(Nie)skuteczność wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.10.2021 r., K 3/21. Ocena znaczenia orzeczenia z perspektywy prawa konstytucyjnegoprof. dr hab. Monika Florczak-Wątor
Katedra Prawa Konstytucyjnego, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Konstytucyjnych UJ (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4324-5652).
(Nie)skuteczność wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.10.2021 r., K 3/21. Ocena znaczenia orzeczenia z perspektywy prawa konstytucyjnego
Celem artykułu jest analiza orzeczenia TK z 7.10.2021 r., K 3/21 z perspektywy prawa konstytucyjnego, z uwzględnieniem w szczególności problemów związanych z przedmiotem tego rozstrzygnięcia i jego skutkami prawnymi. Autorka dochodzi do wniosku, że orzeczenie TK w tej sprawie kontynuuje rozwój nowej antyunijnej linii orzeczniczej tego organu zapoczątkowanej orzeczeniami z 2020 r. Nie wywołuje ono jednak żadnych skutków prawnych ani w sferze obowiązywania ani stosowania prawa, bowiem rozpatrując każdy z trzech zarzutów, TK wykroczył poza swoje kompetencje wynikające z art. 188 Konstytucji.
Słowa kluczowe: Trybunał Konstytucyjny, zasada lojalnej współpracy, zobowiązania traktatowe, nieskuteczność orzeczenia TK
Pobierz treść artykułu
prof. dr hab. Monika Florczak-Wątor
Department of Constitution Law, Jagiellonian University in Krakow, Poland, Centre for Interdisciplinary Constitutional Studies, Jagiellonian University (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4324-5652).
(In)Effectiveness of Constitutional Tribunal Judgment of 7 October 2021, K 3/21. Assessment of the Judgment’s Significance from a Constitutional Law Perspective
The purpose of this article is to analyse the judgment of the Constitutional Tribunal (CT) of 7 October 2021, K 3/21, from the perspective of constitutional law, in particular taking into account the problems related to its subject-matter and legal effects. The author concludes that the CT judgment in this case continues the development of this court’s new anti-EU line of case law, which began with the 2020 judgments. However, it fails to produce any legal effects, either in terms of effect of the law or in terms of its application, because in considering each of the three objections raised in the application, the CT exceeded the powers vested in it by Article 188 of the Constitution.
Keywords: Constitutional Tribunal, principle of sincere cooperation, treaty obligations, ineffectiveness of a judgment of the Constitutional Tribunal
Bibliografia / References
Bárd P., Bodnar A., The end of an era The Polish Constitutional Court’s judgment on the primacy of EU law and its effects on mutual trust (https://www.ceps.eu/ceps-publications/the-end-of-an-era/, dostęp: 6.12.2021 r.).
Biernat S. (red.), Konstytucyjne granice zmian ustroju sądownictwa i statusu prawnego sędziów. (Nad?)użycie art. 180 ust. 5 Konstytucji RP, Warszawa 2021.
Biernat S., Prawo Unii Europejskiej a Konstytucja RP i prawo polskie – kilka refleksji, „Państwo i Prawo” 2004/11.
Biernat S., Łętowska E., This Was Not Just Another Ultra Vires Judgment!: Commentary to the statement of retired judges of the Constitutional Tribunal, VerfBlog, dostęp: 6.12.2021 r.
Bogdanowicz P., Opinia prawna na temat skutków prawnych orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt K 3/21 dotyczącego niezgodności przepisów Traktatu o Unii Europejskiej z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej w świetle prawa Unii Europejskiej (https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2021/10/P.Bogdanowicz_Opinia-prawna_nt.skutow.orzeczeniaTK.ws_.TUE_-1.pdf, dostęp: 6.12.2021 r.).
Florczak-Wątor M., O skutkach prawnych orzeczeń TK wydanych z udziałem osób nieuprawnionych do orzekania [w:] Państwo i jego instytucje. Konstytucja – sądownictwo – samorząd terytorialny, red. R. Balicki, M. Jabłoński, Warszawa 2018.
Florczak-Wątor M., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006.
Florczak-Wątor M., The Capture of the Polish Constitutional Tribunal and its Impact on the Rights and Freedoms of Individuals [w:] The Condition of Democracy, Volume 2: Contesting Citizenship, red. J. Mackert, H. Wolf, B.S. Turner, London 2021.
Frąckowiak-Adamska A., Bańczyk P., Formułowanie pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Praktyczny przewodnik, Warszawa 2020.
Grajewski K., Dysfunctionality of the National Council of the Judiciary in the Polish Constitutional System After Statutory Changes. Resolution of the Combined Chambers of the Supreme Court: Civil, Criminal, Labour Law and Social Security of 23 January 2020, BSA I-4110-1/20, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2020/4.
Grzelak A., Sakowicz A., Wymóg niezależności sądu krajowego jako element skutecznej ochrony sądowej (uwagi na tle wyroku TS z 19.11.2019 r. dla polskiego wymiaru sprawiedliwości), „Państwo i Prawo” 2020/5.
Grzeszczak R., Pytania prejudycjalne w obszarze praw człowieka. Podręcznik praktyczny dla sędziów, Warszawa 2019.
Koncewicz T.T., The Capture of the Polish Constitutional Tribunal and Beyond: Of Institution(s), Fidelities and the Rule of Law in Flux, „Review of Central and East European Law” 2018/2.
Kowalik-Bańczyk K., Skuteczna ochrona prawna w działalności Sądu Unii Europejskiej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021/8.
Kustra A., Poland’s constitutional crisis. From court-packing agenda to denial of constitutional court’s judgments, Toruńskie Studia Polsko-Włoskie, Toruń 2018.
Kustra-Rogatka A., Kontrola konstytucyjności aktu prawa pierwotnego Unii Europejskiej w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.10.2021, K 3/21, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021/11.
Sadurski W., Poland’s Constitutional Breakdown, Oxford 2019.
Tuleja P., Ustrojowe znaczenie uchwały SN z 23.01.2020 r., „Państwo i Prawo” 2020/10.
Zalasiński T., Pozorowanie problemu konstytucyjnego (opinia), „Gazeta Prawna” z 26.10.2021 r. (https://serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia/artykuly/8278024,wyrok-tk-wyzszosc-prawa-krajowego-konstytucja-dr-tomasz-zalasinski.html, dostęp: 6.12.2021 r.).
dr hab. Nina Półtorak
Autorka jest profesorem w Katedrze Prawa Europejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz sędzią Sądu Unii Europejskiej (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1218-0718).
Kilka uwag o skutkach wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 3/21 dla stosowania prawa unijnego przez polskie sądy
Artykuł przedstawia kilka uwag dotyczących skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego (TK) z 7.10.2021 r. w sprawie K 3/21 dla stosowania prawa unijnego w Polsce. Nie analizuje on samego wyroku, kompetencji TK do jego wydania ani zgodności tego rozstrzygnięcia z prawem unijnym, co jest przedmiotem odrębnych analiz, ale koncentruje się na kwestii jego prawnych konsekwencji dla sądowego stosowania prawa unijnego oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Analizuje te skutki wyłącznie z perspektywy prawa unijnego; perspektywa krajowego prawa konstytucyjnego czy prawa międzynarodowego jest również przedmiotem odrębnych analiz, w tym zamieszczonych w tym numerze „Europejskiego Przeglądu Sądowego”.
Artykuł analizuje najpierw, z perspektywy prawa unijnego, konsekwencje tego wyroku dla obowiązywania prawa Unii Europejskiej w polskim porządku prawnym, a następnie jego konsekwencje dla stosowania prawa UE przez sądy polskie. Na potrzeby tej analizy wskazuje na istotę tego wyroku, którą jest zakwestionowanie zasady pierwszeństwa stosowania prawa UE, następnie podsumowuje orzecznictwo TS co do obowiązków sądów krajowych wynikających z tej zasady oraz orzecznictwo TS co do pierwszeństwa stosowania unijnych przepisów będących podstawą kontroli niezawisłości sądów krajowych.
Słowa kluczowe: zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej, stosowanie prawa UE przez sądy, Trybunał Sprawiedliwości UE, Trybunał Konstytucyjny
Pobierz treść artykułu
dr hab. Nina Półtorak
The author is Professor of European Union law at the Jagiellonian University in Krakow (Poland) and judge at the General Court of the European Union (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1218-0718).
Some Remarks on the Implications of the Judgment Issued by the Polish Constitutional Tribunal in Case K 3/21 for the Application of EU Law by Polish Courts
This paper presents a few remarks on the implications of the judgment issued by the Polish Constitutional Tribunal [CT] on 7 October 2021 in case K 3/21 for the application of EU law in Poland. It does not analyse the judgment itself, the competence of the Constitutional Tribunal to pass it or the compatibility of this decision with EU law, since these are the subjects of separate analyses. Instead, it focuses on the issue of its legal consequences for the judicial application of EU law and the case law of the Court of Justice of the European Union (CJEU). It analyses these implications only from the perspective of EU law; the perspective of national constitutional law or international law is also the subject of separate analyses, some of which are included in this issue of ‘Europejski Przegląd Sądowy’.
The paper analyses first, from the perspective of EU law, the consequences of this judgment for the validity of European Union (EU) law in the Polish legal order, and then its consequences for the application of EU law by Polish courts. For the purpose of this analysis, the paper identifies the essence of this judgment, which is to challenge the principle of primacy of application of EU law, then summarizes CJEU case law on the obligations of national courts resulting from this principle and CJEU case law on the primacy of application of EU rules which are the basis for the review of independence of national courts.
Keywords: principle of primacy of European Union law, application of EU law by courts, Court of Justice of the EU, (Polish) Constitutional Tribunal
Bibliografia / References
Biernat S., Łętowska E., This Was Not Just Another Ultra Vires Judgment!: Commentary to the statement of retired judges of the Constitutional Tribunal, VerfBlog, 27.10.2021 r., https://verfassungsblog.de/this-was-not-just-another-ultra-vires-judgment/.
Bogdanowicz P., Opinia prawna na temat skutków prawnych orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt K 3/21 dotyczącego niezgodności przepisów Traktatu o Unii Europejskiej z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej w świetle prawa Unii Europejskiej, https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2021/10/P.Bogdanowicz_Opinia-prawna_nt.skutow.orzeczeniaTK.ws_.TUE_-1.pdf.
Kustra-Rogatka A., Kontrola konstytucyjności aktu prawa pierwotnego Unii Europejskiej w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.10.2021 r., K 3/21, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021/11.
Półtorak N., Ochrona uprawnień wynikających z prawa Unii Europejskiej w postępowaniach krajowych, Warszawa 2010.
prof. dr hab. Włodzimierz Wróbel
Katedra Prawa Karnego, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6636-8738).
Skutki rozstrzygnięcia w sprawie K 3/21 w perspektywie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych
Przedmiotem poniższej analizy nie jest sama merytoryczna poprawność rozstrzygnięcia zapadłego w dniu 7.10.2021 r. w sprawie K 3/21. Było to już przedmiotem wielu analiz, natomiast samo rozstrzygnięcie, podobnie jak inicjujący je wniosek premiera, spotkało się z fundamentalną krytyką. W pełni podzielam tę krytykę i również uważam, że rozstrzygnięcie to niewiele ma wspólnego z rzetelną analizą prawniczą, zostało zainicjowane i wydane dla realizacji konkretnych celów politycznych, w szczególności zaś miało w intencji rządzących zneutralizować znaczenie wyroków Trybunału Sprawiedliwości i postanowień zabezpieczających w kwestii standardu niezależności sądów oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej, a także stworzyć pozory legalności dla organów władzy publicznej odmowy stosowania wspomnianych wyroków. Przedmiotem rozważań jest jedynie ocena potencjalnego wpływu wydania tego rozstrzygnięcia na orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Musi ją jednak poprzedzić określone założenie.
Słowa kluczowe: sądy, wymiar sprawiedliwości, Trybunał Konstytucyjny, prawo do sądu, Sąd Najwyższy
Pobierz treść artykułu
prof. dr hab. Włodzimierz Wróbel
Department of Criminal Law, Jagiellonian University in Krakow, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6636-8738).
Effects of the Judgment in Case K 3/21 from the Perspective of the Polish Supreme Court and Ordinary Courts
The subject of the following analysis is not the substantive correctness as such of the judgment issued on 7 October 2021 in case K 3/21. Its correctness has already been the subject of many analyses, while the judgment itself, like the Prime Minister’s application that led to its issue, has met with fundamental criticism. I fully share this criticism and also believe that this judgment bears little trace of sound legal analysis. It was applied for and issued for specific political purposes, in particular, it was intended by those in power to neutralize the significance of judgments of the Court of Justice and the interim measures ordered with regard to the standard of judicial independence and disciplinary responsibility, and to create the appearance of legality for public authorities refusing to apply these judgments. The present considerations provide only an assessment of the potential impact of this judgment on the case law of the Supreme Court and ordinary courts. However, it must be preceded by a certain assumption.
Keywords: courts, administration of justice, Constitutional Tribunal, right to a court, Supreme Court
Bibliografia / References
Bogdanowicz P., Opinia prawna na temat skutków prawnych orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt K 3/21 dotyczącego niezgodności przepisów Traktatu Unii Europejskiej z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej w świetle prawa Unii Europejskiej, https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2021/10/P.Bogdanowicz_Opinia-prawna_nt.skutow.orzeczeniaTK.ws_.TUE_.pdf.
Bogdanowicz P., Orzeczenie TK w sprawie K 3/21 nie wywołuje skutków prawnych i jest rażącym naruszeniem prawa unijnego, https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/20071.
Dąbrowska A., Florczak-Wątor M., Domniemanie konstytucyjności ustawy w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Konstytucyjny” 2017/2.
Dębowska A., Tuleja P., Dopuszczalność, charakter i skutki tzw. odżycia przepisów po wyroku Trybunału Konstytucyjnego [w:] Znaczenie wyroków Trybunału Konstytucyjnego dla tekstu jednolitego ustawy, red. M. Laskowska, Warszawa 2017.
26 sędzi i sędziów Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku o 10 nieprawdach w wyroku TK z dnia 7 października i uzasadnieniu, https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/19852.
Florczak-Wątor M., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006.
Grabowski A., Naleziński B., Kłopoty z obowiązywaniem. Uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego [w:] Studia z filozofii prawa, red. J. Stelmach, Kraków 2001.
Jackowski M., Następstwa wyroków Trybunału Konstytucyjnego w procesie sądowego stosowania prawa, Warszawa 2016.
Komitet Prawny ELSA Poland: Glosa krytyczna do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o sygn. K 3/21, https://www.adwokatura.pl/admin/wgrane_pliki/file-glosa-krytyczna-do-orzeczenia-trybunalu-konstytucyjnego-o-sygn-k-321-32138.pdf.
Kustra-Rogatka A., Kontrola konstytucyjności aktu pierwotnego UE w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2021 r. w sprawie K 3/21, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021/11.
Łętowska E., O prawie i jego artefaktach, https://pts.org.pl/wyklad-profesor-ewy-letowskiej-pt-o-prawie-i-jego-artefaktach/.
Łętowska E., O złudzeniu sprzeczności prawa Unii Europejskiej i polskiej Konstytucji w tle wyroku TK z 7 października 2021 r., https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/19999.
Łętowska E., Prawo i gra pozorów, www.konstytucyjny.pl https://konstytucyjny.pl/ewa-letowska-prawo-i-gra-pozorow/.
Matczak M., Dlaczego w Polsce nie obowiązuje już tradycyjne domniemanie konstytucyjności, https://marcinmatczak.pl/2018/07/08/dlaczego-w-polsce-nie-obowiazuje-juz-tradycyjne-domniemanie-konstytucyjnosci/.
Prof. Stanisław Biernat, Prof. Ewa Łętowska: Komentarz do oświadczenia sędziów Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku z dnia 10 października 2021 r., https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/20015.
Radziewicz P., Kryzys konstytucyjny i paradygmatyczna zmiana konstytucji, „Państwo i Prawo” 2020/10.
Radziewicz P., Przywrócenie mocy obowiązującej przepisu jako skutek orzeczenia TK, „Przegląd Sejmowy” 2005/3.
Szumiło-Kulczycka D., Kozub-Ciembroniewicz K., Konsekwencje uchybień w obsadzie TK (uwagi na tle orzeczenia w sprawie K 1/20), „Państwo i Prawo” 2021/8.
Wróbel W., Jak odbudować sądownictwo? [w:] Zagadnienia sądownictwa konstytucyjnego. Teoria i praktyka, t. 4, red. M. Granat, Warszawa 2021.
Wróbel W., Zasady intertemporalne w prawie karnym procesowym, Kraków 2017.
prof. zw. dr hab. Anna Wyrozumska
Autorka jest kierownikiem Katedry Europejskiego Prawa Konstytucyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3310-6675).
Wyroki Trybunału Konstytucyjnego w sprawach K 3/21 oraz K 6/21 w świetle prawa międzynarodowego
Artykuł spogląda na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7.10.2021 r., K 3/21, uznający niegodność z konstytucją fundamentalnych zasad prawa UE oraz wyrok z 24.11.2021 r., K 6/21, uznający z kolei niezgodność z konstytucją art. 6 EKPC, z perspektywy prawa międzynarodowego. Te dwa wyroki stanowią kolejne decyzje mające na celu zapobiec wykonywaniu w Polsce wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotykających kwestii niezależności i bezstronności sędziów, „sądu ustanowionego ustawą”. Przedstawia przypadki niewykonywania przez sądy krajowe orzeczeń Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i ETPC, konkludując, że sądy konstytucyjne, kwestionując wyrok, opierają się w zasadzie na podobnych konstrukcjach, powołując się na nadrzędność konstytucji. Na gruncie prawa międzynarodowego nie może to stanowić usprawiedliwienia, i w konsekwencji państwa ponoszą odpowiedzialność międzynarodową. Brak zorganizowanego aparatu przymusu w prawie międzynarodowym utrudnia jej egzekwowanie, co pozostawia miejsce na dialog, w tym także dialog sądowy i polityczne rozwiązania. Orzeczenia TK, o których mowa, odbiegają jednak od podobnych decyzji innych sądów w sprawach dotyczących wyroków MTS czy ETPC. Nie spełniają również wymogów formułowanych w doktrynie, dopuszczających wyjątkowo prawo sądów krajowych do sprzeciwu.
Słowa kluczowe: niewykonywanie orzeczeń sądów międzynarodowych, dialog sądowy, relacja między prawem międzynarodowym a prawem krajowym, praworządność, prawo do sądu ustanowionego ustawą, trybunały konstytucyjne wobec prawa UE
Pobierz treść artykułu
prof. zw. [full professor] dr. hab. Anna Wyrozumska
The Author is the head of the Department of European Constitutional Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3310-6675).
Judgments of the Polish Constitutional Tribunal in Cases K 3/21 and K 6/21 in the Light of International Law
The article looks – from the perspective of international law – at the judgment of the Constitutional Tribunal (CT) of 7 October 2021, K 3/21, where the Tribunal pronounces fundamental principles of EU law unconstitutional, and the judgment of 24 November 2021, K 6/21, where it finds, in turn, Article 6 ECHR to be unconstitutional. These two judgments, like some before them, are aimed at preventing the enforcement in Poland of judgments of the Court of Justice of the EU and the European Court of Human Rights touching on the independence and impartiality of judges, a ‘tribunal established by law'. The article presents cases of national courts failing to enforce judgments of the International Court of Justice and the ECtHR, concluding that constitutional courts, whenever they challenge a judgment, basically rely on similar constructions, invoking the supremacy of the constitution. Under international law, this cannot be an excuse and consequently states bear international responsibility. Lack of an organized coercive apparatus in international law makes it difficult to enforce such responsibility, which leaves room for dialogue, including judicial dialogue and political solutions. However, the CT judgments in question differ from similar decisions of other courts in cases involving judgments of the ICJ or the ECtHR. Nor do they meet the requirements formulated in legal scholarship, which exceptionally accepts the right of national courts to object.
Keywords: failure to enforce judgments of international courts, judicial dialogue, relation between international law and national law, rule of law, right to a tribunal established by law, constitutional courts vis-a-vis EU law
Bibliografia / References
Biernat S., Trybunał Konstytucyjny wypowiada posłuszeństwo prawu Unii Europejskiej [w:] Wokół kryzysu demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Płoszka, Warszawa 2020.
Biernat S., Zawstydzający wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sędziów, https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/zawstydzajacy-wyrok-trybunalu-konstytucyjnego-w-sprawie-sedziow,511972.html (dostęp: 5.12.2021 r.).
Bogdandy A. von, Pluralism, Direct Effect and the Ultimate Say. On the Relationship Between International and Domestic Constitutional Law, „International Journal of Constitutional Law” 2008/3–4.
Kaszubski M.P., Reakcja sądów krajowych na dynamiczną wykładnię prawa międzynarodowego [w:] Granice swobody orzekania sądów międzynarodowych, red. A. Wyrozumska, Łódź 2014.
Kunz R., Judging International Judgments Anew? The Human Rights Courts before Domestic Courts, „European Journal of International Law” 2019/4.
Lando M., Intimations of Unconstitutionality: The Supremacy of International Law and Judgment 238/2014 of the Italian Constitutional Court, „Modern Law Review” 2015, t. 78.
Mälksoo L., Russia and European Human Rights Law: The Rise of the Civilizational Argument, red. L. Mälksoo, Brill: Leiden 2014.
Nollkaemper A., Rethinking the Supremacy of International Law [w:] Select Proceedings of the European Society of International Law, t. 2, red. H. Ruiz Fabri, R. Wolfrum, J. Gogolin], Oxford 2008.
Öhlinger T., Austria and Article 6 of the European Convention on Human Rights, „European Journal of International Law” 1990/1.
Palombino F.M., Compliance with International Judgments: Between Supremacy of International Law and National Fundamental Principles, „Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht” 2015, t. 75.
Paulus A., A Comparative Look at Domestic Enforcement of International Tribunal Judgments, Cambridge 2009, t. 103.
Paulus A., Germany [w:] The Role of Domestic Courts in Treaty Enforcement: A Comparative Study, red. D. Sloss, D. Jinks, Cambridge 2008.
Peters A., Let Not Triepel Triumph – How To Make the Best Out of Sentenza No. 238 of the Italian Constitutional Court for a Global Legal Order, 22.12.2014 r., http://www.ejiltalk.org.
Peters A., Supremacy Lost: International Law Meets Domestic Constitutional Law, „Vienna Online Journal on International Constitutional Law” 2009, t. 3.
Pyziak-Szafnicka M., Trybunał Konstytucyjny à rebours, „Państwo i Prawo” 2020/5.
Riedl B., Ultra Vires Control and European Democracy, VerfBlog, 18.06.2021, https://verfassungsblog.de/ultra-vires-control-and-european- democracy/.
Sheik M., From Breard to Medellin: Supreme Court Inaction or ICJ Activism in the Field of International Law?, „California Law Review” 2006/2.
Wyrozumska A., Odwracanie kota ogonem bez żadnego trybu, czyli o orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego w sprawach Kpt 1/20 i U 2/20 [w:] Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2018–2020), red. J. Barcz, A. Grzelak, R. Szyndlauer, Warszawa 2021.
Wyrozumska A., Wyrok FTK z 5.05.2020 r. w świetle podobnych orzeczeń sądów innych państw członkowskich Unii Europejskiej, „Państwo i Prawo” 2020/9.
Ziółkowski M., Niezależność jako istota prawa do sądu? Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2019 r., III PO 7/18, „Przegląd Konstytucyjny” 2020/3.
Zorkin V., ‘The Limit of Giving In’ [‘Predel ustupchivosti’], „Rossiiskaia gazeta”, http://www.rg.ru/2010/10/29/zorkin.html.
dr hab. Justyna Łacny, prof. Politechniki Warszawskiej
Wydział Administracji i Nauk Społecznych (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7985-4882).
Pieniądze nerwem wojny? – czyli o możliwych skutkach finansowych wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 3/21 z 7.10.2021 r.
Istnieje kilka przepisów unijnych omawianych na każdym porządnym wykładzie akademickim z prawa UE. Należą do nich art. 1 TUE dotyczący podstaw ustanowienia UE, art. 4 ust. 3 TUE ustalający zasadę lojalnej współpracy instytucji UE i państw członkowskich odzwierciedlającą, na gruncie prawa UE, zasadę prawa międzynarodowego pacta sunt servanda, a także art. 19 ust. 1 ak. 2 TUE zobowiązujący państwa członkowskie do zapewnienia jednostkom skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem UE. Zgodność tych przepisów TUE z Konstytucją RP ocenił Trybunał Konstytucyjny w wyroku w sprawie K-3/21 z 7.10.2021 r. i stwierdził ich niekonstytucyjność.
Słowa kluczowe: zasada państwa prawnego, fundusze UE, budżet UE, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, kary finansowe
Pobierz treść artykułu
dr hab. Justyna Łacny, professor of the Warsaw University of Technology
Faculty of Administration and Social Sciences (Poland) (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7985-4882).
Is Money the Soul of War? Or on the Possible Financial Consequences of the Constitutional Tribunal's Judgment in case K 3/21 of 7.10.2021
There are several EU provisions that are discussed during any decent university lecture on EU law. These include Article 1 of the Treaty on European Union, which concerns the foundations of the EU, Article 4(3) TEU establishing the principle of sincere cooperation between the EU institutions and the Member States, which principle reflects, under EU law, the international law principle of pacta sunt servanda, as well as the second indent of Article 19(1) TEU, which requires Member States to provide individuals with effective legal protection in areas covered by EU law. The Constitutional Tribunal assessed the compatibility of these provisions of the TEU with the Polish Constitution in its judgment in case K-3/21, issued on 7 October 2021, and pronounced them unconstitutional.
Keywords: rule of law, EU funds, EU budget, Constitutional Tribunal, Court of Justice of the European Union, financial penalties
Bibliografia / References
Bárd P., The Sanctity of Preliminary References: An analysis of the CJEU decision C-564/19 IS, Verfassungsblog z 26.11.2021 r., https://verfassungsblog.de/the-sanctity-of-preliminary-references/ (dostęp: 6.12.2021 r.), DOI: 10.17176/20211126-215840-0.
Butler I., Two proposals to promote and protect European values through the Multiannual Financial Framework: Conditionality of EU funds and a financial instrument to support NGOs, Liberties, 7.03.2018, https://www.liberties.eu/en/news/european-vaues-fund- two-proposals-mff/14471 (dostęp: 6.12.2021 r.).
Goldner Lang I., The Rule of Law, the Force of Law and the Power of Money, „Croatian Yearbook of European Law and Policy” 2019/15.
Łacny J., Korekty finansowe nakładane przez Komisję Europejską na państwa członkowskie za niezgodne z prawem wydatkowanie funduszy Unii Europejskiej, Warszawa 2017.
Łacny J., Stosowanie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej w postępowaniach dotyczących funduszy Unii Europejskiej – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 3.07.2014 r., sprawy połączone C-129/13 i C-130/13, Kamino International Logistics BV i Datema Hellmann Worldwide Logistics BV przeciwko Staatssecretaris van Financiën, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/12.
Łacny J., System warunkowości mający chronić budżet UE przed naruszeniami zasady państwa prawnego przez państwa członkowskie, „Państwo i Prawo” 2021/11.
Łacny J., Wydatkowanie funduszy Unii Europejskiej w wyniku nieprawidłowości. Elementy definicyjne pojęcia „nieprawidłowość” – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 26.05.2016 r. w połączonych sprawach C-260/14 i C-261/14, Județul Neamț i Județul Bacău przeciwko Ministerul Dezvoltării Regionale și Administrației Publice, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/1.
Łętowska E., The Honest (though Embarrassing) Coming-out of the Polish Constitutional Tribunal, Verfassungsblog z 29.11.2021 r., https://verfassungsblog.de/the-honest-though-embarrassing-coming-out-of-the-polish-constitutional-tribunal/ (dostęp: 6.12.2021 r.), DOI: 10.17176/20211130-191829-0.
Pech L., Kochenov D., Strengthening the Rule of Law Within the European Union: Diagnoses, Recommendations, and What to Avoid –Policy Brief, June 2019, https://reconnect-europe.eu/wp-content/uploads/2019/07/RECONNECT-policy-brief-Pech-Kochenov-2019June-publish.pdf (dostęp: 6.12.2021 r.).
Šelih J., Bond I., Dolan C., Can EU funds promote the rule of law in Europe?, The Centre for European Reform 2017, https://www.cer.eu/publications/archive/policy-brief/2017/can-eu-funds-promote-rule-law-europe (dostęp: 6.12.2021 r.).
Tridimas T., Editorial Note: Recovery Plan and Rule of Law Conditionality: A New Era Beckons?, „Croatian Yearbook of European Law and Policy” 2020/16, https://www.cyelp.com/index.php/cyelp/article/view/420 (dostęp: 7.12.2021 r.).
Wanat Z., Bayer L., Brussels takes step toward rule-of-law penalty process with Poland, Hungary, https://www.politico.eu/article/eu-rule-of-law-penalty-process-poland-hungary/ (dostęp: 6.12.2021 r.).
dr hab. Mateusz Pilich
Autor jest adiunktem w Katedrze Międzynarodowego Prawa Prywatnego i Handlowego Uniwersytetu Warszawskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7934-1606).
Wybór prawa właściwego dla umów o pracę kierowców delegowanych za granicę w europejskim prawie prywatnym międzynarodowym
– wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 15.07.2021 r., sprawy połączone C-152/20 i C-218/20, DG i EH przeciwko SC Gruber Logistics SRL i Sindicatul Lucrătorilor din Transporturi przeciwko SC Samidani Trans SRL
Wyrok TS z 15.07.2021 r. w sprawach połączonych C-152/20 i C-218/20, DG i EH przeciwko SC Gruber Logistics SRL i Sindicatul Lucrătorilor din Transporturi przeciwko SC Samidani Trans SRL, stanowi jedno z kluczowych rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości z dziedziny międzynarodowego prawa pracy. Dotyczy on dwóch zagadnień związanych z ochroną pracownika jako strony słabszej w ramach transgranicznego, indywidualnego stosunku pracy: podstawy prawnej stosowania stawek płacy minimalnej obowiązujących w systemie prawnym państwa, w którym zazwyczaj jest wykonywana praca (lex loci laboris) oraz problematyki wyboru prawa właściwego dla umowy o pracę. Trybunał wyjaśnił, w jaki sposób należy stosować prawo wybrane jako statut stosunku pracy na podstawie art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 593/2008, mając na uwadze zastrzeżenie na korzyść pracownika skuteczności przepisów bezwzględnie obowiązujących prawa, które byłoby właściwe w braku wyboru. Na uwagę zasługuje wyraźne przesądzenie w omawianym wyroku, że prawo wybrane przez strony nie jest stosowane do indywidualnego stosunku pracy jedynie w takim zakresie, w jakim oferuje ono pracownikowi niższy standard ochrony niż prawo właściwe na podstawie odpowiedniego łącznika obiektywnego. Tym samym porównanie owego standardu następuje in concreto, a nie in abstracto, również gdy chodzi o przepisy o płacy minimalnej, które według prawa państw członkowskich UE zwykle mają charakter jednostronnie bezwzględnie obowiązujący. W dalszej części orzeczenia dokonano analizy, w jaki sposób oceniać standardowe klauzule sugerujące wybór prawa, na których sformułowanie pracownik nie miał wpływu. Trybunał Sprawiedliwości podkreślił prymat zasady autonomii woli stron umowy o pracę na gruncie art. 8 rozporządzenia nr 593/2008, która ani nie podlega a priori ograniczeniu za pośrednictwem normatywnych wzorców kontraktowych w krajowych przepisach prawa pracy, ani nie zostaje przekreślona przez to, że pracownik — choćby nawet implicite — akceptuje przedłożony mu wzorzec umowny. Wyrok nie może jednak być rozumiany jako nakazujący odstępstwo od zasady, iż wola stron odnośnie do wyboru prawa, również w przypadku tzw. wyboru dorozumianego, powinna zawsze być wolą rzeczywistą. Rzeczą sądów krajowych pozostaje zatem zbadanie na podstawie zgromadzonego materiału, czy strony osiągnęły w tym zakresie konsens.
Słowa kluczowe: współpraca sądowa w sprawach cywilnych, prawo właściwe dla zobowiązań umownych, rozporządzenie nr 593/2008, wybór prawa przez strony, indywidualne umowy o pracę, świadczenie pracy w kilku państwach członkowskich, pojęcie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, skuteczność przepisów o płacy minimalnej
dr hab. Mateusz Pilich
The author is an associate professor at the Department of International Private and Commercial Law, University of Warsaw (Poland) (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7934-1606).
Choice of Law Applicable to Individual Employment Contracts of Drivers Posted Abroad in European Private International Law: Introduction and Judgment of the Court of Justice of 15 July 2021, in Joined Cases C-152/20, DG, EH v. SC Gruber Logistics SRL, and C-218/20, Sindicatul Lucrătorilor din Transporturi v. SC Samidani Trans SRL
The judgment of the CJ of 15 July 2021 in joined cases C-152/20 and C-218/20, DG and EH v. SC Gruber Logistics SRL and Sindicatul Lucrătorilor din Transporturi v. SC Samidani Trans SRL, is one of the key decisions of the Court Justice in the field of international labour law. It deals with two issues related to the protection of an employee as the weaker party in a cross-border individual employment relationship: the legal basis for the application of the minimum wage as in force in the legal system of the country in which the work is habitually performed (lex loci laboris), as well as the issue of the parties’ choice of law applicable to the individual employment contract. The Court explained how to apply the law chosen as applicable to the individual employment contract pursuant to Article 8(1) of the Rome I Regulation, bearing in mind the reservation, in favour of the employee, of the effectiveness of the universally applicable provisions of law which would be the governing law in the absence of a choice. It is worth noting that the law chosen by the parties is not applied to the individual employment contract only to the extent that it offers the employee a lower standard of protection than the law applicable on the basis of an appropriate objective connecting factor. Hence, the comparison as regards this standard takes place in concreto, and not in abstracto, also when it comes to the provisions on the minimum wage, which, according to the law of the EU Member States, usually have a unilaterally binding character. The judgment goes on to analyse how to assess standard clauses suggesting the choice of law by the parties, the wording of which was beyond the employee's control. The Court of Justice emphasized the primacy of the principle of autonomy of will of the parties to an employment contract under Article 8 of the Rome I Regulation, which is neither a priori limited by normative standard contract forms in accordance with the national labour law, nor invalidated by the fact that the employee – even implicitly – accepts such a standard contract submitted to him/her. However, the judgment cannot be understood as ordering a derogation from the principle that the will of the parties to choose the law applicable has to be real, also as regards the implied choice. It is therefore for the domestic courts to verify, on the basis of the evidence collected, whether the parties have reached a meeting of the minds in this respect.
Keywords: judicial cooperation in civil matters, law applicable to contractual obligations, Regulation (EC) No. 593/2008, choice of law by parties, individual employment contracts, work performed in several Member States, concept of ‘provisions which cannot be derogated from by agreement’, effectiveness of provisions on minimum wage
Bibliografia / References
Basedow J., Theorie der Rechtswahl oder Parteiautonomie als Grundlage des Internationalen Privatrechts, „Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht” 2011, t. 75.
Battifol H., Lagarde, P., Droit international privé, t. 2, Paris 1983.
Bonomi A., The Rome I Regulation on the Law Applicable to Contractual Obligations: Some General Remarks, „Yearbook of Private International Law” 2008, t. 10.
Cremers J., Economic freedoms and labour standards in the European Union, „Transfer: European Review of Labour and Research” 2016/2.
Curti-Gialdino A., La volonté des parties en droit international privé, „Recueil des Cours” 1972/3.
Czepelak M., Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym Unii Europejskiej, Warszawa 2015.
Franzen M. [w:] Rome Regulations. Commentary on the European Rules of the Conflict of Laws, red. G.P. Calliess, Aphen an den Rijn 2011.
Grušić U., The European Private International Law of Employment, Cambridge 2015.
Grzebyk P., Loci laboris – „główne miejsce pracy” – glosa do wyroku TS z 15.03.2011 r. w sprawie C-29/10 Heiko Koelzsch v. Wielkie Księstwo Luksemburga, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011/8.
Henze M., Die Anknüpfung von mobilen Arbeitsverhältnissen anhand des Art. 8 Rom I-Verordnung, Baden-Baden 2017.
Jault-Seseke F., L’office du juge dans l’application de la règle de conflit de lois en matière de contrat de travail, „Revue critique de droit international privé” 2005/2.
Kühn S., Rechtswahlbeschränkungen zum Schutz des Schwächeren. Wertungswidersprüche und Inkohärenzen im Internationalen Schuldrecht der Europäischen Union, Frankfurt am Main 2016.
Kurowski W., Prawo właściwe dla umowy o pracę. Komentarz do wyroku Sądu Najwyższego z 1.07.2020 r., „Palestra” 2021/7–8.
Kurowski W., Stosunek pracy wynikający z umowy w prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa 2016.
Mankowski P., Stillschweigende Rechtswahl, Günstigkeitsvergleich und Anknüpfung von Kündigungsschutzrecht im Internationalen Arbeitsvertragsrecht, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2015/4.
Palao Moreno G. [w:] European Commentaries on Private International Law, t. 2, Rome I Regulation – Commentary, red. U. Magnus, P. Mankowski, Köln 2017.
Pazdan M., Materialno-prawne wskazanie a kolizyjnoprawny wybór prawa, „Problemy Prawne Handlu Zagranicznego” 1995/18.
Pazdan M., Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2012.
Pazdan M., Wybór prawa właściwego w kontraktach zawieranych w międzynarodowym obrocie handlowym, „Przegląd Stosunków Międzynarodowych” 1976/5.
Piir R., Safeguarding the posted worker. A private international law perspective, „European Labour Law Journal” 2019/2.
Pilich M., Wpływ zagranicznych przepisów wymuszających swoje zastosowanie na stosunki pracy w obrębie Unii Europejskiej – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 18.10.2016 r., C-135/15, Republik Griechenland przeciwko Grigoriosowi Nikiforidisowi, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021/3.
Popiołek W., Umowa wydawnicza w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa–Kraków 1982.
Sindres D., Choix de la loi applicable au contrat de travail et dispositions impératives protectrices du salarié, „Revue critique de droit international privé” 2017/3.
Skąpski J., Autonomia woli w prawie międzynarodowym prywatnym w zakresie zobowiązań z umów, Kraków 1964.
Sośniak M., Le choix de la loi dans le droit international privé polonais [w:] Rapports polonais au neuvième Congrès international du droit comparé, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.
Świątkowski A., European Union Private International Labour Law, Kraków 2012.
Zachariasiewicz M.A., Dorozumiany wybór prawa, „Przegląd Stosunków Międzynarodowych” 1976/3.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – dr Michalina Szpyrka (autorka jest starszym asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, Polska, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Case law of the Supreme Court – dr Michalina Szpyrka (the author is a senior judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest asesorem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu, Polska, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is an assessor at the Provincial Administrative Court in Poznań, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
Bibliografia / References
Borkowski J., Adamiak B. [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2021.
Herma C., Reforma systemu aktów prawa pochodnego UE w Traktacie z Lizbony, „Europejski Przegląd Sądowy” 2008/5.
Kasprzyk P. [w:] Prawo lotnicze. Komentarz, red. M. Żylicz, Warszawa 2016, LEX.
Wróbel A., Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, t. 1, Warszawa 2010.
Wróbel A., Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. 3, red. A. Wróbel, Warszawa 2012.
