Rozwód pozasądowy a uznawanie orzeczeń w sprawach małżeńskich na tle rozporządzeń unijnychProfesor Stanisław Biernat
Redaktor Naczelny „EPS”
Decyzje o skargach przeciw Polsce do Trybunału Sprawiedliwości w październiku 2025 r.
Komisja Europejska jest nazywana „strażniczką traktatów”. Jedną z jej kompetencji jest występowanie do Trybunału Sprawiedliwości ze skargami na państwa członkowskie, formułującymi zarzuty uchybienia zobowiązaniom, jakie ciążą na państwach z mocy Traktatów (art. 258 TFUE). W październiku 2025 r. Komisja podjęła decyzje o skierowaniu do TS dwóch skarg przeciwko Polsce.
Professor Stanisław Biernat
‘EPS’ Editor-in-Chief
Decisions to File Actions against Poland before the Court of Justice in October 2025
The European Commission is known as “the guardian of the treaties.” Its powers include bringing actions against Member States before the Court of Justice if the Commission considers that they have failed to fulfil their obligations under the Treaties (Article 258 of the TFEU). The Commission decided to file two actions against Poland before the Court of Justice in October 2025.
dr Daniela Wybrańczyk
Adiunkt, Uniwersytet SWPS w Warszawie, Wydział Prawa, Katedra Prawa Prywatnego; radca prawny; członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Rodzinnego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6961-5474).
Rozwód pozasądowy a uznawanie orzeczeń w sprawach małżeńskich na tle rozporządzeń unijnych
Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego podjęła działania zmierzające do wprowadzenia rozwodów pozasądowych. Z tego powodu zasadne staje się udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy rozwiązanie małżeństwa w Polsce w trybie pozasądowym będzie uznawane w innym państwie członkowskim, zwłaszcza w takim, które nie dopuszcza pozasądowego rozwiązania małżeństwa. Wobec powyższego warto m.in. przypomnieć i przeanalizować argumenty przedstawione w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 15.11.2022 r., C-646/20, Senatsverwaltung für Inneres und Sport, Standesamtsaufsicht przeciwko TB, oraz omówić odpowiednie regulacje rozporządzenia Rady (UE) nr 2201/2003 z 27.11.2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 i rozporządzenia Rady (UE) 2019/1111 z 25.06.2019 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę.
Słowa kluczowe: rozwód, rozwód pozasądowy, kierownik USC, uznawanie
dr Daniela Wybrańczyk
Assistant professor at the Department of Private Law, Faculty of Law, SWPS University in Warsaw, Poland; legal advisor, member of the Codification Committee of Family Law (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6961-5474).
Extrajudicial Divorce and Recognition of Judgments in Matrimonial Matters in the Context of EU Regulations
The Committee for the Codification of Family Law has taken steps to introduce extrajudicial divorce. For this reason, it becomes legitimate to answer the question whether an extrajudicial dissolution of marriage in Poland will be recognised in another Member State, especially one that does not allow extrajudicial dissolution of marriage. In view of the above, it becomes expedient, inter alia, to recall and analyse the arguments presented in the judgment of the Court of Justice of the European Union (CJEU) of 15.11.2022, C-646/20, and to discuss the relevant regulations of the Brussels II bis and Brussels II ter Regulations.
Keywords: divorce, extrajudicial divorce, Head of the Civil Registry Office, recognition
Bibliografia/References
Antomo J., Anerkennung ausländischer Privatscheidungen – Rom III-Verordnung analog?, „Neue Juristische Wochenschrift” 2018/71(7).
Bargelli E., Reshaping the Boundaries Between ‘Decision’ and Party Autonomy. The CJEU on the Extrajudicial Italian Divorce, „European Papers” 2023/8(1).
Bieranowski A., Rozłączenie małżonków – rozważania na temat notarialnego rozwodu i separacji, „Rejent” 2024/2.
Bobrzyńska O., Nowa unijna regulacja spraw małżeńskich i rodzinnych — rozporządzenie Rady (UE) 2019/1111, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2020/3.
Bogdzevič K., Kaminskienė N., Vaigė L., Non-judicial Divorces and the Brussels II bis Regulation: to Apply or not Apply?, „International Comparative Jurisprudence” 2021/7(1).
Bujalski R., Sąd nie musi potwierdzić rozwodu przed zagranicznym USC. Omówienie wyroku TS z dnia 15 listopada 2022 r., C-646/20 (Senatsverwaltung für Inneres und Sport), LEX 2022.
Cathelineau-Roulaud A., Le nouveau divorce sans juge, „Petites Affiches” 2017/250.
Cohen C., Le divorce sans juge: un divorce sans efficacité internationale?, „Petites Affiches” 2019/104.
Czernik K., Krzeptowska-Sabała A., Wojciechowski S., Procedura postępowania w zakresie dołączenia wzmianki do aktu stanu cywilnego na podstawie orzeczenia sądu państwa obcego lub rozstrzygnięcia innego organu państwa obcego. Studium przypadku do art. 108 ust. 1 Prawa o aktach stanu cywilnego, „Metryka. Studia z zakresu prawa osobowego i rejestracji stanu cywilnego” 2018/2.
Dutta A., Private divorces outside Rome III and Brussels II bis? The Sahyouni gap, „Common Market Law Review” 2019/56(6).
Gołaczyński J., Uznanie i wykonalność orzeczeń dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej według rozporządzenia Bruksela II bis [w:] Kolizyjne i procesowe aspekty prawa rodzinnego, red. J. Gołaczyński, W. Popiołek, Warszawa 2019.
Gołaczyński J., Zalisko M., Przesłanki odmowy uznania orzeczenia w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej w rozporządzeniu nr 2019/1111, „Polski Proces Cywilny” 2022/4.
Hammje P., Le divorce par consentement mutuel extrajudiciaire et le droit international prive. Les aleas d’un divorce sans for, „Revue critique de droit international privé” 2017/2.
Kostwiński M., Uznawanie rozstrzygnięć rozwodowych wydanych przez organy państw obcych z perspektywy kierownika USC, „Metryka. Studia z zakresu prawa osobowego i rejestracji stanu cywilnego” 2023/1–2.
Kontogeorgou M., Die neue einvernehmliche Scheidung in Griechenland im Spiegel der EuEheVO, „Neue Zeitschrift für Familienrecht” 2018/9.
Kramme M., Private Divorce in Light of the Recast of the Brussels IIbis Regulation, „Zeitschrift für das Privatrecht der Europäischen Union” 2021/18(3).
Mostowik P., Kwestia przystąpienia przez Polskę do rozporządzenia unijnego Rzym III, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016/10.
Payan G., Le divorce par consentement mutuel extrajudiciaire et le droit international privé, „Revue Lexsociété” 2022, https://hal.science/hal-03518384/ (dostęp: 24.09.2025 r.).
Pawliczak J., Forma prawna odmowy dołączenia wzmianki dodatkowej do aktu stanu cywilnego na podstawie nieuznania zagranicznego orzeczenia, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2020/4.
Pilich M., Uznawanie rozwodów prywatnych w unijnym prawie kolizyjnym objętym wzmocnioną współpracą państw członkowskich – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 20.12.2017 r., C-372/16, Soha Sahyouni przeciwko Raja Mamisch, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021/10.
Rodziewicz P. [w:] Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Komentarz do Rozporządzenia Rady UE 2019/1111, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2022.
Strumiłło T., Wzmianki dodatkowe dołączane do aktu stanu cywilnego na podstawie rozstrzygnięć organów państw obcych, „Metryka. Studia z zakresu prawa osobowego i rejestracji stanu cywilnego” 2016/1.
Wybrańczyk D., Ochrona „strony słabszej” w rozwodach pozasądowych, „Przegląd Legislacyjny” 2024/2.
Wybrańczyk D., Unieważnienie rozwodu pozasądowego – wybrane zagadnienia materialne i procesowe (artykuł przyjęty do publikacji w „Studia Prawnoustrojowe”).
Wysocka-Bar A., Polski notariusz nie jest sądem, a akt poświadczenia dziedziczenia nie jest orzeczeniem. Glosa do wyroku TS z dnia 23 maja 2019 r., C-658/17, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/12.
Zachariasiewicz M., Exequatur sur exequatur w europejskiej przestrzeni prawnej. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 7.04.2022 r., C-568/20, J przeciwko H Limited, „Polski Proces Cywilny” 2024/2.
Zalisko M. [w:] Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Komentarz do Rozporządzenia Rady UE 2019/1111, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2022.
prof. dr hab. Jacek Górecki
Uniwersytet Śląski w Katowicach; radca prawny
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0812-1654).
Małoletni jako spadkobierca na tle rozporządzenia spadkowego
W artykule przedstawiono wybrane aspekty sytuacji prawnej małoletniego spadkobiercy na tle rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z 4.07.2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. Nie jest ona w sposób szczególny uregulowana w tym akcie. Nie traktuje on małoletnich spadkobierców inaczej niż spadkobierców dorosłych (pełnoletnich). Jednak dziedziczenie przez małoletniego spadkobiercę wykazuje się pewną specyfiką wynikającą przede wszystkim z braku u niego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz z konieczności zastępowania go w sprawach spadkowych przez inną osobę (najczęściej przedstawiciela ustawowego). Dodatkowe komplikacje ujawniają się wówczas, gdy na dokonanie w sprawach spadkowych czynności w zastępstwie małoletniego konieczne jest uzyskanie zezwolenia sądu (innego organu), który nadzoruje działania podejmowane przez przedstawicieli ustawowych dziecka.
Słowa kluczowe: małoletni, spadek, jurysdykcja, odrzucenie spadku, miejsce zwykłego pobytu
prof. dr hab. Jacek Górecki
Professor at the University of Silesia in Katowice, Poland; legal counsel
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0812-1654).
A Minor as an Heir against the Background of the Succession Regulation
The article presents selected aspects of the legal situation of a minor heir in the context of Regulation (EU) No 650/2012 of the European Parliament and of the Council of 4 July 2012 on jurisdiction, applicable law, recognition and enforcement of decisions and acceptance and enforcement of authentic instruments in matters of succession and on the creation of a European Certificate of Succession. This Regulation does not contain specific provisions on this matter. It does not treat minor heirs any differently to adult heirs (of legal age). However, there are specific aspects related to succession by minors, resulting primarily from the fact that they do not have full legal capacity and in inheritance matters must be represented by another person (usually a legal representative). Additional complications arise when it is necessary to obtain the permission of a court (or other authority) supervising the actions taken by the child’s legal representatives in order to perform acts in succession matters on behalf of a minor.
Keywords: minor, succession, jurisdiction, waiver of the succession, habitual residence
Bibliografia/References
Bobrzyńska O., Miejsce zwykłego pobytu dziecka – uwagi na tle wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 28 czerwca 2018 r. (C-512/17) oraz z dnia 17 października 2018 r. (C-393/18 PPU), „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2020/27.
Bobrzyńska O., Zwykły (stały) pobyt dziecka jako łącznik jurysdykcyjny i kolizyjny oraz wyznacznik zastosowania prawa międzynarodowego [w:] Międzynarodowe prawo rodzinne. Filiacja. Piecza nad dzieckiem. Alimentacja, red. P. Mostowik, Warszawa 2023.
Bobrzyńska O., Mostowik P., Zwykły pobyt dziecka jako podstawa jurysdykcji krajowej oraz łącznik kolizyjny, „Acta Iuris Stetinensis” 2014/6.
Borysiak W., Kilka uwag o zakresie zastosowania przepisów dotyczących odrzucenia spadku w imieniu dziecka bez zezwolenia sądu opiekuńczego, „Przegląd Sądowy” 2025/5.
Borysiak W., Przyjęcie i odrzucenie spadku przez osoby małoletnie po nowelizacji kodeksu cywilnego oraz kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, „Rejent” 2025/4.
Gemen M., Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego – aspekt transgraniczny a nowelizacja art. 101 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, „Palestra” 2024/7.
Gołaczyński J., Jurysdykcja w sprawach spadkowych w rozporządzeniu spadkowym a w prawie polskim [w:] Aequitas sequitur legem. Księga jubileuszowa z okazji 75. urodzin Profesora Andrzeja Zielińskiego, red. K. Flaga-Gieruszyńska, G. Jędrejek, Warszawa 2014.
Kubicka-Grupa Z., Miejsce zwykłego pobytu dziecka jako podstawa jurysdykcji krajowej w rozporządzeniu Bruksela II ter, Warszawa 2024.
Kubicka-Grupa Z., Miejsce zwykłego pobytu niemowlęcia i dziecka w wieku poniemowlęcym. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 28.06.2018 r., C-512/17, HR, „Polski Proces Cywilny” 2021/1.
Lein E. [w:] Internationales Erbrecht, red. A. Dutta, J. Weber, München 2021.
Mankowski P., Der gewöhnliche Aufenthalt des Erblassers unter Art. 21 Abs. 1 EuErbVO, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2015/1.
Margoński M., Reprezentacja małoletniego przez rodzica przy odrzuceniu spadku w sprawie transgranicznej – płaszczyzna jurysdykcyjna, „Przegląd Sądowy” 2023/7–8.
Margoński M., Reprezentacja małoletniego przez rodzica przy odrzuceniu spadku w sprawie transgranicznej – prawo właściwe, ze szczególnym uwzględnieniem relacji polsko-niemieckich, „Przegląd Sądowy” 2023/9.
Mostowik P. [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, Warszawa 2017.
Mostowik P., Prawo właściwe dla pieczy nad osobą dziecka i jego majątkiem [w:] Międzynarodowe prawo rodzinne. Filiacja. Piecza nad dzieckiem. Alimentacja, red. P. Mostowik, Warszawa 2023.
Pazdan J., Odrzucenie spadku w świetle wyroku TSUE z 2 czerwca 2022 r. (C-617/20), „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2022/30.
Pazdan M. [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, Warszawa 2018.
Pazdan M., Statut spadkowy w świetle rozporządzenia spadkowego [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Warszawa 2015.
Pazdan M., Zakres zastosowania rozporządzenia spadkowego [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Warszawa 2015.
Pilich M., Łącznik zwykłego pobytu dziecka w unijnym międzynarodowym prawie rodzinnym, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021/9.
Rodziewicz P., Jurysdykcja krajowa w sprawach praw i obowiązków rodzicielskich i opiekuńczych [w:] Międzynarodowe prawo rodzinne. Filiacja. Piecza nad dzieckiem. Alimentacja, red. P. Mostowik, Warszawa 2023.
Schmidt J.P. [w:] Internationales Erbrecht, red. A. Dutta, J. Weber, München 2021.
Torbus A., Umowa jurysdykcyjna w systemie międzynarodowego postępowania cywilnego, Toruń 2012.
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych w świetle rozporządzenia spadkowego [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Warszawa 2015.
Wojewoda M., Jurysdykcja krajowa i prwo właściwe w sprawach dotyczących stosunków między rodzicami a dziećmi – studium przypadku w relacjach Polska–USA, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/4.
Wołodkiewicz B., Jurysdykcja krajowa w sprawie przyjęcia oświadczenia dotyczącego odpowiedzialności za długi spadkowe, „Przegląd Sądowy” 2024/7–8.
Wołodkiewicz B. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. nacz. P. Rylski, cz. III, red. A. Olaś, Legalis 2024.
Wołodkiewicz B., Prorogacja jurysdykcji krajowej w sprawach spadkowych w świetle prawa unijnego, „Polski Proces Cywilny” 2019/2.
Wołodkiewicz B., Ustanowienie jurysdykcji krajowej przez wdanie się w spór na podstawie rozporządzenia Bruksela I bis, Warszawa 2020.
Wybrańczyk D., Małoletni jako „kredytobiorca frankowy” – zagadnienia wybrane [w:] Kredyty walutowe. Perspektywa prawa krajowego i europejskiego, red. P. Sobolewski, Warszawa 2024.
Wybrańczyk D., Sytuacja prawna małoletniego dziecka rozwodzących się rodziców, Warszawa 2022.
Maciej Bujalski
Asystent, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Prawa Cywilnego, Zakład Prawa Prywatnego Porównawczego; doktorant, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych Uniwersytetu Jagiellońskiego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4004-8319).
Zgodność projektu ustawy o kredycie konsumenckim z 4.07.2025 r. z dyrektywą 2023/2225
Artykuł analizuje z perspektywy zgodności z prawem unijnym projekt ustawy o kredycie konsumenckim z 4.07.2025 r. 1 , który miałby służyć transpozycji do prawa polskiego dyrektywy 2023/2225 z 18.10.2023 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę 2008/48/WE (CCD2) 2 . W tekście wyszczególniono te rozwiązania projektu, których przyjęcie mogłoby prowadzić do sprzeczności regulacji krajowej z dyrektywą 2023/2225 wobec harmonizacji zupełnej, której ta jest poddana. Krytyczna ocena obejmuje m.in. zakaz dyskryminacji, przepisy dotyczące oceny zdolności kredytowej, zmiany postanowień umowy, przedterminową spłatę kredytu, nieznane dyrektywie reguły dotyczące obowiązków informacyjnych, a także kwestie terminologiczne. Celem tekstu jest zwrócenie uwagi polskiego prawodawcy na potencjalne sprzeczności projektu z prawem unijnym, by uniknąć ich na etapie transpozycji dyrektywy 2023/2225.
Słowa kluczowe: kredyt konsumencki, transpozycja dyrektywy, dyrektywa 2023/2225, CCD2
Maciej Bujalski
Research assistant, Jagiellonian University, Faculty of Law and Administration, Department of Private Law, Section of Comparative Private Law; PhD student, Doctoral School in the Social Sciences, Jagiellonian University, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4004-8319).
Compliance of the Draft Consumer Credit Bill of 4 July 2025 with Directive 2023/2225
This article analyses the draft consumer credit bill of 4 July 2025, the purpose of which would be the transposition of Directive 2023/2225 of 18 October 2023 on credit agreements for consumers and repealing Directive 2008/48/EC, in terms of its compliance with EU law. The article specifies the provisions that, if adopted, could result in the national regulation’s inconsistency with Directive 2023/2225, while full harmonisation is required. The critical assessment covers, inter alia, the prohibition of discrimination, provisions on the creditworthiness assessment, modifications of the credit agreement, early repayment of the credit, rules on information obligations that are not included in the Directive, and certain terminological issues. The objective of the article is to draw the legislator’s attention to potential inconsistencies of the draft bill with EU law in order to avoid them during the transposition of Directive 2023/2225 into Polish law.
Keywords: consumer credit, transposition of a directive, Directive 2023/2225, CCD2
Bibliografia/References
Arroyo Amayuelas A., A Third Directive on Consumer Credit, „European Review of Contract Law” 2024/1.
Cafaggi F., Lamiceli P., The Principles of Effectiveness, Proportionality and Dissuasiveness in the Enforcement of EU Consumer Law: The Impact of a Triad on the Choice of Civil Remedies and Administrative Sanctions, „European Review of Private Law” 2017/3.
Czech T., Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2023.
Dybowski T., Pyrzyńska A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2020.
Grochowski M. [w:] Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, red. K. Osajda, P. Mikłaszewicz, K. Pacuła, Legalis 2024.
Jungmann C., Die EU-Verbraucherkreditrichtlinie 2023, „Zeitschrift für Bank- und Kapitalmarketrecht” 2024/1.
Kilpatrick C., Eklund H., Article 21 [w:] The EU Charter of Fundamental Rights. A Commentary, red. S. Peers, T. Hervey, J. Kenner, A. Ward, Oxford 2021.
Kłoda M., Niektóre uprawnienia konsumenta w nowej dyrektywie o kredycie konsumenckim, „Europejski Przegląd Sądowy” 2009/11.
Kunkiel-Kryńska A., Tendencje harmonizacyjne w prawie konsumenckim Unii Europejskiej, „Studia Prawnicze” 2012/2.
Kunkiel-Kryńska A., Metody harmonizacji prawa konsumenckiego w Unii Europejskiej i ich wpływ na procesy implementacyjne w państwach członkowskich, Warszawa 2013.
Lemkowski M., Odsetki cywilnoprawne, Warszawa 2007.
Pisuliński J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011.
Rogoń D., Uprawnienia konsumenta w czasie trwania stosunku kredytowego na gruncie nowej ustawy o kredycie konsumenckim, „Monitor Prawa Bankowego” 2011/12.
Rogoń D. [w:] Prawo konsumenckie. Komentarz, t. VII, red. K. Osajda, Warszawa 2019.
Rutkowska-Tomaszewska E., Paleczna M., Idea odpowiedzialnego kredytowania na rynku niebankowych kredytów konsumenckich w Polsce, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2018/6(7).
Stangret-Smoczyńska A., Zdolność kredytowa w ujęciu prawnym prawa polskiego, Warszawa 2016.
Tereszkiewicz P., Przedumowne obowiązki informacyjne instytucji kredytowych w dyrektywie 2008/48/WE, „Europejski Przegląd Sądowy” 2009/12.
Wiewiórowska-Domagalska A., O celu i metodzie transpozycji dyrektyw unijnych – na przykładzie projektu ustawy o prawach konsumenta, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2014/1.
Wiewiórowska-Domagalska A., Bujalski M. [w:] Zobowiązania, t. V, Przepisy pozakodeksowe. Komentarz, red. P. Machnikowski, Warszawa 2025.
Wyżykowski B., Kredyt odnawialny na tle ustawy o kredycie konsumenckim – wybrane zagadnienia, „Monitor Prawniczy” 2019/23.
Zoll F., Bujalski M., Article 1 of Directive 2000/43/EC [w:] European Consumer Law. Article-by-Article Commentary, red. R. Schulze, E. Arroyo Amayuelas, Baden-Baden 2025 (w druku).
dr Krzysztof Brysiewicz
Wspólnik w kancelarii Brysiewicz Bokina sp.k.
(ORCID: https://orcid.org/0009-0002-6618-6525).
Umowa o dofinansowanie projektu ze środków UE umową starannego działania
Artykuł obejmuje analizę charakteru umowy o dofinansowanie ze środków unijnych. Autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób należy zaklasyfikować umowę – czy jako umowę rezultatu, czy umowę starannego działania. Analiza opiera się na sposobie realizacji umowy, dokumentach programowych przyjmowanych przez instytucje udzielające dofinansowania, w tym wzorach umów przyjmowanych przez poszczególne instytucje. Przeanalizowano także właściwe przepisy unijne oraz orzecznictwo odnoszące się do definicji nieprawidłowości.
Słowa kluczowe: umowa o dofinansowanie, nieprawidłowość, umowa rezultatu, umowa starannego działania, ustawa wdrożeniowa, zwrot dofinansowania
dr Krzysztof Brysiewicz
Partner in the Brysiewicz Bokina sp.k. law office
(ORCID: https://orcid.org/0009-0002-6618-6525).
Agreement for Project Co-financing with EU Funds as a Best-Efforts Contract
The article analyses the nature of the agreement for co-financing with EU funds. The author attempts to answer the question of how to classify the agreement – as a results-based contract or a best-efforts contract. The analysis takes into account the manner of the implementation of the agreement and programming documents adopted by co-financing institutions, including agreement templates accepted by particular institutions. Applicable EU legislation and judgments pertaining to the definition of irregularities are also analysed.
Keywords: co-financing agreement, irregularity, results-based contract, best-efforts contract, implementation agreement, return of co-financing
Bibliografia/References
Brysiewicz K., Dofinansowanie środków europejskich w orzecznictwie SN i sądów powszechnych, „Monitor Prawniczy” 2014/17.
Brysiewicz K., Zwrot środków z funduszy unijnych, Warszawa 2024.
Brysiewicz K., Poździk R., Droga sądowa w sprawach związanych z dofinansowaniem projektów z funduszy strukturalnych i funduszu spójności, „Przegląd Ssądowy” 2011/4.
Brzozowski A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2013.
Doliwa A., Zobowiązania, Warszawa 2012.
Dolnicki B., Umowa publicznoprawna – zagadnienia wybrane [w:] Jednostka w demokratycznym państwie prawa, red. J. Filipek, Bielsko-Biała 2003.
Fill W., Dotacje z budżetu Unii Europejskiej. Zagadnienia konstrukcyjne, Warszawa 2021.
Karwatowicz G., Zawiślańska A., Korekty finansowe za naruszenie prawa zamówień publicznych w projektach unijnych, Wrocław 2013.
Katner W.J., Pojęcie umowy nienazwanej, „Studia Prawa Prywatnego” 2009/1.
Kozieł G., Umowa o dofinansowanie przedsiębiorcy ze środków Unii Europejskiej, Charakter prawny umowy [w:] Pozakodeksowe umowy handlowe, red. A. Kidyba, Warszawa 2018.
Lipiec-Warzecha L., Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, LEX 2011.
Miemiec W. [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz , red. Z. Ofiarski, LEX 2019.
Ostałowski J., Postępowanie w sprawie zwrotu środków Unii Europejskiej w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014/2.
Poździk R., Obowiązek zwrotu pomocy z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności przez państwo członkowskie, „Europejski Przegląd Sądowy” 2012/2.
Poździk R., Ocena i wybór projektów do dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, Warszawa 2013.
Sawczuk W.S., Właściwość sądów administracyjnych i sądów powszechnych w sprawach rozdziału funduszy unijnych na przykładzie rozdziału środków w ramach polityki rozwoju, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2011/6.
Skąpski J., Zobowiązania. Część ogólna [w:] S. Grzybowski, J. Skąpski, S. Wójcik, Zarys prawa cywilnego, Warszawa 1988.
Szczepaniak R., Wybrane problemy związane z przeplataniem się cywilnoprawnej i administracyjnoprawnej metody regulacji na przykładzie przepisów ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, „Studia Prawa Prywatnego” 2014/3.
Talaga R., Ewolucja umowy o dofinansowanie projektu ze środków europejskich w polskim systemie prawnym, „Ius Novum” 2019/1.
Wyszomirski Ł.M., Zwrot środków europejskich przez beneficjenta, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2013/1.
prof. dr hab. Konrad Kohutek
Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie, Wydział Prawa
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1249-301X).
Zastrzeżenie ochrony dystrybutora wyłącznego przed sprzedażą aktywną ze strony innych nabywców jako warunek zastosowania rozporządzenia wertykalnego (VBER) – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 8.05.2025 r., C-581/23, Beevers Kaas BV przeciwko Albert Heijn België NV i in.
Przedmiotem komentowanego orzeczenia jest interpretacja przepisów unijnego rozporządzenia wertykalnego (VBER – Vertical Block Exemption Regulation) dotyczących dystrybucji wyłącznej, w tym kluczowego elementu takiej dystrybucji, tj. ochrony przed sprzedażą aktywną. Przepisy te wymagają zapewnienia uprawnionemu dystrybutorowi ochrony przed taką sprzedażą przez innych nabywców. Jednocześnie konieczne jest, aby wskazana ochrona była przedmiotem „porozumienia” między dostawcą a tym dystrybutorem. Ten drugi element stanowi tzw. warunek „nałożenia obowiązku równoległego”, do którego odnosi się także glosowany wyrok TS z 8.05.2025 r., C-581/23, Beevers Kaas BV przeciwko Albert Heijn België NV i in. Trybunał sporo uwagi poświęcił także definiowaniu samego porozumienia (o którym mowa w art. 101 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej 3 ), rozpatrując, czy w okolicznościach faktycznych sprawy w ogóle doszło do jego zawarcia (także tylko w sposób dorozumiany).
Słowa kluczowe: sprzedaż czynna (aktywna), dystrybucja wyłączna, rozporządzenie wertykalne VBER, pojęcie porozumienia, „nałożenie obowiązku równoległego”
prof. dr hab. Konrad Kohutek
Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland, Faculty of Law
(ORCID https://orcid.org/0000-0003-1249-301X).
The Requirement to Protect the Exclusive Distributor from Active Selling by Other Buyers as the Condition for the Application of the Vertical Regulation (VBER) – Commentary on the Judgment of the Court of Justice of 8 May 2025, C-581/23, Beevers Kaas BV v Albert Heijn België NV and Others
The commented judgment refers to the interpretation of provisions of the EU Vertical Regulation (VBER – Vertical Block Exemption Regulation) pertaining to exclusive distribution, including a key element of such distribution, namely, the protection against active sales. These provisions require to ensure that the entitled distributor is protected against such sales by other buyers. At the same time, this protection must be included in the “agreement” between the supplier and this distributor. This second element is the so-called parallel imposition requirement that is the subject of the commented judgment of the Court of Justice of 8 May 2025, C-581/23, Beevers Kaas BV v Albert Heijn België NV and others. The Court also paid particular attention to the definition of the “agreement” (referred to in Article 101(1) of the Treaty on the Functioning of the European Union), while examining whether such an agreement had been concluded at all (also in an implicit way), taking into account the facts of the case.
Keywords: active sales, exclusive distribution, Vertical Regulation VBER, concept of “agreement,” parallel imposition requirement
Bibliografia/References
Colomo P.I., Resale price maintenance in EU competition law: understanding the significance of Super Bock , „World Competition 47” 2024/4.
Conti G., Article 81 EC and Public Policy, „Common Market Law Review” 2002/39.
Kohutek K., Wertykalne ustalanie minimalnych cen odsprzedaży a antykonkurencyjny cel porozumienia – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 29.06.2023 r., C-211/22, Super Bock Bebidas SA AN, BQ przeciwko Autoridade da Concorrência, „Europejski Przegląd Sądowy” 2024/2.
Nagy C.S., The Conceptual Structure of EU Competition Law Restrictive Agreements, Cheltenham–Northampton 2024.
Nagy C.S., Vertical Object Restraints: Concurrence of Wills, Hardcore Agreements and Context in Case C-211/22 Super Bock Bebidas, „Maastricht Journal of European and Comparative Law” 2024/31(1).
Rohrßen B., VBER 2022: EU Competition Law for Vertical Agreements. Digital, Dual, Exclusive and Selective Distribution plus Franchising, Cham 2023.
Wijckmans F., Tuytschaever F., Jurkowska-Gomułka A., Modzelewska de Raad M., Sztejnert-Roszak O., Porozumienia dystrybucyjne w prawie konkurencji. Unia Europejska – Polska, Warszawa 2018.
dr Agnieszka Franczak
Adiunkt, Uniwersytet Jagielloński, Katedra Prawa Finansowego; doradca podatkowy
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9393-634X).
Prawo do zwolnienia od podatku u źródła dywidend, odsetek i należności licencyjnych a nadużycie prawa – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 26.02.2019 r., sprawy połączone C-115/16, C-118/16, C-119/16 i C-299/16, N Luxembourg 1 i in. przeciwko Skatteministeriet
W wyroku TS z 26.02.2019 r., sprawy połączone C-115/16, C-118/16, C-119/16 i C-299/16, N Luxembourg 1 i in. przeciwko Skatteministeriet (tzw. sprawy duńskie) Trybunał Sprawiedliwości (Wielka Izba) orzekł, że zwolnienie z podatku u źródła przewidziane w dyrektywie Rady 2003/49/WE z 3.06.2003 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych Państw Członkowskich nie ma zastosowania w sytuacjach stanowiących nadużycie prawa. Wskazał, że zakaz nadużycia prawa wynika bezpośrednio z prawa Unii i obowiązuje niezależnie od istnienia krajowej klauzuli antyabuzywnej. W wyroku podkreślono także rolę pojęcia „rzeczywisty właściciel” (beneficial owner) w ocenie prawa do zwolnienia z podatku u źródła na gruncie dyrektywy 2003/49/WE, stwierdzając, że pojęcie to ma charakter autonomiczny w prawie Unii i wymaga badania rzeczywistej treści gospodarczej transakcji oraz struktury własnościowej.
Słowa kluczowe: podatek u źródła, nadużycie prawa, rzeczywisty właściciel, beneficial owner, sztuczne struktury
dr Agnieszka Franczak
Assistant professor, Jagiellonian University, Poland, Department of Financial Law; tax advisor
(ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9393-634X).
The Right to Exemption from Withholding Tax on Dividends, Interest and Royalty Payments versus the Abuse of Rights – Introduction and the Judgment of the Court of Justice of 26 February 2019, Joined Cases C-115/16, C-118/16, C-119/16 and C-299/16, N Luxembourg 1 and Others v Skatteministeriet
In the judgment of the Court of Justice of 26 February 2019, joined cases C-115/16, C-118/16, C-119/16 and C-299/16, N Luxembourg 1 and others v Skatteministeriet (so-called “Danish cases”), the Court of Justice (Grand Chamber) ruled that the exemption from withholding tax provided for by Council Directive 2003/49/EC of 3 June 2003 on a common system of taxation applicable to interest and royalty payments made between associated companies of different Member State shall not apply in situations representing abuse of rights. It indicated that prohibition of abuse of rights stems directly from EU legislation and applies regardless of whether domestic anti-abuse provisions exist or not. The judgment also emphasised the role of the concept of “beneficial owner” in the assessment of the right to exemption from withholding tax under Directive 2003/49/EC, concluding that this concept is of an autonomous nature under EU legislation and that the actual economic substance of the transaction and the ownership structure need to be examined.
Keywords: withholding tax, abuse of rights, beneficial owner, artificial arrangements
Bibliografia/References
Danon R., Pistone P., Weber D., The Prohibition of Abuse of Rights After the ECJ Danish Cases, „Intertax” 2021/3.
Gommers S., Danish Dynamite: The 26 February 2019 CJEU Judgments in the Danish Beneficial Ownership Cases, „EC Tax Review” 2019/6.
Majdowski F., Planowanie podatkowe z wykorzystaniem zagranicznych podmiotów holdingowych − koniec pewnej epoki? Kilka uwag na tle ostatnich wyroków Trybunału Sprawiedliwości w sprawie dyrektyw podatkowych dotyczących tzw. pasywnych płatności, „Przegląd Podatkowy” 2019/10.
Wilk M., Znaczenie przesłanki rzeczywistego właściciela (beneficial owner) dla zastosowania zwolnienia dywidend z podatku u źródła, „Przegląd Podatkowy” 2020/8.
Zalasiński A., The ECJ”s Decisions in the Danish ‘Beneficial Ownership” Cases – Impact as a Reaction to Tax Avoidance, „Bulletin for International Taxation” 2019/2(4).
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – dr Michalina Szpyrka (autorka jest adiunktem w Zakładzie Prawa Europejskiego Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk oraz starszym asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Case law of the Supreme Court – dr Michalina Szpyrka (the author is an assistant professor in the Department of European Law at the Institute of Law Studies of the Polish Academy of Sciences and a senior judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, Poland,
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest asesorem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu,
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is an assessor at the Provincial Administrative Court in Poznań, Poland,
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).