącek M., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz do art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wiszowaty M.M., Relikt monarchii czy filar republiki? Refleksje na temat instytucji Prezydenta III RP na tle polskich i amerykańskich reminiscencji ustrojowych, [w:] Zmieniać Konstytucję Rzeczypospolitej czy nie zmieniać?, red. D. Dudek, Lublin 2017
Wojtyczek K., [w:] Prawo konstytucyjne RP, red. P. Sarnecki, Warszawa 2014
Zubik M., Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, Warszawa 2020
