Kilka refleksji w sprawie przebiegu postępowania legislacyjnego ustawy o obronie Ojczyznydr hab. Jerzy Paśnik, profesor Akademii im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku
filia AFiB „Vistula” w Warszawie – Wydział Humanistyczny. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7835-0321
Kilka refleksji w sprawie przebiegu postępowania legislacyjnego ustawy o obronie Ojczyzny
Przedmiotem artykułu jest kwestia opracowania przez Ministra Obrony Narodowej projektu ustawy o obronie Ojczyzny, który był uzasadniany względami kodyfikacyjnymi i koniecznością nowego normatywnego ujęcia obronności państwa, jakich nie zapewniają dotychczas obowiązujące regulacje. Analiza przebiegu tworzenia projektu ustawy na poziomie rządowym i jego procedowania w parlamencie doprowadziła autora do wniosku, że rzeczywistym celem legislacji było z jednej strony stworzenie podstaw prawnych do ponaddwukrotnego powiększenia stanu osobowego sił zbrojnych i znaczącego zwiększenia na nie nakładów budżetowych, z drugiej natomiast – do rozszerzenia dotychczasowych kompetencji Ministra Obrony Narodowej jako organu państwa.
Słowa kluczowe: obowiązek obrony ojczyzny, powszechny obowiązek wojskowy, obronność, kodyfikacja, rządowy proces legislacyjny, prace ustawodawcze
dr hab. Jerzy Paśnik, Professor at the Aleksander Gieysztor Academy of Humanities in Pultusk
the Vistula Academy of Finance and Business in Warsaw – Faculty of Humanities, Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7835-0321
Some reflections on the course of the legislative proceedings of the Homeland Defence Act
The subject of this article is the issue of the development by the Minister of Defence of a draft law on the defence of the Homeland, which was justified by codification considerations and the need for a new normative treatment of state defence, which the existing regulations do not provide. The analysis of the course of drafting the bill at the government level and its processing in the parliament led the author to the conclusion that the real purpose of the legislation was, on the one hand, to create legal grounds for more than doubling the personnel of the armed forces and a significant increase in budgetary outlays, and on the other hand, to extend the existing competences of the Minister of National Defence as a state authority.
Keywords: duty to defend the homeland, universal military obligation, defence, codification, government legislative process, legislative work
Bibliografia / References
Działocha K., Łukaszak A. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej. Komentarz, t. II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016, komentarz do art. 85.
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX 2021, komentarz do art. 85.
Knysiak-Sudyka H., Współczesne problemy kodyfikacji polskiego prawa administracyjnego, „Forum Prawne” 2021/2.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa 2014.
Prawo wojskowe, red. W. Kitler, D. Nowak, M. Stępnowska, Warszawa 2017.
Radwański Z., Kodyfikacja prawa cywilnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009/2.
Rot H., Problemy kodyfikacji prawa w PRL, Wrocław 1978.
Sawczuk M., Konarski M., Pojęcie i rola kodyfikacji w systemie prawa. Wybrane zagadnienia, „Teka Komisji Prawniczej”, PAN, Oddział w Lublinie 2011/4.
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX 2013.
Szadkowski M., Powszechny obowiązek obrony PRL, Warszawa 1980.
dr hab. Grzegorz Maroń, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego
Instytut Nauk Prawnych. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3861-9103
Rezygnacja sędziego z urzędu z powodu sprzeciwu sumienia
W artykule poddano ocenie motywowaną sumieniem rezygnację sędziego z urzędu. W pierwszej kolejności rezygnację zestawiono z innymi możliwymi formami reakcji sędziego stojącego w obliczu stosowania niemoralnego prawa, w szczególności z sędziowskim nieposłuszeństwem. Następnie zwrócono uwagę na sporadyczność przypadków sędziowskiej rezygnacji, podając kilka przykładów tytułem egzemplifikacji. Zasadniczą część artykułu poświęcono syntezie i analizie argumentów zwolenników i krytyków sędziowskiej rezygnacji z powodu sprzeciwu sumienia. W ocenie autora rezygnacja sędziego z urzędu – determinowana chęcią niepogwałcania własnego sumienia w procesie orzeczniczym – zasługuje na uznanie, będąc rozwiązaniem honorowym i uczciwym, choć lepsze byłoby umożliwienie sędziemu wyłączenia się z rozpoznania poszczególnych spraw angażujących egzekwowanie niemoralnego prawa. Nie sposób natomiast kategorycznie abstrakcyjnie przesądzić, czy rezygnacja z urzędu lub sędziowskie nieposłuszeństwo są bardziej skutecznymi sposobami niwelowania niesprawiedliwości prawa lub osłabiania opresyjnej władzy stojącej za instrumentalnym wykorzystywaniem systemu prawnego.
Słowa kluczowe: sędzia, rezygnacja z urzędu, sprzeciw sumienia, niemoralne prawo, sędziowskie nieposłuszeństwo
dr hab. Grzegorz Maroń, Professor at the University of Rzeszow
Institute of Legal Sciences, Rzeszow, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3861-9103
Judicial resignation due to conscientious objection
The article assessed a judge's resignation out of conscience reasons. First, the resignation was juxtaposed with other possible forms of reaction of a judge faced with the application of immoral law, in particular with judicial disobedience. Then, attention was drawn to the sporadic cases of such motivated judicial resignation, giving a few exemplar instances. The main part of the study is devoted to the synthesis and analysis of the arguments raised both by supporters and critics of judicial resignation due to conscientious objection. In the author's opinion, the resignation of a judge, determined by the desire not to violate his own conscience in the decision-making process, deserves recognition, as it is an honourable and fair solution, although it would be better to allow him to recuse himself from particular cases involving enforcing immoral law. It is impossible, however, to categorically and abstractly determine whether resignation or judicial disobedience is a more effective way of eliminating injustice of the law and weakening the oppressive power behind the instrumental use of the legal system.
Keywords: judge, resignation from office, conscientious objection, immoral law, judicial disobedience
Bibliografia / References
Abou el Magd N., Political interference leads to Egyptian judge’s resignation, „The National” z 9.10.2009 r., https://www.thenationalnews.com/world/mena/political-interference-leads-to-egyptian-judge-s-resignation-1.504734 (dostęp: 31.10.2022 r.).
Ashman A., Lee D.L., Rosenbaum J., Judges in an age of mistrust: Morial and the policy of required resignation, „Tulane Law Review” 1980/54 (2).
Bodalska B., Szef Izby Karnej SN w proteście rezygnuje ze stanowiska, Euractiv.pl, 20.02.2019 r., https://www.euractiv.pl/section/demokracja/news/szef-izby-karnej-sn-w-protescie-rezygnuje-ze-stanowiska/ (dostęp 31.10.2022 r.).
Brand-Ballard J., Limits of Legality. The Ethics of Lawless Judging, Oxford 2010.
Christie R.H., Recollections of the Rhodesian bench and bar some forty years ago, „South African Law Journal” 1994/111.
Cover R., Atrocious judges: Lives of judges in famous as tools of tyrants and instruments of oppression. By Richard Hildreth, New York: 1856, „Columbia Law Review” 1968/68.
Cover R., Justice Accused: Antislavery and the Judicial Process, New Haven 1975.
Dugard J., Should judges resign? A reply to Professor Wacks, „Bulletin of the Australian Society of Legal Philosophy” 1988/46/47.
Dworkin R., Law’s Empire, Cambridge 1986.
Ellmann S., To resign or not to resign, „Cardozo Law Review” 1997–1998/19.
Feinberg J., Natural Law: The Dilemmas of Judges Who Must Interpret Immoral Laws [w:] J. Feinberg, Problems at the Roots of Law: Essays in Legal and Political Theory, Oxford 2003.
Forer L.G., The Role of Conscience in Judicial Decision-Making [w:] The Weightier Matters of the Law: Essays on Law & Religion, red. J. Witte, F.S. Alexander, Atlanta 1988.
Franchini G.E., Conscience, judging, and conscientious judging, „The Journal of Appellate Practice and Process” 2000/2 (1).
Gandhi M., A Plea for the Severest Penalty upon his Conviction for Sedition [w:] The Law as Literature. An Anthology of Great Writing in and about the Law, red. L. Blom-Cooper, London 1961.
Gilmore G., The Ages of American Law, New Haven 1977.
Glover J., Humanity: A Moral History of the Twentieth Century, New Haven 2012.
Grabowski A., Naleziński B., Konstytucyjne prawo do niezawisłego i bezstronnego sądu w państwie pozornie praworządnym, „Państwo i Prawo” 2020/10.
Graver H.P., Judges against Justice, Berlin–Heidelberg 2015.
Graver H.P., Why Adolf Hitler spared the judges. Judicial opposition against the Nazi State, „German Law Journal” 2018/19 (4).
Judge’s Resignation Spurs Calls for Tribunal Overhaul, Cambodian Center for Human Rights, 11.10.2011 r., https://cchrcambodia.org/index_old.php?title=Judge-s-Resignation-Spurs-Calls-for-Tribunal-Overhaul&url=media/media.php&p=news_detail.php&nid=394&id=5 (dostęp: 31.10.2022 r.).
Kerby M., Banfield A., The determinants of voluntary judicial resignation in Australia, Canada, and New Zealand, „Commonwealth and Comparative Politics” 2014/52 (3).
Kominers S.D., Salary Erosion and Federal Judicial Resignation, 25.09.2008 r., https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1114432 (dostęp: 31.10.2022 r.).
Laskowski M., Bielecki R., W świecie istnieje jakiś ład, „W Drodze” 2020/12, http://www.miesiecznik.wdrodze.pl/?mod=archiwumtekst&id=17400#.YK0wyaEwhPY (dostęp: 31.10.2022 r.).
Ledewitz B., An essay concerning judicial resignation and non-cooperation in the presence of evil, „Duquesne Law Review” 1988/27 (1).
Lev O., Personal morality and judicial decision-making in the death penalty context, „Journal of Law and Religion” 1994–1995/11 (2).
Lubet S., Fugitive Justice: Runaways, Rescuers, and Slavery on Trial, Cambridge 2022.
Lynch D., Render less unto Caesar? Denying communion to catholic judges, „Rutgers Journal of Law and Religion” 2011/13.
Łączkowski W., Wymiar sprawiedliwości a stosowanie prawa [w:] Ius et lex. Księga pamiątkowa ku czci prof. Adama Strzembosza, red. A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002.
Maroń G., Sądy, sędziowie i religia, Rzeszów 2022.
Meinecke W., German justice on trial: The justice case, „Military Law Review” 2021/229.
Moylan J., A pretty drastic step, „Human Life Review” 1994/XX (4).
Mureinik E., No shelter for judges, „Sunday Tribune” z 3.04.1983 r.
Paprzycki L., Iudex inhabilis i iudex suspectus w polskim procesie karnym, Edward Skrętowicz, Lublin 1994 [recenzja], „Palestra” 1995/1–2.
Phillips W., The Constitution a Pro-Slavery Compact, New York 1856.
Phillips W., Review of Lysander Spooner's Essay on the Unconstitutionality of Slavery, Boston 1847.
Philp C., Judges refuse to preside over Brotherhood trial, „The Times” z 30.10.2013 r., https://www.thetimes.co.uk/article/judges-refuse-to-preside-over-brotherhood-trial-x5r7kcdw3rm (dostęp: 31.10.2022 r.).
Pietryga T., Majchrowski: Manowska powinna zrezygnować z urzędu sędziego albo chociaż z funkcji Prezesa SN, „Rzeczpospolita” z 14.04.2022 r., https://www.rp.pl/sady-i-trybunaly/art36083131-majchrowski-manowska-powinna-zrezygnowac-z-urzedu-sedziego-albo-chociaz-z-funkcji-prezesa-sn (dostęp: 31.10.2022 r.).
Pilich M., Disobedience of judge as a problem of legal philosophy and comparative constitutionalism: A Polish case, „Res Publica” 2021/27.
Pitts J.W. II, Judges in an unjust society: The case of South Africa, „Denver Journal of International Law and Policy” 1986/5 (1).
Political interference leads to Egyptian judge's resignation, IKHWANWEB, 9.10.2009 r., https://www.ikhwanweb.com/article.php/images/article.php?id=21232 (dostęp: 31.10.2022 r.)
The Responsibility of Judges in Applying Unjust Laws in South Africa, „Reality” 1981/13 (4).
Sarch A., Wodak D., Resolving judicial dilemmas, „Virginia Journal of Criminal Law” 2018/6 (1).
Seong-Hak Kim M., Travails of judges: Courts and constitutional authoritarianism in South Korea, „The American Journal of Comparative Law” 2015/63 (3).
Stokes Paulsen M., Accusing justice: Some variations on the themes of Robert M. Cover's „Justice Accused”, „Journal of Law and Religion” 1989/7 (1).
Strzembosz A., Orzec zgodnie z sumieniem i ponieść wszystkie konsekwencje, „Res Publica Nowa” 1993/4.
Submission to the South African Truth and Reconciliation Commission by the following members of the Supreme Court of Appeal, „South African Law Journal” 1998/115.
Tassel E.F. Van, Why Judges Resign: Influences on Federal Judicial Service, 1789 to 1992, Federal Judicial History Office, Washington 1993.
Thoreau H.D., Resistance to Civil Government, 1849.
The Truth and Reconciliation Commission and the Bench, Legal Practitioners and Legal Academics – Written Presentations, „South African Law Journal” 1998/115.
Wacks R., Injustice in robes: Iniquity and judicial accountability, „Ratio Juris” 2009/22 (1).
Wacks R., Judges and injustice, „Bulletin of the Australian Society of Legal Philosophy” 1988/46/47.
Wacks R., Law, Morality, and the Private Domain, Hong Kong 2000.
Zabłocki S., Wrażliwość sędziego, FWS, 19.03.202 r., https://forumfws.eu/publikacje/wrazliwosc-sedziego/ (dostęp: 31.10.2022 r.).
Zajadło J., Sędziowskie nieposłuszeństwo, „Państwo i Prawo” 2016/1.
Zajadło J., Strażnicy konstytucyjnej aksjologii, czyli co może zrobić sędzia, Konstytucyjny.pl, 24.11.2017 r., https://konstytucyjny.pl/straznicy-konstytucyjnej-aksjologii-czyli-co-moze-zrobic-sedzia/ (dostęp: 31.10.2022 r.).
Zajadło J., Sumienie sędziego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/4.
Piotr Oliński
student, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3512-1948
Ordoliberalna koncepcja społecznej gospodarki rynkowej a orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
W artykule poddano analizie ordoliberalną koncepcję społecznej gospodarki rynkowej. Autor wyjaśnił genezę doktryny ordoliberalnej, jej założenia oraz samą koncepcję społecznej gospodarki rynkowej (soziale Marktwirtschaft). Analizę oparto przede wszystkim na tekstach źródłowych ordoliberałów. Następnie omówiono treść społecznej gospodarki rynkowej w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego dotyczącym art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Celem artykułu jest wskazanie na przydatność badań nad doktryną ordoliberalną dla doktryny prawa konstytucyjnego oraz prawa publicznego gospodarczego.
Słowa kluczowe: społeczna gospodarka rynkowa, ordoliberalizm, Trybunał Konstytucyjny, konstytucyjny ustrój gospodarczy, prawo konkurencji
Piotr Oliński
Student, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3512-1948
The ordoliberal concept of a social market economy and the jurisprudence of the Polish Constitutional Tribunal regarding Article 20 of the Constitution of the Republic of Poland
The article analyses the ordoliberal concept of a social market economy. The genesis of the ordoliberal doctrine, its assumptions and the concept of the social market economy (soziale Marktwirtschaft) itself are explained in turn. The analysis is based primarily on source texts of the ordoliberals, beginning in the 1930s and ending with the late texts of the founders of the social market economy model in Germany. The key elements of the social market economy model are discussed, along with their distinction from other economic models. Then the content of the social market economy in the jurisprudence of the Polish Constitutional Court regarding Article 20 of the Polish Constitution is cited. The purpose of the article is to point out the usefulness of research on the ordoliberal doctrine for the doctrine of constitutional law and public economic law.
Keywords: social market economy, ordoliberalism, Constitutional Court, constitutional economic system, competition law
Bibliografia / References
Balcerowicz L., Niemcy: od gospodarki „społecznej” do przesocjalizowanej [w:] L. Balcerowicz, Wolność i rozwój: ekonomia wolnego rynku, Warszawa 1995.
Banasiński C., Dyskrecjonalność w prawie antymonopolowym, Warszawa 2015.
Bodnar A., Mnożą się spółki skarbu państwa. PiS hoduje polskich oligarchów?, „Gazeta Wyborcza” z 1.04.2022 r., https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,28288224,mnoza-sie-spolki-skarbu-panstwa-pis-hoduje-polskich-oligarchow.html? (dostęp: 23.08.2022 r.).
BVerfGE, Urteil vom 20. Juli 1954, 1 BvR 459/52, 1 BvR 484/52, 1 BvR 548/52, u.a.
Erhard L., Wohlstand für alle, 8. Auflage (1964), Köln 2009.
Erhard L., Müller-Armack A., Soziale Marktwirtschaft. Manifest’72, Verlag Ullstein, 1972.
Eucken W., Grundsätze der Wirtschaftspolitik, 7. Auflage, Tübingen 1952 [2004].
Eucken W., Überlegungen zum Monopolproblem [w:] W. Eucken, Wirtschaftsmacht und Wirtschaftsordnung, Münster–Hamburg–London 2001.
Eucken W., Die Wettbewerbsordnung und ihre Verwirklichung, „ORDO Jahrbuch für die Ordnung von Wirtschaft und Gesselschaft”, Bd. 2, Helmut Küpper vormals Georg Bondi, Düsseldorf–München 1949.
Fenske H., Der deutsche Liberalismus. Ideenwelt und Politik von den Anfängen bis zu Gegenwart, Reinbek 2019.
Garlicki L., Zubik M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016, komentarz do art. 20.
Kaczmarek T.T., Pysz P., Ludwig Erhard i społeczna gospodarka rynkowa, Warszawa 2004.
Kieres L., Społeczna gospodarka rynkowa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego [w:] Przedsiębiorca w społecznej gospodarce rynkowej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” nr 372.
Kokocińska K., Społeczna gospodarka rynkowa – komplementarność, równowaga czy przewaga wartości? Uwagi na tle działań państwa w zakresie prowadzenia polityki rozwoju, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2017/37.
Kolev S., Horn K., Walter Eucken on Competitive Order at the Founding Meeting of the Mont Pèlerin Society 1947, „Freiburger Diskussionspapiere zur Ordnungsökonomik”, No. 22/3, https://www.eucken.de/wp-content/uploads/Discussionpaper_2203-1.pdf?x34410 (dostęp: 25.08.2022 r.).
Müller-Armack A., Soziale Marktwirtschaft (1956) [w:] A. Müller-Armack, Wirtschaftsordnung und Wirtschaftspolitik, Bern–Stuttgart 1976.
Müller-Armack A., Wirtschaftslenkung und Marktwirtschaft (1946) [w:] A. Müller-Armack, Wirtschaftsordnung und Wirtschaftspolitik, Bern–Stuttgart 1976.
Ordoliberalizm i społeczna gospodarka rynkowa wobec wyzwań współczesności, red. E. Mączyńska, P. Pysz, Warszawa 2013.
Plickert P., Wandlungen des Neoliberalismus. Eine Studie zu Entwicklung und Ausstrahlung der „Mont Pelerin Society”, Stuttgart 2008.
Powałowski A., Społeczna gospodarka rynkowa w prawie polskim, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2017/37.
Przybyciński T., Ordoliberalizm i społeczna gospodarka rynkowa w Polsce, „Studia i Prace Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2009/4.
Röpke W., Die Geselschaftkrisis der Gegenwart, 5. Auflage, Elenbach–Zürich 1948.
Röpke W., Jenseits von Angebot und Nachfrage, Elenbach–Zürich 1958.
Rüstow A., Zwischen Kapitalismus und Kommunismus, „ORDO Jahrbuch für die Ordnung von Wirtschaft und Gesselschaft”, Bd. 2, Helmut Küpper vormals Georg Bondi, Düsseldorf–München 1949.
Tuleja P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX 2021, komentarz do art. 20.
Witkowski Z., Zasada społecznej gospodarki rynkowej jako podstawa ustroju gospodarczego Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej – wolność działalności gospodarczej, „Studia Iuridica Toruniensia, Przemiany Polskiego Prawa” 2002/2.
Zaradkiewicz K. [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016, komentarz do art. 20.
Zeilder K., W sprawie wykładni treści ideowych art. 20 Konstytucji RP z 1997 roku, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2017/37.
Mikołaj Wolanin
student, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski; prezes i fundator Fundacji na rzecz Praw Ucznia. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3574-6999
Podobieństwa i różnice między obowiązkiem szkolnym a obowiązkiem nauki w art. 70 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
W artykule autor zwraca uwagę, że w doktrynie toczy się spór na temat tego, czy art. 70 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nakłada na jednostkę jeden obowiązek czy dwa. Przeprowadzając dogmatyczną analizę tego przepisu, autor dochodzi do wniosku, że przepis ten nakłada dwa obowiązki: szkolny i nauki, a swoje zdanie uzasadnia trzema argumentami: z racjonalności prawodawcy i wykładni dogmatycznej; z nierównoważności nazw „obowiązek szkolny” i „obowiązek nauki”; ze spójności prawa. Jednocześnie autor omawia na gruncie ustawy zasadniczej trzy podobieństwa i dwie różnice między tymi obowiązkami.
Słowa kluczowe: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do nauki, obowiązek szkolny, obowiązek nauki, Prawo oświatowe, edukacja
Mikołaj Wolanin
Student, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw; President and founder of the Students' Rights Foundation, Warsaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3574-6999
Similarities and differences between compulsory schooling and compulsory education in Article 70(1) of the Constitution of the Republic of Poland
In the article, the author notes that there is a dispute in the doctrine as to whether Article 70(1) of the Constitution of the Republic of Poland imposes one or two obligations on the individual. Thus, conducting a dogmatic analysis of this regulation, the author comes to the conclusion that this provision imposes two obligations – schooling and education, and justifies his opinion with three arguments concerning: the rationality of the legislator and dogmatic interpretation; the non-equivalence of the terms "compulsory schooling" and "compulsory education"; and the coherence of the law. At the same time, the author discusses three similarities and two differences between these obligations on the basis of the Basic Law.
Keywords: Constitution of the Republic of Poland, right to education, compulsory schooling, compulsory education, Education Law, education
Bibliografia / References
Babiuch H., Konstytucyjny charakter i zakres ochrony prawa dziecka do nauki, „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy” 2008/4.
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Legalis 2012, komentarz do art. 70.
Banaszak B., Podstawowe obowiązki prawne jednostki, Wrocław 1997.
Blusz K., Ideologia edukacji a prawa dziecka [w:] Prawa dziecka – deklaracje i rzeczywistość, red. J. Bińczycka, Warszawa 1993.
Czuba-Wąsowska M., Mańko K., Egzekucja obowiązków szkolnego i nauki. Zagadnienia prawne. Teoria i praktyka, Warszawa 2011.
Dziewulak D., Obowiązek szkolny w Unii Europejskiej, „Analizy BAS” 2010/9 (34).
Garlicki L., Derlatka M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
Gronkiewicz A., Rodzina a obowiązek szkolny – wybrane zagadnienia [w:] Rodzina w prawie administracyjnym, red. A. Ziółkowska, A. Gronkiewicz, Katowice 2015.
Homplewicz J., Problematyka prawna systemu oświaty i wychowania w PRL. Zagadnienia ustrojowo-organizacyjne, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1968/4.
Kantor-Kozdrowicki P., Racjonalność prawodawcy jako paradygmat nauk prawnych, „Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2018/7.
Kurzyna-Chmiel D., Oświata jako zadanie publiczne, Warszawa 2013.
Liwo M.A., Nieracjonalność działań prawodawcy jako jedna z przyczyn niepoprawności prawa – wybrane przykłady z prawa administracyjnego, karnego i prawa pracy, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/6.
Morawski L., Teoria prawodawcy racjonalnego a postmodernizm, „Państwo i Prawo” 2000/1.
Możdżeń-Marcinkowski M., Odpowiedzialność administracyjno-prawna – kilka uwag na tle pojęć teoretycznych i prawa oświatowego [w:] Współzależność dyscyplin badawczych w sferze administracji publicznej, red. S. Wrzosek, M. Domagała, J. Izdebski, T. Stanisławski, Warszawa 2010.
Oksztulski M., Prawnomiędzynarodowe standardy prawa do nauki i ich praktyczna realizacja przez krajowe instytucje naukowe w odniesieniu do studentów ze spektrum autyzmu. Analiza porównawcza ze szczególnym uwzględnieniem Polski i Stanów Zjednoczonych, rozprawa doktorska przygotowana pod kierunkiem naukowym prof. dr. hab. Macieja Perkowskiego, Białystok 2021.
Podleś M., Założenie o racjonalności prawodawcy w procesie wykładni w prawie spółek, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2020/120(2).
Szenkowski D., Pluralizm wartości a wola i racjonalność ustawodawcy – konflikt aksjologiczny w systemie i stosowaniu prawa, „Dialogi Polityczne” 2010/13.
Sztejna P., Prawne aspekty obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, „Studia Lubuskie” 2005/1.
Wolanin M., Obowiązki ucznia, Kraków 2021.
Wronkowska S., Prawodawca racjonalny jako wzór dla prawodawcy faktycznego [w:] Szkice z teorii prawa i szczegółowych nauk prawnych, red. S. Wronkowska, M. Zieliński, Poznań 1990.
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
dr Grzegorz Gozdór
adiunkt, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Instytut Nauk Prawnych, Zakład Prawa Administracyjnego i Nauk o Administracji, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; adwokat, członek Izby Adwokackiej w Lublinie. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3358-7309
Dowód z czynności detektywa w postępowaniu administracyjnym ogólnym
W artykule omówiono problematykę dowodu z czynności detektywa w postępowaniu administracyjnym. Autor przedstawił różne aspekty czynności detektywa w kontekście prawa dowodowego, w tym dowodowy charakter pisemnego sprawozdania detektywa oraz możliwość przesłuchania detektywa w charakterze świadka w postępowaniu administracyjnym. Poruszył także problematykę działań sprzecznych z prawem i – co za tym idzie – niemożność wykorzystania informacji zdobytych w taki sposób jako dowodów w analizowanym postępowaniu. W szczególności autor zwrócił uwagę na ewentualne stosowanie przez detektywów lokalizatorów GPS oraz wykonywanie fotografii osób w miejscach publicznych i prywatnych z ukrycia w kontekście możliwości uzyskania dowodu dla toczącego się postępowania administracyjnego ogólnego. Omówił też problematykę przetwarzania danych osobowych szczególnych kategorii (wrażliwych) przez detektywów i możliwość wykorzystania takich danych jako dowodu w postępowaniu administracyjnym.
Słowa kluczowe: dowód z czynności detektywa, przetwarzanie danych wrażliwych przez detektywów, dowód w postępowaniu administracyjnym
dr Grzegorz Gozdór
Assistant Professor, Faculty of Law and Social Sciences, Institute of Legal Sciences, Department of Administrative Law and Administrative Sciences, Jan Kochanowski University in Kielce; attorney, Member of the Bar Association in Lublin, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3358-7309
Evidence from the activities of a detective in general administrative proceedings
The article discusses the issue of evidence of detective activities in administrative proceedings. The author presented various aspects of detective activities in the context of evidentiary law, including the evidentiary nature of a detective's written report and the possibility of questioning the detective as a witness in administrative proceedings. He also addressed the issue of illegal activities and, consequently, the impossibility of using information obtained in such a manner as evidence in the proceedings under consideration. In particular, the author drew attention to the possible use of GPS tracking devices by detectives and taking photographs of people in public and private places from a hidden location in the context of the possibility of obtaining evidence for ongoing general administrative proceedings. He also discussed the issue of detectives processing special category (sensitive) personal data and the possibility of using this data as evidence in administrative proceedings.
Keywords: evidence from detective activities, processing of sensitive data by detectives, evidence in administrative proceedings
Bibliografia / References
Adamiak B., System środków dowodowych w ogólnym postępowaniu administracyjnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 1984/18 (665).
Button M., Private Policing, Portland 2002.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2004.
Gozdór G., Usługi detektywistyczne. Komentarz, Lublin 2019.
Kmieciak Z., Postępowanie administracyjne, postępowanie egzekucyjne w administracji i postępowanie sądowoadministracyjne, Warszawa 2011.
Kryminalistyka, red. J. Widacki, Warszawa 1999.
Mednis A., Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz, Warszawa 1999.
Przybysz P. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2021.
Skwarcow M., Prawo do przetwarzania przez prywatnego detektywa tzw. danych wrażliwych, „Palestra” 2022/3.
Wróbel A. [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX 2022.
Bartłomiej Bieniek
doradca podatkowy, Białystok; aplikant adwokacki. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5231-9860
Podstawowe zasady odpowiedzialności podatkowej oraz karnej skarbowej – analiza porównawcza
W związku z konstytucyjnym obowiązkiem ponoszenia określonych ustawowo ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, nierzadko w praktyce dochodzi do zastosowania dwóch reżimów odpowiedzialności: podatkowej oraz karnej skarbowej. Oba reżimy dotyczą problematyki związanej z naruszeniem obowiązków fiskalnych wynikających z przepisów prawa podatkowego. Między odpowiedzialnością podatkową a karną skarbową zachodzą jednak istotne różnice. W artykule autor porównał obie te instytucje prawne, wykazując zasadnicze odmienności, które organy władzy publicznej powinny mieć na uwadze przy ich stosowaniu.
Słowa kluczowe: odpowiedzialność podatkowa, odpowiedzialność karna skarbowa, podatek, obowiązek podatkowy, prawo podatkowe, prawo karne skarbowe, wina
Bartłomiej Bieniek
tax advisor, trainee attorney, Bialystok, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5231-9860
Basic principles of tax liability and fiscal penal liability – comparative analysis
In connection with the constitutional obligation to bear statutorily defined public burdens and benefits, including taxes, it is not uncommon in practice to apply two regimes of liability: tax liability and fiscal penal liability. Both regimes deal with issues related to the violation of fiscal obligations under tax law. However, there are important differences between tax liability and fiscal penal liability. In the article, the author compares these two legal institutions, demonstrating the fundamental differences that public authorities should bear in mind when applying them.
Keywords: tax liability, fiscal penal liability, tax, tax obligation, tax law, fiscal penal law, guilty
Bibliografia / References
Bogdan W., Nita A., Radzikowski Z., Światłowski A., Kodeks karny skarbowy z komentarzem, Gdańsk 2000.
Brzeziński B., Prawo podatkowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Toruń 2017.
Brzeziński B., Olesińska A., Zagadnienie odpowiedzialności w prawie podatkowym [w:] Odpowiedzialność i sankcje w prawie podatkowym, red. B. Brzeziński, A. Olesińska, J. Pustuł, Toruń 2017.
Brzeziński B., Olesińska A. [w:] Zagadnienia ogólne prawa podatkowego, red. W. Nykiel, M. Wilk, Łódź 2014.
Dzwonkowski H. [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz, red. H. Dzwonkowski, Legalis 2020, komentarz do art. 5.
Etel L. [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz, red. L. Etel, Warszawa 2017.
Kaczmarek P., Łabuda G., Razowski T., Retroaktywność prawa karnego skarbowego – wybrana problematyka (artykuł dyskusyjny), „Prokuratura i Prawo” 2005/5.
Lang W., Struktura odpowiedzialności prawnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Prawo” 1968/8 (31).
Łabuda G. [w:] P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, LEX 2017, komentarze do art. 1 i 4.
Mikuła P., Obowiązki dokumentacyjne i formalne w prawie podatkowym. Granice formalizmu, Warszawa 2019.
Naczyńska J., Odpowiedzialność podatkowa, Sosnowiec 2003.
Nalikowski F., Odpowiedzialność za działanie w cudzym interesie (art. 9 § 3 k.k.s.), „Państwo i Prawo” 2011/2.
Niezgódka-Medek M. [w:] S. Babiarz i in., Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2019.
Olesińska A., Odpowiedzialność podatkowa – aspekty teoretyczne [w:] Prawo podatkowe. Teoria. Instytucje. Funkcjonowanie, red. B. Brzeziński, Toruń 2009.
Popławski M. [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz, red. L. Etel, Warszawa 2017.
Puławska E., Pojęcie winy w Kodeksie karnym skarbowym a odpowiedzialność doradców podatkowych, „Monitor Podatkowy” 2002/3.
Sepioła-Jankowska I., Kodeks karny skarbowy a reżim odpowiedzialności administracyjnej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2020/1.
Świder P., Odpowiedzialność karnoskarbowa za zajmowanie się sprawami finansowymi innej osoby, „Przegląd Prawno-Ekonomiczny” 2020/4.
Tatarczak P., Tatarczak J., Odpowiedzialność karna skarbowa doradców podatkowych i księgowych, „Monitor Podatkowy” 2002/1.
Wilk L., Wina i strona podmiotowa czynu w prawie karnym skarbowym, „Państwo i Prawo” 2001/4.
Wilk L., W sprawie autonomii materialnego prawa karnego skarbowego, „Państwo i Prawo” 2009/8.
Wilk L. [w:] L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy. Komentarz. Legalis 2021, komentarz do art. 4.
Wilk L., Zagrodnik J., Prawo i proces karny skarbowy, Warszawa 2015.
Włodkowski O., Leksykon prawa karnego skarbowego. 100 podstawowych pojęć, Warszawa 2020.
Włodkowski O., Prawo karne skarbowe. Schematy. Tabele. Komentarze. Orzecznictwo. Testy. Kazusy, Warszawa 2016.
Zając-Wysocka J., O praktyce bezzasadnego pociągania do odpowiedzialności karnej i karnoskarbowej podatników VAT [w:] Odpowiedzialność i sankcje w prawie podatkowym, red. B. Brzeziński, A. Olesińska, J. Pustuł, Toruń 2017.
Krzysztof Gruszecki
radca prawny, Inowrocław. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5759-700X
Przesłanki wymierzenia kary pieniężnej za naruszenie uwarunkowań środowiskowych realizacji przedsięwzięcia
Jedną z podstawowych dyrektyw ochrony środowiska jest zasada „zanieczyszczający płaci”. Jej realizacji w praktyce służą między innymi kary pieniężne wymierzane za naruszanie warunków korzystania ze środowiska. Ich podstawę stanowią przede wszystkim decyzje określające uwarunkowania środowiskowe realizacji przedsięwzięć wydawane na podstawie ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Dlatego w art. 136a ust. 1 tego aktu prawnego określono delikty administracyjne, za które należy wymierzyć karę pieniężną. Przy ustalaniu, czy zachodzą przesłanki ich wymierzenia, bardzo duże znaczenie ma zasada „zanieczyszczający płaci”. Uwzględniając ją, karę należy wymierzyć za naruszenie warunków wynikających z decyzji obowiązujących zarówno w fazie realizacji przedsięwzięcia, jak i jego eksploatacji. Prowadząc postępowanie w tej kategorii spraw, nie można zapominać jednak o regułach wynikających z art. 189f Kodeksu postępowania administracyjnego, pozwalających na odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej.
Słowa kluczowe: ochrona środowiska, kary pieniężne, zasada „zanieczyszczający płaci”, decyzje określające uwarunkowania środowiskowe realizacji inwestycji
Krzysztof Gruszecki
Legal Counsel, Inowroclaw, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5759-700X
Prerequisites for imposing a fine for violation of the environmental conditions for the implementation of a project
One of the basic directives of environmental protection is the "polluter pays" principle. Its implementation in practice is achieved, among other things, by fines imposed for violations of the conditions for using the environment. They are based primarily on decisions determining the environmental conditions for the implementation of projects issued under the Act of 3 October 2008 on sharing information on the environment and its protection, public participation in environmental protection, and on environmental impact assessments (Journal of Laws of 2021, item 2373). Therefore, Article 136a (1) of this Act specifies the administrative offenses for which a fine should be imposed. In determining whether the grounds for such a penalty exist, the "polluter pays" principle is of great importance. Taking it into account, a penalty should be imposed for violation of the conditions arising from the decision in force both during the implementation phase of the project and its operation. However, when conducting proceedings in this category of cases, one should not forget about the regulations under Article 189f of the Polish Code of Administrative Procedure, which allow for the waiver of fines.
Keywords: environmental protection, financial penalties, the "polluter pays" principle, decisions determining the environmental conditions for the realization of investments
Bibliografia / References
Błachnio-Parzych A., Zbieg odpowiedzialności karnej i administracyjno-karnej jako zbieg reżimów odpowiedzialności represyjnej, Warszawa 2016.
Ciechanowicz-McLean J., Bukowski Z., Rakoczy B., Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2013.
Dobrowolski G., Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, Toruń 2011.
Gruszecki K., Decyzja o uwarunkowaniach środowiskowych a zasada przezorności, „Państwo i Prawo” 2007/3.
Gruszecki K., Glosa do wyroku NSA z dnia 6 lutego 2014 r., II OSK 2136/12, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2015/4.
Gruszecki K., Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2019.
Gruszecki K., Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska i ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz, LEX 2020.
Kmieciak Z., Ogólne zasady prawa i postępowania administracyjnego, Warszawa 2000.
Mincer M., Uznanie administracyjne, Toruń 1983.
Morawski L., Wykładnia w orzecznictwie sądów. Komentarz, Toruń 2002.
Rogalski M., Odpowiedzialność karna a odpowiedzialność administracyjna, „Ius Novum” 2014, nr specjalny.
Stelmasiak J. [w:] Prawo ochrony środowiska, red. J. Stelmasiak, Warszawa 2009.
Warkałło W., Siła wyższa jako zasada nieodpowiedzialności i domniemanie przypadkowości szkody, „Państwo i Prawo” 1949/9–10.
Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974.
dr hab. Andrzej Adamczyk, profesor Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Zakład Prawa Administracyjnego i Nauk o Administracji, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Nauk Społecznych. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6080-4516
Skorowidz za 2022 rok
dr hab. Andrzej Adamczyk, professor at the Jan Kochanowski University in Kielce
Department of Administrative Law and Administrative Sciences, Institute of Legal Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, Kielce, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6080-4516
Index of publications for 2022
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma
