Orzecznictwo Sądów Polskich 6/2023

Nadużycie prawa do żądania zachowku. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 marca 2018 r., V CSK 428/17dr hab. Tomasz Justyński, LL.M., profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
kierownik Katedry Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0270-4178

Nadużycie prawa do żądania zachowku. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 marca 2018 r., V CSK 428/17

Glosator wykazuje, że zmiana stanowiska Sądu Najwyższego, z dotychczasowej akceptacji dla dopuszczalności oceny żądania zapłaty zachowku z perspektywy art. 5 Kodeksu cywilnego na stanowisko wykluczające taką ocenę, nie jest właściwa. Jak każde wykonywanie prawa podmiotowego również domaganie się zapłaty zachowku podlega ocenie przez pryzmat nadużycia prawa.
Autor wskazuje, że wprawdzie można zgodzić się z Sądem Najwyższym, iż ustawodawca starannie limituje wypadki, w których zezwala na definitywne pozbawienie uprawnionego prawa do przysługującego mu zachowku, ponieważ dopuszcza jedynie dwie takie sytuacje, tj. wydziedziczenie oraz niegodność dziedziczenia, jednak stwierdzenia tego w żadnym razie nie podważa dopuszczenie oddalenia żądania zachowku na podstawie art. 5 Kodeksu cywilnego. Nie chodzi tu przecież o kolejny przypadek pozbawienia prawa do zachowku (takie „oddalenie” nie pozbawia prawa definitywnie).
Stosowanie konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego nie stoi również w sprzeczności z konstytucyjną ochroną poszczególnych praw (w tym, obok prawa własności, także prawa do dziedziczenia, a w jego ramach – prawa do zachowku). Przepis art. 5 Kodeksu cywilnego przeciwdziała jedynie niewłaściwemu wykonywaniu praw, w tym także praw konstytucyjnie gwarantowanych, nie naruszając ich istoty.
Glosator wskazuje ponadto, że trudno nie dostrzec również tego, iż pogląd Sądu Najwyższego umacnia nadmiernie pozycję uprawionego do zachowku, co nie odpowiada już dzisiejszym (zmienionym zasadniczo po 1990 r.) relacjom społecznym i gospodarczym w Polsce.

Słowa kluczowe: prawo spadkowe, zachowek, zasady współżycia społecznego, oddalenie powództwa o zachowek 

dr hab. Tomasz Justyński, LL.M, professor of the Nicolaus Copernicus University in Torun 
head of the Department of Civil Law, Faculty of Law and Administration, Nicolaus Copernicus University in Torun, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0270-4178

Abuse of the Right to Claim a Legitime. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Civil Chamber of 28 March 2018, V CSK 428/17

The commentator demonstrates that the change in the Supreme Court’s position, from its previous acceptance of admissibility of assessing a claim for payment of a legitime (reserved portion) from the perspective of Article 5 of the Civil Code to excluding such an assessment, is not appropriate. Like any exercise of a right, a claim for payment of a legitime can also be assessed in terms of an abuse of a right.
While one may agree with the Supreme Court that the legislator carefully limits the cases in which it permits definitively depriving the entitled person of their right to legitime, since it is only permitted in two situations, i.e., disinheritance and unworthiness to inherit, the author points out that this statement is in no way undermined by allowing the dismissal of a claim for legitime on the basis of Article 5 of the Civil Code. This is not, after all, another case of deprivation of the right to legitime (such a ‘dismissal’ does not deprive the person of this right definitively).
In a similar vein, applying the construction of abuse of a right is not inconsistent with the constitutional protection of particular rights (including, in addition to the right of ownership, also the right to inheritance and, within it, the right to a legitime). Article 5 of the Civil Code only counteracts improper exercise of rights, including constitutionally guaranteed rights, without affecting their essence.
The commentator also points out that it is difficult not to note that the Supreme Court's view unduly strengthens the position of the recipient of the legitime, which no longer corresponds to today's social and economic relations in Poland (which fundamentally changed after 1990).

Keywords: succession law, legitime (reserved portion), principles of community life, dismissal of an action for a legitime 

Bibliografia / References
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
Justyński T., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2013 r., V ACa 989/12, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/11.
Justyński T., Glosa do wyroku SN z dnia 16 czerwca 2016 r., V CSK 625/15, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/2.
Justyński T., Nadużycie prawa a terminy zawite do odrzucenia spadku oraz uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia. Glosa do uchwały SN z dnia 15 marca 2018 r., III CZP 110/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/10.
Justyński T., Nadużycie prawa podmiotowego w polskim prawie cywilnym, Kraków 2000.
Justyński T., Uprzywilejowana wysokość zachowku w polskim prawie spadkowym (w świetle art. 991 k.c.) na tle współczesnych tendencji rozwojowych [w:] Prawo rodzinne i spadkowe wobec współczesnych zjawisk technologicznych i społecznych, red. J.M. Łukasiewicz, M. Załucki, Toruń 2018.
Justyński T., Zrzeczenie się zachowku. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2013 r., P 56/11, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019/3.
Księżak P., Zachowek w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2010.
Tomczyk A., Skutki cywilnoprawne naruszenia norm moralnych między osobami bliskimi, Warszawa 2020.
Zielonka P., Zarzut nadużycia prawa podmiotowego a pozbawienie prawa do zachowku. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2018 r., V CSK 428/17, „Przegląd Prawa i Administracji” 2021/126.

dr Tomasz Czech
radca prawny, Warszawa, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3284-4182

Skarga kasacyjna w sprawie o wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 stycznia 2021 r., I CSK 618/20

W omawianym orzeczeniu Sąd Najwyższy wykluczył dopuszczalność złożenia skargi kasacyjnej w sprawie o wpis hipoteki przymusowej na podstawie postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia. Glosator zauważa, że pogląd ten nie jest uzasadniony w świetle wykładni językowej, systemowej ani celowościowej.

Słowa kluczowe: postępowanie cywilne, postępowanie zabezpieczające, hipoteka przymusowa, wpis do księgi wieczystej, skarga kasacyjna

dr Tomasz Czech 
attorney at law, Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3284-4182

Cassation Appeal in the Case of Compulsory Mortgage Entered into the Land and Mortgage Register. Commentary on Judgment of the Supreme Court – Civil Chamber of 28 January 2021, I CSK 618/20

In the commented judgment the Supreme Court ruled out the admissibility of filing a cassation appeal in the case of the entry of a compulsory mortgage established in a freezing order issued by a court. This view is not justified in the light of linguistic, systemic, and teleological interpretation.

Keywords: civil procedure, proceedings to secure claims, compulsory mortgage, entry in a land and mortgage register, cassation appeal

Bibliografia / References
Czech T., Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz. Tom II. Hipoteka, Warszawa 2022.
Kowalik E., Zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, Warszawa 2020.
Mysiak P., Postępowanie wieczystoksięgowe, Warszawa 2010.
Zembrzuski T., Skarga kasacyjna. Dostępność w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2011.

prof. dr hab. Maciej Kaliński
kierownik Katedry Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8770-6705

Ustalenie odszkodowania za grunt warszawski. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 czerwca 2020 r., III CZP 71/19

Rozważania glosatora koncentrują się na ocenie zasadności ustalania odszkodowania za wadliwe decyzje wydawane w odniesieniu do tzw. gruntów warszawskich z uwzględnieniem hipotetycznej legalnej decyzji, która byłaby wydana w dacie wydania decyzji wadliwej. Autor odrzuca taką możliwość, ponieważ konstrukcja hipotetycznego stanu majątku poszkodowanego musi uwzględniać realia obrotu, a te przemawiają przeciw przyjęciu, że doszłoby wówczas do wydania decyzji zgodnej z prawem. Ponadto w ramach ustalania stanu hipotetycznego przy ustalaniu odpowiedzialności za wadliwą decyzję nie można stosować modelu właściwego dla odpowiedzialności za niewydanie legalnej decyzji. 

Słowa kluczowe: prawo cywilne, zobowiązanie, odszkodowanie, związek przyczynowy, dekret „warszawski”, nieważność decyzji administracyjnej o odmowie ustanowienia prawa do gruntu

prof. dr hab. Maciej Kaliński 
head of the Department of Civil Law, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8770-6705

Determining Compensation for Warsaw Land. Commentary on Resolution of the Supreme Court – Civil Chamber of 30 June 2020, III CZP 71/19

The commentator's reflections focus on assessing the legitimacy of determining compensation for defective decisions issued in respect of the so-called Warsaw land, taking into account a hypothetical lawful decision that would have been issued on the date of the defective decision. The author rejects this possibility because the construction of the hypothetical state of the injured party's assets must take into account the realities of the market, and such realities make it impossible to assume that a lawful decision would have been issued at that time. In addition, as part of establishing a hypothetical state of affairs in determining liability for a defective decision, the model applicable to liability for failure to issue a lawful decision cannot be applied. 

Keywords: civil law, obligation, compensation, causal relationship, Warsaw Decree, invalidity of an administrative decision refusing to establish the right to land

Bibliografia / References
Kaliński M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 12.12.2013 r., V CSK 81/13, „Glosa” 2014/4.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2021.
Kaliński M. [w:] A. Brzozowski, J. Jastrzębski, M. Kaliński, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2021.
Łętowska E., Odpowiedzialność odszkodowawcza za tzw. „milczenie administracji” [w:] Studia z prawa cywilnego, Warszawa–Łódź 1983.

Marcin Raźny 
asystent sędziego w Sądzie Apelacyjnym w Krakowie, II Wydział Karny, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6852-4324

Granice interpretacji treści pisma procesowego na korzyść podmiotu nieprofesjonalnego. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 20 stycznia 2022 r., IV KZ 56/21

Asumptem do napisania glosy było orzeczenie Sądu Najwyższego, w którym uznano, że wniosek strony postępowania o wyznaczenie jej pełnomocnika z urzędu celem wniesienia kasacji należy traktować jako wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego i o jego doręczenie, jeżeli został on wniesiony w terminie 7 dni od dnia wydania wyroku, a strona nie złożyła osobnego pisma oznaczonego jako wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Autor glosy, uznając takie rozwiązanie za dopuszczalne, poddaje jednak krytyce odwołanie się przez Sąd Najwyższy do reguł interpretacji czynności procesowych wyrażonych w art. 118 Kodeksu postępowania karnego, wskazując na możliwość zastosowania innych, niezakładających aż takiej uznaniowości organu oceniającego przepisów Kodeksu postępowania karnego, pozwalających na rozwiązanie problemu z interpretacją wniesionego przez stronę pisma.

Słowa kluczowe: art. 118 Kodeksu postępowania karnego, kasacja, postępowanie okołokasacyjne, wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku, wniosek o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu

Marcin Raźny 
judge’s assistant at the Court of Appeal of Krakow, II Criminal Division, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6852-4324

Limits of Interpretation of the Contents of a Lawsuit Document in Favour of a Non-Professional Participant. Commentary on Decision of the Supreme Court – Criminal Chamber of 20 January 2022, IV KZ 56/21

The impulse for writing this commentary was the judgment of the Supreme Court recognizing that the application of a party to the proceedings for a court-appointed attorney for the purpose of filing a cassation appeal should be treated as a request for a justification of the appellate court judgment and for its service, if it is submitted within 7 days from the date when the judgment was issued, and the party has not submitted a separate document marked as an application for a justification of the judgment. The commentator, while recognizing such a solution as admissible, criticizes the Supreme Court's reference to the rules of interpretation of procedural acts expressed in Article 118 of the Code of Criminal Procedure, pointing to the possibility of using other provisions of the Code of Criminal Procedure, which do not assume such discretion of the evaluating authority and enable solving the problem with the interpretation of the document submitted by the party.

Keywords: Article 118 of the Code of Criminal Procedure, cassation, proceedings relating to cassation appeals, application for a justification of the judgment, application for a court-appointed attorney

Bibliografia / References
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Tom I. Artykuły 1–467. Komentarz LEX, Warszawa 2014.
Krysztofiuk G. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–424, red. D. Drajewicz, Warszawa 2020.
Kurowski M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I. Art. 1–424, red. D. Świecki, Warszawa 2018.
Matras J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2020.
Pachowicz Z. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2015.
Paluszkiewicz H. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2020.
Skorupka J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 1–166, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2017.

dr hab. Jacek Izydorczyk, profesor Uniwersytetu Łódzkiego 
Katedra Postępowania Karnego i Kryminalistyki, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki; adwokat, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7275-8150

Środki na rachunku bankowym jako dowód rzeczowy. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 9 listopada 2021 r., I KZP 3/21

W glosie omówiono zagadnienie traktowania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym jako dowodu rzeczowego. Autor zauważa, że aktualnie jest widoczna wyraźna tendencja do zwiększania represyjności prawa w Polsce oraz przedstawia wniosek końcowy, iż dokonuje się niebezpieczna i szeroko zakrojona zmiana prawa „w tym duchu”. W konsekwencji następuje to kosztem gwarancji samego prawa demokratycznego państwa. 

Słowa kluczowe: dowody rzeczowe, rachunek bankowy, środki pieniężne, represyjność prawa

dr hab. Jacek Izydorczyk, professor of the University of Lodz 
Department of Criminal Procedure and Criminalistics, Faculty of Law and Administration, University of Lodz; advocate, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7275-8150

Funds in a Bank Account as Physical Evidence. Commentary on Resolution of the Supreme Court – Criminal Chamber of 9 November 2021, I KZP 3/21

This commentary discusses the issue of treating funds accumulated in a bank account as physical evidence in a criminal trial. The author notes that currently there is a noticeable trend towards strengthening the repressive character of the Polish criminal law and the final conclusion is that a dangerous and wide-ranging change in the law towards greater repressiveness is taking place in Poland nowadays. Consequently, this is happening at the expense of the safeguards of the law of a democratic state as such.

Keywords: physical evidence (in criminal trial), bank account, funds, repressive character of law

Bibliografia / References
Duży J., Glosa do uchwały SN z dnia 13 października 2021 r., I KZP 1/21, „Prokuratura i Prawo” 2022/4.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, t. I, art. 1–467, Warszawa 2014.
Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Warszawa 2014.
Izydorczyk J., Obowiązek ścisłego i gwarancyjnego interpretowania przepisów Prawa bankowego oraz ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu – glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 13.10.2021 r., I KZP 1/21, „Glosa” 2022/4.
Izydorczyk J., Stosowanie tymczasowego aresztowania w polskim postępowaniu karnym, Kraków 2002.
Kasicki G., Środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym jako dowody rzeczowe. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 9.11.2021 r., I KZP 3/21, „Przegląd Sądowy” 2022/11–12.
Kurowski M., Glosa do uchwały SN z dnia 13 października 2021 r., I KZP 1/21, „Prokuratura i Prawo” 2022/2.

dr Sebastian Koczur
adiunkt, p.o. kierownika Katedry Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2985-0557

Umowa o pracę wspólnika – członka zarządu spółki kapitałowej jako tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 października 2021 r., III USKP 65/21

Przedmiotem rozważań w glosowanym wyroku Sądu Najwyższego jest określenie, w jakich przypadkach dopuszczalne i prawidłowe jest zastosowanie umowy o pracę w zatrudnieniu wspólnika spółki kapitałowej na stanowisku członka zarządu. Jak bowiem wskazano, stosunek pracy może stanowić tytuł do objęcia członka zarządu ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli jego nawiązanie nie ma charakteru pozornego i nie zmierza do obejścia prawa. Trzeba przy tym zaznaczyć, że nawiązanie stosunku pracy oznacza objęcie członka zarządu ochroną wynikającą z przepisów prawa pracy, w pełnym znaczeniu tego słowa, bowiem przepisy prawa pracy w żaden sposób nie różnicują sytuacji pracownika zależnie od rodzaju pracy, w tym również tak specyficznego jej rodzaju jak praca członka zarządu. Sąd zwraca przy tym uwagę, iż umowa o pracę nie może stanowić tytułu ubezpieczenia w jednoosobowej spółce kapitałowej oraz w spółkach dwuosobowych, w których występuje jednak znaczna dysproporcja udziałów.
Podzielając argumentację wywiedzioną przez Sąd Najwyższy, nie można jednak tracić z pola widzenia woli stron jako determinantu wyboru umowy o pracę jako podstawy świadczenia pracy. Również podporządkowanie, stanowiąc istotny element treści stosunku pracy, występuje także w innych rodzajach umów. Generalnie, uznając słuszność twierdzeń Sądu Najwyższego, autor glosy skupia się na tych elementach, które w wyroku bądź nie zostały zamieszczone, bądź zostały wzmiankowane lakonicznie, a pozostają w organicznym związku z tezami wywiedzionymi przez Sąd Najwyższy.

Słowa kluczowe: członek zarządu, stosunek pracy, jednoosobowa spółka, podporządkowanie, tytuł ubezpieczenia społecznego

dr Sebastian Koczur 
assistance, acting head of the Department of Labour and Social Security Law, Faculty of Law, Administration and International Relations, Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2985-0557

Employment Contract of a Shareholder – Member of the Management Board of a Company – as the Basis for Social Security Coverage. Commentary on Judgment of the Supreme Court of 13 October 2021, III USKP 65/21

The subject of considerations in the commented judgment of the Supreme Court is determining in which cases it is acceptable and correct to use an employment contract for employing a shareholder as a member of the company’s management board. As has been indicated, the employment relationship may constitute the basis for covering a member of the management board with social security, provided that establishing such a relationship is not ostensible and does not aim at circumventing the law. It should be noted that establishing an employment relationship means that a member of the management board is covered by the protection resulting from labour law, in the full sense of the word, because labour law does not in any way differentiate the employee's situation depending on the type of work, including such a specific type of work as that of a board member. The Court points out that an employment contract cannot constitute the basis for social security in a sole-shareholder company or in two-shareholder companies in which there is a significant disproportion between their shares.
While sharing the arguments advanced by the Supreme Court, one cannot lose sight of the intention of the parties as a determinant for the choice of an employment contract as the basis for the performance of work. Subordination, being an important element of the substance of an employment relationship, also occurs in other types of contracts. Overall, while recognizing the validity of the Supreme Court's statements, the commentator focuses on those elements that were either omitted or only briefly mentioned in the judgment, but which remain organically connected with the conclusions drawn by the Supreme Court.

Keywords: management board member, employment relationship, sole-shareholder company, subordination, basis for social security coverage

Bibiografia / References
Baran K.W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1–93, red. K.W. Baran, Warszawa 2022.
Dumkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2020.
Florek L. (red.), Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2017.
Maniewska E., Jaśkowski K., Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, LEX 2022.
Potrzeszcz R., Siemiątkowski T. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2011.
Pyzioł W. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2008.

dr Izabela Florczak 
adiunkt, Katedra Prawa Pracy, Zakład Prawa Ubezpieczeń Społecznych i Polityki Społecznej, Uniwersytet Łódzki; radca prawny; Polska Sieć Naukowa Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego COOPERANTE, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3167-3382

Określenie z mocą wsteczną mającego zastosowanie ustawodawstwa. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 czerwca 2021 r., I USKP 40/21

Określanie ustawodawstwa mającego zastosowanie w sprawach związanych z zabezpieczeniem społecznym osób przemieszczających się wewnątrz państw członkowskich wciąż budzi liczne kontrowersje. Określone w art. 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16.09.2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego procedury ustalania ustawodawstwa mającego zastosowanie dotyczą stanu faktycznego powstającego w określonych okolicznościach. W razie zmiany stanu faktycznego na nowo otwierają się możliwości dokonywania określenia ustawodawstwa mającego zastosowanie. Tym, co może jednak budzić wątpliwości, jest temporalne dopuszczanie uznania zmiany okoliczności faktycznych w przypadku, w którym zmiana ta jest efektem działania jednej z instytucji wyznaczonych.

Słowa kluczowe: określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, wspólne stanowisko, wspólne porozumienie

dr Izabela Florczak 
assistant professor, Department of Labour Law, Sub-department of Social Security Law and Social Policy, University of Lodz; attorney at law; Polish Scientific Network on Labour Law and Social Security COOPERANTE, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3167-3382

Determination with Retroactive Effect of the Applicable Legislation. Commentary on Judgment of the Supreme Court of 23 July 2021, I USKP 40/21

The determination of the legislation applicable in social security matters of persons moving between the Member States is still very controversial. The procedures for determining the applicable legislation, as set out in Article 16 of Regulation (EC) No. 987/2009 of the European Parliament and of the Council of 16 September 2009 laying down the procedure for implementing Regulation (EC) No 883/2004 on the coordination of social security systems, relate to factual situation which arises in certain circumstances. When the factual situation changes, the possibilities for determining the applicable legislation are reopened. What may be questionable, however, is the approval of a change in factual circumstances from the temporal perspective, where such a change is the result of actions of one of the designated institutions.

Keywords: determination of applicable legislation, common position, common agreement

Bibliografia / References
Bakalarz T., Praca marginalna w kontekście ustalenia ustawodawstwa właściwego z zakresu zabezpieczenia społecznego, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2018/1.
Ślebzak K., Determination of the Legislation Applicable and the Principle of Being Subject to the Legislation of a Single Member State – Selected Issues, “Ius Novum” 2014/2.
Ślebzak K., Podleganie ubezpieczeniu społecznemu w przypadku jednoczesnego wykonywania pracy i prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium przynajmniej dwóch państw członkowskich UE, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2013/11.
Ślebzak K., Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego na podstawie rozporządzeń 883/2004 oraz 987/2009, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2014/7.

dr hab. Marta Romańska, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego 
Katedra Postępowania Administracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; sędzia Sądu Najwyższego, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5439-475X

Legitymacja cedenta do dochodzenia ustalenia odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości w postępowaniu administracyjnym. Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 czerwca 2022 r., I OPS 1/22

Zagadnienie rozstrzygnięte przez Naczelny Sąd Administracyjny w glosowanej uchwale pozostaje w związku z wykładnią art. 129 ust. 5 pkt 3 ustawy z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Sprowadza się ono do odpowiedzi na pytanie, czy nabywca na podstawie przelewu wierzytelności o odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości ma legitymację do zażądania wszczęcia postępowania administracyjnego, w którym skonkretyzowana zostanie wysokość wierzytelności. Naczelny Sąd Administracyjny odmówił cesjonariuszowi tej możliwości. W glosie zajęto krytyczne stanowisko wobec tego poglądu. Wyjaśniono, jaki charakter ma odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości oraz na jakich zasadach może przejść na inne osoby niż pierwotnie uprawniony. Wraz z przejściem samej wierzytelności na następców pierwszego wierzyciela powinno przechodzić uprawnienie do zażądania wszczęcia postępowania, w którym dojdzie do skonkretyzowania wierzytelności.

Słowa kluczowe: postępowanie administracyjne, interes prawny, wywłaszczenie, odszkodowanie, przelew wierzytelności, legitymacja procesowa

dr hab. Marta Romańska, professor of the Jagiellonian University in Krakow
Department of Administrative Procedure, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow; Supreme Court judge, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5439-475X

Assignor’s Legal Standing to Seek Determination of Compensation for Expropriation of Real Estate in Administrative Proceedings. Commentary on Resolution of a Panel of Seven Judges of the Supreme Administrative Court of 30 June 2022, I OPS 1/22

The issue determined by the Supreme Administrative Court in the commented resolution is connected with the interpretation of Article 129(5)(3) of the Act of 21 August1997 on Real Estate Management. It boils down to the question whether the entity acquiring real estate on the basis of an assignment of a claim for compensation for expropriation of real estate has legal standing to request the initiation of administrative proceedings in which the amount of the claim will be determined precisely. The Supreme Administrative Court denied the assignee this opportunity. The commentary expresses a critique of this view. The nature of compensation for expropriation of real estate is explained, along with the principles according to which it may pass to persons other than the original holder of the right. Together with the assignment of the claim itself, the right to request the institution of proceedings in which the claim is determined precisely should pass to the successors of the first creditor.

Keywords: administrative procedure, legal interest, expropriation, compensation, assignment of claims, legal standing (locus standi)

Bibliografia / References
Kiełkowski T., Nabycie prawa na mocy decyzji administracyjnej, Warszawa 2012.
Kiełkowski T., Sprawa administracyjna, Kraków 2004.
Lemańska E., Przedawnienie roszczeń związanych z wywłaszczeniem nieruchomości, Warszawa 2014.
Malanowski J., Pojęcie i koncepcje odpowiedzialności administracyjnoprawnej [w:] Współczesne zagadnienia prawa i procedury administracyjnej. Księga jubileuszowa dedykowana Prof. zw. dr. hab. Jackowi M. Langowi, red. M. Wierzbowski, J. Jagielski, A. Wiktorowska, E. Stefańska, Warszawa 2009.
Małysa-Ptak K., Kontrola działalności administracji publicznej sprawowana przez sądy powszechne, Warszawa 2019.
Niżnik-Dobosz I. (red.), Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego: publiczne prawo rzeczowe, Warszawa 2012.
Parchomiuk J., Charakter prawny odpowiedzialności za działania legalne. Przesłanki odpowiedzialności za działania legalne administracji [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 12, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2016.
Racinowski J., Legitymacja nabywcy wierzytelności obejmującej odszkodowanie za odjęcie prawa własności nieruchomości do występowania jako strona w postępowaniu o ustalenie odszkodowania w świetle uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30.06.2022 r., „Młoda Palestra” 2022/2.
Romańska M., Legitymacja do dochodzenia odszkodowań za ograniczenie prawa własności nieruchomości przez posadowienie na niej urządzeń przesyłowych. Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 lutego 2021 r., I OPS 1/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/1.
Woś T., Wywłaszczenie nieruchomości i ich zwrot, Warszawa 2010.
Zawada K., Przelew wierzytelności [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna. Tom 6, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.

dr hab. Marek Szubiakowski 
Katedra Prawa i Postępowania Administracyjnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8824-9681

Możliwość zbycia roszczenia publicznoprawnego w drodze czynności cywilnoprawnej. Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 czerwca 2022 r., I OPS 1/22

Glosowana uchwała tworzy nowy standard oceny dopuszczalności przeniesienia roszczenia opartego na normie prawa publicznego w drodze czynności cywilnoprawnej i stanowi uporządkowanie wieloletnich rozbieżnych poglądów orzecznictwa w tym zakresie. W omawianym orzeczeniu zaprezentowano przełomowe podejście do problemu, mające podstawowe znaczenie dla wykładni prawa administracyjnego i cywilnego. 

Słowa kluczowe: postępowanie administracyjne, interes prawny, wywłaszczenie, odszkodowanie, przelew wierzytelności, legitymacja procesowa, roszczenie publicznoprawne

dr hab. Marek Szubiakowski 
Department of Administrative Law and Procedure, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8824-9681

Possibility of Transferring a Public-Law Claim in a Civil-Law Transaction. Commentary on Resolution of a Panel of Seven Judges of the Supreme Administrative Court of 30 June 2022, I OPS 1/22

The commented resolution creates a new standard for assessing the permissibility of assigning a claim based on a public-law norm by means of a civil-law transaction and systematizes the long-standing divergent views of case law in this area. The ruling in question presents a ground-breaking approach to the problem, which is of fundamental importance for the interpretation of administrative and civil law. 

Keywords: administrative proceedings, legal interest, expropriation, compensation, assignment of claims, legal standing, public-law claim

Bibliografia / References
Boć J. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 r., Wrocław 1998.
Chróścielewski W., Imperium a gestio w działaniach administracji publicznej, „Państwo i Prawo” 1995/6.
Doliwa A., Dychotomiczny charakter podmiotowości prawnej państwa, „Studia Prawnicze” 2002/3.
Forystek J., Odszkodowanie za wywłaszczenie jako prawo dziedziczne, „Palestra” 2021/12.
Garlicki L., Zubik M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 1, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
Kremer E., Strony uprawnione do odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości w ramach konstytucyjnych gwarancji zapewnienia ochrony własności i dziedziczenia [w:] Wolności i prawa człowieka i obywatela w orzecznictwie sądów administracyjnych. Księga jubileuszowa na 100-lecie utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego, red. J. Chlebny, Warszawa 2022.
Lemańska E., Przedawnienie roszczenia o odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości, Warszawa 2014.
Morawski L., Wykładnia w orzecznictwie sądów, Toruń 2002. 
Muszalski E., Wywłaszczenie [w:] Encyklopedia prawa publicznego, t. 2, red. Z. Cybichowski, Warszawa 1929.
Parchomiuk J., Odpowiedzialność odszkodowawcza za legalne działania administracji publicznej, Warszawa 2007.
Szalewska M., Wywłaszczenie nieruchomości, Toruń 2005.
Szczygłowska E., Sukcesja uprawnień i obowiązków administracyjnych, Warszawa 2009.
Szubiakowski M., Gwarancyjna funkcja odpowiedzialności odszkodowawczej administracji [w:] Współczesne zagadnienia prawa i procedury administracyjnej. Księga jubileuszowa dedykowana Prof. zw. dr hab. Jackowi Langowi, red. M. Wierzbowski, J. Jagielski, A. Wiktorowska, E. Stafańska, Warszawa 2009.
Wegner-Kowalska J., Konstytucja w orzecznictwie sądów administracyjnych, Toruń 2013.
Woś T., Wywłaszczenie nieruchomości i ich zwrot, Warszawa 2015.

dr hab. Piotr Przybysz 
sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego orzekający w Izbie Ogólnoadministracyjnej, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1273-424X 

Przelew wierzytelności jako źródło interesu prawnego w sprawie o ustalenie odszkodowania za nieruchomość. Glosa do uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 czerwca 2022 r., I OPS 1/22

Glosator uważa za prawidłowy pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego, że umowa przelewu wierzytelności nie jest źródłem interesu prawnego w sprawie o ustalenie odszkodowania za nieruchomość, która w wyniku podziału nieruchomości przeszła na własność gminy bez odszkodowania. Nabywca wierzytelności nie staje się z tytułu przelewu wierzytelności posiadaczem interesu prawnego w postępowaniu w tego rodzaju sprawie. Sposób wyartykułowania tego poglądu oraz konstrukcja wywodu prawnego przedstawionego w uzasadnieniu glosowanej uchwały, będąca następstwem nietrafnej konceptualizacji zagadnienia przedstawionego w pytaniu prawnym, budzą natomiast zastrzeżenia glosatora. Należy przyjmować, że skutki czynności prawnej dokonanej przez podmiot prawa cywilnego mogą polegać na powstaniu interesu prawnego w rozumieniu art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego, jednakże ich powstanie jest zależne od treści normy materialnego prawa administracyjnego stanowiącej podstawę do rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym sprawy indywidualnej. W przypadku sprawy indywidualnej, w związku z którą zadano pytanie prawne, stanowiący podstawę jej rozstrzygnięcia art. 128 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami nie dopuszcza możności uzyskania przymiotu strony w wyniku czynności cywilnoprawnej takiej jak przelew wierzytelności.

Słowa kluczowe: postępowanie administracyjne, interes prawny, wywłaszczenie, odszkodowanie, przelew wierzytelności, legitymacja procesowa

dr hab. Piotr Przybysz 
judge of the Supreme Administrative Court adjudicating in the General Administrative Chamber, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1273-424X 

Assignment of Debt as a Source of Legal Interest in an Action for Determination of Compensation for Real Estate. Resolution of a Panel of Seven Judges of the Supreme Administrative Court of 30 June 2022, I OPS 1/22

The commentator considers as correct the opinion of the Supreme Administrative Court that a debt assignment agreement is not a source of a legitimate interest in an action for determining compensation for real estate which, as a result of real estate division, became property of the municipality without compensation. The assignee of the debt does not become the holder of a legal interest in proceedings of this kind by virtue of debt assignment. However, the way in which this opinion was expressed in the discussed resolution can give rise to objections. Wrong conceptualization of the legal issue presented in the case led to inadequate legal reasoning in the justification of the commented resolution.
It should be assumed that the effects of a juridical act performed by a civil-law subject may consist in the creation of a legal interest within the meaning of Article 28 of the Code of Administrative Procedure. However, the existence of such effects depends on the contents of the norm of substantive administrative law which constitutes the basis for resolving an individual case in the administrative procedure. In the case in which the question of law has been asked, Article 128(1) of the Act of 21 August 1997 on Real Estate Management, which is the basis for its determination, does not provide for the possibility of obtaining the attribute of a party as a result of such a civil law transaction as debt assignment.

Keywords: administrative procedure, legal interest, expropriation, compensation, assignment of debt, legal standing

Bibliografia / References
Przybysz P., Instytucje prawa administracyjnego, Warszawa 2020.