Bezprawność legislacyjna w postaci niewłaściwej implementacji dyrektywy unijnej 90/314/EWG w polskiej judykaturze
dr Paweł Dzienis
Autor jest sędzią i wiceprezesem Sądu Rejonowego w Białymstoku oraz wykładowcą Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury
Bezprawność legislacyjna w postaci niewłaściwej implementacji dyrektywy unijnej 90/314/EWG w polskiej judykaturze
Instytucja odpowiedzialności władzy publicznej za naruszenie prawa unijnego jest tworem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i jest silnie ugruntowana w tym orzecznictwie. Jedną z form naruszenia przez państwo członkowskie prawa unijnego jest niewłaściwa implementacja dyrektywy. Artykuł jest analizą tej instytucji na tle orzecznictwa sądów polskich w sprawach o odszkodowanie od państwa za szkodę spowodowaną niewłaściwą implementacją dyrektywy 90/314/EWG. Na uwagę zasługują w szczególności uchwała SN z 19.05.2016 r., III CZP 18/16, a także wyroki SO w Warszawie z 28.11.2014 r., V Ca 594/14 i z 4.11.2016 r., XXVII Ca 2543/16. Stanowią one przyczynek do ustalenia, w jaki sposób instytucja prawa europejskiego jest stosowana w polskim porządku prawnym. Autor przeprowadza analizę tych orzeczeń na tle dorobku doktryny prawa cywilnego dotyczącego odpowiedzialności cywilnej państwa członkowskiego za naruszenie prawa unijnego oraz dorobku orzecznictwa europejskiego powstałego na tle dyrektywy turystycznej. Poszukuje też odpowiedzi na pytanie o istotę źródła szkody w rozpatrywanych sprawach, czyli na czym polegała nieprawidłowa implementacja art. 7 dyrektywy 90/314/EWG. W konkluzji stwierdza, że odpowiedzialność odszkodowawcza państwa spełnia założoną przez nią rolę zapewnienia efektywności stosowania prawa unijnego. Analiza wykonania obowiązku przez państwo i skutków jego ewentualnych nieprawidłowości jest szczególnie aktualna w czasie wdrażania nowej dyrektywy turystycznej.
Słowa kluczowe: odpowiedzialność cywilna, implementacja dyrektywy, odpowiedzialność władzy publicznej, bezprawność normatywna, prawo unijne, ochrona przed niewypłacalnością biura podróży
Legislative illegality in the form of incorrect implementation of EU Directive 90/314 in Polish case law
Public authority’s liability for infringing community law is a product of the case law of the Court of Justice and is well-established in the Court’s jurisprudence. One of the forms of violation by a Member State of EU law is incorrect implementation of a directive. This article is an analysis of this liability against the background of the case law of the Polish courts in cases concerning compensation from the State for damage caused by the incorrect implementation of the Directive 90/314. Noteworthy are the resolution of Supreme Court of 19 May 2016, III CZP 18/16 and the judgments of the Regional Court in Warsaw of 28 November 2014, V Ca 594/14 and 4 November 2016, XXVII Ca 2543/16. They are a contribution to determining how an institution of EU law is applied in the Polish legal order. The author examines these judgments against the background of the civil law doctrine of civil liability of a Member State for infringement of EU law and the acquis communautaire relating to the Package Travel Directive. He also looks for an answer to the question of the source of the damage in the cases in question, namely incorrect implementation of Art. 7 of Directive 90/314. In conclusion, the author states that the State’s liability for damages does fulfill its intended role in ensuring the effectiveness of the application of EU law.
Keywords: civil liability, implementation of a directive, liability of public authority, legislative illegality, EU law, protection against a touroperator’s insolvency
Bibliografia:
Adamczak-Retecka M., Rozwój koncepcji odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego za naruszenie prawa unijnego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2010/2.
Bagińska E., Jednostka a władza sądownicza. Realizacja zasady odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za naruszenie prawa unijnego w polskim porządku prawnym, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2011/1.
Cybula P., Usługi turystyczne. Komentarz, Warszawa 2012.
Czapliński W., Kodyfikacja prawa o odpowiedzialności międzynarodowej państw, „Studia Prawno-Europejskie” 2002/4.
Dolniak P., Obowiązek zabezpieczenia finansowych interesów klientów biura podróży na wypadek niewypłacalności przedsiębiorcy – uwagi na tle nowelizacji ustawy o usługach turystycznych, „Iustitia” 2017/1.
Dzienis P., Obywatelstwo narodowe i europejskie, „Dziennik Gazeta Prawna” z 16.03.2005 r.
Dzienis P., Odszkodowanie za lekceważenie prawa UE, „Dziennik Gazeta Prawna” z 29.12.2004 r.
EC Consumer Law Compendium – Comparative Analysis, red. H. Schulte-Nölke, Bielefeld 2008, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.183.3328&rep=rep1&type=pdf (dostęp: 11.06.2018 r.).
Górka M., Zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za naruszenia prawa wspólnotowego, „Przegląd Prawa Europejskiego” 1997/1.
Jurkowska-Gomułka A., Glosa do wyroku TS z 16.02.2012 r., C-134/11, LEX 2012.
Kluczewska A., Wpływ orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na polską regulację prawną w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za naruszenie prawa unijnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Prawo” 2013/13.
Kurowska A., Problemy we wdrożeniu art. 7 dyrektywy 90/314/EWG do prawa niemieckiego [w:] Turystyka a prawo. Aktualne problemy legislacyjne i konstrukcyjne, red. P. Cybula i J. Raciborski, Sucha Beskidzka–Kraków 2008.
Pajor T., Odpowiedzialność państwa członkowskiego Unii Europejskiej za szkodę wyrządzoną jednostce wskutek naruszenia prawa wspólnotowego [w:] Studia z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Biruty Lewaszkiewicz-Petrykowskiej, Łódź 1997.
Półtorak N., Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa w prawie Wspólnot Europejskich, Kraków 2002.
Półtorak N., Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa za naruszenie prawa UE po 20 latach od orzeczenia w sprawie Francovich, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014/1.
Radwański Z., Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej w świetle projektowanej nowelizacji Kodeksu cywilnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2004/2.
Sekuła-Leleno M., Glosa do uchwały SN z 19.05.2016 r., III CZP 18/16, „Glosa” 2017/1.
Staszczyk P., Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa za naruszenie prawa unijnego a obowiązek uzyskania prejudykatu – konsekwencje dowodowe [w:] Dowodzenie w postępowaniach sądowych w perspektywie porównawczej, red. D. Gil, Lublin 2016.
Stefanicki R., Glosa do postanowienia TS z 16.01.2014 r., C-430/13, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014/12.
Taborowski M., Konsekwencje naruszenia prawa Unii Europejskiej przez sądy krajowe, Warszawa 2012.
Zawistowska H., Zabezpieczenie finansowe uczestników wycieczek w razie niewypłacalności i upadłości biur podróży w prawie polskim i państw członkowskich UE [w:] Odpowiedzialność biur podróży a ochrona klientów w prawie polskim i Unii Europejskiej, red. M. Nesterowicz, Toruń 2013.
Halyna Dovhań
Autorka jest docentem w Katedrze Prawa Własności Intelektualnej, Informacyjnego i Korporacyjnego Narodowego Uniwersytetu Iwana Franki we Lwowie
Tożsamość konstytucyjna w acquis constitutionnel Sądu Konstytucyjnego Republiki Włoskiej: sprawa Taricco
Podczas gdy Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie broni absolutnego charakteru zasady pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej, sądy konstytucyjne państw członkowskich UE nieugięcie bronią pierwszeństwa przepisów konstytucyjnych w stosunku do prawa UE. Sądy konstytucyjne określają pewne granice obowiązywania zasady pierwszeństwa prawa UE w stosunku do konstytucji krajowych. W ostatnich latach w celu ochrony tradycji konstytucyjnych aktywnie wykorzystuje się pojęcie tożsamości konstytucyjnej. W tym kontekście rozpatrywane jest stanowisko Sądu Konstytucyjnego Republiki Włoskiej, który opracował doktrynę controlimiti. Artykuł jest poświęcony analizie sprawy Taricco, w której Sąd Konstytucyjny Republiki Włoskiej po raz pierwszy zastosował pojęcie „tożsamość konstytucyjna”, po raz pierwszy właśnie prawo UE stało się obiektem kontroli konstytucyjnej z jego strony i po raz pierwszy TS zgodził się z ograniczeniem zasady pierwszeństwa prawa UE, uwzględniając stanowisko krajowego sądu konstytucyjnego.
Słowa kluczowe: tożsamość konstytucyjna, Sąd Konstytucyjny Republiki Włoskiej, doktryna controlimiti, pierwszeństwo prawa UE, naczelne zasady porządku konstytucyjnego
Constitutional identity in the acquis constitutionnel of the Constitutional Court of the Italian Republic: the Taricco case
While the European Court of Justice consistently upholds the absolute character of the principle of supremacy of EU law, national constitutional courts persistently assert the priority of constitutional norms over EU law. They set limits to the validity of the principle of supremacy of EU law over national constitutions. In recent years, the notion of constitutional identity has been used to protect national constitutional traditions. From this point of view, the position of the Italian Constitutional Court, which developed the counter-limits (controlimiti) doctrine is elucidated here. The article is devoted to an analysis of the Taricco case, in which for the first time the Italian Constitutional Court of the Italian Republic used the notion of constitutional identity, for the first time EU law was subjected to constitutional review of this Court, and for the first time the ECJ agreed to limit the principle of supremacy of EU law, taking into consideration the position of the national constitutional court.
Keywords: constitutional identity, Constitutional Court of the Italian Republic, counter-limits (controlimiti) doctrine, priority of EU law, supreme principles of constitutional order
Bibliografia:
Bassini M., Pollicino O., Defusing the Taricco Bomb through Fostering Constitutional Tolerance: All Roads Lead to Rome, http://verfassungsblog.de/defusing-the-taricco-bomb-through-fostering-constitutional-tolerance-all-roads-lead-to-rome/ (dostęp: 26.01.2018 r.).
Bassini M., Pollicino O., The Opinion of Advocate General Bot in Taricco II: Seven „Deadly” Sins and a Modest Proposal, http://verfassungsblog.de/the-opinion-of-advocate-general-bot-in-taricco-ii-seven-deadly-sins-and-a-modest-proposal/ (dostęp: 26.01.2018 r.).
Canestrini N., Taricco Judgment. Italian statute of limitations vs EU principle of effective punishment, http://www.canestrinilex.com/resources/italian-statute-of-limitations-vs-eu-principle-of-effective-punishment-v-a-t-related-crimes/ (dostęp: 26.01.2018 r.).
Claes M., Reestman J.-H., The Protection of National Constitutional Identity and the Limits of European Integration at the Occasion of the Gauweiler Case, „German Law Journal” 2015/4.
Dicosola M., The Interaction between EU and National Law in Italy. The theory of „limits” and „counter-limits”, http://www.jus.unitn.it/cocoa/papers/PAPERS%202nd%20PDF/Interaction/Italy-interaction.pdf (dostęp: 26.01.2018 r.).
Fabbrini F., Pollicino O., Constitutional identity in Italy. European integration as the fulfilment of the Constitution, s. 10, https://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID2930106_code2171964.pdf?abstractid=2930106&mirid=1 (dostęp: 26.01.2018 r.).
Faraguna P., The Italian Constitutional Court in re Taricco: „Gauweiler in the Roman Campagna”, http://verfassungsblog.de/the-italian-constitutional-court-in-re-taricco-gauweiler-in-the-roman-campagna/ (dostęp: 26.01.2018 r.).
Galetta D.-U., European Union Law in the Jurisprudence of Italian High Courts: Is the Counter-Limits Doctrine a Dog That Barks but Does Not Bite?, „European Public Law” 2015/4.
Gérard P., Verrijdt W., Belgian Constitutional Court Adopts National Identity Discourse. Belgian Constitutional Court No. 62/2016, 28 April 2016, „European Constitutional Law Review” 2017/13.
Paris D., Carrot and Stick. The Italian Constitutional Court’s Preliminary Reference in the Case Taricco, „Questions of International Law” 2017/3.
Peristeridou C., Ouwerkerk J., A Bridge over Troubled Water – a Criminal Lawyers’ Response to Taricco II, http://verfassungsblog.de/a-bridge-over-troubled-water-a-criminal-lawyers-response-to-taricco-ii/ (dostęp: 26.01.2018 r.).
Pollicino O., From partial to full dialogue with Luxembourg: the last cooperative step of the Italian Constitutional Court, „European Constitutional Law Review” 2014/1.
Rossi L.S., How Could the ECJ Escape from the Taricco Quagmire?, http://verfassungsblog.de/how-could-the-ecj-escape-from-the-taricco-quagmire/ (dostęp: 26.01.2018 r.).
Śledzińska-Simon A., Lojalność konstytucyjna czy lojalność unijna? – znaczenie zasady pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej dla sądów krajowych [w:] Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP, red. M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Wrocław 2015.
Varga A. Zs., Role of constitutional courts in protection of national/ constitutional identity, „Pázmány Law Working Papers” 2017/20.
dr Karolina Sztobryn
Autorka jest adiunktem w Katedrze Europejskiego Prawa Gospodarczego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego
Dostęp do utworów dla osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem według prawa unijnego
We wrześniu 2017 r. Unia Europejska przyjęła akty odnoszące się do kwestii pomijanej dotąd w zakresie prawa autorskiego, tj. prawa dostępu do utworów chronionych prawem autorskim dla osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem, w tym dla osób z niepełnosprawnością wzroku. Przyjęte dwa akty prawne – rozporządzenie 2017/1563 oraz dyrektywa 2017/1564 – mają na celu dostosowanie prawa UE do traktatu z Marrakeszu. Nakładają one na państwa członkowskie liczne wymogi w zakresie ustanowienia reguł zmierzających do urzeczywistnienia możliwości zapoznania się z utworami przez osoby z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem, którym państwa członkowskie muszą sprostać do 11.10.2018 r.
Słowa kluczowe: prawo autorskie, dostęp do utworów, osoby niepełnosprawne, kopia utworu w odpowiednim formacie
Access to works for people with print disabilities according to EU law
In September 2017, the European Union adopted instruments relating to an issue that had previously been omitted in the field of copyright, i.e. the right of access to works protected by copyright for people with print disabilities, including people with vision impairments. Two legal instruments: Regulation 2017/1563 and Directive 2017/1564, are aimed at harmonizing EU law with the Marrakesh Treaty. They impose on the Member States a number of requirements relating to establishing rules in order to assure proper conditions for persons with print disabilities, which Member States must meet by 11 October 2018.
Keywords: copyright, access to works, disabled persons, copy of work in accessible format
Bibliografia:
Boyle J., (When) is copyright Reform Possible? [w:] Copyright law in an age of limitations and exceptions, red. R.L. Okediji, Cambridge 2017.
Geiger Ch., Copyright as an access right: Securing cultural participation through the protection of creators’ interests [w:] What if we could reimagine copyright?, R. Giblin, K. Weatherall, Acton 2017.
Helfer L.R., Land M.K., Okediji R.L., Reichman J.H., Facilitating Access to Books for Print-Disabled Individuals, Oxford 2017.
Hugenholtz B., Senftleben M., Fair Use in Europe: In Search of Flexibilities, Amsterdam 2012.
dr hab. Hanna Kuczyńska
Autorka jest profesorem w Instytucie Nauk Prawnych PAN oraz asystentem sędziego w Izbie Karnej Sądu Najwyższego
„Umorzenie prokuratorskie” jako podstawa do zastosowania zasady ne bis in idem w stosunkach między państwami członkowskimi Unii Europejskiej – glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 19.07.2017 r., V KK 92/17
W omawianym orzeczeniu Sąd Najwyższy po raz kolejny zajął się problematyką transgranicznego zastosowania przesłanki ne bis in idem w stosunkach między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Tym razem musiał odpowiedzieć na pytanie, czy prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przez prokuratora innego państwa członkowskiego UE mogło stanowić podstawę do powstania zakazu ponownego sądzenia w tej samej sprawie. Ta odpowiedź wymagała przede wszystkim rozstrzygnięcia, czy taka decyzja stanowiła merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy w rozumieniu art. 54 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen. W wyniku przyjęcia powyższej tezy Sąd Najwyższy uznał, że takie orzeczenie wydane w innym państwie członkowskim UE spełniało warunki do zastosowania przesłanki ne bis in idem w stosunkach między państwami członkowskimi UE i tym samym stanowiło podstawę do zaistnienia ujemnej przesłanki procesowej z art. 17 § 1 pkt 7 Kodeksu postępowania karnego w postaci powagi rzeczy osądzonej.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, zasada ne bis in idem, prawomocność, umorzenie postępowania, Konwencja wykonawcza do Układu z Schengen, przesłanki postępowania karnego
Discontinuation by the prosecution’ as the grounds for application of the ne bis in idem principle in the relations between European Union Member States – commentary on Supreme Court judgment of 21 June 2017, V KK 92/17
In the commented judgment, the Supreme Court discussed yet another time the problem of cross-border application of the ne bis in idem principle in the relations between European Union Member States. This time, the Court had to answer the question whether a valid decision on discontinuation of the proceedings by the prosecution service of another EU Member State could have been the grounds for the prohibition of yet another trial in the same case. Arriving as this answer required, first of all, examining whether such a decision was a decision on the merits of the case within the meaning of Art. 54 of the Convention Implementing the Schengen Agreement. As a result of acceptance of the above proposition, the Supreme Court held that such a decision issued in another EU Member State did meet the conditions for applying the ne bis in idem principle in relations between EU Member States, thus it was the grounds for applying the negative procedural criterion defined in Art. 17(1)(7) of the Code of Criminal Procedure, namely the authority of res judicata.
Keywords: European Union, ne bis in idem principle, validity, discontinuation of proceedings, Convention Implementing the Schengen Agreement, grounds for criminal proceedings
Bibliografia:
Hartmann A., Schmidt R., Strafprozessrecht. Grundzüge des Strafverfahrens, Hannover 2010, s. 254; C. Roxin, B. Schünemann, Strafverfahrensrecht, München 2008.
Lach A., Glosa do wyroku TS z 29.06.2016 r., C-486/14, „Przegląd Sądowy” 2017/11–12.
Nita B., Artykuł 54 konwencji wykonawczej z Schengen w wyrokach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 28 września 2006 r.: C-467/04, postępowanie karne przeciwko Giuseppe Francesco Gasparini i innym oraz C-150/05, Jean Leon Van Straaten przeciwko Niderlandom i Republice Włoskiej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007/9.
Nita B., Glosa do wyroków TS z 28.09.2006 r., C-467/04 i C-150/05, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007/9.
Nita B., O zasadzie ne bis in idem w świetle art. 54 Konwencji wykonawczej z Schengen, „Europejski Przegląd Sądowy” 2006/7.
Nita B., Zasada ne bis in idem w międzynarodowym obrocie karnym, „Państwo i Prawo” 2005/3.
Nita-Światłowska B., Odmienność ujęcia zasady ne bis in idem w Karcie praw podstawowych oraz w konwencji wykonawczej z Schengen, „Przegląd Sądowy” 2015/3.
Nita-Światłowska B., Prawomocność orzeczenia jako element wyznaczający zakres zasady ne bis in idem w art. 54 Konwencji wykonawczej z Schengen, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014/5.
Sakowicz A., Glosa do wyroku TS z 29.06.2016 r., C-486/14, „Białostockie Studia Prawnicze” 2017/1.
Sakowicz A., Zasada ne bis in idem w prawie karnym, Białystok 2011.
Sołtysińska A., Zasada ne bis in idem z art. 54 konwencji wykonawczej z Schengen, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007/12.
Wąsek-Wiaderek M., Ochrona praw oskarżonego w Karcie Praw Podstawowych UE – nowy standard czy zatwierdzenie status quo?, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/10.
dr Monika Adamczak-Retecka
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Europejskiego i Komparatystyki Prawniczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego
Przekraczanie przez państwo członkowskie norm dla pyłów PM10 w otaczającym powietrzu jako naruszenie prawa unijnego – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 22.02.2018 r., C-336/16, Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej
Przedmiotem glosowanego wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 22.02.2018 r., C-336/16, Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, jest skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wniesiona na podstawie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W skardze Komisja wnosiła do Trybunału o stwierdzenie, że Polska uchybia zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy art. 13 ust. 1 dyrektywy 2008/50/WE w związku z jej załącznikiem XI, art. 23 ust. 1 ak. 2 oraz art. 22 ust. 3 tej dyrektywy, a w szczególności zobowiązaniu do zapewnienia, aby okres naruszenia był jak najkrótszy. Jest to drugi wyrok wydany przez Trybunał w związku z przekraczaniem norm dla pyłów PM10 przez państwo członkowskie Unii. W kwietniu 2017 r., w analogicznej sprawie, winną naruszeń dyrektywy 2008/50/WE została uznana Bułgaria. Powodem wniesienia skargi przeciwko Polsce było długotrwałe przekraczanie dobowych i rocznych wartości dopuszczalnych dla pyłu PM10 w odpowiednio 35 i 9 strefach oraz niewłaściwa transpozycja odnośnych przepisów dyrektywy 2008/50/WE. Ponadto Komisja zarzuciła Polsce niedostarczenie informacji wskazujących, że sytuacja uległa poprawie.
Słowa kluczowe: uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego, jakość otaczającego powietrza, stężenie pyłu PM10, przekroczenie wartości dopuszczalnych, plany dotyczące jakości powietrza, okres przekroczenia „jak najkrótszy”, nieprawidłowa transpozycja
The exceedance of limit values of particulate matter PM10 in ambient air as a failure of a Member State to fulfil obligations under EU law – commentary on the judgment of the Court of Justice of 22 February 2018, C-336/16, European Commission v Republic of Poland
The subject matter of the commented judgment issued by the Court of Justice on 22 February 2018, C-336/16, European Commission v Republic of Poland, is an action for failure to fulfil obligations under Art. 258 TFEU. By its application, the European Commission asked the Court to declare that the Republic of Poland had failed to fulfil its obligations under, respectively, Art. 13(1), in conjunction with Annex XI, second indent of Art. 23(1), and Art. 22(3), in conjunction with Annex XI, of Directive 2008/50/EC of the European Parliament and of the Council of 21 May 2008 on ambient air quality and cleaner air for Europe. It is the second judgement given by the Court of Justice in connection with exceedance of the daily limit values for particulate matter PM10 in a Member State. In April 2017, in a similar case, the Republic of Bulgaria was declared to have failed to fulfil its obligations under Directive 2008/50/EC. The reason for the action against Poland was a systematic exceedance of the daily and annual limit values for particulate matter PM10 in, respectively, 35 and 9 zones and incorrect implementation of Directive 2008/50/EC. Moreover, according to the Commission, the Republic of Poland failed to provide information to demonstrate that this situation had improved.
Keywords: failure of a Member State to fulfil obligations, ambient air quality, concentration of particulate matter PM10, exceedance of limit values, air quality plans, exceedance period ‘as short as possible, incorrect transposition
Bibliografia:
Adamczak-Retecka M., „Czas na CAFE” – glosa do wyroku TS z 5.04.2017 r., C-488/15, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd orzecznictwa” 2017/3.
Adamczak-Retecka M., Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkody klimatyczne z perspektywy prawa Unii Europejskiej, Gdańsk 2017.
Baran M., Dyrektywa 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy oraz jej implementacja w prawie polskim, „Europejski Przegląd Sądowy” 2017/7.
ClientEarth, Polskie kłopoty z prawem UE z powodu przekroczeń PM10, https://www.documents.clientearth.org/wp-content/uploads/library/2018-02-20-polskie-klopoty-z-prawem-ue-z-powodu-przekroczen-pm10-ce-pl.pdf, dostęp: 11.06.2018 r.
Głaz R., Naruszenie 2008/2199, http://www3.gdos.gov.pl/Documents/OPiE/Spotkanie%2017.02.2016/naruszenie%202199_2008_17.02.2015_RG.pdf (dostęp: 11.06.2018 r.)
Iwańska B., Koncepcja „skargi zbiorowej” w prawie ochrony środowiska, Warszawa 2013.
Iwańska B., Ochrona powietrza w systemie prawa ochrony środowiska, „Europejski Przegląd Sądowy” 2017/7.
Jans J.H., Vedder H.B., European Environmental Law. After Lisbon, Groningen 2012.
dr Dariusz Gibasiewicz
Autor jest radcą prawnym oraz adiunktem w Katedrze Prawa Finansowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
Prawo do odliczenia podatku naliczonego a spełnienie warunków formalnych ustanowionych przez państwo członkowskie – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 19.10.2017 r., C-101/16, SC Paper Consult SRL
Wyrok C-101/16, SC Paper Consult SRL, odnosi się do fundamentalnej kwestii na gruncie podatku od wartości dodanej – prawa podatnika do odliczenia podatku naliczonego i jego ograniczeń. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia zaakcentowano zasady neutralności oraz proporcjonalności, którym należy dać prymat w procesie wykładni przepisów unijnych oraz regulacji krajowych. Trybunał Sprawiedliwości nie traci jednak z pola widzenia konieczności wdrażania mechanizmów służących do walki z nadużyciami i uszczupleniami na gruncie podatku od wartości dodanej, które współcześnie są immanentnymi zjawiskami związanymi z tym podatkiem. Właściwe wyważenie interesów podatników oraz Skarbu Państwa jest jednak bardzo często niezwykle trudne. W prezentowanym orzeczeniu TS podjął taką próbę i w sposób wyraźny wyznaczył „linię demarkacyjną”, zwracając z jednej strony uwagę na istotne zasady rządzące podatkiem od wartości dodanej, natomiast z drugiej strony potwierdził obowiązek państw członkowskich zapobiegania nadużyciom podatkowym i uszczupleniom podatku, co powinno być jednak dokonywane bez pogwałcenia podstawowych praw podatników.
Słowa kluczowe: podatek od wartości dodanej, Unia Europejska, Trybunał Sprawiedliwości, prawo do odliczenia podatku naliczonego, zasada neutralności, zasada proporcjonalności
The right to deduct input tax and the fulfillment of the formal conditions established by the Member State – commentary on Court of Justice judgment of 19 October 2017, C‑101/16, SC Paper Consult SRL
The judgment in the present case refers to the fundamental issue in value added tax – the right of the taxpayer to deduct input tax and its limitations. The statement of reasons for this judicial decision emphasizes the principles of neutrality and proportionality, which should be given precedence in the process of interpreting EU and national regulations. However, the Court of Justice does not neglect the need to implement mechanisms to combat value added tax fraud, which is an inevitable phenomenon related to this tax nowadays. Furthermore, it is very difficult to balance properly the interests of taxpayers and the State Treasury. In the presented ruling, the Court of Justice made such an attempt and set a clear ‘demarcation line’, on the one hand pointing out the important principles governing the value added tax, while on the other confirming the obligation of Member States to prevent tax fraud, which should, however, be done without violating the fundamental rights of taxpayers.
Keywords: value added tax, European Union, Court of Justice, right to deduct input tax, principle of neutrality, principle of proportionality
Bibliografia:
van Brederode R.F., Judicial Cooperation and Legal Interpretation in European Union Tax Law, „Faulkner Law Review” 2009/1.
Felsman T., The definition of ‘accomplice’ in VAT fraud, developed by the judgements of the European Court of Justice, and its effect on Hungarian legal practice, „PhD Tanulmanyok” 2013/12.
Gibasiewicz D., Zasada neutralności podatku od wartości dodanej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Warszawa 2012.
Poto M., The Principle of Proportionality in Comparative Perspective, „German Law Journal” 2007/9.
van Brederode R.F., Third-Party Risks and Liabilities in Case of the Vat Fraud in the EU, „International Tax Journal” 2008/1.
dr Aleksandra Mężykowska
Autorka jest redaktorem bloga „Przegląd Prawa Międzynarodowego”
Brak podstawy prawnej dla roszczeń odszkodowawczo-restytucyjnych w prawie krajowym a dochodzenie tych roszczeń w postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka – glosa do postanowień Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12.09.2017 r., 19875/13, Marie Izabella Zamoyski-Brisson przeciwko Polsce i 3 inne skargi oraz z 3.10.2017 r., 1680/08, Lubelska Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych „Plon” przeciwko Polsce i 2 inne skargi
Europejski Trybunał Praw Człowieka, wydając postanowienia w sprawach Marie Izabella Zamoyski-Brisson przeciwko Polsce i 3 inne skargi oraz Lubelska Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych „Plon” przeciwko Polsce i 2 inne skargi, rozstrzygnął definitywnie o braku możliwości dochodzenia na podstawie Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Protokołu nr 1 do niej roszczeń odszkodowawczych formułowanych w związku z dokonaną po II wojnie światowej zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami nacjonalizacją lasów, gruntów rolnych i przedsiębiorstw, które to roszczenia nie zostały uwzględnione przez sądy krajowe w związku z brakiem dla nich podstawy prawnej w przepisach prawa polskiego. Trybunał ocenił, że zgodnie ze stabilnym, spójnym i obszernym orzecznictwem sądów krajowych, które konsekwentnie odrzucało tego typu roszczenia, skarżącym na gruncie prawa polskiego nie przysługiwały żadne uprawnienia majątkowe, które mogłyby zostać zakwalifikowane jako własność objęta ochroną na podstawie art. 1 Protokołu nr 1. W konsekwencji ocenił te skargi jako niedopuszczalne ratione materiae i odrzucił.
Słowa kluczowe: prawo własności, nacjonalizacja, Europejski Trybunał Praw Człowieka, Europejska Konwencja Praw Człowieka
Lack of legal basis for claims for damages and/or restitution in domestic law and pursuing such claims in proceedings before the European Court of Human Rights – commentary on decisions of the European Court of Human Rights of 12 September 2017, No. 19875/13, Marie Izabella Zamoyski-Brisson against Poland and 3 other applications and of 3 October 2017, No. 1680/08, Lubelska Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych ‘Plon’ against Poland and 2 other applications
The European Court of Human Rights, by issuing decision in cases of Marie Izabella Zamoyski-Brisson against Poland and Lubelska Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych „Plon” against Poland definitively ruled out the possibility to succesfully claim under the European Convention on Human Rights and Protocol No. 1 compensation for taking of property by the communists regimes after World War II in accordance with the then-existing provisions of the nationalization of forests, agricultural land and enterprises. The ECtHR took into account that claims were rejected by national courts due to the lack of a legal basis for them in Polish law. In consequence it assessed that according to the stable, coherent and extensive case-law of domestic courts, which consistently rejected such claims, the applicants did not have any property rights under Polish law that could be classified as property protected on the basis of Article 1 of Protocol No. 1. The applications were rejected as inadmissible ratione materiae.
Keywords: right to property, nationalization, European Court of Human Rights, European Convention on Human Rights
Bibliografia:
ETPC, Analysis of statistics 2017, https://www.echr.coe.int/Documents/Stats_analysis_2017_ENG.pdf (dostęp: 10.06.2018 r.).
ETPC, The Interlaken process and the Court (2016 Report), https://www.echr.coe.int/Documents/2016_Interlaken_Process_ENG.pdf (dostęp: 10.06.2018 r.).
Forystek J., Nieakt (actum non existens) w demokratycznym państwie prawa, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2001/2.
Garlicki L., Przedmowa [w:] Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, t. 1, Komentarz do artykułów 1–18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Rzepliński A., Pudzianowska D., Czy ustawa powinna uregulować kwestię odszkodowań za przejęte po wojnie mienie, „Rzeczpospolita” z 18.05.2007 r.
Sołtysiński S., Nowicka A., Skutki nacjonalizacji może zrekompensować tylko polski parlament, „Rzeczpospolita” z 22.02.2007 r.
dr hab. Justyna Łacny
Autorka jest profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej, ekspertem do spraw legislacji w Biurze Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, autorką publikacji z zakresu prawa instytucjonalnego i gospodarczego Unii Europejskiej
Stosowanie z mocą wsteczną kary łagodniejszej w sprawach dotyczących nieprawidłowego wydatkowania funduszy Unii Europejskiej – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 1.07.2004 r., C-295/02, Gisela Gerken przeciwko Amt für Agrarstruktur Verden
Państwa członkowskie prowadzą postępowania w sprawach dotyczących nieprawidłowego wydatkowania funduszy Unii Europejskiej, w których odzyskują środki unijne wydatkowane w wyniku nieprawidłowości i nakładają z tego tytułu kary na podstawie prawa krajowego. Granice przysługującej im w tym zakresie autonomii proceduralnej wyznacza prawo UE. Z jednej strony określa je ustanowiony w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości wymóg, aby prowadząc sprawy dotyczące prawa UE, przestrzegały zasad ekwiwalentności i skuteczności, nazywany w dogmatyce prawa formułą Rewe/Comet. Z drugiej natomiast strony reguły proceduralne ustalane są również w przepisach UE i z takim przypadkiem mamy do czynienia w rozporządzeniu nr 2988/95, które określa reguły proceduralne stosowane w postępowaniach dotyczących nieprawidłowego wydatkowania funduszy UE. W niniejszych „Kamieniach milowych” zostanie przedstawiona zasada stosowania z mocą wsteczną kary łagodniejszej ustanowiona w art. 2 ust. 2 zd. 2 rozporządzenia nr 2988/95 i odnoszące się do niej orzecznictwo TS, w kolejnych – reguły dotyczące terminów przedawnień nieprawidłowości określone w art. 3 tego rozporządzenia.
Słowa kluczowe: nieprawidłowość, zasada stosowania z mocą wsteczną kary łagodniejszej, sankcje, fundusze UE
Retroactive application of a more lenient penalty in cases of irregular spending of EU funds – introduction and Court of Justice judgment of 1 June 2004, C-295/02, Gisela Gerken v Amt für Agrarstruktur Verden
Member States prosecute and sanction cases of irregular expenditure of EU funds and recover EU funds spent as a result of irregularities under national law. The limits of their procedural autonomy in this respect are set by EU law. On the one hand, by under requirements established under the case-law of the Court of Justice (ECJ) that, when the Member States deal with cases based on EU law, they respect the principles of equivalence and effectiveness, which is referred to in the legal dogma as the Rewe/Comet formula. On the other hand, the procedural rules are also laid down in EU legislation, and this is the case with Regulation No 2988/95, which sets out the procedural rules applicable to proceedings for the irregular disbursement of EU funds. These Milestones set out the principle of retroactive application of the more lenient penalty as laid down in the second sentence of Article 2(2) of Regulation No 2988/95 and in the related case law of the Court of Justice, followed by the rules on limitation periods for irregularities as laid down in Article 3 of that Regulation.
Keywords: irregularity, retroactive application of leniency, sanctions, EU funds
Bibliografia:
Hækkerup N., Controls and sanctions in the EU law, Copenhagen 2001.
J.F.H. Inghelram, Legal and Institutional Aspects of the European Anti-Fraud Office (OLAF). An Analysis with a Look Forward to a European Public Prosecutor’s Office, Groningen 2011.
Kaszubski M.P., Dochodzenie roszczeń opartych na prawie wspólnotowym a autonomia proceduralna państw członkowskich – przegląd orzecznictwa, „Studia Prawno-Europejskie” 2004/7.
de Moor-van Vug A., Administrative sanctions in the EU law [w:] Administrative sanctions in the European Union, red. O. Jansen, Cambridge 2013.
Łacny J., Wydatkowanie funduszy Unii Europejskiej w wyniku nieprawidłowości. Elementy definicyjne pojęcia „nieprawidłowość” – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 26.05.2016 r. w połączonych sprawach C-260/14 i C-261/14, Judeţul Neamţ i Judeţul Bacău przeciwko Ministerul Dezvoltării Regionale și Administraţiei Publice, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/1.
Swart B., From Rome to Maastricht and Beyond: The Problem of Enforcing Community Law [w:] Enforcing European Community Rules. Criminal Proceedings, Administrative Procedures and Harmonization, red. C. Harding, Darthmouth 1996.
Wróbel A. [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2013.
Wróbel A., Autonomia proceduralna państw członkowskich. Zasada efektywności i zasada efektywnej ochrony sądowej w prawie Unii Europejskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2005/1.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Michalina Szpyrka (autorka jest doktorantką na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz asystentem sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego)
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest starszym referendarzem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu)
